ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္(စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
စာေရးသူ ကုသခဲ့တဲ့ လူနာေတြ၊ လူနာရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ၊ ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြေတြ၊ စိတ္က်န္းမာေရး သင္တန္းသားေတြနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြက သူတို႔ သိခ်င္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ေမးျမန္းေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေတြ႕အႀကံဳေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး “ရွင္းျပပါ ဆရာ”ေဆာင္းပါးစဥ္ကို ဆက္လက္ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ အခုတစ္ပတ္မွာေတာ့ အခ်ိန္ၾကာရွည္စြာ ေဆးသံုးစြဲေနရတဲ့ စိတ္ေရာဂါ လူနာက ေဆးမေသာက္ခ်င္ေတာ့ဘူး၊ ေဆးျဖတ္ခ်င္ၿပီလို႔ ေျပာလာတဲ့ ျပႆနာကို တင္ျပလိုပါတယ္။
_ _ _
ဆမ္က အသက္ ၄၀ အရြယ္ အိမ္ေထာင္ရွင္တစ္ဦး ျဖစ္ပါတယ္။ ကုမၸဏီတစ္ခုမွာ အလယ္တန္းအဆင့္ မန္ေနဂ်ာအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္ေနတာ ၁၀ ႏွစ္ေလာက္ရွိၿပီ။ လြန္ခဲ့တဲ့ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ကစၿပီး ဆမ္ဟာ စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါ (Bipolar-disorder) ရရွိလာတယ္၊ အစဥ္အၿမဲ စိတ္ေရာဂါခံစားေနရတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္က်ေရာဂါတစ္ႀကိမ္နဲ႔ စိတ္ၾကြေရာဂါတစ္ႀကိမ္စီ ခံစားခဲ့ရဖူးတယ္။
စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရတဲ့အခ်ိန္မွာ အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္ညစ္တာ၊ အစားပ်က္တာ၊ အအိပ္ပ်က္တာ၊ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ၏က်တာ၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္လြယ္တာ၊ အလုပ္အကိုင္နဲ႔ ေန႔စဥ္ကိစၥေတြမွာ စိတ္၀င္စားမႈ နည္းပါးလာတာ၊ အလုပ္ကိစၥေတြကို ၿပီးစီးေအာင္ ခက္ခဲေန မေဆာင္ရြက္ႏုိင္တာ၊ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ဖို႔တတ္တာ၊ မိမိကိုယ္ကိုယ္အေၾကာင္းမဲ့ အျပစ္တင္ေနတာ၊ ဘ၀ကို အ႐ႈံးေပးခ်င္စိတ္ေပၚေပါက္လာတာ စတဲ့ လကၡဏာ ေတြကို ခံစားရတယ္။ အလုပ္ကေန သံုးလေက်ာ္ေက်ာ္ ေဆးခြင့္ယူကုသရတယ္။ ေရာဂါသက္သာလာေတာ့ ဆမ္က မူလတာ၀န္ကို ျပန္လည္ထမ္းေဆာင္ႏုိင္တယ္။ ၉လေက်ာ္ေလာက္ ေရာဂါကင္းစင္ေနပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ မထင္မွတ္ဘဲ တစ္ပတ္ႏွစ္ပတ္အတြင္း မွာ စိတ္ၾကြေရာဂါ လကၡဏာေတြ ေပၚေပါက္လာတယ္။ ဆမ္က အတြင္းလူနာအျဖစ္ စာေရးသူရဲ႕ ဌာနမွာ တက္ေရာက္ကုသရတယ္။ စိတ္ၾကြေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ အေၾကာင္းမဲ့ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူးေနတာ၊ စကားမ်ားလြန္းတာ၊ စကားေျပာျမန္လြန္းတာ၊ အေၾကာင္းမဲ့ အလုပ္႐ႈပ္ ေနတာ၊ လူတကာကို အေႏွာင့္အယွက္ေပးတာ၊ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အထင္ႀကီးလြန္းတာ၊ ဘ၀င္ျမင့္တဲ့ ေလသံနဲ႔ ၾကြား၀ါေျပာဆိုတာ၊ အျငင္းပြားတာ၊ အလြယ္တကူ စိတ္တိုလြယ္တာ၊ အေပးအကမ္းရက္ေရာလာတာ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆး႐ံုေပၚမွာ ႏွစ္လေလာက္ ကုသၿပီးေတာ့ ဆမ္ရဲ႕ ေရာဂါ သက္သာေပ်ာက္ကင္း သြားပါတယ္။ ဆမ္ဟာ သူ႔လုပ္ငန္းမွာ အေတြ႕အႀကံဳမ်ားၿပီး တာ၀န္သိသိ ႀကိဳးစားလုပ္ကိုင္တတ္သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆမ္အလုပ္မျပဳတ္ပါဘူး။ စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါ ျပန္လည္မျဖစ္ပြားေအာင္ ထိန္းသိမ္းဖို႔ေတာ့ ေဆးဆက္ စားဖို႔ လိုပါတယ္။ စိတ္တည္ၿငိမ္ေဆးတစ္မ်ဳိးျဖစ္တဲ့ Lithium နဲ႔ ေနာက္ေပၚ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆးတစ္မ်ဳိး Olanzapine ကို ဆမ္သံုးစြဲေနတာ ေျခာက္လေလာက္ ရွိပါၿပီ။ တစ္ေန႔မွာေတာ့ ဒီေဆးေတြကို သူဆက္လက္ မသံုးစြဲခ်င္ေတာ့ဘူးလို႔ ဆမ္က ေတာင္းဆိုလာပါတယ္။
_ _ _
အေရးႀကီးတဲ့ ေမးခြန္း ျဖစ္ပါတယ္။ အလြယ္တကူ အေျဖမေပးသင့္ပါဘူး။ ဒါေၾကာင့္ စာေရးသူက အေျဖေပးမယ့္အစား ေမးခြန္းနဲ႔ စတင္ပါတယ္။
“ဆမ္ ဘာေၾကာင့္ ေဆးရပ္ခ်င္တာလဲ”
ဆမ္က အနည္းငယ္ ေတြေ၀စဥ္းစားၿပီး ေျဖပါတယ္။
“ကြၽန္ေတာ္အခုေနထိုင္ေကာင္းေနၿပီ။ အလုပ္ထဲမွာ အခက္အခဲမရွိေတာ့ဘူး။ ကြၽန္ေတာ့္ဇနီးနဲ႔ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္း ေတြကလည္း ကြၽန္ေတာ္ ပံုမွန္အတိုင္းျဖစ္ေနၿပီလို႔ ေျပာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးေသာက္ဖို႔ မလိုေတာ့ဘူးလို႔ ထင္တယ္။ ေန႔တိုင္း ေဆးေသာက္ရတာ ၿငီးေငြ႕ေနၿပီ။ ေရရွည္သံုးစြဲရင္ ေဆးေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာမယ့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြအတြက္လည္း စိုးရိမ္တယ္ဆရာ”
ဆမ္ ဆက္တိုက္ေျပာခ်လိုက္တဲ့ စကားထဲမွာ လူနာေတြ ေဆးမေသာက္ခ်င္ေတာ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေဖာ္ျပေနပါတယ္။ ဒီေတာ့ စာေရးသူက အခ်က္အလက္တစ္ခုခ်င္းကို ရွင္းျပပါတယ္။
“စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္စဥ္သဘာ၀ကို ကြၽန္ေတာ္ ပထမေျပာျပမယ္။
စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါရွိသူ ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၁၅ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ ေရာဂါ ျပန္လည္ မျဖစ္ပြားဘဲ ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္။ ၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ၾကားကာလမွာ ေရာဂါလကၡဏာ ကင္းစင္ေနေပမယ့္ မၾကာခဏ ေရာဂါျပန္လည္ ျဖစ္ပြားတတ္တယ္။ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ၾကားကာလမွာ ေရာဂါလကၡဏာ အၾကြင္းအက်န္ ရွိတတ္တယ္။ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့
ေရာဂါမသက္သာဘဲ အၿမဲလိုလို နာတာရွည္ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ခံစားရပါတယ္။ ဆမ္ ဂုဏ္ယူစရာ အခ်က္ကေတာ့ အခုအခ်ိန္မွာ ေရာဂါကင္းစင္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္”
ဆမ္က သူလိုခ်င္တဲ့ အခ်က္ကို ရရွိလို႔ ေခ်ပေျပာဆိုပါတယ္။
“ဒါေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ္ေရွ႕ဆက္ၿပီး ေဆးမေသာက္ခ်င္ေတာ့တာပါ”
ဆက္လက္ရွင္းျပဖို႔လိုလာပါၿပီ။
“ဒီလိုရွိပါတယ္ ဆမ္။ စိတ္ေရာဂါကို ကုသတဲ့အခါ အပိုင္းႏွစ္ပိုင္း ခြဲျခားၾကည့္သင့္ပါတယ္။ ေရာဂါ ဆိုးရြားေနခ်ိန္မွာ ကုသတဲ့အပိုင္းနဲ႔ ေရာဂါသက္သာ ေပ်ာက္ကင္းသြားေပမယ့္ ေရာဂါ “ျပန္ထ”မလာေအာင္ ကာကြယ္ေပးတဲ့ အပိုင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဆမ္အတြက္ေျပာရရင္ အခုအခ်ိန္မွာ ေရာဂါျပန္ထမလာေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အခု ဆမ္သံုးစြဲေနတဲ့ စိတ္တည္ၿငိမ္ေဆးနဲ႔ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆးေတြဟာ ဒီအတြက္ ထိေရာက္မႈရွိတဲ့ ေဆးေတြပါ။ ဆမ္ရဲ႕ ေရာဂါကို အခုအခ်ိန္မွာ ထိန္းခ်ဳပ္ထားႏိုင္ေပမယ့္ ေဆးရပ္လိုက္ရင္ ေရာဂါ ျပန္လည္ မျဖစ္ပြားဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ေသးပါဘူး။ အမ်ားအားျဖင့္ ႏွစ္ႏွစ္ အတြင္းမွာ အနည္းဆံုး တစ္ႀကိမ္ ျပန္လည္ ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ ဒီသေဘာနဲ႔သံုးသပ္ၾကည့္ရင္ ဆမ္အေနနဲ႔ အနည္းဆံုး ေနာက္ထပ္ ႏွစ္ႏွစ္ ေလာက္ ေဆးဆက္ေသာက္ေစခ်င္တယ္”
ဆမ္က ဘ၀င္မက်တဲ့ အမူအရာနဲ႔ အေၾကာင္းရွာၿပီး ျငင္းခ်က္ထုတ္ပါတယ္။
“ေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္လာမယ့္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြက ကြၽန္ေတာ့္ေရာဂါထက္ ပိုမိုဆိုးရြားေနမွာကို စိုးရိမ္တာပါ”
ဒီအခ်က္မွာေတာ့ စာေရးသူက အရမ္းကတိေပးလို႔ မျဖစ္ပါဘူး။ အက်ဳိးနဲ႔ အဆိုးကို ခ်င့္ခ်ိန္ႏိုင္ေအာင္ ပညာေပးရမွာပါ။ ေနာက္ဆံုး ဆံုးျဖတ္ခ်က္ ခ်ရမွာက ကာယကံရွင္ လူနာျဖစ္ပါတယ္။
“ေဆးေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြေတာ့ရွိပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ သတိထားၾကည့္႐ႈ ေနရမွာေပါ့။ စိတ္တည္ၿငိမ္ေဆး(Lithium)ေၾကာင့္ ေရရွည္မွာ ေက်ာက္ကပ္အဂၤါနဲ႔ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္း အက်ိတ္လုပ္ငန္းေတြ ခ်ဳိ႕ယြင္းလာတာရွိႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီအဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ ခ်က္ခ်င္းပ်က္စီးယိုယြင္း သြားတာေတာ့ မဟုတ္ပါဘူး။ ဒဏ္ပိလာႏိုင္တာပါ။ ဒါေၾကာင့္ ေက်ာက္ကပ္လုပ္ငန္းနဲ႔ သိုင္း႐ြိဳက္ေဟာ္မုန္း အက်ိတ္လုပ္ငန္းေတြ ေျပာင္းလဲလာတာ ရွိ၊ မရွိ ေသြးစစ္ၾကည့္ရပါတယ္။ အနည္းဆံုး ေျခာက္လတစ္ႀကိမ္ စစ္ေဆးၾကည့္မွာပါ”
“စိတၱဇေရာဂါ ကုသေဆး (Olanzapine)ရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြကိုလည္း ထည့္တြက္ရမွာေပါ့ ဆရာ”လို႔ ဆမ္က သိခ်င္သလိုလိုနဲ႔ ျငင္းခ်က္ထုတ္ျပန္တယ္။
စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပရတယ္။
“စိတၱဇေရာဂါကုသေဆး (Olanzapine) ေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္တဲ့ ေရရွည္ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးေတြ ရွိပါတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တက္တာ၊ ၀မ္းဗိုက္ပူ ထြက္ၿပီး အ၀လြန္လာတာ၊ မေကာင္းတဲ့”ျပည့္၀ဆီ “ေသြးထဲမွာမ်ားလာၿပီး ေကာင္းတဲ့ “မျပည့္၀ဆီ”အခ်ဳိးက်ေလ်ာ့နည္းလာတာ၊ ေသြးတိုးတက္တာ၊ အမ်ဳိးအစား (၂) ဆီးခ်ဳိေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖို႔အလားအလာမ်ားလာတာတို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
ဆမ္က ေခ်ပဖို႔ အကြက္ရရွိလာသလို သူ႔အျမင္ နဲ႔ ေ၀ဖန္တယ္။
“ဆရာ ေျပာသလိုဆိုရင္ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာျပတ္ေရာဂါ၊ ႏွလံုးေလျဖတ္ေရာဂါ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေတြ ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာ မ်ားတာေပါ့”
ဒီေတာ့ စာေရးသူက အေျခအေနမွန္ကို သံုးသပ္ျပရပါတယ္။
“မေကာင္းတဲ့ အျမင္နဲ႔ ၾကည့္ရင္ေတာ့ ဆမ္ေျပာသလို စိုးရိမ္စရာေပါ့။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္ပြားမႈ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ ဂ႐ုစိုက္ လို႔ ရပါတယ္။ ၆ လတစ္ႀကိမ္ မွန္မွန္ေသြးစစ္ရမယ္၊ အဆီမ်ားတဲ့ အစားအစာနဲ႔ အခ်ဳိဓာတ္မ်ားတဲ့ အစားအစာေတြ ေရွာင္ရမယ္။ မေရွာင္ႏိုင္ရင္ ေလွ်ာ့စားရမယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ မတက္ေအာင္ အာဟာရရွိတဲ့ အစားအစာကို ခ်င့္ခ်ိန္စားရမယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္းမွန္မွန္ လုပ္ရမယ္။ ေဆးလိပ္မေသာက္နဲ႔။ အရက္မေသာက္ဘဲ ေနႏိုင္ရင္ေကာင္းတယ္။ အဲဒီလို လူေနမႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲေပးႏုိင္ရင္ ဒီေဆးေတြကို ေသာက္ေနရေပမယ့္ ေဘးထြက္ဆိုး က်ဳိးျဖစ္ႏႈန္း နည္းပါးပါလိမ့္မယ္”
“ေဆးဆက္လက္သံုးစြဲေနရင္ကြၽန္ေတာ့္ေရာဂါ ျပန္ထမလာဘူးလို႔ ေျပာႏုိင္သလား”လို႔ ဆမ္က ဆင္ေျခတက္ ပါတယ္။
“ျဖစ္မလာေတာ့ဘူးလို႔ေတာ့ တိတိက်က် မေျပာႏိုင္ပါဘူးဆမ္။ ဒါေပမဲ့ ေရာဂါ ျပန္ထလာမယ့္ အေျခအေန သိသိသာသာ ေလ်ာ့နည္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္တည္ၿငိမ္ေဆး(Olanzapine)ေၾကာင့္ စိတ္ၾကြ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္က်ေရာဂါ ျပန္လည္ျဖစ္ပြားတဲ့ ႏႈန္းက ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလ်ာ့နည္းသြားတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး စိတ္တည္ၿငိမ္ေဆး သံုးစြဲေနတဲ့ လူနာေတြထဲမွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသတဲ့ႏႈန္းလည္း ေလ်ာ့နည္း လာပါတယ္”
ဆမ္က ျပန္လည္မေခ်ပေတာ့ဘဲ ေစ်းဆစ္ပါတယ္။
“ဒီလိုဆိုရင္ ဒီေဆးေတြကို ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာ စားရမလဲ ဆရာ”
“ဆမ္ရဲ႕ ေရာဂါ ႏွစ္ႏွစ္အတြင္း ျပန္ထမလာဘူးဆိုရင္ အနည္းဆံုး ႏွစ္ႏွစ္ဆက္တိုက္ သံုးစြဲရမယ္။ ႏွစ္ႏွစ္ျပည့္တဲ့အခါ ေဆးအခ်ိန္အတြယ္ကို တျဖည္းျဖည္း ေလွ်ာ့ခ်ေပးရမယ္။ အားလံုး အဆင္ေျပရင္ ေဆးေသာက္တာ ရပ္နားၾကည့္ႏိုင္တယ္”
စာေရးသူ ရွင္းျပတာကို ဆမ္က သေဘာတူ လက္ခံပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူ႔ဇနီးနဲ႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ဦးမယ္လို႔လည္း ေျပာပါတယ္။
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
