ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
စာေရးသူ ကုသခဲ့တဲ့ လူနာေတြ၊ လူနာရဲ႕မိသားစု၀င္ေတြ၊ ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြေတြ၊ စိတ္က်န္းမာေရး သင္တန္းသားေတြနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြက သူတို႔သိခ်င္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ေမးျမန္းေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေတြ႕အႀကံဳေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး “ရွင္းျပပါဆရာ”ေဆာင္းပါးစဥ္ကို ဆက္လက္ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ အခုတစ္ပတ္မွာ “စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”လို႔ မိတ္ေဆြတစ္ဦးက ေမးျမန္းလာပါတယ္။
အဲဒီေမးခြန္းကိုေမးတဲ့ သူငယ္ခ်င္း ကိုတာကို စာေရးသူက ျပန္လည္ေမးျမန္းပါတယ္။
“ကိုတာ ဒီလိုေမးခြန္းမ်ဳိးေမးဖို႔ ဘယ္လိုအေၾကာင္းေပၚလာလို႔လဲ”
ကိုတာက သူသတင္းစာထဲမွာ ဖတ္လိုက္ရတဲ့ သတင္းထူးတစ္ခုကို ေျပာျပပါတယ္။
“ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ၊ ဗစ္တိုးရီးယားျပည္နယ္မွာ ဦးတီနဲ႔ ေဒၚတီတို႔လင္မယား အိမ္ကေန ေပ်ာက္ဆံုးသြားတယ္ဆိုတဲ့သတင္းကို ခင္ဗ်ားဖတ္ရသလား။ ထူးဆန္းတာက သူတို႔အေပ်ာ္ခရီးထြက္သြားတာ မဟုတ္ဘူး။ မိုဘိုင္းဖုန္း၊ ဘဏ္ကတ္ျပား စတဲ့ ပစၥည္းေတြကို သူတို႔အိမ္မွာ ခ်န္ထားခဲ့တယ္တဲ့။ လမ္းမွာသံုးဖို႔ ေငြစကၠဴအေျမာက္အမ်ားကိုသာ ထုတ္ယူသြားတယ္”
စာေရးသူက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုျပဳလုပ္တာတဲ့လဲ”
ကိုတာက ဆက္ၿပီးေျပာတယ္။
“သတင္းစာထဲမွာ ေဖာ္ျပထားတာကေတာ့ သူတို႔ကို လူေတြကေျခရာခံၿပီး မလိုက္ႏိုင္ေအာင္တဲ့။ အစေဖ်ာက္ထားတဲ့ သေဘာေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒါ သူတို႔ကို ျပန္ေတြ႕မွ သိရတာပါ”
စာေရးသူက “ဘယ္လို ျပန္ေတြ႕သတဲ့လဲ”လို႔ ေမးေတာ့ ကိုတာက သူ႔သတင္းစာထဲမွာ ဖတ္ရတာကို ဆက္လက္ေျပာျပပါတယ္။ “ရက္သတၱပတ္ႏွစ္ပတ္ေလာက္ၾကာမွ ျပန္ေတြ႕တယ္။ တစ္ေယာက္တစ္ၿမိဳ႕စီ ေရာက္ေနၾကတယ္တဲ့။ ေဒၚတီက ေစ်းတန္းတစ္ခုထဲမွာ ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ အၾကာႀကီးရပ္ေနလို႔ ရဲကစစ္ေဆးၿပီး ေဆး႐ံုပို႔လိုက္တယ္။ ႏွစ္ရက္ေလာက္ၾကာေတာ့ ဦးတီကုိရွာေတြ႕တယ္။ သူက အေ၀းေျပးကားလမ္းမႀကီးေပၚမွာ ေမာ္ေတာ္ကားရပ္ၿပီး ကားထဲမွာ ပုန္းေအာင္းေနတယ္တဲ့။ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္ရဲကစစ္ေဆးၿပီး ဦးတီကို ေဆး႐ံုပို႔လိုက္ၾကတယ္။ ဦးတီနဲ႔ ေဒၚတီကို စိတ္က်န္းမာေရးေဆးကုသေဆာင္မွာ စစ္ေဆးကုသေပးတယ္တဲ့။ သူတို႔ေျပာတာက “သူတို႔ကို သတ္ျဖတ္ဖို႔ စီစဥ္ေနတဲ့ လူေတြရွိလို႔ ေရွာင္ေျပးၾကတာ၊ အသက္ေဘးကလြတ္ေအာင္ ပုန္းေနတာ၊ အဲဒါ ဘယ္လိုစိတ္ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္သလဲ ကိုအုန္းေက်ာ္”
ကိုတာက သူ႔စကားကို ေမးခြန္းနဲ႔ အဆံုးသတ္လိုက္ပါတယ္။ အနည္းငယ္ အခ်ိန္ယူစဥ္းစားၿပီး စာေရးသူက အက်ယ္တ၀င့္ ေျဖၾကားေပးတယ္။
“သူတို႔ကို ရန္မူခ်င္တဲ့ လူေတြရွိတယ္။ သူတို႔ကို သတ္ဖို႔အစီအစဥ္ လုပ္ေနၾကတယ္လို႔ စြဲစြဲၿမဲၿမဲ ယံုၾကည္ပံုရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ဟာ ‘မယံုသကၤာစိတ္လြန္ကဲ’ တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာ (Paranoid Delusion) ခံစားေနရတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒီလို ယံုၾကည္မႈမွားယြင္းတဲ့ လကၡဏာကို စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား စိတၱဇေရာဂါနဲ႔ ယံုၾကည္မႈမွားယြင္း စိတၱဇေရာဂါ (Delusional Disorder)မွာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ဘယ္သူက ေရာဂါစတင္ရရွိလာသလဲဆိုတာေတာ့ ကြၽန္ေတာ္ခန္႔မွန္းမေျပာႏုိင္ဘူး။ အတူေန အိမ္သားတစ္ဦးမွာ အဲဒီလို စြဲၿမဲတဲ့ယံုၾကည္မႈ အမွားရွိလာရင္ က်န္အိမ္သားတစ္ဦးကို တျဖည္းျဖည္းလႊမ္းမိုးလာတာရွိပါတယ္။ ၾကာလာေတာ့ လႊမ္းမိုးခံရတဲ့ အိမ္သားရဲ႕စိတ္ထဲမွာ အေတြးမွားေတြကို အမွန္တကယ္ ျဖစ္သလိုလက္ခံလာပါတယ္။ ခုနကေျပာခဲ့တဲ့ “မယံုသကၤာစိတ္လြန္ကဲ”တဲ့ ေရာဂါလကၡဏာရရွိလာတာေပါ့။ စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာမွာ “ႏွစ္ဦးၿပိဳင္တူ ႐ူးသြပ္ျခင္း” (Folie a’ deux) ဒါမွမဟုတ္ “ခြဲေ၀ခံစား စိတၱဇေရာဂါ” (Shared Psychosis)လို႔ ေခၚပါတယ္”
ဒီေတာ့ ကိုတာက သူနားလည္သလို မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္တာေပါ့”
စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပရတယ္။
“ေရာဂါပိုးေၾကာင့္ ကူးစက္တဲ့ ကူးစက္နည္းမ်ဳိးေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ေရာဂါရွိသူက က်န္အိမ္သားတစ္ဦးကို စိတ္ဓာတ္အားနဲ႔လႊမ္းမိုးလို႔ ကူးစက္သြားတာပါ။ ခြဲေ၀ခံစားစိတၱဇေရာဂါက လူထုထဲမွာ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းမ်ားျပားတဲ့ ေရာဂါေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းကို ေလ့လာထားတာလည္း မေတြ႕ရပါဘူး။ ခင္ဗ်ားေျပာျပတဲ့ ဦးတီလင္မယားလို တစ္ခါတစ္ရံ ေဆးပညာဂ်ာနယ္ေတြထဲမွာ ေဖာ္ျပတာေတာ့ရွိတယ္။ ခြဲေ၀ခံစားစိတၱဇေရာဂါက နာတာရွည္ေရာဂါျဖစ္တယ္။ ေရာဂါစတင္ရရွိသူက ေရာဂါခြဲေ၀ခံစားရသူအေပၚမွာ လႊမ္းမိုးႏိုင္သူျဖစ္တယ္။ ေရာဂါခြဲေ၀ခံစားရသူက မူလေရာဂါရွင္ထက္ဥာဏ္အဆင့္နိမ့္တယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္ယံုၾကည္မႈ နည္းပါးတတ္တယ္။ သူတစ္ပါး လိမ္ညာလွည့္ဖ်ားေျပာတာကို အလြယ္တကူယံုၾကည္တတ္သူမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ အခု ကြၽန္ေတာ္ေျပာခဲ့တဲ့ ခြဲေ၀ခံစားစိတၱဇေရာဂါက နာတာရွည္ေရာဂါျဖစ္ၿပီး အတူေနထိုင္တဲ့ မိသားစုအခ်င္းခ်င္း ကူးစက္တဲ့ေရာဂါမ်ဳိးပါ။ ရပ္ကြက္ထဲမွာ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦးကူးစက္တတ္တဲ့ အျပင္းစားစိတ္ေရာဂါလည္း ရွိေသးတယ္ဗ်”
“ေျပာျပပါဆရာႀကီး”လို႔ ကိုတာက သိခ်င္ေဇာနဲ႔ ေတာင္းဆိုတယ္။
အရင္ ေရးသားခဲ့ဖူးတဲ့ေဆာင္းပါးတစ္ပုဒ္ကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး စာေရးသူက ရွင္းျပပါတယ္။
“ခင္ဗ်ား Healthy Life ဂ်ာနယ္ကို ဖတ္ေလ့ရွိတယ္မဟုတ္လား။ အဲဒီဂ်ာနယ္တစ္ေစာင္ထဲမွာ “အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြားတဲ့ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ” (Mass Hysteria)အေၾကာင္းကို ကြၽန္ေတာ္ေရးသားဖူးတယ္။ အတိုခ်ဳံးၿပီးေျပာျပမယ္။ ရပ္ကြက္ထဲမွာ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔စရာ ေကာလဟလသတင္းတစ္ခုက စတင္တတ္ပါတယ္။ ဥပမာ-လူေတြ စုန္းျပဳစားတာ ခံေနရတယ္။ ရြာထဲမွာ မေကာင္းဆိုး၀ါး၀င္ေနတယ္။ ေသာက္ေရထဲမွာ အဆိပ္ခတ္ထားတယ္တဲ့ . . စသျဖင့္ေပါ့ဗ်ာ။ အဲဒီလိုအေျခအေနမွာ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားေနရသူတစ္ဦးဦးမွာ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ စတင္ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ အတက္ေရာဂါရသလို အပမွီသလိုခံစားလာရတယ္။
ဒါမွမဟုတ္ စကားမေျပာႏိုင္တာ၊ ေျခလက္ထံုက်ဥ္တာ၊ ေျခလက္တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာ၊ ေလျဖတ္ခံရသလို ေျခလက္ေသတာ စတဲ့ လကၡဏာေတြျဖစ္ပြားလာမယ္။ အဲဒီလို ေရာဂါခံစားေနရတာကို တျခားသူတစ္ဦးဦးက ေတြ႕ျမင္ရရင္ အဲဒီလူမွာလည္း အလားတူေရာဂါ ျဗဳန္းကနဲ ျဖစ္ပြားလာတယ္။ ဒီလိုနဲ႔တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါရရွိလာတယ္။ စာသင္ေက်ာင္း၊ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုစတဲ့ လူစုလူေ၀းမ်ားတဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ပြားေလ့ရွိပါတယ္။ အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြားတဲ့ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါကလည္း တစ္ဦးကတစ္ဦးကို လႊမ္းမိုးလို႔ျဖစ္တာပါ။ စာသင္ေက်ာင္းမွာျဖစ္ပြားရင္ အတန္းႀကီး အသက္ႀကီးတဲ့ေက်ာင္းသူက စတင္ျဖစ္ပြားၿပီး အတန္းငယ္ အသက္ငယ္တဲ့ေက်ာင္းသူေတြကို ကူးစက္သြားတာေတြ႕ရွိရတယ္”
“အုပ္စုလိုက္ျဖစ္တဲ့ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါဟာ အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္မဟုတ္ဘူးလား”လို႔ ကိုတာက ၾကားျဖတ္ေမးတယ္။
“မွန္ပါတယ္ ကိုတာ။ ဒါေပမဲ့ ေယာက်္ားေတြမွာ အျဖစ္မ်ားၿပီး ကူးစက္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါတစ္ခုရွိေသးတယ္”လို႔ စာေရးသူက ျဖည့္စြက္ေျပာပါတယ္။
တိုနာေရာဂါက အာရွတိုက္ႏိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ပြားတဲ့ ‘႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ဆက္ႏႊယ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါ’ (Culture-bound Syndrome) တစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ လိင္တံက်ဳံ႕၀င္ေနတယ္လို႔ ေ၀ဒနာရွင္ခံစားေနရတယ္။ ယံုၾကည္သလိုလည္းရွိတယ္။ အလြန္အမင္း ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ေနတယ္။ လိင္တံ ၀မ္းဗိုက္ထဲအထိ က်ဳံ႕၀င္သြားရင္ ေသႏိုင္တယ္လို႔လည္း ထင္ျမင္ယူဆေနတယ္။
“အဲဒီေရာဂါကေတာ့ “တိုနာ” (Koro) ေရာဂါပါ။ တိုနာေရာဂါက အာရွတိုက္ႏိုင္ငံေတြမွာျဖစ္ပြားတဲ့ “႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈနဲ႔ဆက္ႏႊယ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါ” (Culture-bound Syndrome) တစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ လိင္တံက်ဳံ႕၀င္ေနတယ္လို႔ ေ၀ဒနာရွင္ ခံစားေနရတယ္။ ယံုၾကည္သလိုလည္းရွိတယ္။ အလြန္အမင္း ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕ေနတယ္။ လိင္တံ၀မ္းဗိုက္ထဲအထိ က်ဳံ႕၀င္သြားရင္ေသႏိုင္တယ္လို႔လည္း ထင္ျမင္ယူဆေနတယ္။ လိင္တံ၀မ္းဗိုက္ထဲ ၀င္မသြားေအာင္ လက္နဲ႔အတင္းဆုပ္ကိုင္ထားတာ၊ ႀကိဳးနဲ႔ ခ်ည္ေႏွာင္ထားတာစတဲ့ အျပဳအမူေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရတယ္”
ကိုတာက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“တိုနာေရာဂါ ကူးစက္ျပန္႔ပြားတတ္တဲ့ အေထာက္အထားရွိလုိ႔လား”
“ရွိပါတယ္ ကိုတာ။ အုပ္စုလိုက္ျဖစ္တဲ့ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါလိုပါပဲ။ ရပ္ကြက္ထဲမွာ ထိတ္လန္႔စရာ ေကာလာဟလသတင္းေတြ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနရင္ ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္နမူနာေျပာျပမယ္။ ၁၉၆၇ ခုနစ္၊ စင္ကာပူႏိုင္ငံမွာ “အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြားတဲ့ တိုနာေရာဂါ” ေပၚေပါက္ဖူးတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တုန္းက လူမ်ဳိးအခ်င္းခ်င္း အေရးအခင္းျဖစ္ပြားလို႔ လူေတြက်ီးလန္႔စာစားေနရတဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးရွိပါတယ္။
၁၉၈၇ ခုႏွစ္ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံ၊ ဟိုင္နန္ကြၽန္းမွာေတာ့ ေစ်းထဲမွာေရာင္းခ်တဲ့ ၀က္သားထဲမွာ ၀က္ေရာဂါပိုးပါတယ္ဆိုတဲ့ ေကာလာဟလသတင္းက စတင္တယ္။ အဲဒီ၀က္သားကိုစားမိတဲ့ ေယာက်္ားေတြမွာ တိုနာေရာဂါ ျဖစ္ေပၚလာတယ္တဲ့။ ဒါေၾကာင့္ ဦးတီနဲ႔ ေဒၚတီလို အတူေနမိသားစုထဲမွာ အခ်င္းခ်င္းကူးစက္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါရွိသလို ရပ္ကြက္ထဲမွာ အုပ္စုလိုက္ကူးစက္တတ္တဲ့ စိတ္ေရာဂါမ်ဳိးလည္းရွိပါတယ္။ ဒီလိုသေဘာနဲ႔ၾကည့္ရင္ စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္တယ္လို႔ ေျဖရမယ္”
“စိတ္ေရာဂါလို႔ အမည္မတပ္ေပမယ့္ ကူးစက္တတ္တဲ့ ယံုၾကည္မႈမွားတာေတြလည္း ရွိေသးတယ္” လို႔ ကိုတာက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“ဘယ္လို ယံုၾကည္မႈမ်ဳိးလဲဗ်”
“အစြန္းေရာက္တဲ့ ဘာသာေရး ယံုၾကည္မႈမ်ဳိးပါ ကိုအုန္းေက်ာ္”
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
