ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
စာေရးသူ ကုသခဲ့တဲ့ လူနာေတြ၊ လူနာရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ၊ ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြေတြ၊ စိတ္က်န္းမာေရး သင္တန္းသားေတြနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြက သူတို႔သိခ်င္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြကို ေမးျမန္းေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေတြ႕အႀကံဳေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး “ရွင္းျပပါဆရာ” ေဆာင္းပါးစဥ္ကို ဆက္လက္ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ အခုအပတ္မွာေတာ့ သားဖြားၿပီးစမိခင္ေတြမွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ “မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါ” (Post-partum Depression) နဲ႔ “မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ” (Postpartum Psychosis) အေၾကာင္းကို ရွင္းျပဖို႔ အခြင့္အေရး ေပၚေပါက္လာတယ္။
ဂ်မ္မာက စာေရးသူရဲ႕ မိတ္ေဆြျဖစ္ပါတယ္။ သားဖြားမီးယပ္ သူနာျပဳဆရာမတစ္ဦးျဖစ္တယ္။ သားဖြားၿပီးစ မိခင္ေတြကို အိမ္တိုင္ရာေရာက္ လွည့္လည္စစ္ေဆးျပဳစုေပးတာက ဂ်မ္မာရဲ႕တာ၀န္ပါ။ တစ္ေန႔မွာ စာေရးသူတို႔အိမ္ကို ဂ်မ္မာအလည္ေရာက္လာတယ္။ သူၾကည့္႐ႈေနရတဲ့ လူနာတစ္ေယာက္အေၾကာင္းကို ႀကံဳႀကိဳက္တုန္း ေမးခ်င္တယ္ဆိုၿပီး ဂ်မ္မာက စကားစပါတယ္။
“သားဖြားၿပီးစ မိခင္တစ္ေယာက္ကို ကြၽန္မစစ္ေဆးရပါတယ္။ ဘက္တီလို႔ပဲ ေခၚပါစို႔။ ဘက္တီမွာ အဖ်ားတက္တာ၊ အနာမက်က္တာ၊ ေသြးဆင္းလြန္တာေတြ မရွိပါဘူး။ ကေလးရဲ႕က်န္းမာေရးကလည္း ေကာင္းပါတယ္။ ကေလးႏို႔တိုက္တဲ့ေနရာမွာေတာ့ အခက္အခဲနည္းနည္းရွိတယ္။ ကြၽန္မစုိးရိမ္တာက ဘက္တီရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရးပါ ကိုအုန္းေက်ာ္၊ သူေကာင္းေကာင္းအိပ္မေပ်ာ္ဘူး၊ အလိုလိုေနရင္း စိတ္တိုေနတယ္။ အေၾကာင္းမဲ့ ငိုေၾကြးေနတတ္တယ္။ ကေလးအတြက္ ပူပင္စိတ္မ်ားလြန္းေနတယ္လုိ႔လည္း သူ႔ခင္ပြန္းကေျပာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘက္တီရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရးကို ကြၽန္မစိုးရိမ္လာတာပါ။ ကိုအုန္းေက်ာ္ ဘယ္လိုသေဘာရသလဲ”
စာေရးသူက လက္ဖက္ရည္တစ္က်ဳိက္ေသာက္လိုက္ၿပီး အေျဖေပးပါတယ္။
“ဂ်မ္မာရဲ႕ လူနာဟာ ကြၽန္ေတာ္ၾကည့္႐ႈေနတဲ့ လူနာမဟုတ္ေတာ့ ဂ်မ္မာ ဘာလုပ္ရမယ္ဆိုတာကို ကြၽန္ေတာ္က ၫႊန္ၾကားမေပးသင့္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ မီးေနသည္ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာအေၾကာင္းကိုေတာ့ ရွင္းျပႏိုင္ပါတယ္။ လက္ဖက္ရည္ေသာက္လိုက္ပါဦး”
ဂ်မ္မာက လက္ဖက္ရည္ခြက္ကိုင္ရင္း “ကြၽန္မသိခ်င္ပါတယ္” လို႔ ေျပာပါတယ္။
စာေရးသူက မီးေနသည္ စိတ္ေ၀ဒနာ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတဲ့အေၾကာင္း စကားစၿပီး ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“သားဖြားၿပီးစ တစ္ပတ္အတြင္းမွာ မီးေနသည္ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေန ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ စိတ္အေျပာင္းအလဲ ျဖစ္ပြားတာရွိပါတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္တာ၊ အိပ္ေရးပ်က္တာ၊ အေၾကာင္းမဲ့ငိုခ်င္တာ စတဲ့လကၡဏာေတြပါ။ အဲဒါကို “မီးေနသည္ စိတ္ညစ္ညဴးျခင္း” (Baby Blues) လို႔ ေခၚပါတယ္”
ဂ်မ္မာက ၾကားျဖတ္ၿပီး “ရပ္ကြက္ထဲမွာ မီးယပ္ေသြးအေျပာင္းအလဲျဖစ္တယ္လို႔ ေျပာၾကတယ္မဟုတ္လား”
“ဟုတ္ပါတယ္ ဂ်မ္မာ၊ မေဟာ္မုန္းဓာတ္အမ်ဳိးမ်ဳိး အေျပာင္းအလဲျဖစ္လို႔ စိတ္အေျပာင္းအလဲရွိတာလို႔ဆိုရင္ ပိုမိုတိက်ပါတယ္။ မီးေနသည္ စိတ္ညစ္ညဴးျခင္းရွိလာတာကိုေတာ့ စိတ္မပူသင့္ပါဘူး။ မၾကာခင္ အလိုအေလ်ာက္ ေပ်ာက္ကင္းသြားပါလိမ့္မယ္။ ဒါေပမဲ့ မီးေနသည္စိတ္ညစ္ညဴးတဲ့ လကၡဏာဟာ မီးေနသည္စိတ္က်ေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါတစ္ခုခုရဲ႕ ေရာဂါႏုစလကၡဏာေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္လာမယ့္ ရက္သတၱပတ္ ႏွစ္ပတ္ကေန ၆ပတ္အတြင္းမွာ ပိုမိုဂ႐ုစိုက္သင့္ပါတယ္”လို႔စာေရးသူက သတိေပးသလို ေျပာျပတယ္။
ဒီေတာ့ ဂ်မ္မာက ပိုမိုစိတ္၀င္စားသလိုအမူအရာနဲ႔ ေတာင္းဆိုလာတယ္။
“အဲဒီေရာဂါေတြအေၾကာင္းကို နည္းနည္းရွင္းျပပါလား”
သားဖြားမီးယပ္သူနာျပဳဆရာမ ဂ်မ္မာနဲ႔ သူ႔လူနာနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြ သိသင့္တဲ့ မီးေနသည္စိတ္ေရာဂါအေၾကာင္းကို စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
မိဘတစ္ဦးဦးမွာ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားစိတၱဇေရာဂါရွိရင္ သားသမီးေတြထဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းက ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။ မိဘႏွစ္ဦးစလံုး ဒီေရာဂါရွိရင္ သားသမီးေတြထဲမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းက ၄၆ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ တိုးတက္လာပါတယ္။ ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေတြထဲမွာ ေရာဂါရွိရင္ က်န္ညီအစ္ကိုေမာင္ႏွမေတြမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္ . . .
“မီးေနသည္ စိတ္ညစ္ညဴးတဲ့လကၡဏာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းမသြားဘဲ ၂ ပတ္မွ ၆ ပတ္အတြင္း မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါအဆင့္အထိ ဆိုးရြားလာတာရွိႏုိင္တယ္။ သားဖြားၿပီးစ မိခင္ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ မီးေနသည္စိတ္က်ေရာဂါျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရွိရတယ္”
စာေရးသူစကားမဆံုးခင္ ဂ်မ္မာက အလ်င္စလို ေမးျမန္းပါတယ္။
“မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေျပာျပပါ ကိုအုန္းေက်ာ္”
“ကြၽန္ေတာ္ အတိုခ်ဳပ္ေျပာျပမယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္တာ၊ အေၾကာင္းမဲ့ ငိုေၾကြးေနတတ္တာက အခ်ိန္ၾကာလာၿပီး တစ္ေန႔ထက္တစ္ေန႔ ပိုမိုဆိုးရြားလာရင္ စိတ္က်ေရာဂါေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ တျခားေရာဂါလကၡဏာေတြလည္း ေပၚေပါက္လာမယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့ ကေလးငယ္ကို ခ်စ္ခင္ယုယခ်င္ စိတ္မရွိတာ၊ အိမ္သူအိမ္သား မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းေတြနဲ႔ ေျပာဆိုဆက္ဆံမႈေလ်ာ့နည္းလာတာ၊ အစားအေသာက္ပ်က္တာ၊ အိပ္လြန္းတာ ဒါမွမဟုတ္ အိပ္ေရးပ်က္တာ၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္လြယ္တာ၊ ေန႔စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြမွာ စိတ္၀င္စားမႈမရွိတာ၊ အေၾကာင္းမဲ့စိတ္တိုလာတာ၊ မၾကာခဏ ေဒါသေပါက္ကြဲတတ္တာ၊ အေၾကာင္းမဲ့ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ေနတတ္တာ၊ မိခင္ေကာင္းတစ္ေယာက္မဟုတ္ဘူး စသျဖင့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္အေၾကာင္းမဲ့ အျပစ္တင္ေနတာ စတဲ့လကၡဏာေတြပါပဲ။ ဘက္တီကိုစစ္ေဆး ရင္ အထူးသတိထားၾကည့္ရမယ့္ လကၡဏာေတြလည္းရွိေသးတယ္”
ဂ်မ္မာက သိခ်င္ေဇာနဲ႔ ေမးပါတယ္။
“ဘယ္လိုလကၡဏာေတြလဲ”
“လူနာရဲ႕ အေတြးထဲမွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အႏၲရာယ္ျပဳလိုတဲ့စိတ္၊ ကေလးငယ္ကို အႏၲရာယ္ျပဳလိုတဲ့ စိတ္ေပၚေပါက္လာတာျဖစ္တယ္။ အဲဒီလို အေတြးမ်ဳိးဘက္တီမွာ ရွိ၊ မရွိ ဂ်မ္မာ ေမးျမန္းၾကည့္သင့္ပါတယ္။ ေမးၾကည့္ရမွာကို အားမနာပါနဲ႔။ အဲဒီလို ေမးျမန္းလို႔ လူနာရဲ႕စိတ္ထဲမွာ မေကာင္းတဲ့အေတြးေတြ ၀င္ေရာက္လာမွာကို မစိုးရိမ္ပါနဲ႔။ လူနာအတြက္အက်ဳိးရွိပါတယ္။ အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ အေတြးေတြကို ဖြင့္ဟေျပာျပရတာေၾကာင့္ လူနာရဲ႕စိတ္ထဲမွာ “ေပါ့ပါး”သြားႏိုင္တယ္။ သူရဲ႕စိတ္ေ၀ဒနာကို နားလည္တဲ့ စိတ္၀င္စားတဲ့လူရွိတယ္ဆိုတဲ့ အသိေၾကာင့္ စိတ္အားတက္လာႏိုင္ပါတယ္”
စာေရးသူစကားအဆံုးမွာ လက္ေတြ႕က်တဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခုကို ဂ်မ္မာကေမးပါတယ္။
“ဘယ္လိုအေျခအေနမွာ စိတ္က်န္းမာေရးစစ္ေဆးဖို႔ ဘက္တီကို တိုက္တြန္းသင့္သလဲ”
လက္ဖက္ရည္ခြက္ထဲ က်န္တဲ့ လက္က်န္လက္ဖက္ရည္တစ္က်ဳိက္ကို ေသာက္လိုက္ၿပီး စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“ကြၽန္ေတာ္ေျပာခဲ့တဲ့ လကၡဏာေတြက ရက္သတၱပတ္ႏွစ္ပတ္အတြင္း မသက္သာဘဲ ပိုမိုဆုိးရြားလာရင္ စိတ္က်န္းမာေရးစစ္ေဆးဖို႔ စီစဥ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ဘက္တီရဲ႕စိတ္ထဲမွာ အႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အေတြးမွားေတြ ေပၚေပါက္လာရင္ေတာ့ စိတ္က်န္းမာေရးဌာနကို အျမန္ဆံုးဆက္သြယ္ၿပီး အကူအညီရယူသင့္တယ္။ ခင္မင္တဲ့စိတ္နဲ႔ ငဲ့ညႇာမေနနဲ႔ေတာ့။ အေရးႀကီးတာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေျပာျပစရာ တစ္ခုက်န္ေသးတယ္”
“အားမနာပါနဲ႔ကိုအုန္းေက်ာ္၊ ကြၽန္မနားေထာင္ေနပါတယ္”လို႔ ဂ်မ္မာက ၿပံဳးၿပီးေျပာပါတယ္။
“အေရးႀကီးတယ္ဆိုတာက ဘက္တီမွာ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါလကၡဏာေတြ အစပ်ဳိးေပၚေပါက္လာတာ ရွိ၊ မရွိကို သတိထားဖို႔ လိုတဲ့အခ်က္ပါ။ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါက သားဖြားမိခင္တစ္ေထာင္မွာ တစ္ေယာက္မွ ႏွစ္ေယာက္ႏႈန္းအထိ ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္။ သားဖြားၿပီး ရက္သတၱပတ္ႏွစ္ပတ္မွ ၆ပတ္အတြင္း ေပၚေပါက္လာတတ္တယ္။ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ ပထမဆံုးသားဖြားမိခင္ေတြမွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါလကၡဏာေတြအျပင္ စိတၱဇ ေရာဂါလကၡဏာေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရမယ္”
ဂ်မ္မာက “စိတၱဇေရာဂါလကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ”လို႔ ေမးေတာ့ စာေရးသူဆက္ေျပာပါတယ္။
“ေနရာ၊ အခ်ိန္နဲ႔ လူေတြကို ေ၀ခြဲရခက္တဲ့ ကေယာင္ကတမ္းလကၡဏာ၊ သံသယစိတ္လြန္ကဲလာတာ၊ စကားေျပာမမွန္တာ၊ ေပါက္ကရေျပာဆိုလာတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုမိုဆိုးရြားတဲ့ ယံုၾကည္မႈအေတြးမွားတဲ့ လကၡဏာကေတာ့ကေလးငယ္နဲ႔ ပတ္သက္တယ္။ ကေလးမွာ အဂၤါခ်ဳိ႕ယြင္းေနတယ္၊ ကေလးအသက္ မ႐ွဴေတာ့ဘူး၊ ေသေနၿပီ၊ ဒီကေလးဟာ ငါ့ကေလးမဟုတ္ဘူး စတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္မွားယြင္းမႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ မီးေနသည္စိတၱဇေရာဂါဟာ အသက္အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ ေရာဂါျဖစ္တယ္။ မီးေနသည္စိတၱဇေရာဂါခံစားေနရတဲ့ မိခင္ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းက မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသတာရွိတယ္။ ၄ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ကေလးငယ္ကိုပါ သူတို႔နဲ႔အတူ ေခၚယူသြားတတ္ၾကတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဘက္တီမွာ မီးေနသည္စိတၱဇေရာဂါ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရွိရရင္ အျမန္ဆံုး ေဆး႐ံုတင္ကုသရမယ္။ အဲဒီေရာဂါအတြက္ အေကာင္းဆံုးနဲ႔ အထိေရာက္ဆံုး ကုထံုးတစ္ခုရွိတယ္။ အဲဒါကေတာ့ “အီးစီတီ” (ECT)လို႔ေခၚတဲ့ လွ်ပ္စစ္ဓာတ္နဲ႔ ကုသတဲ့နည္းျဖစ္ပါတယ္။ ကုသရင္ အလြယ္တကူ ေပ်ာက္ကင္းႏိုင္တဲ့ ဆိုးရြားတဲ့ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေလာက္ဆိုရင္ ဘက္တီကို စစ္ေဆးတဲ့အခါ ဂ်မ္မာစဥ္းစားရမယ့္အခ်က္ေတြ လံုေလာက္ၿပီလို႔ဆိုရမယ္ ထင္ပါတယ္။
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
