—–၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊—–
အသက္ ၅၀ အရြယ္ စာရင္းကိုင္အရာရွိ မစၥတာဒီက နာတာရွည္ခါးနာေရာဂါ ခံစားေနရတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က ကုလားထိုင္တစ္လံုးကို ပင့္တင္ေရႊ႕ေျပာင္းလိုက္တာကစၿပီး ခါးနာခါးကိုက္ ေ၀ဒနာရရွိလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ျဖစ္ျဖစ္ခ်င္း မိသားစုဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသေတာ့ အေလးအပင္ျဗဳန္းကနဲ မ,လိုက္လို႔ ေက်ာျပင္ႂကြက္သား ဒဏ္ထိသြားတာလို႔ ဆရာ၀န္က ေျပာပါတယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး၊ လိမ္းေဆးေတြနဲ႔ ကုသလို႔မေပ်ာက္ဘူး၊ လနဲ႔ခ်ီၿပီး နာတာရွည္ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါ ျဖစ္လာတယ္။ သက္ဆိုင္ရာ အထူးကုဆရာ၀န္ေတြနဲ႔လည္း စစ္ေဆးတယ္။ ပံုရိပ္ျပဓာတ္မွန္(MRI)႐ိုက္ၿပီး စမ္းသပ္တယ္။ ခါးနာေ၀ဒနာျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေၾကာင္းရင္း(ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါ)ကို ရွာမေတြ႕ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္က်န္းမာေရး စစ္ေဆးေပးဖို႔ မစၥတာဒီကို လႊဲေျပာင္းေပးပါတယ္။
အ႐ိုးေရာဂါကုသေဆာင္မွာ ေဆး႐ံုတက္ေနတဲ့ မစၥတာဒီကို စာေရးသူ ေတြ႕ဆံုစစ္ေဆးတယ္။ လည္ကုပ္၊ ေနာက္ေက်ာနဲ႔ ခါးတေလ်ာက္ အၿမဲလိုလို နာက်င္ကိုက္ခဲေနတယ္လို႔ မစၥတာဒီက ေျပာျပတယ္။ စိတ္က်န္းမာေရးအေျခအေနကို စစ္ေဆးၾကည့္ေတာ့ မစၥတာဒီက စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ၊ စိတၱဇေရာဂါ စတဲ့ တျခားစိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရတဲ့ အေထာက္အထားမရွိဘူး။ လုပ္ငန္းခြင္မွာ ျပႆနာနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရတာေတာ့ ရွိတယ္။ သူအလုပ္လုပ္ေနတဲ့ ကုမၸဏီက ကုန္က်စရိတ္ေလွ်ာ့ခ်ခ်င္တယ္။ နည္းနည္းနဲ႔က်ဲက်ဲ ၀ိုင္းေနတယ္။ ႏွစ္ေယာက္စာအလုပ္ကို မစၥတာဒီတစ္ေယာက္တည္း လုပ္ေနရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လုပ္ငန္းခြင္ဖိစီးမႈ (Work Stress) ဒဏ္ခံေနရတယ္။ ေနာက္ၿပီး ခါးနာေရာဂါက မေပ်ာက္ကင္းႏိုင္လုိ႔ စိတ္ဓာတ္က်ေနတယ္လုိ႔ ေျပာပါတယ္။
မစၥတာဒီရဲ႕ ေရာဂါကို လက္ေထာက္ဆရာ၀န္ အင္ဂ်ီလာနဲ႔ ေဆြးေႏြးေတာ့ သူက စူးစမ္းေမးျမန္းပါတယ္။
“ မစၥတာဒီက ကုမၸဏီအေပၚ ရန္ၿငိႇဳးထားၿပီး အရြဲ႕တိုက္ေနတာလား ေဒါက္တာအုန္း”
“ အလုပ္မွာ ေရသာခိုခ်င္လို႔ လိမ္ညာေနတာေတာ့ ဟုတ္မယ္မထင္ပါဘူး။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို စိတ္ေ၀ဒနာလို႔ မခံစားရဘဲ ခႏၶာကိုယ္(႐ုပ္ပိုင္း)ေ၀ဒနာလို ခံစားေနရတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ကုမၸဏီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕အေပၚမွာ မစၥတာဒီက မေက်မနပ္ျဖစ္ေနတာ၊ က်ိတ္ၿပီးေဒါသထြက္ေနတာရွိမယ္။ အေျခအေနအရ သူခံစားေနရတဲ့အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာဖို႔ မျဖစ္ဘူး။ မ်ဳိသိပ္ထားရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဖိႏွိပ္ခံထားရတဲ့ စိတ္စြမ္းအင္က မသိစိတ္ထဲမွာ အၿငိမ္ေနလို႔ မရဘူး။ ပြက္ပြက္ဆူေနတဲ့ ေရေႏြးအိုးထဲက ေရေႏြးေငြ႕လို တိုးထြက္ဖို႔ ႀကိဳးစားေနတယ္။ ေပါက္ကြဲမသြားေအာင္ ထြက္ေပါက္ေပးရမယ္။ ဒီေတာ့ မသိစိတ္က ကာကြယ္နည္းပရိယာယ္ (Defense Mechanism) တစ္ခုကို အသံုးျပဳတယ္။ နာၾကည္းစိတ္ကို အသြင္ေျပာင္းၿပီး ထြက္ေပါက္ေပးလိုက္တယ္။ “ ငါတကယ္ နာၾကည္းေနတာ၊ ေဒါသအမ်က္ထားေနတာ မဟုတ္ဘူး။ ငါ့ခႏၶာကိုယ္ကသာ နာက်င္ကိုက္ခဲေနတာ။ လူေတြကို အမ်က္ေဒါသမျပနဲ႔။ နာက်င္ကိုက္ခဲတဲ့ လကၡဏာကိုသာျပ” ။ အဲဒါ “ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါ” ( Psychogenic Pain)ျဖစ္ပြားပံုကို ေျဖရွင္းခ်က္ေပးတဲ့ စိတ္ပညာသီအိုရီတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။
“ ကုမၸဏီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးအဖြဲ႕အေပၚမွာ မစၥတာဒီက မေက်မနပ္ျဖစ္ေနတာ၊ က်ိတ္ၿပီးေဒါသထြက္ေနတာ ရွိမယ္။ အေျခအေနအရ သူခံစားေနရတဲ့အတိုင္း ထုတ္ေဖာ္ေျပာဖို႔မျဖစ္ဘူး။ မ်ဳိသိပ္ထားရတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဖိႏွိပ္ခံထားရတဲ့ စိတ္စြမ္းအင္က မသိစိတ္ထဲမွာ အၿငိမ္ေနလို႔မရဘူး။ ပြက္ပြက္ဆူေနတဲ့ ေရေႏြးအိုးထဲက ေရေႏြးေငြ႕လို တိုးထြက္ဖို႔ႀကိဳးစားေနတယ္။ ေပါက္ကြဲမသြားေအာင္ ထြက္ေပါက္ေပးရမယ္။ ဒီေတာ့” . . .
ေဒါက္တာအင္ဂ်ီလာက ေသခ်ာေအာင္ ေမးျမန္းတယ္။
“ မစၥတာဒီရဲ႕ ေရာဂါကို “ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါ” လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္ေပါ့”
“ မွန္ပါတယ္။ အေမရိကန္စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ႕က ထုတ္ေ၀ထားတဲ့ စိတ္ေရာဂါ စစ္တမ္းက်မ္းအမွတ္ ၅ (DSM-5)မွာေတာ့ မစၥတာဒီရဲ႕ ေရာဂါမ်ဳိးကို “ အတိအက် ေရာဂါမေဖာ္ျပႏိုင္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာ” (Unspecified Somatic Symptoms)လို႔ ေခၚဆိုထားတယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါလို႔ မွတ္ခ်က္ခ်ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြရွိပါတယ္။ (က) နာက်င္ကိုက္ခဲ မႈခံစားရျခင္းက ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါ၊ အ႐ိုးအဆစ္ေရာဂါ သို႔မဟုတ္ ကိုယ္အဂၤါေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတာမဟုတ္ဘူး။ (ခ) နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္းက ေဆးကုသမႈခံယူဖို႔ လိုအပ္တဲ့ အေျခအေနအထိ ဆိုးရြားျပင္းထန္မႈရွိတယ္။ (ဂ) နာက်င္ကိုက္ခဲ မႈေ၀ဒနာေၾကာင့္ လူနာရဲ့ လူမႈေရး၊ စီးပြားေရးနဲ႔ ေန႔စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ထိခိုက္နစ္နာမႈရွိတယ္။ (ဃ) ေရာဂါစတင္ျဖစ္ေပၚလာတာ၊ ေရာဂါဆိုးရြားျပင္းထန္တာ၊ ဒါမွမဟုတ္ ေရာဂါသက္ၾကာရွည္ေနတာက စိတ္ဖိစီးမႈအတက္အက်နဲ႔ ဆက္စပ္ေနတယ္။ (င) နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း၊ မခံစားရဘဲ နာက်င္ကိုက္ခဲတယ္လို႔ လူနာက လိမ္ညာေျပာဆိုေနတာ မဟုတ္ဘူး။ လူနာအမွန္တကယ္ ခံစားေနတဲ့ ေ၀ဒနာျဖစ္တယ္။ (စ) စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ စိတၱဇေရာဂါေၾကာင့္ နာက်င္ကိုက္ခဲေ၀ဒနာ ခံစားရတာရွိတတ္ပါတယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေ၀ဒနာက အဲဒီလိုေရာဂါေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ေပၚခံစားေနရတာ မဟုတ္ဘူး။ မစၥတာဒီရဲ႕ ေရာဂါအေနအထားကို ေလ့လာၾကည့္ရင္ အခုေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြနဲ႔ ကိုက္ညီေနပါတယ္”
ေဒါက္တာအင္ဂ်ီလာက ေစာဒကတက္ပါတယ္။
“ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးက ေျပာဖူးတာကို ကြၽန္မသတိရေနပါတယ္။ နာက်င္ကိုက္ခဲေ၀ဒနာရဲ ႔ အေၾကာင္းရင္းကို အခုအခ်ိန္မွာ ရွာေဖြမေတြ႕ေသးတာေၾကာင့္၊ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္လို႔ တထစ္ခ်မယူဆနဲ႔တဲ့။ ေရာဂါရွာေဖြႏိုင္တဲ့ နည္းပညာကို အသံုးမျပဳႏိုင္ေသးလို႔ ေရာဂါရွာမေတြ႕ေသးတာ ျဖစ္မယ္တဲ့”
“ မွန္ပါတယ္။ အစဥ္အၿမဲ သတိျပဳေနရမယ့္ အခ်က္တစ္ခုပါပဲ။ အၾကမ္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါအုပ္စု သံုးမ်ဳိးရွိပါတယ္။ (၁) အမွန္တကယ္ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါရွိၿပီး ေရာဂါဆိုးရြားတာနဲ႔အလိုက္ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈရွိတာ၊ (၂) ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါရွိတာ မွန္ေပမယ့္ လူနာခံစားရတဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း အတိုင္းအတာက ရွိသင့္တာထက္ ဆိုးရြားျပင္းထန္ေနတာနဲ႔ (၃) ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါမရွိဘဲ နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း ခံစားေနရတာတို႔ ျဖစ္တယ္။
စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါရွင္ကို “ ခင္ဗ်ားဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုနာက်င္ကိုက္ခဲေနတာလဲ” လို႔ ေမးၾကည့္ရင္ နာက်င္ကိုက္ခဲတဲ့ ပံုသ႑ာန္က ထူးျခားမႈရွိတတ္တယ္”
“ ေျပာျပပါ”
“ လူနာက မိမိနာက်င္ကိုက္ခဲေနတဲ့ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းေနရာကို အတိအက် လက္ညႇဳိးထိုးမျပႏိုင္ဘူး။ မစၥတာဒီလို လည္ကုပ္ကေနၿပီး တင္ပဆံု႐ိုးအထိ ေက်ာျပင္တေလ်ာက္ နာက်င္ကိုက္ခဲေနသလို ေဖာ္ျပေလ့ရွိတယ္။ ေနာက္ၿပီး ဘယ္လိုနာက်င္တာလဲ၊ ဘယ္ေလာက္အထိ ဆိုးရြားျပင္းထန္သလဲဆိုတာကို တိတိက်က်မေျပာႏုိင္ဘူး။ နာက်င္ကိုက္ခဲေနတာက အတက္အက် မရွိသလိုပဲ။ အၿမဲလိုလို နာက်င္ကိုက္ခဲေနတတ္တယ္။ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆး ေသာက္သံုးရင္လည္း ေဆးမတိုးဘူး။ မစၥတာဒီမွာ အဲဒီလိုအခ်က္အလက္ေတြ ေတြ႔ရွိေနရတယ္မဟုတ္လား”
“ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါလူနာကို ေဒါက္တာအုန္းတို႔ေဆးခန္းမွာ ေတြ႔ရွိရတာမ်ားျပားလား”
“ မရွားပါဘူး။ အသက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၆၅ ႏွစ္အတြင္းရွိ လူဦးေရထဲမွာ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါမရွိေပမယ့္ နာတာရွည္အကိုက္အခဲေရာဂါ ခံစားေနရသူ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ရွိတယ္လို႔ ေလ့လာမႈတစ္ခုမွာ ေတြ႔ရွိရတယ္။ အဲဒီေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာ ၅၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ကေတာ့ စိတ္က်ေရာဂါ ဒါမွမဟုတ္ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါေၾကာင့္ နာက်င္ကိုက္ခဲေ၀ဒနာ ခံစားရတာျဖစ္တယ္။ က်န္ေ၀ဒနာရွင္ေတြက မစၥတာဒီလို ေရာဂါမ်ဳိးရွိတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တာေပါ့”
ေဒါက္တာအင္ဂ်ီလာက သူရင္ဆိုင္ေနရတဲ့ ျပႆနာကို ေမးျမန္းပါတယ္။
“ မစၥတာဒီကို ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုကုသေပးမလဲ ေဒါက္တာအုန္း”
“ မစၥတာဒီကို ေဆး႐ံုဆင္းေပးလို႔ရပါတယ္။ ေနာက္ေနာင္မွာ ဒီေရာဂါေၾကာင့္ ေဆး႐ံုတင္မထားသင့္ဘူး။ သူခံစားေနရတဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါက ေဆး႐ံုေပၚမွာ ဆက္လက္ရွာေဖြစမ္းသပ္ဖို႔ လိုအပ္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါေၾကာင့္ မဟုတ္ဘူးဆိုတာကို ရွင္းလင္းေျဖၾကားေပးရမယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ ခႏၶာကိုယ္မွာ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈ ခံစားရႏိုင္တဲ့ ဦးေႏွာက္အာ႐ံုေၾကာ ဇီ၀သဘာ၀ကို မစၥတာဒီနားလည္ေအာင္ ရွင္းျပႏိုင္ရင္ ေကာင္းတယ္။ ဒီလိုေျပာလို႔ မစၥတာဒီ အထင္မမွားေစနဲ႔။ “ နာက်င္ကိုက္ခဲေနတာက ခင္ဗ်ားရဲ႕ စိတ္ကူးေတြပါဗ်ာ” ၊ ခင္ဗ်ားက သူရဲေဘာေၾကာင္လြန္းေနတာပါ” စသျဖင့္ ေနာက္ေျပာင္သေရာ္တာမ်ဳိး မျဖစ္သင့္ဘူး မစၥတာဒီ အမွန္တကယ္ နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္း ခံစားေနရတယ္ဆိုတာကို အသိအမွတ္ျပဳရမယ္၊ ကိုယ္ခ်င္းစာမႈရွိရမယ္”
“ အငိုသန္တဲ့ ကေလးကို မုန္႔ေကြၽးၿပီးေခ်ာ့ရင္ ငိုတတ္တဲ့ အက်င့္စြဲၿမဲသြားသလို မျဖစ္ဘူးလား”
“ ေဒါက္တာအင္ဂ်ီလာေျပာတာ မဆိုးပါဘူး။ အဲဒီလိုမျဖစ္ေအာင္ “ ခြဲျခမ္းစိတ္ျဖာစိတ္ပညာကုထံုး” (Psychodynamic Therapy) ကို အသံုးျပဳရမယ္။ မစၥတာဒီႀကံဳေတြ႕ေနရတဲ့ လုပ္ငန္းခြင္ အခက္အခဲျပႆနာ(စိတ္ဖိစီးမႈ)နဲ႔ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈ ခံစားေနရတာ ဆက္စပ္မႈရွိတယ္ဆိုတာကို သူနားလည္ သေဘာေပါက္လက္ခံလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးတဲ့ ကုထံုးျဖစ္တယ္။
နားလည္တယ္လို႔ဆိုတဲ့ေနရာမွာ အသိဉာဏ္နဲ႔ နားလည္တာကို ေျပာတာမဟုတ္ဘူး။ ေဆးပညာရွင္ နားလည္သလို Intellectual Understanding မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ခံစားမႈနဲ႔ ထိုးထြင္းသိျမင္လာျခင္း (Insight)ကိုေျပာတာပါ။ Emotional Understanding လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ မစၥတာဒီက အဲဒီလိုကုသနည္းကို လက္ခံဖို႔ ၀န္ေလးေနရင္ သူကိုယ္တိုင္ေဆာင္ရြက္ႏိုင္တဲ့ နည္းေတြကို သင္ၾကားေပးပါ။ အက်ဳိးရွိႏိုင္ပါတယ္”
“ သင့္ေတာ္တဲ့ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းလုပ္တာတို႔၊ ႂကြက္သားေျဖေလွ်ာ့နည္း ေလ့က်င့္တာတို႔လား”
“ ဟုတ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး နာက်င္ကိုက္ခဲျခင္းကို အရွိအတိုင္း အာ႐ံုျပဳေလ့က်င့္ရတဲ့ သတိပ႒ာန္ကမၼ႒ာန္းထိုင္နည္းကလည္း အက်ဳိးရွိႏိုင္ပါတယ္”
“ အလြယ္ဆံုးကုသနည္းကေတာ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေပးတာပဲ မဟုတ္ဘူးလား”
“ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါကုသဖို႔ ဘိန္းအႏြယ္၀င္အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးကို အသံုးမျပဳသင့္ပါဘူး။ အိပ္ေဆးနဲ႔ စိတ္ၿငိမ္ေဆးကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေရွာင္ရမယ္။ ဒီလိုလူနာမ်ဳိးက ေဆးစြဲေရာဂါ အလြယ္တကူရရွိႏိုင္တယ္။ အက်ဳိးရွိလို႔ တြဲဖက္အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ ေဆးကေတာ့ TCA အႏြယ္၀င္ စိတ္က်ေရာဂါကုေဆး ျဖစ္ပါတယ္။ (ဥပမာ- Amitriptyline၊ Nortriptyline)။ အခုေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ ကုသနည္းေတြကို မစၥတာဒီနဲ႔ တိုင္ပင္ၿပီး ကုသေပးဖို႔ စီစဥ္လိုက္ပါ”
