ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
လက္ဖက္ရည္ေသာက္ဖို႔ အနားယူခ်ိန္ၿပီးဆံုးေတာ့ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြအတြက္ စိတ္က်န္းမာေရး ပညာေပးေဆြးေႏြးပြဲကို ဆက္လက္က်င္းပပါတယ္။
“အျပဳအမူ ဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ (Conduct Disorder)ရွိတဲ့ ေက်ာင္းသားကို ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမက ဘယ္လိုကူညီႏိုင္ပါသလဲ”လို႔ ေက်ာင္းဆရာမ ေဒၚေအက စတင္ေမးျမန္းပါတယ္။
စာေရးသူက ေမးခြန္းကို တိုက္႐ိုက္မေျဖၾကားေသးဘဲ ေဆးပညာအျမင္တစ္ခုကို ေျပာျပပါတယ္။
“ေဆးပညာမွာ ေရာဂါကိုကာကြယ္တာက ေရာဂါကိုကုသတာထက္ ပိုမိုအက်ဳိးရွိတယ္လို႔ ေျပာထံုး၊ ဆိုထံုးရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြမွာ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားမႈေလ်ာ့နည္းေအာင္ ဘယ္လို ကာကြယ္ႏိုင္သလဲဆိုတာကို စတင္ေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္”
ေက်ာင္းဆရာ ဦးဘီက လက္ေထာင္ျပၿပီး ဆင္ေျခတက္ပါတယ္။
“အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ေပၚရတဲ့အေၾကာင္းရင္းကိုသိမွ ဘယ္လိုကာကြယ္ရမယ္ဆိုတာကို စဥ္းစားလို႔ရမယ္ ထင္ပါတယ္။ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေလ့လာထားတာ ရွိပါသလား”
ေက်ာင္းဆရာ ဦးဘီရဲ႕ ေမးခြန္းကို စာေရးသူက အသိအမွတ္ျပဳၿပီး ရွင္းျပပါတယ္။
“အသက္ ၁၀ ႏွစ္ေအာက္အရြယ္က စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာဟာ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇနဲ႔ ပိုမိုသက္ဆုိင္ပါတယ္။ ဥပေဒခ်ဳိးေဖာက္ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ဒါမွမဟုတ္ လူဆိုးလူမိုက္ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္းရွိတဲ့ မိဘနဲ႔ႀကီးျပင္းလာရတဲ့ ကေလးေတြထဲမွာ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားျပားေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္”
“အတုျမင္လို႔ အတတ္သင္တာ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလား ဆရာ”လို႔ ေက်ာင္းဆရာမ ေဒၚေအက ေခ်ပေျပာသလို ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။
ေမးသင့္ေမးထိုက္တဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္လို႔ ေရေရလည္လည္ ရွင္းျပဖို႔လိုပါတယ္။
“ဆရာမေဒၚေအေျပာတာ မွန္ပါတယ္။ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္လႊမ္းမိုးမႈ ႏွစ္မ်ဳိးစလံုး အေရးပါတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ သစ္ေစ့က မ်ဳိးေကာင္းေပမယ့္ ေျမဆီလႊာညံ့ဖ်င္းၿပီး ေရလံုလံုေလာက္ေလာက္မရရွိရင္ အဲဒီသစ္ေစ့က သစ္ပင္မ်ဳိးေကာင္းျဖစ္လာမွာ မဟုတ္ဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေရေျမသဘာ၀ေကာင္းမြန္တဲ့ ေနရာေဒသမွာ အမ်ဳိးညံ့တဲ့သစ္ေစ့ကို စိုက္ပ်ဳိးရင္လည္း သစ္ပင္မ်ဳိးေကာင္း မရွိႏုိင္ပါဘူး။ အဲဒီသေဘာပါပဲ” စာေရးသူ စကားဆံုးေတာ့ ေက်ာင္းဆရာမေဒၚစီက လက္ေထာင္ျပၿပီး ေမးျမန္းပါတယ္။
“အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားေစတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေျပာျပပါ”
စာေရးသူက ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“အျပဳအမူဆိုးရြားေ၀ဒနာျဖစ္ပြားေစတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေၾကာင္းရင္းကို ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ လူမႈပတ္၀န္းက်င္အေၾကာင္းရင္းေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာအေၾကာင္းရင္းထဲမွာ သေႏၶသားဘ၀နဲ႔ ကေလးငယ္စဥ္ဘ၀မွာ ဦးေႏွာက္ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ထိခိုက္ေစတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳေတြက အေရးႀကီးပါတယ္။ ဥပမာ-ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ အရက္စြဲေရာဂါရရွိတာ၊ ကေလးငယ္စဥ္ဘ၀မွာ အေၾကာင္းတစ္ခုခုေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရရွိတာတို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
ဆရာမေဒၚေအက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။ “အဲဒီလိုကေလးေတြမွာ ဦးေႏွာက္ပ်က္လို႔ ဥာဏ္ထိုင္းလာႏိုင္တယ္မဟုတ္ဘူးလား ဆရာ”
“ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရလို႔ ဥာဏ္ထိုင္းလာတာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရလို႔ “ဥာဏ္မထိုင္း” ဘဲ “စိတ္ခံစားမႈ႐ိုင္း”လာတာလည္း ရွိပါတယ္။ အသိဥာဏ္က စိတ္ခံစားမႈကိုထိန္းခ်ဳပ္တဲ့ ဦးေႏွာက္ပိုင္း၊ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ ဦးေႏွာက္ပိုင္း၊ တျခားသူရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈကို “မ်က္ႏွာကဲခတ္”ရာမွာ ပါ၀င္ပတ္သက္တဲ့ ဦးေႏွာက္ပိုင္းေတြရွိပါတယ္။ အဲဒီဦးေႏွာက္ပိုင္းေတြဒဏ္ထိၿပီး ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈအားနည္းလာရင္ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္”
မိဘဒါမွမဟုတ္ အတူေနမိသားစု၀င္ထဲမွာ စိတ္ေရာဂါရွိတာ၊ အရက္စြဲေဆးစြဲေရာဂါရွိတာ၊ အၾကမ္းဖက္တဲ့ အျပဳအမူရွိတာ၊ မိဘအခ်င္းခ်င္း မၾကာခဏ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားတာ စတဲ့မိသားစုပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ သားသမီးမွာ ဆိုးသြမ္းတဲ့အျပဳအမူေတြေပၚ ေပါက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ငယ္စဥ္က ႐ိုက္ႏွက္ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္တာခံရတဲ့ ကေလးအရြယ္ေရာက္လာရင္ လူဆိုးလူမိုက္ျဖစ္လာတတ္တယ္ . . .
“မိသားစုပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားႏိုင္တဲ့အေၾကာင္းရင္းေတြ ရွိပါတယ္။ မိဘ ဒါမွမဟုတ္ အတူေနမိသားစု၀င္ထဲမွာ စိတ္ေရာဂါရွိတာ၊ အရက္စြဲေဆးစြဲေရာဂါရွိတာ၊ အၾကမ္းဖက္တဲ့အျပဳအမူရွိတာ၊ မိဘအခ်င္းခ်င္း မၾကာခဏ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားတာ စတဲ့ မိသားစုပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ သားသမီးမွာဆိုးသြမ္းတဲ့ အျပဳအမူေတြ ေပၚေပါက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ငယ္စဥ္က ႐ိုက္ႏွက္ညႇင္းပန္း ႏွိပ္စက္တာခံရတဲ့ကေလး အရြယ္ေရာက္လာရင္ လူဆိုးလူမိုက္ ျဖစ္လာတတ္တယ္။ မိဘကိုယ္တိုင္က စည္းမ်ဥ္းဥပေဒကို ခ်ဳိးေဖာက္ရင္၊ မိဘက သားသမီးကို စည္းကမ္းထိန္းမေပးရင္ ဒါမွမဟုတ္ မိဘရဲ႕ စိတ္ခံစားမႈအေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး စည္းကမ္းေျပာင္းလဲလြယ္တာရွိရင္ သားသမီးက စည္းပ်က္ကမ္းပ်က္ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။
ကေလးသူငယ္ေနထိုင္တဲ့ ရက္ကြက္ပတ္၀န္းက်င္ကိုလည္း ထည့္တြက္ရမယ္။ ဆိုးသြမ္းလူငယ္မ်ားျပားတဲ့ ရပ္ကြက္မွာေနထိုင္ရရင္ အေပါင္းအသင္းမွားတတ္ပါတယ္။ တျခားဆိုးသြမ္းလူငယ္ေတြ (PEER Group) ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈကိုခံရမယ္”
စာေရးသူ ေခတၱရပ္နားလိုက္ခ်ိန္မွာ တစ္ခ်ိန္လံုး လက္ကိုင္ဖုန္းကို ပြတ္သက္အလုပ္႐ႈပ္ေနတဲ့ ေက်ာင္းဆရာဦးဒီ ပါ၀င္ေဆြးေႏြးလာပါတယ္။
“ဆရာ အခုေျပာခဲ့တာေတြက ေက်ာင္းပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းမွမဟုတ္ဘဲ၊ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြအေနနဲ႔ စာသင္ခန္းထဲမွာ သတိျပဳသင့္တဲ့အခ်က္ေတြကို သိခ်င္ပါတယ္”
ဆီေလ်ာ္တဲ့ေမးခြန္းျဖစ္ပါတယ္။ ေက်ာင္းဆရာ ဦးဒီကို ေလးစားတဲ့အၾကည့္နဲ႔ လွမ္းၾကည့္လိုက္ၿပီး စာေရးသူက က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ရွင္းျပပါတယ္။
“ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြအေနနဲ႔ အတန္းထဲမွာ ကူညီေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္တာ သံုးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
(က) အတန္းထဲမွာ ေက်ာင္းသားေတြ ၿငီးေငြ႕ေစတဲ့၊ အာ႐ံုပ်က္ျပားေစတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြရွိရင္ ဖယ္ရွားေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ-ဆရာ စာသင္ၾကားပံုက ၿငီးေငြ႕စရာျဖစ္ေနတာ၊ စာသင္ၾကားပံုကို ေက်ာင္းသားက ႏွစ္ၿခိဳက္မႈမရွိတာ၊ သင္႐ိုးၫႊန္းတမ္းက ေက်ာင္းသားအတြက္ ခက္ခဲလြန္းတာ၊ အတန္းထဲမွာ ေက်ာင္းသားဦးေရ မ်ားျပားတာ၊ ေနရာထိုင္ခင္း အဆင္မေျပတာ၊ ေက်ာင္းပတ္၀န္းက်င္က ၀င္လာတဲ့ ကားသံ၊ စက္သံေတြက ဆူညံေနတာ၊ စာသင္ခန္းထဲမွာ အပူအေအး မမွ်တတာ စတဲ့အခ်က္အလက္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အေႏွာင့္အယွက္ေတြက ေက်ာင္းသားရဲ႕ စာသင္ခန္းအတြင္း အျပဳအမူကို လႊမ္းမိုးႏိုင္ပါတယ္”
ေက်ာင္းဆရာမေဒၚေအက ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီးကို လွမ္းၾကည့္လိုက္ၿပီး အတြန္႔တက္ေျပာပါတယ္။ “ေက်ာင္းဆရာနဲ႔ ေက်ာင္းသားဦးေရ မမွ်တတာ၊ စာသင္ခန္းထဲမွာ ထိုင္ခံုပစၥည္းကိရိယာ မျပည့္စံုတာမ်ဳိးက ေက်ာင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးရဲ႕ တာ၀န္မဟုတ္ဘူးလား ဆရာ”
ေက်ာင္းတြင္းႏိုင္ငံေရးကိစၥမွာ စိတ္မ၀င္စားတဲ့အမူအရာနဲ႔ စာေရးသူက ေျပာလက္စစကားကို ဆက္လက္ေျပာၾကားပါတယ္။ “အတန္းပိုင္ဆရာ၊ ဆရာမေတြ ေဆာင္ရြက္ေပးႏိုင္တဲ့ ဒုတိယအခ်က္ရွိပါတယ္။ (ခ) ဆိုးသြမ္းတဲ့အျပဳအမူကို စတင္ျဖစ္ပြားေစတဲ့ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ေတြ ေက်ာင္းသားမွာ ရွိ၊ မရွိ ၾကည့္႐ႈေလ့လာေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ-နားေလးတာ၊ မ်က္စိမႈန္တာ၊ အနည္းငယ္ဥာဏ္ထိုင္းတာ၊ ဥာဏ္မထိုင္းေပမယ့္ “သင္ယူတတ္ေျမာက္ႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာ” (Learning Disorder) ရွိတာ၊ စိုးရိမ္ေသာကလြန္ကဲတာ၊ အာ႐ံုစိုက္မႈခ်ဳိ႕ယြင္းလႈပ္ရွားမႈလြန္ကဲေ၀ဒနာရွိတာ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္မ်ဳိး တစ္ခုခုခံစားေနရတဲ့ ေက်ာင္းသားကို လက္ဦးေအာင္ ေဖာ္ထုတ္မေပးႏိုင္ရင္ ေက်ာင္းသားမွာ ဆိုးသြမ္းတဲ့အျပဳအမူေတြ ေပၚေပါက္လာပါလိမ့္မယ္”
စာေရးသူ အာေခါင္ေျခာက္လာလို႔ ေရတစ္က်ဳိက္ေသာက္ေနခ်ိန္မွာ ေက်ာင္းဆရာမ ေဒၚစီက သူရဲ႕ျပႆနာကို တင္ျပပါတယ္။
“ကြၽန္မအတန္းထဲမွာ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူေတြကို အေႏွာင့္အယွက္ေပးေနတဲ့ ဆိုးသြမ္းေက်ာင္းသား တစ္ေယာက္ရွိပါတယ္။ အဲဒီေက်ာင္သားကို ကြၽန္မဘယ္လိုကိုင္တြယ္ရမလဲ ဆရာ”
စာေရးသူက ေက်ာင္းဆရာမႀကီးကို တေစ့တေစာင္းၾကည့္ၿပီး အေျဖေပးပါတယ္။
“အဲဒီလိုေက်ာင္းသားမ်ဳိးကို လက္ဦးေအာင္ေဖာ္ထုတ္ၿပီး ေက်ာင္းက်န္းမာေရး၀န္ထမ္းတစ္ဦးဦးနဲ႔ စမ္းသပ္စစ္ေဆးဖို႔ စီစဥ္ေပးႏုိင္ပါတယ္။ အလြန္႔အလြန္ဆိုးသြမ္းလာတဲ့ ေက်ာင္းသားကို ေက်ာင္းကထုတ္ပယ္ပစ္ႏိုင္တဲ့ စည္းမ်ဥ္းဥပေဒရွိပါတယ္။
အတန္းထဲမွာ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမက ျပဳျပင္ေပးႏိုင္တဲ့ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္လည္းရွိပါတယ္။ အဲဒါ ကြၽန္ေတာ္ေျပာခ်င္တဲ့ တတိယအခ်က္ျဖစ္တယ္။
(ဂ) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ေက်ာင္းသားကို ျပဳျပင္ေပးတဲ့နည္းကို ‘R အကၡရာေလးလံုးနည္း’ (Four Rs) လို႔ေခၚပါတယ္။ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြကို ရွင္းျပပါမယ္။
(၁) အခြင့္အေရးဖယ္ရွားျခင္း (Removal)။ ဥပမာ ဆိုးသြမ္းတဲ့ ေက်ာင္းသားကိုဒဏ္ေပးတဲ့အေနနဲ႔ အခန္းေထာင့္မွာ ထိုင္ေနေစျခင္း။ ေက်ာင္းဆင္းခ်ိန္မွာ စာသင္ခန္းထဲက ထြက္ခြင့္မေပးေသးဘဲ အခ်ိန္ပိုေနခိုင္းျခင္း။ (၂)အတန္းေရွ႕မွာ အျပစ္တင္ျခင္း (Reprimand)။ ဥပမာ-အတန္းထဲက ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူေတြေရွ႕မွာ ဆိုးသြမ္းလူငယ္ပစ္မွားတဲ့ အျပဳအမူကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာျခင္း။ (၃) ေလ်ာ္ေၾကးေပးေစျခင္း (Reparation) ဥပမာ-ဆိုးသြမ္းလူငယ္ေက်ာင္းသား ဖ်က္ဆီးတဲ့ပစၥည္းအတြက္ မိဘကိုအသိေပးၿပီး ေလ်ာ္ေၾကးေတာင္းျခင္း။ (၄) ၀န္ခံစကားေျပာေစျခင္း (Recantation) ဥပမာ-အတန္းပိုင္ဆရာနဲ႔ အတန္းသားသူငယ္ခ်င္းေတြေရွ႕မွာ မိမိအမွားကို ၀န္ခ်ေတာင္းပန္စကားေျပာေစျခင္း။ အမွားကိုျပဳျပင္ဖို႔ ဂတိ၀န္တာခံယူေစျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
