Healthy Life Ad
Life Style

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)

ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)

ေဘးဒုကၡတစ္ခုခုနဲ႔ ႀကံဳႀကိဳက္ရၿပီးတဲ့အခါ စိတ္ဖိစီးမႈ ခံစားရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို လူနာက ေမ့ထားခ်င္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို မစဥ္းစားခ်င္ဘူး။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ စိတ္ထဲမွာေပၚလာရင္ ရင္နာလြန္းတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာရဲ႕’မသိစိတ္’က မ်က္လွည့္ျပတယ္။ အဲဒီအေတြးေတြ ‘အသိစိတ္’ထဲ ၀င္ေရာက္မလာႏိုင္ေအာင္ တားဆီးေပးတယ္။

– ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္

ေဒါက္တာတြမ္က သူရဲ႕လူနာပီတာကို စမ္းသပ္စစ္ေဆးၿပီးတဲ့အခါ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္း ေရာဂါအေၾကာင္းကို စာေရးသူနဲ႔တိုင္ပင္ေဆြးေႏြးပါတယ္။

“ ၿပီးခဲ့တဲ့ အပတ္က ပီတာကို ကြၽန္ေတာ္ စမ္းသပ္စစ္ေဆးပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး “ စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါအေၾကာင္းကိုလည္း ဖတ္႐ႈေလ့လာၾကည့္ပါတယ္။ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္ဆရာ။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို မခံစားႏိုင္လို႔ ျဖစ္ပြားလာတဲ့ေရာဂါကို “ ကင္းရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ” (Dissociative Amnesia)လို႔ ေခၚတယ္။ ဒုတိယအမ်ဳိး အစားကေတာ့ ရည္ရြယ္ခ်က္ထားရွိၿပီး မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားတယ္လို႔ လိမ္ညာေျပာတဲ့ “ ဟန္ေဆာင္ျခင္း” (Malingering) ျဖစ္ပါတယ္”
စာေရးသူက ၾကားျဖတ္ေမးတယ္။

“ ပီတာရဲ႕ ေရာဂါက စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါလို႔ တြမ္ယူဆသလား”
ေဒါက္တာတြမ္က အခ်ိန္ယူစဥ္းစားၿပီး က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ အေျဖေပးပါတယ္။
“ ပီတာ ခံစားေနရတဲ့ ေရာဂါက “ ကင္းရွင္းခြဲ ျခားမွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ” လို႔ ကြၽန္ေတာ္မထင္ပါဘူး။ ရွင္းျပပါမယ္။ “ ကင္းရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ ပ်က္ျပားေရာဂါ” က ရပ္ကြက္လူစုထဲမွာ တစ္ႏွစ္အတြင္း တစ္ရာမွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ စိတ္ေရာဂါ လူနာေတြထဲမွာ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအ ထိ စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြား မွတ္Óဏ္ပ်က္ျပား လကၡဏာကိုေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ အမ်ဳိးသားေတြထက္ ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ပိုမိုပါတယ္။ ငယ္စဥ္ကကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ ဒီလိုေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခမ်ားတယ္။ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈဓေလ့ထံုးစံလို႔ ယံုၾကည္လိုက္နာသူ ေတြမွာ ပိုမိုေတြ႕ရွိရတယ္။ အလြန္အမင္းေၾကာက္ရြံ႕ ထိတ္လန္႔စရာ အျဖစ္အပ်က္ ဒါမွမဟုတ္ မခံရပ္ႏိုင္ေအာင္ စိတ္ေသာကေ၀ဒနာျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အျဖစ္အပ်က္နဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ရရင္ စတင္ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္ ဆရာ}}
စာေရးသူက ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။

“ အျမင့္က မေတာ္တဆလိမ့္က်တဲ့ အေတြ႕အႀကံဳေၾကာင့္ ပီတာမွာ “ ကင္းရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ မရရွိႏိုင္ဘူးလား”
ေဒါက္တာတြမ္က စာေရးသူရဲ႕ေမးခြန္းကို သြက္သြက္လက္လက္ ေျဖဆိုပါတယ္။

“ အဲဒီလို ကြၽန္ေတာ္မယူဆဘူး ဆရာ။ ကင္းရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ပထမအမ်ဳိးအစားက ဖိစီးမႈဒဏ္ခံစားရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို ျပန္လည္မမွတ္မိတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ဖူးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးလူနာတစ္ေယာက္ကို နမူနာအျဖစ္ေျပာျပပါမယ္။ လူနာအမ်ဳိးသမီး အသက္ ၁၀ ႏွစ္ပတ္၀န္းက်င္မွာ အိမ္သားတစ္ဦးရဲ႕ အဓမၼကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားျခင္းကို ခံစားရပါတယ္။ အဲဒီအျဖစ္အပ်က္အေတြ႕အႀကံဳေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ့္ လူနာအမ်ဳိးသမီးဟာ စိတ္ဖိစီးမႈေ၀ဒနာအမ်ဳိးမ်ဳိး ရရွိခံစားရတယ္။ သူရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာတစ္ခုက သူေစာ္ကားခံရတဲ့ အခ်ိန္ကာလပိုင္းကို ေမ့ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိမိရဲ႕ ဘ၀တစ္ေကြ႕ကို မသိရွိေတာ့တဲ့ “ ကင္းရွင္းခြဲျခားမွတ္ ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ” ျဖစ္ပါတယ္”

စာေရးသူက သေဘာတူလက္ခံတဲ့ အမူအရာနဲ႔ ေခါင္းညိတ္ေတာ့ ေဒါက္တာတြမ္က ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“ ေဆးပညာဂ်ာနယ္တစ္ခုထဲမွာ ကြၽန္ေတာ္ ဖတ္လိုက္ရတဲ့ လူနာရဲ႕ ကင္းရွင္းခြဲျခားမွတ္ဥာဏ္ ပ်က္ျပားေရာဂါကေတာ့ ပိုမိုဆိုးရြားတဲ့ အမ်ဳိးအစား ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာက အသက္ ၃၀ အရြယ္၊ အိႏၵိယ ႏိုင္ငံေတာရြာတစ္ခုမွာ ေနထိုင္ပါတယ္။ သူနဲ႔ လက္ထပ္ဖို႔ သေဘာတူထားတဲ့အမ်ဳိးသမီးက သူ႔ကိုလက္မခံဘဲ တျခားေယာက်္ားတစ္ဦးနဲ႔ ထြက္ေျပးသြားတယ္။ လူနာအႀကီးအက်ယ္ အရွက္တကြဲ အက်ဳိးနည္း ခံစားရတယ္။ ရြာထဲမွာ မ်က္ႏွာမျပ၀ံ့ေအာင္ ျဖစ္ေနတယ္။ ေနာက္တစ္ေန႔မွာ လူနာရြာက ေပ်ာက္သြားတယ္။ တျခားရြာတစ္ရြာမွာ ျပန္ေတြ႕ေတာ့ လူနာက သူ႔ကိုယ္သူ ဘယ္သူမွန္း မသိဘူး။ သူဘယ္မွာ ေနထိုင္တယ္ဆိုတာလည္း မေျပာႏိုင္ဘူး။ သူ႔မိ ဘေဆြမ်ဳိးေတြရဲ႕ နာမည္ကိုလည္း မမွတ္မိဘူး။ ဒါ ေပမဲ့ လူနာက ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ေနတာ မဟုတ္ဘူး။ သူ ေရာက္ရွိေနတဲ့ရြာမွာ သာမန္လူတစ္ေယာက္လို ျပဳမူဆက္ဆံႏိုင္တယ္။ လတ္တေလာ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို မွတ္မိတယ္တဲ့”
စာေရးသူက ၿပံဳးျပၿပီး မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။

“ ႐ုပ္ရွင္ေတြထဲမွာ ဒီလိုဇာတ္လမ္းမ်ဳိးကိုၾကည့္ ႐ႈရဖူးပါတယ္”
ေဒါက္တာတြမ္က ရယ္ေမာသံနဲ႔ ဆက္ၿပီး ေျပာတယ္။

“ ကြၽန္ေတာ္လည္း ၾကည့္ဖူးပါတယ္။ ဒီလူနာကေတာ့ အမွန္တကယ္ ျဖစ္ဖူးသူပါ။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ လူနာ အမ်ဳိးသမီးက ဘ၀တေကြ႕ကို ေမ့တဲ့ေရာဂါ။ ဒီလူနာကေတာ့ ဘ၀တစ္ခုလံုးကို ေမ့တဲ့ေရာဂါပါ။ ကင္းရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါအတြက္ ဥပမာေတြပါ ဆရာ”
စာေရးသူက ေဒါက္တာတြမ္ရဲ႕ ဗဟုသုတကို ဆက္လက္စစ္ေဆးပါတယ္။

“ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ ခံရသူမွာ ဘာေၾကာင့္ “ ကင္း ရွင္းခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ” လကၡဏာျဖစ္ ေပၚလာသလဲ”
ေဒါက္တာတြမ္က ျဖည္းျဖည္းနဲ႔ ခပ္ေလးေလး အေျဖေပးတယ္။

“ အတိအက် မသိရွိရပါဘူး ဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္ ဖတ္႐ႈဖူးတဲ့ သီအိုရီတစ္ခုေတာ့ ရွိပါတယ္။ ေဘးဒုကၡတစ္ခုခုနဲ႔ ႀကံဳႀကိဳက္ရၿပီးတဲ့အခါ စိတ္ဖိစီးမႈခံစားရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို လူနာက ေမ့ထားခ်င္ပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းကို မစဥ္းစားခ်င္ဘူး။ ဒီအျဖစ္အပ်က္ စိတ္ထဲမွာေပၚလာရင္ ရင္နာလြန္းတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူနာ ရဲ႕” မသိစိတ္” က မ်က္လွည့္ျပတယ္။ အဲဒီအေတြးေတြ “ အသိစိတ္” ထဲ ၀င္ေရာက္မလာႏိုင္ေအာင္ တားဆီးေပးတယ္။ ေရအိုးထဲမွာ ေရရွိေပမယ့္ ေရအေပၚ လွ်ံတက္မလာေအာင္ ေရအိုးအဖံုးကို ဖိႏွိပ္ပိတ္ဆို႔ထားသလိုေပါ့ ဆရာ”
စာေရးသူက ျဖည့္ဆည္းေဆြးေႏြးပါတယ္။

“ ဒါေၾကာင့္ မွတ္ဥာဏ္မေကာင္းဘူးလို႔ ” ဟန္ေဆာင္ေျပာျခင္း” (Malingering)နဲ႔ ကြာျခားခ်က္ ရွိပါတယ္။ ဟန္ေဆာင္ေျပာျခင္းမွာ ကာယကံရွင္က မိမိ မွတ္မိတာကို ‘အသိစိတ္’နဲ႔ ခ်ဳပ္ထိန္းထားၿပီး လိမ္ေျပာတာ ျဖစ္တယ္။ ဥပမာ-ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္ သူက သူက်ဴးလြန္တဲ့ အမႈကို မမွတ္မိဘူးလို႔ ေျပာတာမ်ဳိး၊ ေလ်ာ္ေၾကးေတာင္းခ်င္လို႔ မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ ယြင္းမႈမရွိေပမယ့္ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါရွိတယ္လို႔ လိမ္ညာေျပာတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ တြမ္ရဲ႕ လူနာပီတာက အာမခံေလ်ာ္ေၾကးလိုခ်င္လို႔ ဟန္ေဆာင္ ေျပာေနတယ္လို႔ ထင္သလား”

ေဒါက္တာတြမ္က အလ်င္အျမန္ေျဖဆိုပါတယ္။

“ အဲဒီလို မယူဆပါဘူး ဆရာ။ လိမ္ညာေျပာတဲ့ ဟန္ေဆာင္မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းကို အရင္ေဆး ပညာစာအုပ္ေတြထဲမွာ “ ဂင္ဆာစ္လကၡဏာစု” (Ganser’s Syndrome) လို႔ ေခၚပါတယ္။ လူနာက ေမးခြန္းရဲ႕အေျဖကို သိရွိတယ္ဆိုတာ ထင္ရွားေနေပမယ့္ မွားေအာင္လႊဲၿပီး ေျဖဆိုပါတယ္။ ဥပမာ-ႏြား တစ္ေကာင္မွာ ေျခေထာက္ေပါင္း ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲလို႔ေမးရင္ “ သံုးေခ်ာင္း” ရွိတယ္လို႔ ေျဖမယ္။ မိုးေကာင္းကင္က ဘာအေရာင္လဲလို႔ေမးရင္ “ အစိမ္းေရာင္” လို႔ ေျဖၾကားတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ ပီတာမွာ ဟန္ေဆာင္မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားလကၡဏာ မရွိပါဘူး။ ဒီလိုဆိုရင္ အျမင့္က လိမ့္က်တဲ့အခ်ိန္ကာလမွာ ခံစားရတဲ့ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔စိတ္ေၾကာင့္ “ ကင္းရွင္းခြဲျခားမွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ” ရရွိတာလား. . အဲဒီလိုလည္း ကြၽန္ေတာ္ မယူဆပါဘူး ဆရာ”

“ ဘာေၾကာင့္လဲ” လို႔ စာေရးသူက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။

ေဒါက္တာတြမ္က အဓိက အခ်က္ကို ေျပာျပပါတယ္။ “ စိတ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတဲ့ ‘ကင္းရွင္း ခြဲျခား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါ’မွာ အတိတ္ကို ေမ့ေနတဲ့ မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း” ရွိပါတယ္။ ပီတာ ခံစားေနရတဲ့ မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါမွာေတာ့ လတ္တေလာ အျဖစ္အပ်က္ေတြကို ေမ့တတ္တဲ့ “ ေရွ႕ျဖစ္မွတ္ ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္း’လကၡဏာရွိပါတယ္။ အဲဒီလို ကြဲျပားပါတယ္ ဆရာ။ “ မွတ္ဥာဏ္စစ္ေဆးလႊာ” (Memory Scale)ကို အသံုးျပဳၿပီး ပီတာကို ကြၽန္ေတာ္ စစ္ေဆးပါတယ္။ မွတ္ဥာဏ္အသစ္ကို မွတ္မိဖို႔ အခက္အခဲရွိတာကို ေတြ႕ရွိရတယ္။ ဒါေၾကာင့္ သူ႔လုပ္ငန္းခြင္မွာ အရင္ကလို မလုပ္ကိုင္ႏိုင္ေတာ့ဘဲ စြမ္း ရည္က်ဆင္းလာတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပီတာရဲ႕ ေရာဂါဟာ “ ႐ုပ္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပား ေရာဂါ” (Organic Amnesia)လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ယူဆပါတယ္”

စာေရးသူက ေဒါက္တာတြမ္ကုိ အားေပးစကားေျပာၿပီး ဆက္လက္ၫႊန္ၾကားေပးပါတယ္။

“ အခုအထိ တြမ္ေဆြးေႏြးခဲ့တာေတြက ျပည့္စံုပါတယ္။ ပီတာရဲ႕ ေရာဂါအေၾကာင္း စာတမ္းေရးတဲ့အခါ ႐ုပ္ေၾကာင့္ျဖစ္ပြား မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားေရာဂါကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ထည့္သြင္းေရး သားဖို႔ေတာ့ လိုလိမ့္မယ္”

“ ဟုတ္ကဲ့ပါ ဆရာ”

See More

ရွင္းျပပါဆရာ . . .(၁)

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၂)

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”

ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”

(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top