ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
စာေရးသူ ကုသခဲ့တဲ့လူနာေတြ၊ လူနာရဲ႕ မိသားစု၀င္ေတြ၊ ေဆြမ်ဳိးမိတ္ေဆြေတြ၊ စိတ္က်န္းမာေရး သင္တန္းသားေတြနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး၀န္ထမ္းေတြ က သူတို႔သိခ်င္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာေတြကို ေမးျမန္းေလ့ရွိပါတယ္။ အဲဒီအေတြ႕အႀကံဳေတြကို ျပန္လည္စဥ္းစားၿပီး “ ရွင္းျပပါဆရာ” ေဆာင္းပါးစဥ္ ကို ဆက္လက္ေရးသားလိုက္ပါတယ္။ အခုတစ္ပတ္မွာ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္းကို ေဆးေက်ာင္းသား ေတြက တင္ျပေဆြးေႏြးလာပါတယ္။
_ _ _
မေလးရွားႏိုင္ငံ အမ်ဳိးသားတကၠသိုလ္၊ ေဆး သိပၸံရွိ စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာဌာနမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးေက်ာင္းသား ေမာင္ေအက သူ ေလ့လာထားတဲ့ လူနာတစ္ေယာက္ရဲ႕ အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါရာဇ၀င္ကို တင္ျပပါတယ္။
“ ဒီေန႔သင္တန္းထဲမွာ ကြၽန္ေတာ္ တင္ျပမယ့္ လူနာရဲ႕အမည္ကေတာ့ အာလီျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ ၃၀ ေက်ာ္အရြယ္ လူပ်ဳိႀကီးပါ။ အာလီက အေ၀းေျပး ကုန္တင္ကားေမာင္းသမား ျဖစ္ပါတယ္။ မိသားစုဆရာ၀န္က တိုက္တြန္းၫႊန္ၾကားလိုက္လို႔ သေဘာတူၿပီး ေဆး႐ံုလာတက္တာပါ။ ဆရာရဲ႕ စိတ္က်န္းမာေရး ကုသေဆာင္မွာ အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ ကုသဖို႔ ေရာက္ရွိေနပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူ မဘီက ၾကားျဖတ္ၿပီး ေမးတယ္။
“ အာလီ ဘယ္လို အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ ရရွိလာတာလဲ”
ေဆးေက်ာင္းသား ေမာင္ေအက ဆက္လက္ ရွင္းျပပါတယ္။
“ တစ္ခါတစ္ရံ ညဘက္မွာ အိပ္မေပ်ာ္တာက စပါတယ္။ အာလီက အေ၀းေျပးကားေမာင္းသမား ျဖစ္ေတာ့ ခရီးရွည္ ကားေမာင္းရတဲ့အခါ အိပ္ငိုက္ တတ္တယ္တဲ့။ အိပ္မငိုက္ေအာင္ လမ္းတေလွ်ာက္ ႀကံဳသလို ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ၿပီး တစ္ခြက္ေသာက္ေလ့ ရွိပါတယ္။ ညအိပ္ခ်ိန္ေရာက္ေတာ့ ေကာ္ဖီအရွိန္က မေျပေသးလို႔ အိပ္မေပ်ာ္ေတာ့ဘူး။ မအိပ္လို႔လည္း မျဖစ္ဘူး။ နံနက္ေစာေစာ ခရီးဆက္ရမွာက ရွိေသး တယ္ မဟုတ္လား။ ဒါေၾကာင့္ ေရာက္ရွိတဲ့ ၿမိဳ႕မွာ ႀကံဳရာ ဆရာ၀န္နဲ႔ စစ္ေဆးၿပီး အိပ္ေဆးလက္မွတ္ ရယူပါတယ္။ ဒီလိုနဲ႔ ညတိုင္းလိုလို အိပ္ေဆးေသာက္ တဲ့ အက်င့္ ျဖစ္လာတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူမဘီက စာေရးသူကို ၾကည့္ၿပီး ေမးတယ္။
“ အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ ျဖစ္ပြားရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေျပာျပပါ ဆရာ”
မတ္တပ္ရပ္ၿပီး လူနာအေၾကာင္း တင္ျပေနတဲ့ ေဆးေက်ာင္းသား ေမာင္ေအကို ထိုင္ခိုင္းၿပီး မဘီရဲ႕ ေမးခြန္းကုိ စာေရးသူက ျပည့္ျပည့္စံုစံု ရွင္းျပပါတယ္။
“ အိပ္ေဆး စတင္ သံုးစြဲတဲ့ အေၾကာင္းရင္းနဲ႔ အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ ျဖစ္လာရတဲ့အေၾကာင္းရင္းကို ခြဲ ျခားၿပီး ေဆြးေႏြးရမယ္။ အာလီအိပ္ေဆး စတင္သံုး စြဲတာကေတာ့ ေန႔ဘက္မွာ ေကာ္ဖီအေသာက္မ်ားလို႔ ညဘက္မွာ အိပ္မေပ်ာ္တာက စတာပါ။ လူငယ္ေတြ ထဲမွာေတာ့ တဒဂၤစိတ္သာယာမႈ ခံစားရဖို႔နဲ႔ စိတ္ၾကြေဆး ေသာက္ၿပီး အိပ္မေပ်ာ္လို႔ အိပ္ေဆးကို အလြဲ သံုးစြဲတာ ရွိပါတယ္။ လူရြယ္နဲ႔ လူႀကီးပိုင္းမွာေတာ့ ဆရာ၀န္က အိပ္ေဆး ၫႊန္းေပးလို႔ စတင္ အသံုးျပဳ လာတာကို ေတြ႕ရမယ္။ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါတစ္ခုခု ေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္၊ စိတ္ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ျဖစ္၊ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္ အိပ္မေပ်ာ္ရင္ ဆရာ၀န္က အိပ္ေဆး ေပးေလ့ရွိပါတယ္။
အိပ္ေဆး စတင္ သံုးစြဲသူေတြထဲမွာ ၆၈ ရာခိုင္ႏႈန္းက ျပင္ပေဆးခန္းေတြက စတင္တယ္။ ၂၀ ရာ ခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ စိတ္က်န္းမာေရးေဆး႐ံုနဲ႔ အေထြ ေထြေရာဂါကု ေဆး႐ံုတက္စဥ္က စတင္ေၾကာင္း သိရတယ္”
“ အိပ္ေဆး စတင္သံုးစြဲမိသူတုိင္း အိပ္ေဆးစြဲ ေရာဂါရရွိလာသလား ဆရာ” လို႔ ေဆးေက်ာင္းသား ေမာင္စီက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
စာေရးသူ ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“ အရြယ္ေရာက္သူေတြထဲမွာ ၆ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ ကအိပ္ေဆးစြဲေရာဂါရွိပါတယ္။ အိပ္ေဆးမွန္မွန္ သံုး စြဲသူေတြထဲမွာ ၂၃ ရာခိုင္ႏႈန္းက အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါ ျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရတယ္။ အိပ္ေဆးကို ၂ လ-၃လ ေလာက္ ဆက္တိုက္သံုးစြဲရင္ အိပ္ေဆးစြဲေရာဂါရရွိဖို႔ အလားအလာ မ်ားလာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဂၤလန္ ႏိုင္ငံက်န္းမာေရးဌာနက အိပ္ေဆးကို ရက္သတၱပတ္ ေလးပတ္ထက္ပိုၿပီး ေရရွည္ မသံုးစြဲသင့္ဘူးလို႔ ၫႊန္ၾကားထားပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူ မဘီက ထပ္ဆင့္ေမးပါတယ္။
“ ဘယ္လို လူမ်ဳိးက အိပ္ေဆးစြဲဖို႔ အလားအလာမ်ားပါသလဲ ဆရာ”
“ ေမးသင့္တဲ့ေမးခြန္းပါ။ မိသားစုထဲမွာ အရက္ စြဲ ေဆးစြဲေရာဂါ ရာဇ၀င္ရွိသူ၊ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ယံုၾကည္မႈနည္းပါးၿပီး တြယ္တာအားကိုးလိုစိတ္မ်ားသူ၊ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးခ်ဳိ႕ယြင္းသူ၊ စိုးရိမ္ေသာကမ်ား သူ၊ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကိုမခံႏိုင္သူ၊ နာက်င္ကိုက္ခဲမႈကို ခံႏိုင္ရည္နည္းပါးသူေတြက အိပ္ေဆးစတင္သံုးစြဲမိရင္ ေဆးစြဲႏိုင္ေျခမ်ားပါတယ္”
အာ၀ဇၨန္းရႊင္တဲ့ ေဆးေက်ာင္းသူ မဘီက ဆင္ေျခတက္ပါတယ္။
“ ဗီတာမင္ေဆး ေန႔တိုင္းမွီ၀ဲရင္ ဗီတာမင္စြဲ ေရာဂါမရရွိဘဲ အိပ္ေဆးစားရင္ ဘာေၾကာင့္အိပ္ေဆးစြဲ ေရာဂါရရွိတာလဲဆရာ”
အခ်က္က်တဲ့ ေမးခြန္းျဖစ္လို႔ စာေရးသူ ေလးေလးနက္နက္ ေျဖဆိုမိပါတယ္။
“ ဗီတာမင္ေဆးမွာ ေဆးစြဲေစႏိုင္တဲ့ အာနိသင္ မရွိဘူး။ အိပ္ေဆးမွာ ေဆးစြဲေစတဲ့ အာနိသင္ေတြ ရွိပါတယ္။ ေဆးစြဲေစတဲ့ အာနိသင္ေတြကို ေျပာျပပါမယ္။
(က) အိပ္ေဆးကို မွန္မွန္သံုးစြဲရင္ ေဆးအခ်ိန္ အတြယ္ ပိုမိုလိုအပ္လာတယ္။ အိပ္ေပ်ာ္ဖို႔ ေဆးတစ္ လံုးနဲ႔ လံုေလာက္တာကေန ေဆးႏွစ္လံုး ေသာက္မွ အိပ္ေပ်ာ္မယ္။ ၾကာလာေတာ့ ေဆးသံုးလံုး၊ ေလးလံုး စသျဖင့္ ပိုမိုသံုးစြဲဖို႔လိုလာပါတယ္။ တူညီတဲ့ အက်ဳိး အာနိသင္ရရွိဖို႔ ေဆးအခ်ိန္အတြယ္ပမာဏ ပိုမို လိုအပ္လာတာျဖစ္တယ္။
ေဆးပညာမွာ ]]ေဆးအာနိ သင္ေလ်ာ့နည္းလာျခင္း” ဒါမွမဟုတ္ လူက “ ေဆးဒဏ္ ခံႏိုင္ရည္တိုးတက္လာျခင္း” (Tolerance)လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဇီ၀သဘာ၀အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ အိပ္ေဆးေသာက္ဖန္မ်ားလာရင္ ဦးေႏွာက္ကလာပ္ စည္းေတြမွာ အိပ္ေဆးလက္ခံခြက္ကေလးေတြ မ်ားလာသလိုပဲ ငွက္စာေကြၽးေလ့ရွိတဲ့ေနရာမွာ ငွက္ေတြ စုေ၀းလာတဲ့ သေဘာပါ။
(ခ) ဒုတိယအာနိသင္ကေတာ့ အိပ္ေဆးကို တိုးၿပီး ၾကာၾကာသံုးစြဲလာရင္ အိပ္ေဆး မေသာက္ရတဲ့အခါ” ေဆးျပတ္လကၡဏာ” (Withdrawal Symptoms) ေတြေပၚေပါက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။
အိပ္ေဆးျပတ္ လကၡဏာေတြကေတာ့ အိပ္မေပ်ာ္တာ၊ ေခတၱခဏအိပ္ေပ်ာ္သြားရင္လည္း အိပ္မက္ဆိုးျမင္မက္ၿပီး လန္႔ႏိုးတာ၊ အေၾကာင္းမဲ့ေၾကာက္ ရြံ႕ထိတ္လန္႔ေနတာ၊ ၾကြက္သားတင္းက်ပ္တာ၊ ေျခလက္ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာတို႔ျဖစ္တယ္။ ဦးေႏွာက္ ထဲမွာလႈံ႔ေဆာ္မႈမ်ားလာတဲ့ သေဘာျဖစ္တယ္။ စုေ၀းေရာက္ရွိလာတဲ့ ငွက္ေတြ အစာျပတ္ေနလို႔ ဆူဆူညံညံျဖစ္ေနသလိုပါပဲ။ ဒါေၾကာင့္ အိပ္ေဆးစြဲသူဟာ အိပ္ေဆးကို ေတာင့္တလာတယ္။ အခုေျပာခဲ့တဲ့ အာနိသင္ႏွစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ အိပ္ေဆးဟာ စြဲေစတဲ့ေဆး ျဖစ္ပါတယ္”
ေနာက္ဘက္ခံုတန္းမွာထိုင္ေနတဲ့ ေဆးေက်ာင္းသားေလး ေမာင္ဒီက လက္ေထာင္ျပၿပီး ေမးပါတယ္။
“ အိပ္ေဆးေတြထဲမွာ ဘယ္ေဆးက ေဆးစြဲႏိုင္ေျခ မ်ားသလဲ ဆရာ”
“ ေမးသင့္ေမးထိုက္တဲ့ ေမးခြန္းပါ။ ဘာဘီက်ဴရိတ္ (Barniturates) အႏြယ္၀င္ေဆးေတြက ေဆးစြဲတတ္တယ္။ ဒီလိုေဆးမ်ဳိးကို အခုေခတ္မွာ အသံုး မျပဳသင့္ေတာ့ဘူး။ စိတ္ၿငိမ္ေဆးအမ်ဳိးအစား (Benzodiazepins)အႏြယ္၀င္အိပ္ေဆးေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒီေဆးေတြထဲမွာ အာနိသင္ၾကာရွည္တဲ့ အိပ္ေဆး နဲ႔ အာနိသင္တိုတဲ့ အိပ္ေဆးဆုိၿပီး ႏွစ္မ်ဳိး ခြဲျခားႏုိင္တယ္။ အာနိသင္ ျမန္ၿပီး ေသြးထဲမွာ အခ်ိန္တိုတိုေနတဲ့ ေဆးမ်ဳိးက ေဆးစြဲေစတဲ့ အလားအလာ ပိုမ်ားပါတယ္။ အာနိသင္ၾကာရွည္တဲ့ေဆးကေတာ့ အာနိသင္ သက္ေရာက္မႈအခ်ိန္ၾကာၿပီး ေသြးထဲမွာၾကာၾကာ ရွိေနတတ္တယ္။ အဲဒီေဆးမ်ဳိးက ေဆးစြဲေစတဲ့ အလားအလာ နည္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေန႔လယ္ဘက္မွာ ေဆးအရွိန္မျပယ္ေသးလို႔ အိပ္ငိုက္တတ္တယ္။ ခင္ဗ်ားတို႔ ဆရာ၀န္ျဖစ္လုိ႔အိပ္ေဆးေပးတဲ့အခါ အဲဒီလို ခြဲျခားသိဖို႔ လိုပါတယ္။ ေနာက္ဆံုးေပၚ အိပ္ေဆးအမ်ဳိးအစားကေတာ့ Z-drugs လို႔ေခၚတဲ့ အုပ္စု၀င္ ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ ဒီေဆးေတြက ေဆးအာနိသင္ ထိေရာက္မႈ ျမန္ၿပီး ေသြးထဲမွာ ၾကာၾကာမေနဘူး။ အဲဒီေဆးေတြမွာလည္း ေဆးစြဲေစတဲ့ အာနိသင္ရွိပါတယ္”
စာေရးသူ စကားဆံုးေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသူ မ ဘီက ေမးခြန္းထုတ္တယ္။
“ အိပ္ေဆးၾကာၾကာသံုးစြဲရင္ ေဆးစြဲတာအျပင္ တျခားအႏၲရာယ္ေတြ ရွိသလား ဆရာ”
စာေရးသူက အိပ္ေဆးေတြရဲ႕ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးအားလံုးကို မေျပာေတာ့ဘဲ အေရးႀကီးတဲ့ အခ်က္ေတြကို ေထာက္ျပပါတယ္။
“ နံနက္အခ်ိန္မွာ ေဆးအရွိန္မေျပေသးရင္ အိပ္ငိုက္တာ၊ မွတ္ညဏ္ေလ်ာ့နည္းတာ၊ ေျခလက္ အဂၤါလႈပ္ရွားမႈ ဟန္ခ်က္မညီတာတို႔ ျဖစ္တတ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကားေမာင္းတဲ့အခါနဲ႔ စက္ပစၥည္းေတြကို ကိုင္တြယ္တဲ့အခါမွာ မေတာ္တဆ ျဖစ္ပြားမႈမ်ားျပား ႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္အႏၲရာယ္တစ္ခုကေတာ့ ေဆးအာနိသင္ “ ဆန္႔က်င္ဘက္တုန္႔ျပန္ျခင္း” (Paradoxical Reaction) ျဖစ္တယ္။ အိပ္ေဆးသံုးစြဲသူတစ္ရာမွာ တစ္ေယာက္ႏႈန္း ျဖစ္ပြားတာေတြ႕ရပါတယ္။ လူနာက အိပ္ေဆးေသာက္ၿပီး ၿငိမ္မသြားဘူး၊ ပိုမိုႏိုးၾကား တက္ၾကြလာတယ္၊ စကားေျပာမ်ားလာတယ္၊ စိတ္လႈပ္ရွားတက္ၾကြလာတယ္၊ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္လာတယ္၊ မထင္မွတ္ဘဲ ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္လာႏုိင္တယ္။
ေနာက္ၿပီး အိပ္ေဆးစြဲသူက အိပ္ေဆးကို ခ်က္ခ်င္းတံုးတိတိျဖတ္လိုက္ရင္လည္း အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္တာ၊ တက္တာေတြ ျဖစ္ပြားႏုိင္ ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အိပ္ေဆးစြဲတာ ျဖတ္ခ်င္ရင္ ေဆး႐ံုတက္ၿပီး ကုသမႈ ခံယူသင့္ပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသား ေမာင္ေအက ၾကားျဖတ္ၿပီး ေျပာပါတယ္။
“ အာလီကို အိပ္ေဆးျဖတ္ကုသေနတာ ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ရတယ္။ သူေသာက္ေနက် ေဆးအခ်ိန္ အတြယ္ရဲ႕ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ကို တစ္ရက္ျခား ေလွ်ာ့ခ်ေပးထားတယ္။ ေနာက္ၿပီး အတက္ေရာဂါ ကုသေဆး တစ္မ်ဳိးကိုလည္း တြဲဖက္ေပးထားပါတယ္”
“ မွန္ပါတယ္ ေမာင္ေအ၊ အဲဒါ တျဖည္းျဖည္း အဖ်ား႐ွဴးကုသနည္း (Tapering)လို႔ ေခၚတယ္။ ဒီေန႔ခင္ဗ်ားတို႔ ရယူသင့္တဲ့ သင္ခန္းစာကေတာ့ လူနာကို အလြယ္တကူ အိပ္ေဆးေရးမေပးနဲ႔။ သဘာ၀နည္းနဲ႔ အိပ္ေပ်ာ္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကည့္ဖို႔ ဦးစားေပးရမယ္။ Sleep Hygience ကို ဖတ္ၾကည့္ၾက”
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
