ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံေျမာက္ပိုင္းျပည္နယ္၊ ဒါ၀င္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီးအျဖစ္ တာ၀န္ထမ္းေဆာင္စဥ္ကျဖစ္ပါတယ္။ အထက္တန္း ေက်ာင္းတစ္ေက်ာင္းက ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီးရဲ႕ ဖိတ္ၾကားခ်က္အရ ေက်ာင္းတြင္းစိတ္က်န္းမာေရး ေဆြးေႏြးပြဲကို တက္ေရာက္ခဲ့တယ္။ အဲဒီေဆြးေႏြးပြဲမွာ စာေရးသူတင္ျပေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ “ အျပဳအမူ ဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ” လို႔ ေခၚတဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာ ခံစားေနရတဲ့ ေက်ာင္းသားေက်ာင္းသူ အမ်ားအျပား ရွိပါတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ အသက္ ၄ ႏွစ္မွ ၁၇ ႏွစ္အတြက္း ေက်ာင္းသားေတြထဲမွာ “ အျပဳအမူဆိုး သြမ္းေ၀ဒနာ” ျဖစ္ႏႈန္းက ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ ရွိတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ ရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာအေၾကာင္းကို ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြ သိရွိနားလည္သင့္တယ္။ ဒီေန႔ ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲမွာ ေဒါက္တာအုန္းက ေက်ာင္း ဆရာ၊ ဆရာမေတြရဲ႕ေမးခြန္းကို အျပန္အလွန္ေဆြး ေႏြးေျဖၾကားေပးပါလိမ့္မယ္”
ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီးက နိဒါန္းစကားေျပာၿပီးတဲ့အခါ ေက်ာင္းဆရာမ ေဒၚေအက စတင္ေမးျမန္းတယ္။
“ ေက်ာင္းသားအရြယ္ လူငယ္ဆိုတာ လူႀကီးမႀကိဳက္တာကို ျပဳမူလုပ္ကိုင္တတ္ၾကတယ္ မဟုတ္လား။ ဒီေတာ့ ဘယ္အျပဳအမူမ်ဳိးကို ဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာ အျပဳအမူလို႔ ကင္ပြန္းတပ္မလဲဆရာ”
စာေရးသူက ႏွီးေႏွာဖလွယ္ပြဲ တက္ေရာက္လာတဲ့ ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြကို ေက်းဇူးတင္စကားေျပာၿပီး အေျဖေပးတယ္။
“ ဆရာမေျပာတာ ဆီေလ်ာ္မႈရွိပါတယ္။ ေက်ာင္းသားလူငယ္ေတြက တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ေနာက္ ေျပာင္က်ီစယ္တတ္ၾကပါတယ္။ ေရွ႕တန္းမွာ ထိုင္ေနတဲ့ေက်ာင္းသူကို ေနာက္ဘက္က ေက်ာင္းသားက စကၠဴနဲ႔ပစ္တာ၊ တစ္ခါတစ္ရံ အခ်င္းခ်င္းဆဲဆို တတ္တာ၊ အေပ်ာ္သေဘာ႐ိုက္ပုတ္မိတာ စသျဖင့္ ျပဳမူတတ္ၾကပါတယ္။ အဲဒီလို အျပဳအမူမ်ဳိးကို တစ္ခါတစ္ရံလုပ္ေဆာင္တာေၾကာင့္ ဆိုးသြမ္းလူငယ္လို႔ မဆိုႏိုင္ပါဘူး”
“ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာရဲ႕ လကၡဏာေတြ ကို အုပ္စု (၄)မ်ဳိးခြဲျခား နားလည္ႏိုင္ပါတယ္။ (က) လူလူခ်င္းနဲ႔ တိရစၦာန္ေတြကို ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ အၾကမ္းဖက္ျခင္း၊ (ခ)ပစၥည္းကိရိယာေတြကို ဖ်က္ဆီးျခင္း၊ (ဂ)ေကာက္က်စ္စဥ္းလဲခိုးယူတတ္ျခင္းနဲ႔ (ဃ) စည္းကမ္းဥပေဒကိုခ်ဳိးေဖာက္ျခင္းတို႔ျဖစ္ပါတယ္”
ေက်ာင္းဆရာ ဦးဘီက လက္ေထာင္ျပၿပီး ပါ၀င္ေဆြးေႏြးတယ္။
“ ကြၽန္ေတာ့္အတန္းထဲမွာ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ရွိပါတယ္။ သူက မၾကာခဏ ခိုက္ရန္ျဖစ္ပြားတတ္တယ္ဆရာ။ အဲဒီေက်ာင္းသားကို ဆိုးသြမ္း လူငယ္စာရင္းသြင္းလို႔ရမလား”
စာေရးသူက က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ရွင္းျပပါတယ္။
“ အၾကမ္းဖက္တာနဲ႔ အက်ဳံး၀င္တဲ့ တျခားအျပဳ အမူေတြရွိ၊ မရွိ ေလ့လာၾကည့္ပါ။ တျခားေက်ာင္းသားေတြကို ၿခိမ္းေျခာက္အႏိုင္က်င့္တာ၊ ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ အၾကမ္းဖက္တိုက္ခိုက္တာ၊ ခိုက္ရန္ ျဖစ္ပြားတဲ့အခါ တုတ္၊ ဓား၊ အုတ္ခဲစတဲ့ လက္နက္ကိရိယာကို အသံုးျပဳတာ၊ တိရစၦာန္ေတြကို ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္တတ္တာ၊ တျခားေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပစၥည္းကို အႏိုင္က်င့္ရယူတာ၊ ေက်ာင္းသူေတြကို ကိုယ္ထိ လက္ေရာက္ထိေတြ႕ေစာ္ကားတာစတဲ့ အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
လူနဲ႔ တိရစၦာန္ေတြကို အၾကမ္းဖက္တတ္သူဟာ ပစၥည္းကိရိယာေတြကိုလည္း ဖ်က္ဆီးေလ့ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-တျခားေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ ပစၥည္းနဲ႔ ေက်ာင္းပစၥည္းေတြကို တမင္သက္သက္ ရည္ရြယ္ခ်က္နဲ႔ဖ်က္ဆီးတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။ အျပဳအမူ ဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာျပင္းထန္လာရင္ ပစၥည္းေတြကိုမီး႐ႈိ႕ ဖ်က္ဆီးတဲ့အထိ ျပဳမူတတ္ၾကတယ္။
အဲဒီလို ၾကမ္းတမ္းခက္ထန္တဲ့ အျပဳအမူမ်ဳိးကို တျခားေနရာေတြမွာ ျပဳလုပ္မႈရွိ၊ မရွိ ေက်ာင္းသား ရဲ႕ မိဘေတြနဲ႔ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးသင့္ပါတယ္။ ကြၽန္ ေတာ္ အႀကံေပးတာပါ”
ဆရာမေဒၚေအကသူေျပာခ်င္တယ္လို႔ အခ်က္ျပၿပီး သူရဲ႕အေတြ႕အႀကံဳကို ေျပာျပတယ္။
“ ကြၽန္မအတန္းထဲက ေက်ာင္းသူတစ္ေယာက္ရဲ႕ မိခင္က ကြၽန္မကို လာေရာက္ေတြ႕ဆံုတိုင္ပင္ဖူးပါတယ္။ သူ႔သမီးက အိမ္မွာ မၾကာခဏ လိမ္ညာေျပာတတ္တယ္တဲ့။ ေက်ာင္းမွာ သူ႔သမီး အေနအ ထိုင္ကိုသိခ်င္တယ္တဲ့။ သူ႔သမီးက လိမ္ညာေျပာတာရွိသလားလို႔ ကြၽန္မကို ေမးပါတယ္”
စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာမွာ လက္ခံထားတဲ့အခ်က္ တစ္ခုရွိပါတယ္။ အသက္ ၁၀ ႏွစ္ေအာက္က စတင္ျဖစ္ ပြားတဲ့ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာက အသက္ ၁၄ႏွစ္ ေက်ာ္မွေပၚေပါက္လာတဲ့ေ၀ဒနာထက္ ပိုမိုဆိုးရြားျပင္း ထန္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ကြၽန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာက ဆိုးသြမ္းလူငယ္ကို လက္ဦးေအာင္ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပး ရင္အက်ဳိးရွိပါတယ္။ သူတို႔ကိုလ်စ္လ်ဴ႐ႈထားရင္ . . .
စားပြဲေပၚမွာ တည္ခင္းထားတဲ့ ေရခြက္ထဲက ေရတစ္က်ဳိက္ေသာက္လိုက္ၿပီး စာေရးသူ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“ လူတိုင္း လူတိုင္းဟာ မုသားမပါ လကၤာမေခ်ာ ဆိုသလို စကားလွေအာင္ တစ္ခါတရံ မုသားေျပာ တတ္ၾကပါတယ္။ မိဘစိတ္ဆိုးမွာကို ေၾကာက္ရြံ႕လို႔ သားသမီးက လိမ္ညာေျပာတာမ်ဳိးလည္း ရွိပါတယ္။ အျပစ္ကင္းတဲ့ လိမ္ညာျခင္းမ်ဳိးပါ။ ဒါေပမဲ့ ေကာက္ က်စ္စဥ္းလဲတဲ့စိတ္နဲ႔လိမ္ညာေျပာဆိုရင္ ဆိုးသြမ္းလူ ငယ္ေ၀ဒနာလကၡဏာလို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ လိမ္ညာတတ္တဲ့ ေက်ာင္းသားက အိမ္မွာျဖစ္ျဖစ္၊ ေက်ာင္းမွာျဖစ္ျဖစ္ ခိုးယူတတ္တဲ့အက်င့္လည္း ရွိႏုိင္ပါတယ္”
စာေရးသူ စကားဆံုးေတာ့ ေက်ာင္းဆရာမ ေဒၚစီကၾကား၀င္ၿပီး ေျပာပါတယ္။
“ ကြၽန္မအတန္းထဲက ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ကေတာ့ မၾကာခဏဆိုသလို ေက်ာင္းပ်က္ေလ့ရွိပါတယ္။ သူေက်ာင္းမတက္တာ ဘာအ ေၾကာင္းေၾကာင့္လဲလို႔ ေမးရင္ “ ကြၽန္ေတာ္ အိမ္မွာ အလုပ္မ်ားေနလို႔၊ ေနမေကာင္းလို႔” စတဲ့ ဆင္ေျခ ဆင္လက္ေတြေျပာတယ္။ သူ႔အေမကို ကြၽန္မ ဖုန္းဆက္ေမးၾကည့္ေတာ့ သူေျပာတာေတြ မမွန္တာေတြ႕ရတယ္။
“ ဆရာ ဘယ္လိုထင္လဲ”
စာေရးသူက မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။
“ ေက်ာင္းေျပးအျပဳအမူ (Truancy)နဲ႔ အိမ္ေျပးအျပဳအမူေတြက အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာရဲ႕ လကၡဏာျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆိုးသြမ္းလူငယ္ဟာ စည္းကမ္းဥပေဒေတြကို ခ်ဳိးေဖာက္တတ္သူျဖစ္တယ္။ အိမ္စည္းကမ္း၊ ေက်ာင္းစည္းကမ္းနဲ႔ တရားဥပေဒေတြကို မလိုက္နာခ်င္ဘူး။ ဆရာမိဘစကားကို နားမ ေထာင္ဘဲ ကလန္ကဆန္ေျပာဆို ျပဳမူတာ၊ ေဆးလိပ္ ခိုးေသာက္တာ၊ မူးယစ္ေဆးစမ္းသပ္သံုးစြဲတာ၊ ေစ်း ဆိုင္က ပစၥည္းကို အလစ္သုတ္တာ စတဲ့ အေလ့အထေတြရွိတတ္ပါတယ္”
စာေရးသူစကားအဆံုးမွာ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီးက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“ ေက်ာင္းသူေက်ာင္းသားေတြထဲမွာ အျပဳအမူ ဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာရွိသူကိုေဖာ္ထုတ္ၿပီး အကူအညီေပးဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္ ဆရာ။ ဒါေပမဲ့ ေက်ာင္းသားတစ္ဦးဦးကို ဆိုးသြမ္းလူငယ္လို႔ မွားယြင္းၿပီး အေရး ယူမိမွာကိုလည္း ကြၽန္မစုိးရိမ္ပါတယ္”
စာေရးသူက သေဘာတူတဲ့ အမူအရာျပၿပီး ေထာက္ခံေဆြးေႏြးပါတယ္။
“ ဆရာမႀကီးေျပာတာ မွန္ပါတယ္။ အတန္းပိုင္ဆရာတစ္ဦးတည္း၊ ေက်ာင္းအုပ္ဆရာမႀကီး တစ္ဦးတည္း ဆံုးျဖတ္သင့္တဲ့ ကိစၥမဟုတ္ပါဘူး။ ေက်ာင္းဆရာဆရာမ၊ မိဘအုပ္ထိန္းသူနဲ႔ သက္ဆိုင္ရာပညာရွင္ေတြ စုေပါင္းတိုင္ပင္ၿပီးမွ ဆံုးျဖတ္သင့္ပါ တယ္။ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာကို သက္သာတဲ့ ေ၀ဒနာ၊ အေတာ္အသင့္ရွိေ၀ဒနာနဲ႔ ဆိုးရြားျပင္းထန္တဲ့ ေ၀ဒနာလို႔ အဆင့္သံုးဆင့္ သတ္မွတ္ထားတာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-လိမ္ညာေျပာဆိုတာ၊ ေက်ာင္းေျပးတာ၊ ညဘက္အိမ္ျပန္ေနာက္တာေတြက ဆိုးသြမ္း အျပဳအမူျဖစ္ေပမယ့္ သူတစ္ပါး ထိခိုက္နစ္နာတာ မရွိပါဘူး။ အဲဒီလိုအျပဳအမူမ်ဳိးသာရွိရင္ “ သက္သာတဲ့ ေ၀ဒနာ” လို႔ ေခၚဆိုပါတယ္။ သူတစ္ပါးအေပၚမွာ ရက္စက္ၾကမ္းတမ္းတာ၊ ေက်ာင္းသားက ေက်ာင္းသူကို အဓမၼေစာ္ကားျပဳမူတာ၊ အႏိုင္က်င့္ၿပီး ပစၥည္း ခိုးယူတာ၊ လုယူတာ၊ ေဖာက္ထြင္းခိုးယူတာ စတဲ့ အျပဳအမူေတြရွိရင္ “ ဆိုးရြားျပင္းထန္တဲ့ေ၀ဒနာ” လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။
စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာမွာ လက္ခံထားတဲ့ အခ်က္တစ္ခုရွိပါတယ္။ အသက္ ၁၀ ႏွစ္ေအာက္က စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာက အသက္ ၁၄ႏွစ္ေက်ာ္မွ ေပၚေပါက္လာတဲ့ ေ၀ဒနာထက္ ပိုမိုဆိုးရြားျပင္းထန္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ကြၽန္ေတာ္ ေျပာခ်င္တာက ဆိုးသြမ္းလူငယ္ကို လက္ဦးေအာင္ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးရင္ အက်ဳိးရွိပါတယ္။ သူတို႔ကို လ်စ္လ်ဴ႐ႈထားရင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ဆိုးက်ဳိးေတြနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္”
ေနာက္ဘက္မွာထိုင္ေနတဲ့ဆရာဦးဒီက” ဘယ္လိုဆိုးက်ဳိးေတြလဲဆရာ” လို႔ ေမးတယ္။
ေက်ာင္းဆရာ၊ ဆရာမေတြ သိသင့္သိထိုက္တဲ့ အခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။
“ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာရဲ႕ ေနာက္ဆက္ တြဲဆိုးက်ဳိးေတြကေတာ့- ေက်ာင္းပညာအဆင့္နိမ့္ က်တာ၊ အသက္ငယ္ငယ္အရြယ္မွာ မူးယစ္ေဆး သံုးစြဲတာ၊ အရြယ္မတိုင္ခင္လိင္ဆက္ဆံတာ၊ မရည္ ရြယ္ဘဲ ကိုယ္၀န္ရရွိတာ၊ မေတာ္တဆ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိမႈ မၾကာခဏျဖစ္ပြားတာ၊ ေက်ာင္းထုတ္ခံရတာ၊ အခ်ဳပ္အေႏွာင္ခံရတာ စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္”
စာေရးသူက ဆက္လက္တင္ျပပါတယ္။
“ အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒနာရွိတဲ့ လူငယ္ေတြ ကို ေရရွည္ေလ့လာထားတာလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီ လူငယ္ေတြ ႀကီးျပင္းလာရင္ အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္တာ၊ အလုပ္အကိုင္ မတည္ၿမဲတာ၊ စီးပြားေရး အခက္အခဲ ရွိတာ၊ အရက္စြဲ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါ ခံစားရတာ၊ စိတ္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕ယြင္းတာ၊ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕ယြင္းတာ စတဲ့ ျပႆနာေတြနဲ႔ ပိုမိုရင္ဆိုင္ခံစားရ တာကိုေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ရာဇ၀တ္မႈက်ဴးလြန္တဲ့ ႏႈန္း လည္းမ်ားျပားတယ္၊ အက်ဥ္းသားေတြထဲမွာ ၅၀ ရာ ခိုင္ႏႈန္းဟာ ငယ္စဥ္ဘ၀က အျပဳအမူဆိုးသြမ္းေ၀ဒ နာရရွိဖူးေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္”
– ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ဖတ္႐ႈပါရန္
See More
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၃) ‘မီးေနသည္ စိတ္က်ေရာဂါႏွင့္ မီးေနသည္ စိတၱဇေရာဂါ’
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၄) “ေဆးရပ္ခ်င္ၿပီ”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၅) “ အိပ္ေဆးစြဲျခင္းအေၾကာင္း”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၆) စိတ္ေရာဂါက ကူးစက္တတ္သလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၇) ေဘလံုးလား၊ စိတ္က်ေရာဂါလား”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၈) ဆိုးသြမ္းလူငယ္ အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၉) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၁)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၀) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း အပိုင္း(၂)”
ရွင္းျပပါဆရာ . . . (၁၁) မွတ္ဥာဏ္ပ်က္ျပားျခင္းအေၾကာင္း (၃)”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
