ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ၊ ဒါ၀င္ၿမိဳ႕ေဆး႐ံုႀကီးမွာ လာေရာက္ေလ့လာေနၾကတဲ့ ဖလင္းဒါးတကၠသိုလ္မွ ေဆးေက်ာင္းသားေတြကို စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာ သင္တန္းပို႔ခ်စဥ္က ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေန႔က “ လႈံ႔ ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားလကၡဏာ (Hallucination)အေၾကာင္း သင္ၾကားျဖစ္ပါတယ္။
“ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွားဆိုတာ ဘာလဲ” လို႔ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ဦးက ေမးျမန္းပါတယ္။
စာေရးသူက ရွင္းျပဖို႔ လိုအပ္လာပါတယ္။
” သာမန္အာ႐ံုခံစားမႈဆိုတာ ခင္ဗ်ားတို႔သိၿပီး ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါ ပတ္၀န္းက်င္ကို သိရွိဖို႔ ခႏၶာကိုယ္မွာ အာ႐ံုခံစားႏိုင္တဲ့ အဂၤါစု(Sensory Organs)ေတြ ရွိပါတယ္”
ေက်ာင္းသားတစ္ဦးက လက္ေထာင္ျပၿပီးလက္ ဦးေအာင္ ေျဖဆိုပါတယ္။
“ မ်က္စိ၊ နား၊ ႏွာေခါင္း၊ အေရျပား၊ လွ်ာ စတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြကို ေျပာတာလား ဆရာ”
“ မွန္ပါတယ္။ အာ႐ံုငါးပါးကိုဆိုလိုတာပါ။ မ်က္စိထဲကို အလင္းေရာင္ျခည္၀င္လာရင္ အျမင္အာ႐ံု ကိုခံစားရတယ္။ အသံလႈိင္းေတြ နားထဲ၀င္လာရင္ အသံၾကားရတယ္။ အနံအသက္နဲ႔ဆိုင္တဲ့ ျမဴမႈန္ေတြ ႏွာေခါင္းထဲ ေရာက္လာရင္ အနံ႔ခံလို႔ရတယ္။ ပစၥည္း တစ္ခုခုကို အေရျပားကို ထိလာရင္ ထိေတြ႕မႈအာ႐ံု ခံစားရတယ္။ အစားအေသာက္ထဲမွာပါရွိတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြက လွ်ာနဲ႔ထိေတြ႕တဲ့အခါ အရသာအမ်ဳိး မ်ဳိးခံစားရတယ္။ ဒါက သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ေတြပါ။ ဒါေပမဲ့ သဘာ၀မက်တဲ့ အာ႐ံုခံစားမႈေတြရွိတယ္ဗ်။ ျမင္စရာမရွိဘဲနဲ႔ အျမင္အာ႐ံုရေနတာ၊ ၾကားစရာအသံ လႈိင္းလႈံ႔ေဆာ္မႈမရွိဘဲနဲ႔အသံၾကားေနရတာမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။
ျပင္ပလႈံ႔ေဆာ္မႈမရွိဘဲနဲ႔ အျမင္အာ႐ံုခံစားေနရ ရင္ “ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အျမင္အာ႐ံုမွား” ( Visual Hallucination)လို႔ ေခၚတယ္။ ဘယ္သူမွမၾကားတဲ့ စ ကားေျပာသံေတြကို ၾကားရတယ္”
“ ဆရာ ေျပာသလိုဆိုရင္ ကြၽန္ေတာ္လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားခံစားရဖူးတယ္ဆရာ”
“ ဟုတ္လား”
“ ဟုတ္တယ္ ဆရာ။ ကြၽန္ေတာ္ရဲ႕ ငယ္ရည္းစားကို မေန႔ညက စဥ္းစားမိေတာ့ သူ႔ပံုရိပ္ကုိ ထင္ ထင္ရွားရွားျမင္ရၿပီး သူေျပာခဲ့တာေတြကို နားထဲမွာ ၾကားသလိုပဲ ဆရာ”
ေက်ာင္းသားအားလံုးရဲ႕ ရယ္ေမာသံ ရပ္သြားေတာ့ စာေရးသူက ရွင္းျပပါတယ္။
“ အဲဒါက စိတ္ကူးဥာဏ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အာ႐ံုခံစားရမႈျဖစ္ပါတယ္။ ခင္ဗ်ားရဲ႕ အသိစိတ္က လိုလိုခ်င္ခ်င္စဥ္းစားၾကည့္လို႔ အတိတ္က မွတ္Óဏ္ ေဟာင္းေတြ စိတ္ထဲမွာ ျပန္လည္ေပၚေပါက္လာတာပါ။ ဒါေၾကာင့္ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားလို႔ မေခၚဆို ႏိုင္ပါဘူး။ ထင္ရွားျပတ္သားတဲ့ စိတ္ကူးဥာဏ္ (Vivid Imagination)သာ ျဖစ္ပါတယ္။
တျခားေဆးေက်ာင္းသူတစ္ဦးက ပါ၀င္ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“ စဥ္းစားတာ မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ကြၽန္မနားထဲမွာ အသံၾကားသလို တစ္ေယာက္ေယာက္ကို ျမင္လိုက္ရသ လိုခံစားရတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳရွိတယ္ဆရာ။ အဲဒါ ဘာျဖစ္တာလဲ”
အက်ဥ္းသားေတြ ေထာင္ထဲမွာ တိုက္ပိတ္တာ ခံရရင္ စိတ္ေဖာက္လာတတ္တယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ၾကားဖူးပါ တယ္။ တစ္ေယာက္တည္း ထိုင္ေနရင္း နားထဲမွာ အသံေတြၾကားလာတာ၊ အခန္းထဲမွာ လူရိပ္လိုလို၊ မေကာင္း ဆိုးရြားလိုလို ျမင္လာတာမ်ဳိးကိုေျပာတာပါ။
စာေရးသူက ေသခ်ာေအာင္ ျပန္လည္ေမးျမန္းပါတယ္။
“ ဘယ္လိုအခ်ိန္အခါ၊ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ဳိးမွာ အဲဒီလိုခံစားရတာလဲ”
“ ကြၽန္မ အိပ္ရာ၀င္စ၊ အိပ္မေပ်ာ္မီ အခ်ိန္မွာပါ။ ကြၽန္မနာမည္ကို တစ္ေယာက္ေယာက္က လွမ္းေခၚလိုက္တဲ့အသံၾကားရတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ကြၽန္မ ေရွ႕မွာ လူတစ္ေယာက္ ျဖတ္ေလွ်ာက္သြားသလို ျမင္ လိုက္ရတယ္ဆရာ”
စိုးရိမ္စိတ္နဲ႔ ေမးျမန္းလာတဲ့ ေဆးေက်ာင္းသူကို စာေရးသူက ေဖ်ာင္းဖ်ၿပီး ရွင္းျပပါတယ္။
“ ခင္ဗ်ားေျပာတဲ့အေတြ႕အႀကံဳမ်ဳိးကို လႈံ႔ေဆာ္ မႈမဲ့အာ႐ံုမွားျခင္းလို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ ေရာဂါလကၡဏာတစ္ခုေတာ့မဟုတ္ပါဘူး။ အိပ္ေပ်ာ္စ အိပ္မေပ်ာ္တေပ်ာ္အခ်ိန္မွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ လႈံ႔ေဆာ္ မႈမဲ့အာ႐ံုမွားျဖစ္ပါတယ္။ ေဆးပညာမွာ “ အိပ္ေပ်ာ္စ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွား” (Hypnogogic Hallucination)လို႔ ေခၚပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ အိပ္ရာႏိုးစအခ်ိန္မွာ ေတြ႕ႀကံဳခံစားရတယ္။ အိပ္ေမာက်ေနရာက ႏိုးစျပဳလာတဲ့ အခ်ိန္ပိုင္းေလးအတြင္းမွာ ျဖစ္ပြားတာပါ။ ေဆးပညာမွာ “ အိပ္ရာႏိုးစလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွား” (Hypnogogic Hallucination)လို႔ ေခၚပါတယ္။ လူထုထဲမွာ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ အိပ္ေပ်ာ္စ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွားအေတြ႕အႀကံဳကို ခံစားရတယ္။ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္မွာ အိပ္ရာႏိုးစလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားအေတြ႕အႀကံဳရွိပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ အိပ္ေပ်ာ္စနဲ႔ အိပ္ရာႏိုးစလႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားကို အၿမဲလိုလို ခံစားေနရရင္ ေရာဂါတစ္ခုခုေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဥပမာ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားေနရင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေန႔လယ္ေန႔ခင္းအခ်ိန္မွာ ထိန္းမရေအာင္ မၾကာခဏ အိပ္ေပ်ာ္သြားတတ္တဲ့ေရာဂါဆိုတာရွိတယ္။ အအိပ္တက္ေရာဂါ (Narcolepsy)လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီေရာဂါရွိသူေတြမွာ အိပ္စက္ျခင္းနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ လႈံ႕ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားလကၡဏာကို ပိုမိုေတြ႕ ရွိရတယ္။
စာေရးသူစကားဆံုးေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသား တစ္ဦးက သူရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳကို ေျပာျပပါတယ္။
“ ကြၽန္ေတာ့္အေဒၚရဲ႕ ခင္ပြန္းဟာ မေတာ္တဆ ကားတိုက္တာေၾကာင့္ ျဗဳန္းကနဲ ေသဆံုးခဲ့ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ့္အေဒၚက အလြန္အမင္းစိတ္ထိခိုက္ၿပီး ယူက်ဳံးမရခံစားခဲ့ရတယ္။ မအိပ္ႏိုင္၊ မစားႏိုင္ျဖစ္လာတယ္။ သူ႔ခင္ပြန္းအိမ္ထဲမွာ ထိုင္ေနတာ ျမင္တယ္၊ သူ႔ခင္ပြန္းက သူ႔အနားကို လာၿပီး စကားေျပာေနတာ ၾကားရတယ္လို႔လည္း ေျပာဆိုေနပါတယ္။ အဲဒါစိတ္ကူးဥာဏ္ေၾကာင့္လား၊ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွားလား ဆရာ”
တျခားေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္က ၀င္ၿပီး “ ေႏွာက္” ပါတယ္။
“ တေစၦေျခာက္တာ ျဖစ္မွာေပါ့”
စာေရးသူက ေဆးပညာအျမင္ကို ရွင္းျပပါတယ္။
“ ေသဆံုးသူကို တမ္းတသတိရတဲ့ စိတ္ လြန္ကဲေနရင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ “ ပူေဆြးေသာက ျဖစ္ပြားျခင္း” (Grief Reaction)ရဲ႕ လကၡဏာတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။ ပူေဆြးေသာကေ၀ဒနာမွာ စိတ္ညစ္ညဴးျခင္း၊ ေသဆံုးသူအေၾကာင္းကို အစဥ္အၿမဲ စဥ္းစားေတြးေတာေနျခင္း၊ စိတ္တိုလြယ္ျခင္း၊ အအိပ္ပ်က္ အစားပ်က္ျဖစ္ျခင္း၊ အာ႐ံုစူးစိုက္ႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း စတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရွိရမယ္။ အာ႐ံုခံစားမႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးေတြ႕ရွိရတယ္။
ပထမအမ်ဳိးအစားကို “ အာ႐ံုလြဲမွားျခင္း” ၊ “ ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္ျခင္း” (Illusion)လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေရငတ္ေနတဲ့ ေရႊသမင္က တံလွပ္ကို ေရထင္သလိုေပါ့။ ခင္ဗ်ားရဲ႕ အေဒၚက သူ႔ခင္ပြန္းကို လြမ္းဆြတ္ တမ္းတတဲ့စိတ္မ်ားေနေတာ့ ေရဒီယိုတီဗီထဲက စကားေျပာသံကိုၾကားရရင္ သူ႔ခင္ပြန္းရဲ႕ စကားသံလို႔ ထင္ ျမင္ယူဆႏိုင္တာျဖစ္မယ္။ ကုလားထိုင္ေပၚမွာ အရိပ္ တစ္ခုခုက်တာ ျမင္ရရင္ သူ႔ခင္ပြန္းထိုင္ေနသလို ထင္ေယာင္ထင္မွားျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
ဒုတိယအမ်ဳိးအစားကေတာ့ အမွန္တကယ္လႈံ႔ ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွားကို ျမင္တာ၊ ၾကားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ပူေဆြးေသာကေ၀ဒနာ ခံစားရသူေတြထဲမွာ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းခန္႔ အဲဒီလို အေတြ႕အႀကံဳမ်ဳိးကို ေတြ႕ရွိရတယ္။ ႐ိုးရာယဥ္ေက်းမႈအစဥ္အလာ ႀကီးမားသူေတြ မွာပိုမိုေတြ႕ရွိရတယ္။ ဥပမာ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ ဌာ ေနတိုင္းရင္းသားအဘိုရင္းဂ်ီးလူမ်ဳိးေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ သူတို႔ထဲမွာ ေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းတစ္ဦးဦး ေသဆံုးသြားလို႔ လေပါင္းအေတာ္ၾကာေအာင္ နားထဲမွာ စကားေျပာသံၾကားေနရသူအမ်ားအျပား ေတြ႕ရွိႏုိင္ပါတယ္။ အဲဒီလကၡဏာကို စိတၱဇေရာဂါ (Psychosis)လို႔ မွားယြင္းၿပီး ေရာဂါသတ္မွတ္မိၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခင္ဗ်ားရဲ႕ အေဒၚဟာ တေစၦေျခာက္ခံရ တယ္လို႔ေတာ့ ဆရာမထင္ဘူး။ ပူေဆြးေသာက ေ၀ဒနာျပင္းထန္ေနခ်ိန္မွာ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုမွား လကၡဏာခံစားရတာ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္”
စကားစျပတ္သြားေတာ့ ေဆးေက်ာင္းသားတစ္ ဦးက သူ ၾကားဖူးတဲ့ ျဖစ္ရပ္တစ္ခုကို ေျပာျပတယ္။
“ အက်ဥ္းသားေတြ ေထာင္ထဲမွာ တိုက္ပိတ္တာခံရရင္ စိတ္ေဖာက္လာတတ္တယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ၾကားဖူးပါတယ္။ တစ္ေယာက္တည္း ထိုင္ေနရင္း နားထဲမွာ အသံေတြ ၾကားလာတာ၊ အခန္းထဲမွာ လူ ရိပ္လိုလို၊ မေကာင္းဆိုးရြားလိုလို ျမင္လာတာမ်ဳိးကို ေျပာတာပါ။ အဲဒါ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ျဖစ္တာလား ဆရာ”
ရွင္းျပဖို႔အခ်က္တစ္ခု ေပၚေပါက္လာျပန္ပါတယ္။
“ အက်ဥ္းေထာင္ထဲမွာ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ခံရတဲ့ ဒဏ္ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ ေနာက္တစ္ ခ်က္ရွိေသးတယ္။ ‘အာ႐ံုခံစားမႈကင္းမဲ့ အေျခအေန’ (Sensory Deprivation)ေၾကာင့္လည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ သုေတသနတစ္ခု ရွိပါတယ္။ စမ္းသပ္ခံရ သူကို ပတ္၀န္းက်င္လႈံ႔ေဆာ္မႈနည္းႏိုင္သမွ် နည္းပါး တဲ့ အခန္းထဲမွာ ေနေစပါတယ္။ အခန္းက ေမွာင္ေန တယ္။ အခန္းထဲမွာ ဘာသံမွ မၾကားရဘူး။ အပူအ ေအးမွ်တတယ္။ အနံ႔အသက္ မရွိဘူး။ အဲဒီလို အ ေျခအေနကို အာ႐ံုခံစားမႈကင္းမဲ့တဲ့ အေျခအေနလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အခန္းထဲမွာ ၂၄ နာရီေက်ာ္ ေနထိုင္ ၿပီးတဲ့အခါ စမ္းသပ္ခံသူရဲ႕ စိတ္အေျခအေနေျပာင္း လဲလာတာ ေတြ႕ရတယ္။ လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့ အာ႐ံုေတြ ခံ စားလာရတာလည္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ တိုက္ပိတ္ခံရတဲ့ အက်ဥ္းသားဟာ အာ႐ံုခံစားမႈကင္းမဲ့တဲ့ အေျခ အေနမွာေနရသလိုရွိပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ေဖာက္ ျပန္လာႏိုင္ပါတယ္”
“ အခုအထိေဆြးေႏြးခဲ့တာကေတာ့ စိတၱဇေရာဂါမရွိေပမယ့္ နားထဲမွာ အသံၾကားလာႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြျဖစ္ပါတယ္။ စိတၱဇေရာဂါမွာေတြ႕ ရွိရတဲ့ နားထဲမွာအသံၾကားတာက ပိုၿပီး စိတ္၀င္စား စရာေကာင္းပါတယ္”
See More
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
