ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္(စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္
စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ(Schizophrenia)နဲ႔ ေဆး႐ံုတက္ေနတဲ့ ဂ်ဴဒီရဲ႕ ေရာဂါျဖစ္စဥ္ကို သူနာျပဳပီတာက ဆက္လက္တင္ျပေဆြးေႏြးပါတယ္။ (Healthy Life Journal အတြဲ ၁၃၃)
“ ဂ်ဴဒီကို ကြၽန္ေတာ္စစ္ေဆးၾကည့္ေတာ့ ေၾကာက္စိတ္အျပင္ တျခားေရာဂါလကၡဏာေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရတယ္ ေဒါက္တာ”
“ ေျပာျပပါပီတာ”
“ ခင္ဗ်ားနားထဲမွာ စကားေျပာသံေတြကို အလိုလို ၾကားေနတာ ရွိသလား” လို႔ ကြၽန္ေတာ္က ေမးပါတယ္။
“ လူေတြေျပာေနတဲ့ စကားသံမၾကားပါဘူး။ ကြၽန္မအေတြးကိုသာ ကြၽန္မၾကားေနတာပါ” လို႔ ဂ်ဴဒီက အေျဖေပးတယ္။
“ အဲဒါ ဘာလဲ ေဒါက္တာ”
“ အဲဒါစိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ ‘ပထမအဆင့္ေရာဂါလကၡဏာ'(First Rank Symptom) တစ္မ်ဳိးျဖစ္တယ္။ လူနာက တစ္ခုခုစဥ္းစား ေတြးေတာလိုက္ရင္ အဲဒီအေတြးေတြက စကားေျပာသံလို နားထဲမွာ ျပန္ၿပီး ၾကားေနတယ္။” ဦးေခါင္းထဲမွာ အေတြးေတြက ဆူညံေနတာပဲ” လို႔ တခ်ဳိ႕လူနာေတြက ေဖာ္ျပတတ္တယ္။ အဲဒီလကၡဏာကို “ အေတြးပဲ့တင္သံ” (Thought Echo) လို႔ အမည္ေပးထားပါတယ္။”
“ ပထမဆင့္ေရာဂါလကၡဏာေတြအေၾကာင္း ကို ရွင္းျပပါေဒါက္တာ”
“ ပထမအဆင့္ေရာဂါလကၡဏာ” ေတြကို စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါျဖစ္ပြားစမွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ အဲဒီလကၡဏာေတြကေတာ့- (၁) အေတြးပဲ့တင္သံ၊ (၂) ေ၀ဖန္ခ်က္ေပးေနတဲ့ စကားသံ(Voice Commenting)၊ (၃) လူေတြအခ်င္းခ်င္း ေျပာဆိုသံၾကားျခင္း (Third Person Voices)၊ (၄) အေတြးထည့္သြင္းေပးခံရျခင္း (Thought Insertion)၊ (၅) အေတြး႐ုတ္သိမ္းခံရျခင္း (Thought Withdrawal)၊ (၆) အေတြးအသံလႊင့္ျခင္း (Thought Broadcasting)၊ (၇)ဖန္တီးေပးတဲ့ စိတ္တြန္းအား( Made Will )၊ (ဂ) ထိန္းခ်ဳပ္ခံ ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈ (Made Act)၊ (၉) ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈ(Made Affect)၊ (၁၀) ခႏၶာကိုယ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ခံရျခင္း (Somatic Passivity)နဲ႔ (၁၁) ျဗဳန္းကနဲ ျဖစ္ပြားလာေသာ အသိမွား” ( Delusional Perception) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါလူနာ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္မွာ ပထမအဆင့္ ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရွိႏုိင္ပါတယ္။
_ _ _
ေဒါက္တာေျပာခဲ့တဲ့ ပထမအဆင့္ ေရာဂါလကၡဏာေတြကို တစ္ခုခ်င္း ရွင္းျပပါ
(၂) ေ၀ဖန္ခ်က္ေပးေနတဲ့ စကားသံ- လူနာက တစ္စံုတစ္ခု ျပဳလုပ္ဖို႔ စဥ္းစားလိုက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ စတင္ျပဳလုပ္လိုက္ရင္ အဲဒီအခ်ိန္မွာ စကား ေျပာသံကို ၾကားရတယ္။ လူနာ ျပဳလုပ္ေနတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေ၀ဖန္မွတ္ခ်က္ခ်တဲ့ အသံမ်ဳိးျဖစ္ပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ဖူးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးလူနာတစ္ေယာက္မွာ အဲဒီလိုလကၡဏာရွိတယ္။ လူနာကေျပာတယ္။ “ ကြၽန္မထမင္းစားမယ္လုိ႔ ျပင္ဆင္လိုက္ရင္ ဒီမိန္းမ ထမင္းစားေနၿပီ။ ကြၽတ္ကြၽတ္ျမည္ေအာင္ ၀ါးစားေနၿပီ” လို႔ ေျပာတဲ့ အသံေတြကို ၾကားတယ္တဲ့”
(၃) လူေတြအခ်င္းခ်င္း ေျပာဆိုသံၾကားျခင္း- လကၡဏာကေတာ့ လူနာအေၾကာင္းကို အတင္းေျပာေနတဲ့ စကားသံေတြကို ၾကားေယာင္ေနတာ ျဖစ္တယ္။ စကားသံေတြက လူနာကို တိုက္႐ိုက္ေျပာေနတာမဟုတ္ဘူး လူနာအေၾကာင္းကို သူတို႔အခ်င္းခ်င္း ေဆြးေႏြးေနၾကတာ၊ အျငင္းပြားေနၾကတာျဖစ္တယ္။ လူနာက ေဘးမွာထိုင္ၿပီး နားေထာင္ေနရသူလိုပဲ”
_ _ _
သူနာျပဳပီတာက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
(၄)” အေတြးထည့္သြင္းေပးခံရျခင္း” ဆိုတဲ့ လကၡဏာက အေတြးခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္းတစ္မ်ဳိးလား”
“ လူနာကကိုယ့္အေတြးကို ကိုယ္မပိုင္သလို ခံစားရတာ။
ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ဖူးတဲ့ လူနာက ကြၽမ္းက်င္တဲ့ အပ္ခ်ဳပ္သမားဗ်။ အက်ႌအရြယ္တိုင္းၿပီးအထည္စကို ကိုက္ျဖတ္ဖို႔ စတင္လိုက္တုိင္း သူ႔ဦးေခါင္းထဲမွာ သူ စဥ္းစားေနတာမဟုတ္တဲ့ အေတြးတစ္မ်ဳိးက ထူးထူးဆန္းဆန္းေပၚေပါက္လာတာကို ခံစားရတယ္။ တစ္ေယာက္ေယာက္က စိတ္တန္ခိုးနဲ႔ သူ႔ကို ေတြးခိုင္းေနသလိုပဲတဲ့။ ထူးဆန္းတဲ့ အေတြးတစ္ခုခုကို သူ႔ဦးေခါင္းထဲ
ထည့္သြင္းေပးလိုက္သလိုပဲတဲ့။ ဒါေၾကာင့္ လူနာက သူ႔အလုပ္ကို မလုပ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး”
_ _ _
သူနာျပဳပီတာက သူသိရွိထားတဲ့ ဂ်ဴဒီရဲ႕ ေရာဂါလကၡဏာတစ္ခုကို ေျပာျပပါတယ္။
“ ဂ်ဴဒီက ေျပာတယ္ဆရာ။ တစ္ခါတစ္ရံ သူ႔ဦးေခါင္းထဲမွာ အေတြးေတြ မရွိေတာ့သလိုပဲတဲ့။ သူ႔အေတြးေတြကို တစ္ေယာက္ေယာက္က ဆြဲႏုတ္ထုတ္ယူသြားသလို ခံစားရတယ္တဲ့။ အဲဒါ (၅) အေတြး ႐ုပ္သိမ္းခံရျခင္းလကၡဏာရဲ႕ သေဘာလား” ” ဟုတ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕လူနာေတြကေတာ့ အဲဒီလို အေတြ႕အႀကံဳကို “ လူေတြက ငါ့အေတြးေတြကို ခိုးယူထားတယ္” လို႔ ေဖာ္ျပတတ္ပါတယ္။
_ _ _
စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“ ဂ်ဴဒီေရးထားတဲ့ စာကို ပီတာ ဖတ္ရတယ္ မဟုတ္လား (Healthy Life Journal အတြဲ ၁၃၃)။ “ လမ္းေပၚက လူေတြက ကြၽန္မကိုယ္ေရးကိုယ္တာ ကိစၥေတြကိုသိေနၾကတယ္လို႔ ေရးထားတာကိုမွတ္မိလား”
ဟုတ္ကဲ့ပါ
“ အဲဒါ (၆) အေတြးအသံလႊင့္ျခင္းလကၡဏာ ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ လူနာစဥ္းစားေတြးေတာေနတာကို တျခားလူေတြက အလိုအေလ်ာက္ သိေနၾကတယ္လို႔ ထင္ျမင္ေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔အေတြးေတြကို ေရဒီယိုကတစ္ဆင့္ အသံလႊင့္ေနသလို ခံစားရတယ္။ လူေတြက သူ႔အေတြးေတြကို တနည္းနည္းနဲ႔ ဖတ္ၾကည့္ႏိုင္တယ္ေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ဴဒီအေၾကာင္းမဲ့ ေၾကာက္စိတ္၀င္ေနတာျဖစ္မယ္”
_ _ _
(၇) ဖန္တီးေပးတဲ့ စိတ္တြန္းအားလကၡဏာကေတာ့ စိတ္ဆႏၵေစ့ေဆာ္မႈ(Impulse)နဲ႔ သက္ဆုိင္တယ္။ မၾကာခင္က ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေဆးကုသေဆာင္ထဲမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို ခင္ဗ်ားမွတ္မိလာ။ ထမင္းစားပြဲမွာ လူနာအမ်ဳိးသားတစ္ေယာက္က ဘာမေျပာ ညာမေျပာ ျဗဳန္းကနဲထၿပီး ပန္းကန္ျပားေတြကို စားပြဲေပၚက တြန္းခ်လိုက္တဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို ေျပာတာပါ။ အဲဒီလူနာကို စစ္ေဆးၾကည့္ေတာ့ လူနာက ေျပာတယ္။ “ ကြၽန္ေတာ္လုပ္တာ မဟုတ္ဘူး။ တစ္ေယာက္ေယာက္က အဲဒီလို လုပ္ဖို႔ တိုက္တြန္းသလို ခံစားရလို႔ပါတဲ့” ။ ဂ်ဴဒီအိမ္ထဲကေနၿပီး အေၾကာင္းမဲ့ ျဗဳန္းကနဲ ထြက္ေျပးတာလည္း ဖန္တီးေပးတဲ့ စိတ္တြန္းအားလကၡဏာျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
_ _ _
(၈) “ ထိန္းခ်ဳပ္ခံ ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈလကၡဏာ နဲ႔ ဆင္တူယိုးမွားျဖစ္ေနသလိုပဲ ေဒါက္တာ”
မတူပါဘူး။ ထိန္းခ်ဳပ္ခံ ေျခလက္လႈပ္ရွားမႈ လကၡဏာမွာ လူနာက ႐ုပ္ေသး႐ုပ္လို ျဖစ္ေနတာ။ သူရဲ႕ ေျခလက္ေတြကို တစ္စံုတစ္ေယာက္က ကိုင္တြယ္လႈပ္ရွားေပးေနသလို ခံစားရတာ ျဖစ္တယ္။ လႈပ္ရွားေနတဲ့ ေျခလက္ေတြက လူနာရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ အဂၤါပိုင္းမဟုတ္သလိုပဲ။ လႈပ္ရွားေနတဲ့ လက္ေတြကို လူနာက ေဘးမွာ ထိုင္ေနတဲ့ လူတစ္ေယာက္လို ျမင္ေတြ႕ေနရတာ ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာတစ္ေယာက္က ေျပာဖူးတယ္။ “ ငါက ႐ုပ္ေသး႐ုပ္လိုျဖစ္ေနတယ္။ စၾကာ၀ဠာႀကိဳးမွ်င္ေတြနဲ႔ ငါ့ကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားသလိုပဲ” တဲ့။
_ _ _
“ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ ခံစားေနရတဲ့ လူနာတခ်ဳိ႕က အေၾကာင္းမဲ့ ငိုေၾကြးေနတာ၊ ရယ္ေမာေနတာကို ေတြ႕ဖူးတယ္မဟုတ္လား ပီတာ”
“ ေဆးကုသေဆာင္ထဲမွာ တစ္ေယာက္တည္း ရယ္ေမာေနတဲ့ ရွီးလာလုိ လူနာမ်ဳိးလား”
“ ရွီးလာကို ကြၽန္ေတာ္ စစ္ေဆးဖူးပါတယ္။ သူရယ္ေမာေနတာက ပ်က္လံုးထုတ္ေနတဲ့ စကားေျပာသံေတြကို ၾကားေယာင္ေနလို႔ ျဖစ္တာပါ။ ေရာဂါႏုစလူနာမွာ တျခားအေတြ႕အႀကံဳရွိေသးတယ္။ တန္ခိုးရွင္တစ္ဦးဦးက စိတ္ခံစားမႈတစ္မ်ဳိးကို လူနာရဲ႕စိတ္ထဲ ထည့္သြင္းေပးလိုက္သလို ခံစားရတာ ရွိတယ္။ မိမိရဲ႕ ကိုယ္ပိုင္ စိတ္ခံစားမႈမဟုတ္ဘဲ စိတ္ခံစားမႈ တစ္ခုကို အလိုအေလ်ာက္ ျဗဳန္းကနဲ ခံစားလာရတာ မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္ညစ္တာ၊ ေပ်ာ္ရႊင္တာ၊ ေဒါသျဖစ္တာကို လူနာက ေဖာ္ျပတတ္တယ္။ အဲဒါ (၉)ျဖစ္ေစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈ လကၡဏာရဲ႕ သေဘာသဘာ၀ျဖစ္ပါတယ္။ လူနာတစ္ေယာက္က ေျပာဖူးတယ္။ “ ကြၽန္မ ငိုတာ စိတ္ညစ္လို႔ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္ညစ္တာက ကြၽန္မမဟုတ္ဘူး။ ကြၽန္မဦးေႏွာက္ထဲမွာ ‘စိတ္ညစ္တာက ပံုရိပ္သြင္းေပးလိုက္သလို ေပၚေပါက္လာတယ္။ တစ္ေယာက္ေယာက္က ထည့္သြင္းေပးလိုက္တာတဲ့။
_ _ _
သူနာျပဳပီတာတစ္ေယာက္ ဦးေႏွာက္ေျခာက္လာပံုရတယ္။ ဦးေခါင္းကုတ္ၿပီး ၿငီးတြားတယ္။
“ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါလကၡဏာေတြက ႐ႈပ္လိုက္တာေနာ္”
“ လြယ္လြယ္နဲ႔ နားလည္လုိ႔ ရပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့တဲ့ ပထမအဆင့္လကၡဏာေတြ မွာ အေျခခံအေၾကာင္းရင္းရွိတယ္။ အဓိက ပင္မအေၾကာင္းရင္း”
“ ဘာလဲ ေဒါက္တာ”
“ မိမိစိတ္ျဖစ္စဥ္ကို ျပင္ပတန္ခိုးရွင္တစ္ဦးဦး က ထိန္းခ်ဳပ္လႊမ္းမိုးထားသလို ခံစားရတာျဖစ္တယ္။ ေဆးပညာမွာ ‘Passivity Feeling’လို႔ ေခၚပါတယ္။ ျပဳသမွ်ႏုရတဲ့ စိတ္ခံစားမႈအေတြ႕အႀကံဳလို႔ ေျပာႏုိင္တယ္။ လူနာရဲ႕အၾကားအာ႐ံု၊ အေတြးအေခၚ၊ ျပဳမူလႈပ္ရွားမႈ၊ ေစ့ေဆာ္မႈနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈေတြကို လူနာကိုယ္တိုင္ မပိုင္ဆိုင္ဘဲ တန္ခိုးရွင္တစ္ဦးက ထိန္းခ်ဳပ္ေနရသလို ခံစားရတာ ျဖစ္တယ္။ ႏိုးၾကားေနေပမယ့္ အိပ္ေမြ႕ခ်ခံထားရသူလို ျဖစ္ေနတာပါ။ စိတ္ညႇဳိ႕ခံထားရသူလို႔ ဆိုပါေတာ့”
ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ဖတ္႐ႈပါရန္
See More
ပံုသ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးေဆာင္ေသာ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ(၁) “ေန႔လယ္အိပ္မက္ဆိုး”
ပံုသ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးေဆာင္ေသာ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ (၃) “ရန္သူေတြ ၀ိုင္း၀ိုင္းလည္ေနတယ္”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
