ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာကို ေလ့လာရင္ ပထမဦးဆံုး သင္ယူရတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုရွိတယ္။ စိတ္ေရာဂါကုသေဆာင္နဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရးေဆး႐ံုေတြမွာ သြားေရာက္ေလ့လာရင္ အမ်ားဆံုးေတြ႕ရွိရတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုရွိတယ္။ “စိတ္ေနာက္ေနတာ”၊ “႐ူးသြပ္ေနတာ”လို႔ လူေတြထဲမွာ ေခၚေ၀ၚသမုတ္ခံရတဲ့ ေရာဂါတစ္ခုလည္းျဖစ္တယ္။ အဲဒီစိတ္ေရာဂါက ဘာလဲသိလား။ “စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားစိတၱဇေရာဂါ” (Schizophrenia) ျဖစ္ပါတယ္။
Bleuler ဆိုတဲ့ စိတ္ေရာဂါကုဆရာ၀န္က ၁၉၁၁ ခုႏွစ္မွာ ဒီေရာဂါကို Schizophrenia ေရာဂါလို႔စတင္အမည္ေပးခဲ့ပါတယ္။ “Schism” ဆိုတာက “ဂိုဏ္းခြဲျခင္း” “ႏွစ္ျခမ္းကြဲျခင္း”လို႔ အဓိပၸာယ္ရပါတယ္။ “Phrenia”ဆိုတာကို စိတ္ေနသေဘာထား ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးလို႔ အဓိပၸာယ္ေကာက္ယူႏိုင္တယ္။ ဒီေရာဂါမွာ ဆင္ျခင္ဆက္စပ္ေတြးေတာမႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း (Association of thought)၊ စိတ္ခံစားတုန္႔ျပန္မႈခ်ဳိ႕ယြင္းျခင္း (Affect)၊ အထီးက်န္ ေနထိုင္လုပ္ကိုင္ျခင္း (Autism) နဲ႔ ဆန္႔က်င္ဘက္စိတ္ေနစိတ္ထားရွိျခင္း (Ambivalence)ဆိုတဲ့ “A” ေလးလံုးလကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရွိရတယ္လို႔ Bleuler က ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။
ဆန္႔က်င္ဘက္ျဖစ္တဲ့ အေတြးအေခၚ၊ စိတ္ခံစားမႈ၊ ေစ့ေဆာ္မႈစတဲ့ စိတ္ျဖစ္စဥ္ေတြကို လူနာက ေရာေမႊလက္ခံေနတယ္လို႔ယူဆတယ္။ ဒါေၾကာင့္ “စိတ္ႏွစ္ျခမ္းကြဲေရာဂါ” (Schizophrenia) လို႔ အမည္ေပးခဲ့ပံုရပါတယ္။ လူနာရဲ႕အေတြးအေခၚ ယံုၾကည္မႈနဲ႔ စိတ္ခံစားမႈေတြက ကစဥ့္ကရဲျဖစ္ေနလို႔၊ ပရမ္းပတာျဖစ္ေနလို႔ “စိတ္ကစဥ့္ကလ်ား စိတၱဇေရာဂါ”လို႔ ျမန္မာလို ဘာသာျပန္ဆိုခဲ့ၾကပါတယ္။ မဆိုးပါဘူး။ ဒီေဆာင္းပါးမွာေတာ့ အလြယ္တကူ တိုတိုတုတ္တုတ္ေရးလို႔ရေအာင္ “စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ”လို႔ ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။
ေခတ္သစ္ေဆးပညာမွာေတာ့ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါမွာ အဓိကေရာဂါလကၡဏာအုပ္စု(၅)မ်ဳိးရွိတယ္လို႔ သတ္မွတ္ထားတယ္။ (၁) အယူမွားကို စြဲၿမဲယံုၾကည္ျခင္း(သို႔မဟုတ္) ယံုမွားမႈလြန္ကဲျခင္း (Delusion)၊ (၂) လႈံ႔ေဆာ္မႈမဲ့အာ႐ံုမွား ခံစားရျခင္း (သို႔မဟုတ္) မရွိတာကိုအရွိလို႔ အာ႐ံုခံစားရျခင္း (Hallucination)၊ (၃) စကားေျပာပရမ္းပတာျဖစ္ျခင္း (Disorganised Speech)၊ (၄) ျပဳမူလုပ္ေဆာင္ပံုနဲ႔ တုန္႔ျပန္လႈပ္ရွားမႈပရမ္းပတာျဖစ္ျခင္း (Disorganised Behaviour)၊ (၅) အႏုတ္လကၡဏာျပအဂၤါရပ္မ်ား (Negative Symptoms)၊ ဥပမာ- လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္ ေစ့ေဆာ္မႈနည္းပါးျခင္း၊ စိတ္ခံစားတုန္႔ျပန္မႈ “တံုး” ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
လူထုအတြင္းမွာ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ ျဖစ္ပြားမႈႏႈန္း ဘယ္ေလာက္ရွိသလဲ။ ႏုိင္ငံေပါင္း (၄၆)ႏိုင္ငံမွာေလ့လာထားတဲ့ စာတမ္း ၁၉၀ ခန္႔ရွိပါတယ္။ ေတြ႕ရွိခ်က္ကို အၾကမ္းဖ်င္းေဖာ္ျပပါမယ္။
(က) ကေလးတစ္ေထာင္ အရြယ္ေရာက္လာရင္ သူတို႔ဘ၀တစ္သက္တာမွာ (၇)ေယာက္က စိတ္ႏွစ္ခံေရာဂါခံစားရတယ္။
(ခ) ဘယ္အခ်ိန္မွာျဖစ္ျဖစ္ လူထုအတြင္းမွာ ရွာေဖြေလ့လာၾကည့္ရင္ လူဦးေရတစ္ေထာင္မွာ ၂ေယာက္က စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ ခံစားေနရတာကို ေတြ႕ရွိရတယ္။
(ဂ) လူထုထဲမွာ ႏွစ္စဥ္စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ အသစ္စတင္ျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္းကေတာ့ လူဦးေရတစ္ေသာင္းမွာ ၂ေယာက္ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီႏႈန္းနဲ႔တြက္ၾကည့္ရင္ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ေလာေလာဆယ္စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ ခံစားေနရသူ တစ္သိန္းေက်ာ္ရွိမယ္။ ေနာက္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ႏွစ္တိုင္း စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါအသစ္ စတင္ျဖစ္ပြားလာမယ့္သူ တစ္ေသာင္းေက်ာ္ရွိမယ္လို႔ ခန္႔မွန္းႏုိင္ပါတယ္။
စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါခံစားေနရသူတိုင္း (ေဆးကုသဖို႔လိုအပ္ေပမယ့္) ေဆးကုသမႈ မခံယူရတာကို ေတြ႕ရွိရတယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုလိုႏိုင္ငံမွာေတာင္ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါရွိသူ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ေဆးကုသမႈ ခံယူရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါက အသက္ ၁၅ ႏွစ္နဲ႔ ၂၄ ႏွစ္ၾကားမွာ စတင္ျဖစ္ပြားေလ့ရွိတယ္။ စာေရးသူရဲ႕လူနာ ဂ်ဴဒီ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ စတင္ခံစားရတုန္းက အသက္ ၂၀ ရွိပါၿပီ။
ဂ်ဴဒီက အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းေကာလိပ္မွာ အိုင္တီဒီပလိုမာသင္တန္း တက္ေရာက္ေနသူျဖစ္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၆ လေလာက္က ဂ်ဴဒီဟာ အေၾကာင္းမဲ့ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔လာတတ္တယ္လို႔ သိရတယ္။ အျပင္ေဆးခန္းဆရာ၀န္က စိုးရိမ္စိတ္ ေၾကာက္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ စိုးရိမ္ေသာက စိတ္သက္သာေအာင္ စိတ္ၿငိမ္ေဆးနဲ႔ အိပ္ေဆးကိုၫႊန္ၾကားေပးတယ္။ ဒါေပမဲ့ သိသိသာသာ မသက္သာဘူး။ အၿမဲလိုလို ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ေနတယ္။ သင္ခန္းစာမွာအာ႐ံုမစုိက္ႏုိင္ဘူး။ စာသင္ခန္းထဲမွာ တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္ေနတယ္။ မ်က္လံုးက ဟိုၾကည့္ဒီၾကည့္နဲ႔ က်ီးကန္းေတာင္းေမွာက္ အမူအရာမ်ဳိး။ “ဂ်ဴဒီဘာျဖစ္ေနတာလဲ”လို႔ သူငယ္ခ်င္းေတြကေမးေတာ့ ဂ်ဴဒီေရေရလည္လည္ အေျဖမေပးဘူး။ “လူေတြက ထူးျခားေနတယ္ဟာ၊ ငါေၾကာက္တယ္”လို႔သာေျပာတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ တစ္လေလာက္ကစၿပီး ဂ်ဴဒီသင္တန္းမတက္ေတာ့ဘူး။ ညတစ္ညမွာေတာ့ ဂ်ဴဒီက အလန္႔တၾကားေအာ္ဟစ္ၿပီး အိမ္ေပၚကဆင္းေျပးဖို႔ ႀကိဳးစားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ဴဒီ ေဆး႐ံုတက္ရတာပါ။
ေဆး႐ံုေပၚမွာ ရက္သတၱပတ္ႏွစ္ပတ္ေလာက္ ကုသမႈခံယူရတယ္။ စိတၱဇေရာဂါ ကုသေဆးနဲ႔ ကုသေပးပါတယ္။ ေရာဂါသက္သာလာေတာ့ ဂ်ဴဒီက သူ႔ေရာဂါခံစားရပံုကို မွတ္တမ္းေရးပါတယ္။ စာေရးသူေဆးစစ္တဲ့ တစ္ေန႔မွာ သူေရးထားတဲ့ စာရြက္ေလးကို ေပးဖတ္ပါတယ္။
“ကြၽန္မ ေဆး႐ံုမတက္ခင္က ေတြ႕ႀကံဳခံစားခဲ့ရတာေတြကို မွတ္မိသေလာက္ ေရးသားေဖာ္ျပခ်င္တယ္။ ကြၽန္မ သြားလာေနက်လမ္းေတြက ေျဖာင့္တန္းမေနဘဲ ေကြ႕ေကာက္ေနၾကတယ္။ လမ္းေဘးမွာ သစ္ပင္ေတြက အၿငိမ္မေနဘူး၊ ေရြ႕လ်ားေနသလိုပဲ။ ေဘးက ကားေမာင္းေနတဲ့ အေမကိုၾကည့္ၿပီး လႈပ္ရွားေနတဲ့ သစ္ပင္ေတြကိုမတိုက္မိေအာင္ ဘယ္လိုတိမ္းေရွာင္ေနသလဲလို႔ စဥ္းစားမိတယ္။ ပန္းၿခံထဲမွာ အေမနဲ႔ လမ္းေလွ်ာက္တုန္းကပါ။ ႐ံုးပိတ္ရက္ျဖစ္လို႔ ပန္းၿခံထဲမွာ လူေတြစည္ကားပါတယ္။ ကြၽန္မစိတ္ထဲမွာေတာ့ ဘယ္သူမွ မရွိသလို ပန္းၿခံက ဟင္းလင္းျဖစ္ေနတယ္။ ေျခာက္ကပ္ေနတယ္။ “ပန္းၿခံထဲမွာ လူေတြမရွိဘူးေနာ္၊ ထူးဆန္းလိုက္တာ”လို႔ ကြၽန္မက ေျပာပါတယ္။ အံ့ၾသတဲ့မ်က္ႏွာနဲ႔ အေမက ကြၽန္မကိုၾကည့္ေနတာ မွတ္မိတယ္။
ကြၽန္မအတြက္ ေန႔ညဆိုတာမရွိသလိုပဲ။ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြက အေရာင္မရွိသလိုပဲ။ အားလံုး မီးခိုးေရာင္ေတြလို ျမင္ေယာင္ေနတယ္။ လမ္းေပၚက လူေတြက ကြၽန္မရဲ႕ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာကိစၥအားလံုးကို သိရွိေနၾကသလိုပဲ။ ကြၽန္မစဥ္းစားေနတာကို သူတို႔အလိုလိုသိေနၾကတယ္လို႔ ထင္ျမင္ေနတယ္။ ကြၽန္မစိတ္နဲ႔ သူတို႔စိတ္ကို ခြဲျခားလို႔မရသလို ျဖစ္ေနတယ္ . . .
“ကြၽန္မအတြက္ ေန႔ညဆိုတာ မရွိသလိုပဲ။ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြက အေရာင္မရွိသလိုပဲ။ အားလံုး မီးခိုးေရာင္ေတြလို ျမင္ေယာင္ေနတယ္။ လမ္းေပၚက လူေတြက ကြၽန္မရဲ႕ ကိုယ္ေရးကိုယ္တာကိစၥအားလံုးကို သိရွိေနၾကသလိုပဲ။ ကြၽန္မစဥ္းစားေနတာကို သူတို႔ အလိုလိုသိေနၾကတယ္လို႔ ထင္ျမင္ေနတယ္။ ကြၽန္မစိတ္နဲ႔ သူတို႔စိတ္ကို ခြဲျခားလို႔မရသလို ျဖစ္ေနတယ္။ ကြၽန္မမိခင္ကိုၾကည့္ၿပီး “ကြၽန္မအေၾကာင္းကို သူမ်ားေတြကို အေမေျပာျပထားသလား”လို႔ ေမးမိတယ္။ ကြၽန္မမိခင္စိတ္တို လာပံုရပါတယ္။ “လာ . . အိမ္ျပန္ၾကမယ္”လို႔ပဲ ျပန္ေျပာတယ္”
ဂ်ဴဒီရဲ႕စာကိုဖတ္ၿပီး စာေရးသူက အားေပးစကားေျပာတယ္။
“ကိုယ့္ေ၀ဒနာအေၾကာင္းကို ဂ်ဴဒီ ဒီလို ျပန္လည္သံုးသပ္ေရးတာ ေကာင္းပါတယ္။ ကိုယ့္ေရာဂါကို ကိုယ္တိုင္ ပိုမို နားလည္သေဘာေပါက္လာႏိုင္တာေပါ့။ Insight ရရွိတာေပါ့”
“အဲဒီလိုခံစားခ်က္ေတြက စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ လကၡဏာလား ေဒါက္တာ”
“ေရာဂါရဲ႕အစဦးလကၡဏာေတြလို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ဂ်ဴဒီရဲ႕ အေတြ႕အႀကံဳက အျမင္အာ႐ံုထူးထူးဆန္းဆန္းေျပာင္းလဲေနတာ၊ ျဗဳန္းကနဲ စိတ္ထဲမွာ သံသယစိတ္၀င္လာတယ္။ မိမိစဥ္းစားေတြးေတာေနတာကို လူေတြကသိရွိေနတယ္လို႔ထင္တာ။ လူေတြက မိမိစိတ္ကို “ဖတ္”ႏိုင္သလို ခံစားရတာေတြက စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါႏုစလကၡဏာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေန႔လယ္ အိပ္မက္ဆိုးျမင္မက္ေနသလိုပဲေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ဂ်ဴဒီက အေၾကာင္းမဲ့ေၾကာက္စိတ္၀င္ေနတာျဖစ္မယ္။ ေဆးခန္းဆရာ၀န္နဲ႔ စစ္ေဆးခဲ့တုန္းက ဂ်ဴဒီရဲ႕ ေၾကာက္စိတ္ကိုသာ ေျပာျပတာလား”
“ဟုတ္ပါတယ္ ေဒါက္တာ”
စာေရးသူနဲ႔အတူ ဂ်ဴဒီကို စစ္ေဆးေနတဲ့ သူနာျပဳပီတာက ေမးျမန္းပါတယ္။ “စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ ျဖစ္ပြားစအခ်ိန္မွာ ဂ်ဴဒီက စိုးရိမ္စိတ္ ေၾကာက္စိတ္လြန္ေရာဂါ လကၡဏာေတြကိုပဲ ထုတ္ေဖာ္ျပသေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါႏုစမွာ တျခားလကၡဏာေတြ ထုတ္ေဖာ္ျပတာရွိသလား”
“ရွိပါတယ္။ တခ်ဳိ႕လူနာေတြက စိတ္ညစ္ေနသလို၊ စိတ္က်ေနသလို ေဖာ္ျပတတ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ မၾကာခဏ အေၾကာင္းမဲ့ေဒါသထြက္တယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာေတြကိုပဲ ၿငီးတြားေနမယ္။ ဥပမာ-ေခါင္းကိုက္တယ္၊ ဗိုက္နာတယ္၊ ခါးကိုက္တယ္၊ ခြန္အားနည္းတယ္ စသျဖင့္ေပါ့။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ အေတြးအေခၚသစ္ေတြ၊ ဒႆနိက အျမင္သစ္ေတြမွာ စိတ္၀င္စားလာၾကတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူငယ္လူရြယ္တစ္ဦး ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး အျပဳအမူေျပာင္းလဲလာရင္ သတိထားရမယ္။ လူနာက နားလည္ဖို႔ ခက္ခဲတဲ့လကၡဏာေတြကို ၿငီးတြားေနရင္ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါလကၡဏာရွိ၊ မရွိစစ္ေဆးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေရာဂါႏုစမွာ ဖမ္းၿပီး ကုသႏိုင္ရင္ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းဖို႔ အလားအလာမ်ားတယ္။
See More
ပံုသ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးေဆာင္ေသာ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ(၂) “ စိတ္ညႇဳိ႕ခံထားရသလို”
ပံုသ႑ာန္အမ်ဳိးမ်ဳိးေဆာင္ေသာ စိတ္ႏွစ္ခြေရာဂါ (၃) “ရန္သူေတြ ၀ိုင္း၀ိုင္းလည္ေနတယ္”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
