၊ ဇြန္ခိုင္ဦး ၊ (ေဆး၀ါးတကၠသိုလ္)
သြားႏွင့္ ခံတြင္းဘက္ဆိုင္ရာ ဆရာ၀န္ျဖစ္သူ ေဒါက္တာအိစႏၵာသည္ အသက္ ၄၀ထဲ စ၀င္ခ်ိန္ ၂၀၁၆ ေဖေဖာ္၀ါရီလတြင္ ညာဘက္ရင္သား၌ အက်ိတ္တစ္ခုကို အမွတ္မထင္ စမ္းမိခဲ့သည္။
“ဒီႏွစ္ ေဖေဖာ္၀ါရီလမွာ ညာဘက္ရင္သားက အက်ိတ္ကိုစၿပီး စမ္းမိခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီလိုစၿပီး စမ္းမိတဲ့အခ်ိန္မွာ အစ္မက အရမ္းပဲ ေၾကာက္သြားခဲ့ပါတယ္။ အစ္မက အစကတည္းက အရမ္းေၾကာက္တတ္ၿပီး အရမ္း၀မ္းနည္းတတ္တယ္။ အဲဒီလို စသိတာနဲ႔ စိတ္ထဲမွာ မေကာင္းဘူး။ ဒါေပမဲ့ ရာသီလာတဲ့ အခ်ိန္မွာစၿပီး စမ္းမိတာဆိုေတာ့ ရာသီလာၿပီးရင္ ေပ်ာက္သြားမယ္လုိ႔ ထင္ခဲ့တယ္။ ရာသီလာၿပီးခ်ိန္မွာလည္း အဲဒီရင္သားအက်ိတ္က ရွိေနခဲ့တယ္။ အဲဒါနဲ႔ အသက္လည္း ၄၀ ထဲေရာက္ေနၿပီဆိုေတာ့ ရင္သားဓာတ္မွန္ (Mammogram) ႐ိုက္လိုက္တယ္၊ အာထရာေဆာင္း႐ိုက္လိုက္တယ္”ဟု ေဒါက္တာအိစႏၵာက သူ၏ ရင္သားကင္ဆာ ခရီးလမ္းအစကို ျပန္လည္ေျပာျပခဲ့သည္။
ဆရာ၀န္က “ရင္သားဓာတ္မွန္မွာ အဆီက်ိတ္လို႔ေပၚတယ္၊ ကင္ဆာမဟုတ္ဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ခြဲလိုက္ပါ”ဟု တိုက္တြန္းခဲ့ေၾကာင္း၊ အသိအစ္မတစ္ဦးကလည္း “အဆီက်ိတ္ဆိုေပမယ့္ ဒီအတုိင္း ပစ္မထားနဲ႔၊ ေျပာင္းသြားတတ္တယ္”ဟု အႀကံေပးခဲ့ေၾကာင္း ေဒါက္တာအိစႏၵာက ဆိုသည္။
“အဲဒါနဲ႔ ခြဲမယ္၊ ခြဲမယ္ဆိုၿပီး ၂၀၁၆ ဧၿပီလဆန္းပိုင္းက်မွ စခြဲျဖစ္တာပါ။ မဟာၿမိဳင္ေဆး႐ံုမွာပဲခြဲၿပီး အသားစယူလိုက္တာ။ ခြဲေပးတာကလည္း အစ္မရဲ႕ ဆရာပဲ၊ ခြဲေတာ့လည္း ထံုေဆးနဲ႔ပဲဆိုေတာ့ ခြဲကတည္းက ဆရာက “အက်ိတ္မွာ capsule မရွိပါလား”လို႔ ေျပာကတည္းက အစ္မစိတ္ထဲ သိေတာ့ သိလိုက္တယ္။ အကုန္လံုးက အိတ္ကေလးနဲ႔ေနတာ၊ အခုအိတ္မရွိေတာ့ဘူး၊ ေပါက္ေနၿပီဆိုေတာ့ စၿပီး အျမစ္တြယ္ေနၿပီလို႔ သိလိုက္တယ္။
ဆရာကေတာ့ “၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ကင္ဆာနဲ႔မတူဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ မိုက္ခ႐ိုစကုပ္တင္ၾကည့္မွ သိမယ္”လို႔ေျပာတယ္”ဟု ေဒါက္တာအိစႏၵာက ေျပာသည္။ အသားစကို ႏွစ္ေနရာပို႔စစ္ခဲ့ရာ တစ္ပတ္အၾကာမွာ ရလာသည့္ အေျဖႏွစ္ခုစလံုးမွာပင္ ရင္သားကင္ဆာဟု အေျဖထြက္ခဲ့သျဖင့္ ေဒါက္တာအိစႏၵာသည္ ေဆးကုသမႈခံယူရန္ ဘန္ေကာက္သို႔သြားခဲ့သည္။
“ဘန္ေကာက္မွာ ျပန္စစ္ေပးပါတယ္။ အခုမွ စျဖစ္တဲ့ ရင္သားကင္ဆာျဖစ္လို႔ သူတို႔က အဲဒီအက်ိတ္ေနရာမွာပဲ နည္းနည္းထပ္ႀကီးႀကီးေလးလွီးၿပီး ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးမယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးတာက ၂၂ ႀကိမ္ဆိုေတာ့ အစ္မလည္း အဲဒီေလာက္အၾကာႀကီး မေနႏိုင္ဘူး။ ၿပီးေတာ့ ျပြန္ေတြ ဘာေတြနဲ႔ အရမ္း႐ႈပ္တဲ့ေနရာျဖစ္လုိ႔ အစ္မ စိတ္မခ်ဘူး။ ခြဲရင္း မေတာ္လို႔က်န္ခဲ့ရင္ ျပန္ထပ္ျဖစ္မွာစိုးလို႔ အစ္မက ရင္သားတစ္ခုလံုး ျဖတ္ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ တစ္ခုလံုး ျဖတ္ထုတ္လိုက္တဲ့အတြက္ ဓာတ္ေရာင္ျခည္ေပးစရာ မလိုေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေဆးစစ္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ အစ္မမွာ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ ဆဲလ္ (Tumor Marker Cell) က နည္းနည္းေလး မ်ားေနတယ္။ အဲဒီအတြက္ ကင္ဆာေဆးသြင္းခိုင္းပါတယ္”ဟု ေဒါက္တာအိစႏၵာက ေျပာသည္။
ေဆးကုသခ်ိန္မွာ အစ္မက အရမ္းေၾကာက္လို႔ အရမ္းငိုပါတယ္။ ေၾကာက္တာရဲ႕ ေနာက္ဆံုးထြက္ေပါက္က ငိုခ်ပစ္လိုက္တာပဲ။ ၿပီးေတာ့မွ ကိုယ့္ဘာသာ တရားမွတ္ၿပီးေျဖပါတယ္။ “ငါ လူျဖစ္လာၿပီဆိုေတာ့ ဒါေတြကေတာ့ ႀကံဳရမွာပဲ”ဆိုၿပီး တရားမွတ္ၿပီး ေက်ာ္ျဖတ္ပါတယ္။ ခြဲလို႔ၿပီးေတာ့လည္း . . .
ရင္သားအက်ိတ္ခြဲစိတ္မႈ ခံယူခ်ိန္တြင္ ပင္ကိုက ေၾကာက္တတ္သည့္ ေဒါက္တာအိစႏၵာသည္ ငို ေၾကြးျခင္း၊ တရားမွတ္ျခင္းျဖင့္ ေက်ာ္လႊားခဲ့ရသည္။ “ေဆးကုသခ်ိန္မွာ အစ္မက အရမ္းေၾကာက္လို႔ အရမ္းငိုပါတယ္။ ေၾကာက္တာရဲ႕ ေနာက္ဆံုးထြက္ေပါက္က ငိုခ်ပစ္လိုက္တာပဲ။ ၿပီးေတာ့မွ ကိုယ့္ဘာသာ တရားမွတ္ၿပီး ေျဖပါတယ္။ “ငါလူျဖစ္လာၿပီ ဆိုေတာ့ ဒါေတြကေတာ့ ႀကံဳရမွာပဲ”ဆိုၿပီး တရားမွတ္ၿပီး ေက်ာ္ျဖတ္ပါတယ္။
ခြဲလို႔ၿပီးေတာ့လည္း ကင္ဆာေဆးသြင္းရမွာကို အရမ္းေၾကာက္ပါတယ္။ ကတံုးႀကီး ျဖစ္သြားမွာ၊ ခံစားရမွာေတြကို ေၾကာက္လို႔ မသြင္းခ်င္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက အဆင္ေျပေပမယ့္ က်န္တဲ့ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ဆဲလ္ မ်ားေနတာေၾကာင့္ ေနာင္တစ္ခ်ိန္မွာ ဘယ္ေနရာမွာ ဘယ္လိုျဖစ္လာမလဲဆိုတာမေျပာႏုိင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္ခ်ရေအာင္ ကင္ဆာေဆးကို ေလးႀကိမ္သြင္းခိုင္း ပါတယ္” ဟု ေဒါက္တာအိစႏၵာက ေျပာသည္။
ျမန္မာႏိုင္ငံ၌ပင္ ကင္ဆာေဆးသြင္းရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၿပီး ဗဟိုစည္ေဆး႐ံုတြင္ ေဒါက္တာေဒၚ႐ႈမြန္ႏွင့္ျပသကာ ကင္ဆာေဆးသြင္းခဲ့ေၾကာင္း၊ ၿပီးခဲ့သည့္ ဇူလိုင္ ၁၉ရက္ေန႔တြင္ ကင္ဆာေဆးသြင္းကုထံုးၿပီးစီး ေအာင္ျမင္ခဲ့ေၾကာင္းသိရသည္။ “ကင္ဆာေဆးသြင္းစဥ္မွာလည္း နာပါတယ္။ တစ္ကိုယ္လံုးကို နာတာပါ။ အသားေတြဆို ထိလို႔ကိုမရဘူး၊ ထိရင္ကို နာတာပါ။ နာတာေလးကို မွတ္ရင္းမွတ္ရင္း ေအာ္႐ုပ္ရွိလို႔ နာမ္ရွိတာဆိုၿပီး သည္းခံႏိုင္သြားပါတယ္။
အဲဒီတုန္းက အစာစားခ်င္စိတ္မရွိေပမယ့္ မစားရင္ ဒီေဆးဒဏ္ကို ခံႏိုင္မွာမဟုတ္ဘူးဆိုၿပီး ပါးစပ္ထဲ အတင္းထိုးထည့္ၿပီး စားပါတယ္။ မိသားစုတင္မက သူငယ္ခ်င္းေတြရဲ႕ အားေပးမႈကို ရရွိခဲ့ပါတယ္။ အစ္မျဖစ္တယ္ဆိုတာ ၾကားကတည္းက မိသားစု၊ သူငယ္ခ်င္းနဲ႔ တပည့္ေလးေတြက အစ္မဆီေျပးလာတာ။ အားေပးၾကသလို အစစအရာရာ ကူညီၾကပါတယ္။ အစ္မ မစားခ်င္တာကို စားခ်င္လာေအာင္ မ်ဳိးစံုလုပ္ေပးၾကပါတယ္။ ဒါကလည္း ခြန္အားျဖစ္ေစတဲ့အခ်က္ပါပဲ”ဟု ကင္ဆာလူနာတစ္ဦးအတြက္ ေဆြမ်ဳိးမိသဂ္ဟအားလံုး၏ အားေပးကူညီမႈက အေရးပါေၾကာင္း သူ႔ကိုယ္ေတြ႕ကို ေဒါက္တာအိစႏၵာက ေျပာျပခဲ့သည္။
“ဒီၾသဂုတ္လထဲမွာ က်န္းမာေရးစစ္ေဆးမႈကိုလည္း ျပန္လုပ္ၿပီးပါၿပီ။ အဲဒီမွာ အေျဖအရေကာင္းတယ္လုိ႔ သိရပါတယ္။ ေနာက္ေျခာက္လေနမွတစ္ခါ ျပန္ျပဖို႔ ရွိပါတယ္” လက္ရွိတြင္ ရင္သား ေနာက္တစ္ဖက္ ကင္ဆာ ျဖစ္ျခင္းမွ ကာကြယ္ရန္ Tamoxifen ေဆးကို ငါးႏွစ္စြဲေသာက္ေနရေၾကာင္း၊ ရင္သားကင္ဆာမ်ဳိး႐ိုးမရွိဘဲ ျဖစ္ခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။
“အပ်ဳိႀကီးျဖစ္တာတစ္ေၾကာင္း၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတာကတစ္ေၾကာင္းေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္လို႔ ဆရာ၀န္ေတြကေတာ့ မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။ အစ္မထင္တာကေတာ့ အစ္မက ညေနဆိုရင္ အျပင္စာပဲ စားျဖစ္တာမ်ားပါတယ္။ ေဆးခန္းမွာ တစ္ေနကုန္ထိုင္ရတဲ့အတြက္ အိမ္ကေန မနက္ေစာေစာထြက္လာၿပီး ညမိုးခ်ဳပ္မွ ျပန္ျဖစ္ေတာ့ ညေနစာကို အျပင္စာပဲ စားျဖစ္တယ္။ စားေတာ့လည္း ၀န္ထမ္းေတြနဲ႔လည္း အတူစားေတာ့ လမ္းေဘးကပဲ ၀ယ္စားတာမ်ားတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္လို႔ ထင္ပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာေရာင္းေနတဲ့ လမ္းေဘးစာေတြ ကိုယ့္စီးပြားေရးတစ္ခုတည္းအတြက္ မၾကည့္ပါနဲ႔။ ကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့အရာ (ဥပမာ မသန္႔တဲ့ဆီ၊ ထပ္ခါထပ္ခါေၾကာ္ထားတဲ့ ဆီ၊ အခ်ဥ္ရည္)စတာေလးေတြေၾကာင့္လို႔ ထင္ပါတယ္”ဟု ေဒါက္တာအိစႏၵာက သူ႔အျမင္ကို ေျပာျပခဲ့သည္။
ယခုေနာက္ပိုင္းတြင္ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံကို က်န္းမာေရးႏွင့္ ညီၫြတ္ေစရန္ ေျပာင္းလဲလိုက္နာခဲ့ပံုကို ေဒါက္တာအိစႏၵာက –
“ေဆးေသာက္ေတာ့ ဗိုက္ဆာတဲ့အတြက္ စားျဖစ္ေနတယ္။ ဒါေပမဲ့ ဆီေၾကာ္စာေတြကို သိပ္မစားေတာ့ဘူး။ အျပင္စာကို တတ္ႏိုင္သမွ် ေရွာင္တယ္။ ေစ်း၀ယ္ရင္လည္း ကိုယ္တိုင္၀ယ္ၿပီး ၾကက္သားဆို အေရခြံေတြ ဖယ္ၿပီးမွ စားျဖစ္တယ္။ ဆီေတြေလွ်ာ့စားျဖစ္ပါတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို နည္းနည္းပါးပါးလုပ္ျဖစ္တယ္၊ မနက္အိပ္ရာထလာရင္ ေယာဂက်င့္ျဖစ္ပါတယ္”ဟု ဆိုသည္။
အမ်ဳိးသမီးထုအားလံုးအတြက္ ေဒါက္တာ အိစႏၵာေပးခ်င္သည့္ အႀကံျပဳခ်က္မွာ တစ္လတစ္ခါ ကိုယ့္ရင္သားကို ကိုယ့္ဘာသာ စမ္းၾကည့္ပါဆိုေသာ စကားပင္ျဖစ္သည္။
“တစ္လတစ္ခါ ပံုမွန္ရာသီလာၿပီးတိုင္း ကိုယ့္ရင္သားကို ကိုယ့္ဘာသာစမ္းၾကည့္ပါ။ တစ္ခုခု ထူးျခားတာေတြ႕ရင္ ခ်က္ခ်င္း ဆရာ၀န္နဲ႔ျပပါ။ အစ္မဆိုရင္ အရမ္းကံေကာင္းပါတယ္။ အစ္မက ေၾကာက္တယ္ေလ၊ ေၾကာက္ေတာ့ ပံုမွန္စမ္းျဖစ္တယ္။ အိပ္ေနရင္းနဲ႔ ရင္သားကို စမ္းလိုက္ေတာ့ ေဘာလံုးေလး တစ္လံုးလိုပဲ ေရြ႕လည္းေရြ႕တယ္၊ နာတာလည္း မရွိဘူး။ ခ်က္ခ်င္းစမ္းၿပီး ခ်က္ခ်င္းကုသလိုက္တဲ့အတြက္ ေပ်ာက္ကင္းသြားပါတယ္။
ကင္ဆာကုသေနတဲ့ သူေတြကို အားေပးစကား ေျပာခ်င္တာက သူတို႔ ေဆးသြင္းစဥ္မွာ ခံစားရတာက အစ္မခံစားခဲ့ရတာနဲ႔တူရင္ ဘယ္လိုေန၊ ဘယ္လိုစားဆိုရင္ အားေပးခ်င္ပါတယ္။ ကင္ဆာေဆးသြင္းခ်ိန္မွာ သြားဖံုးေတြ ေရာင္တယ္၊ ပါးစပ္တစ္ခုလံုး အနာေတြျဖစ္တယ္။ အစာစားလို႔ မရဘူး။ အစ္မက သြားဆရာ၀န္ျဖစ္ေတာ့ အဲဒီအခ်ိန္မွာ လူႀကီးသြားတိုက္ေဆးေတြ အကုန္ရပ္ၿပီး ကေလးသြားတိုက္ေဆးနဲ႔ တိုက္တယ္၊ ဆားေရနဲ႔ ပလုတ္က်င္းတယ္။ အဲဒီလိုမွ်ေ၀ေပးခ်င္ပါတယ္။ ကင္ဆာေဆးသြင္းခ်ိန္မွာ ခံႏိုင္ရည္ရွိေအာင္ ပ႐ိုတင္းပါတာေတြကို မ်ားမ်ားစားေပးပါတယ္”ဟု အႀကံျပဳစကား ေျပာၾကားထားပါသည္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
