ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ဒီေန႔အေရးေပၚဌာနမွာ လူနာတစ္ဦးကို အေရးတႀကီးလာၾကည့္လိုက္ရပါတယ္။ အသက္၈၅ႏွစ္ရွိၿပီျဖစ္တဲ့ ဦးေကာင္းဆိုတဲ့ အဘိုးတစ္ေယာက္ အလြန္ေမာၿပီးေရာက္လာလို႔ပါ။သတိက အလြန္မေကာင္းလွဘဲ အသက္႐ွဴတာ အရမ္းျမန္ေနပါတယ္။ ေခ်ာင္းမဆိုးဘူး၊ အသက္႐ွဴေနတုန္းမွာလည္း အသံစံုျမည္ေနတယ္။ ခ႐ူး၊ ခ႐ူးအသံေကာ ရႊီရႊီအသံေကာ စံုေနပါတယ္။
အိမ္မွာမဖ်ားဘူးဆိုေပမယ့္ ကိုယ္နည္းနည္းပူေနတယ္။ ဦးေကာင္းရဲ႕ေျမးျဖစ္သူကိုပဲ ေရာဂါရာဇ၀င္ေမးၾကည့္ရပါတယ္။ “ေမာေနတာ ဘယ္ေလာက္ၾကာၿပီလဲ၊ အရင္တုန္းကဘာေတြျဖစ္ဖူးသလဲ”လို႔ ဆရာမက ေမးၾကည့္လိုက္ေတာ့-
“သမီးအဘိုးက ေလျဖတ္ထားတာတစ္ႏွစ္ရွိပါၿပီ၊ ေသြးတိုးနဲ႔ ဆီးခ်ဳိေရာဂါလည္းရွိတယ္၊ ဒီေနာက္ပိုင္းမွာ ေမာေမာေနတတ္တယ္၊ အရင္လကလည္း ေဆး႐ံုတက္လိုက္ရေသးတယ္၊ ဒီလိုပဲ အေမာေဖာက္လို႔ပဲ တက္ခဲ့ရတာ . . ႏွစ္ပတ္ေတာင္ၾကာတယ္၊ ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ အေမာေဖာက္တယ္လို႔ေျပာတာပဲ၊ ႏွလံုးေဆးေတြ လည္း မွန္မွန္တိုက္တယ္ဆရာမ”လို႔ ျပန္ေျဖပါတယ္။
“ဒီလိုျဖစ္တာမ်ဳိးက အမွတ္တမဲ့ၾကည့္ရင္ ႏွလံုးေဖာက္လို႔ေမာတာနဲ႔ ခြဲျခားမရေအာင္တူတတ္ေပမယ့္ အဘိုးက အစာသီးတာျဖစ္ဖို႔မ်ားပါတယ္။ သူေရေသာက္ရင္ျဖစ္ျဖစ္၊ အစာစားရင္ပဲျဖစ္ျဖစ္ သီးတာ၊ ေခ်ာင္းဆိုးတာေတြ ရွိသလား”
“အဘိုးေလျဖတ္ခါစကေတာ့ အစာစားရင္ မ်ဳိရခက္လို႔သီးၿပီး အစာပိုက္တပ္ထားရတယ္၊ အခုမသီးေတာ့လို႔ အစာပိုက္ျဖဳတ္ေပးလိုက္တာ သံုးလရွိၿပီ၊ အခုမ်ဳိလို႔ရေနၿပီ”
“အခု ႏွလံုးေရာဂါေၾကာင့္ေမာတာ ဟုတ္၊ မဟုတ္ ေသခ်ာေအာင္ စစ္ေဆးၾကည့္မယ္၊ အစာသီးလို႔ အဆုတ္ထဲပိုး၀င္ၿပီး အဆုတ္ေရာင္တာျဖစ္ဖို႔မ်ားပါတယ္။ အခုအစာပိုက္ေလး ခဏျပန္ထည့္ထားခ်င္တယ္။ အစာေကြၽးလို႔ရတာေပါ့၊ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးလည္းေပးပါမယ္”လို႔ ဆရာမက ေျပာလိုက္တဲ့အခါမွာေတာ့-
“အခု အဘိုးအစာမ်ဳိလို႔ရေနသားပဲ၊ ေရေသာက္ရင္ ေခ်ာင္းတစ္ခ်က္တေလပဲဆိုးတယ္၊ ဒီႏွာေခါင္းကပိုက္ထည့္တာေတာ့ သေဘာမတူပါဘူး၊ သူမခံႏိုင္မွာစိုးလို႔ပါ၊ တျခားေဆြမ်ဳိးသားခ်င္းနဲ႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ပါဦးမယ္”လို႔ သူကျပန္ေျဖပါတယ္။
အစာသီးတာက အရမ္းအေရးႀကီးတဲ့ အေျခအေနတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ သီးတာေလးပဲဆိုၿပီး ေပါ့မေနသင့္ပါဘူး၊ အစာပိုက္မထည့္ဘဲ ဆက္ေကြၽးေနရင္ အခုလိုအသက္ အႏၲရာယ္က်ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုရတဲ့ အေျဖေတြအားလံုးက . . .
“အစာသီးတာက အရမ္းအေရးႀကီးတဲ့ အေျခအေနတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ သီးတာေလးပဲဆိုၿပီး ေပါ့မေနသင့္ပါဘူး၊ အစာပိုက္မထည့္ဘဲ ဆက္ေကြၽးေနရင္ အခုလိုအသက္အႏၲရာယ္က်ေရာက္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုရတဲ့ အေျဖေတြ အားလံုးက သူ႔မွာ ႏွလံုးေဖာက္ျပန္လို႔ ေမာတာမဟုတ္ဘဲ အစာသီးလို႔ အစာရည္႐ွဴသြင္းမိလုိ႔ျဖစ္တဲ့ အဆုတ္ ေရာင္ေရာဂါ (Aspiration Pneumonia) ျဖစ္တာ ေသခ်ာသြားပါတယ္။ အစာပိုက္ကို လူနာေကာင္းေကာင္း မ်ဳိႏိုင္တဲ့အထိထားၿပီး မသီးတာေသခ်ာေတာ့မွ ျပန္ျဖဳတ္ရမယ္”လို႔ ဆရာမရွင္းျပလိုက္ေတာ့-
“အစာစားရင္ ေခ်ာေခ်ာေမာေမာ၀င္သြားၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးတာမရွိဘဲနဲ႔ ဘာေၾကာင့္သီးတာလို႔ ေျပာႏိုင္တာလဲ၊ သမီးတို႔က ႏွလံုးေၾကာင့္ေမာတာလို႔ပဲ ထင္ေနမိၾကတာ”လို႔ ျပန္ေမးပါတယ္။
“သက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ သီးတိုင္းေခ်ာင္းမဆိုးဘဲရွိေနႏိုင္တယ္၊ ေခ်ာင္းဆိုးမယ့္အားေတြ မရွိေတာ့လို႔ျဖစ္တာ၊ သီးမွန္းလူမသိတဲ့ Silent Aspiration ေတြျဖစ္ေနၾကတာ မနည္းပါဘူး၊ ဒါေၾကာင့္လည္း ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ ပံုတူခြဲမရဘဲ မွားေလ့ရွိၾကပါတယ္”
“သီးတာရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲဆိုးက်ဳိးနဲ႔ အစာပိုက္ရဲ႕အေရးႀကီးပံုကို ပိုနားလည္သြားပါၿပီ။ ႏွာေခါင္းကပိုက္ထည့္ရင္ လူနာခံစားရမွာစိုးလို႔ ျငင္းေနမိတာပါ ဆရာမ” ဦးေကာင္းတို႔ မိသားစု၀င္ေတြ သေဘာတူညီခ်က္နဲ႔ အစာပိုက္ထည့္ၿပီး ကုသမႈေတြလုပ္ေပးလုိက္တဲ့အခါ ဦးေကာင္းသက္သာသြားပါတယ္။
စာဖတ္သူေတြအေနနဲ႔ မိမိတို႔ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေလျဖတ္တဲ့လူနာေတြကို ေန႔စဥ္ေတြ႕ဖူးၾကမွာပါ။ ဒီလူနာေတြရဲ႕ႏွာေခါင္းမွာ ပိုက္တစ္ေခ်ာင္းတပ္ထားတာကိုလည္းေတြ႕ဖူးၾကမွာပါ။ ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုပိုက္တပ္ရသလဲ၊ ဘယ္သူေတြက သီးတာပိုျဖစ္တတ္သလဲ၊ Silent Aspiration လို႔ေခၚတဲ့ သီးေနမွန္းမသိ သီးေနတာေၾကာင့္ အဆုတ္ေရာင္ အေမာေဖာက္ေနတာကို လူနာရွင္ေတြ၊ ဆရာ၀န္ေတြ ဂ႐ုမထားမိတတ္လို႔ က်န္းမာေရးအသိ ေပးလိုက္ပါတယ္။
သာမန္လူေတြ ဘာလို႔မသီးတာလဲ တစ္ခါတစ္ရံ အစာစားရင္း အေလာတႀကီး စကားေျပာမိရင္း သီးသြားတာကို လူတိုင္းခံစားဖူးမွာပါ။ ဒါေပမဲ့ ေခ်ာင္းေတြ အရမ္းဆိုးလိုက္ၿပီးရင္ ျပန္သက္သာသြားၾကတာပါပဲ။ လူေကာင္းေတြ အစာစားစဥ္ ဘာလို႔မသီးတာလဲ၊ မသီးေအာင္ သဘာ၀ျဖစ္စဥ္က ဘယ္လိုကာကြယ္ထားရွိသလဲ။ အဆုတ္ေတြမထိခုိက္ေအာင္ ဘယ္လိုနည္းေတြနဲ႔ ကာကြယ္ထားသလဲဆိုတာ အရင္ဆံုးနားလည္ထားဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
အစာမ်ဳိျခင္းျဖစ္စဥ္
(Physiology of swallowing)
အသက္႐ွဴတဲ့ေလျပြန္ (Trachea)နဲ႔ အစာမ်ဳိျပြန္ (Oesophagus)တို႔က ေရွ႕ေနာက္ယွဥ္လ်က္ရွိပါတယ္။ အစာမ်ဳိတဲ့အခါ ၀ါးထားတဲ့အစာလံုးက အာေခါင္ကိုလာထိတာနဲ႔ အလိုအေလ်ာက္ျဖစ္စဥ္ (Swallowing Reflex)ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။
အစာကို အေနာက္ဖက္မွာရွိတဲ့ အစာမ်ဳိျပြန္ (Oesophagus) ထဲသြင္းလိုက္တာနဲ႔တစ္ၿပိဳင္နက္ အေရွ႕မွာရွိတဲ့ေလျပြန္ရဲ႕ အေပါက္၀/အသံအိုးထိပ္ရွိ Epiglottis နဲ႔ Vocal Cord တံခါးေတြကိုေစ့ၿပီး အလ်င္အျမန္ပိတ္လိုက္ ပါတယ္။ ဒါမွသာ အစာက အစာအိမ္ရွိရာကို လမ္းေၾကာင္းတည့္မတ္စြာ ဆက္လက္ေရြ႕လ်ားသြားၿပီး အဆုတ္ ျပြန္ေတြထဲလမ္းမွား မေရာက္ရွိေအာင္ တားဆီးထားတာျဖစ္ပါတယ္။
ဒီျဖစ္စဥ္ ပံုမွန္ျဖစ္ေျမာက္ဖို႔အတြက္ အာ႐ံုေၾကာကြန္ယက္အဖြဲ႕အစည္း (Neurological Connection)ေတြ ေကာင္းဖို႔လိုပါတယ္။ အခ်ိန္တိုအတြင္းမွာ တစ္ၿပိဳင္တည္း အလ်င္အျမန္ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြျဖစ္ပါတယ္။ တိက်မွန္ကန္ၿပီး ျမန္ဆန္ဖို႔လည္းလိုပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အာ႐ံုေၾကာအားနည္းရင္ အစာသီးတတ္ပါတယ္။
