ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
သီးျခင္း (Aspiration)ကို ဘယ္လိုတားဆီးမလဲ၊ ဘယ္လိုကုသမလဲဆိုတာ ဆက္လက္ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။
အစာရည္သီးရင္ အသက္အႏၲရာယ္က်ေရာက္တဲ့အထိ ဆိုးက်ဳိးေတြရရွိႏိုင္လို႔ မျဖစ္ခင္ကာကြယ္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
ေလငန္းျဖစ္သူ၊ အသက္ႀကီးသူ၊ သတိလစ္ေနသူေတြမွာ အထူးသတိထားရပါမယ္။ ေအာက္ပါအခ်က္အလက္ေတြကို လိုက္နာရပါမယ္။
(၁) မသီးေအာင္၊ အစာအိမ္က အက္ဆစ္ရည္စားခ်ဥ့္မျပန္ေအာင္ ေခါင္းရင္းကို ၃၀-၄၅ ဒီဂရီျမႇင့္ၿပီး သိပ္ရပါမယ္။
(၂) အိပ္ေဆးေတြကို အလြန္အကြၽံမသံုးသင့္ပါဘူး။ အိပ္ေဆးေပးရင္ ေခ်ာင္းဆိုးခ်င္တဲ့ဆႏၵကိုေလ်ာ့နည္းေစၿပီး အစာပို၀င္တတ္ပါတယ္။
(၃) အစာမ်ဳိရခက္ရင္ အစာပိုက္နဲ႔ပဲေကြၽးရပါမယ္။ အစာပိုက္ကမေကြၽးဘဲ ဒီအတိုင္းေကြၽးရင္ အဆုတ္တြင္းပိုး၀င္ၿပီး အဆုတ္ေရာင္လာပါမယ္။
(၄) အစာပိုက္သံုးတဲ့အခါ စနစ္တက်သံုးရပါမယ္။ စနစ္တက်မသံုးစြဲတတ္ပါက အစာအိမ္ကအစာရည္ေတြျပန္တက္လာၿပီး သီးတတ္ပါတယ္။ အစာပိုက္ကေန တစ္ႀကိမ္မွာနည္းနည္းစီပဲ သြင္းရပါမယ္။ အစာအိမ္တင္းၿပီး ပ်ဳိ႕ခ်င္လာရင္၊ အန္ရင္အစာကိုဆက္မသြင္းရပါဘူး။
(၅) အစာသီးၿပီးေမာက်ပ္လာရင္ ခြၽဲစုပ္စက္နဲ႔စုပ္ထုတ္ရပါမယ္။ သီးၿပီဆိုရင္ ေဘးေစာင္းၿပီး ေမွာက္လ်က္ထားရပါမယ္။ ခြၽဲစုပ္လို႔မကုန္ဘဲ ေလျပြန္ပိတ္ဆို႔ၿပီးအေမာေဖာက္တာ သိပ္ဆိုးရင္ ေလျပြန္ထဲပိုက္သြင္းၿပီး ေအာက္ဆီဂ်င္ေပးရပါမယ္၊ လူနာသတိလစ္ၿပီးအသက္မ႐ွဴႏိုင္ရင္ ဒီလိုအသက္႐ွဴစက္တပ္ရပါတယ္။
လူနာေတြကို အထူးၾကပ္မတ္ခန္းမွာထားၿပီး ျပဳစုရပါတယ္။
အစာနဲ႔အတူ ပိုးေတြလည္း၀င္သြားတဲ့အတြက္ သင့္ေတာ္တဲ့ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေတြကိုလည္းေပးရပါတယ္။ ပိုးကင္းစင္ေအာင္ ရက္ေပါင္းအေတာ္ၾကာၾကာေပးရပါမယ္။ ဒါေၾကာင့္ သီးတာေလးပဲဆိုၿပီး ေပါ့ဆမေနသင့္ပါဘူး။ တခ်ဳိ႕ေလျဖတ္ထားသူေတြ၊ အသက္ႀကီးရြယ္အိုေတြမွာ သီးမွန္းမသိလိုက္တဲ့ Silent Aspiration သီးျခင္းေတြျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ဒါကေတာ့ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့ တုန္႔ျပန္မႈေတြနည္းေနလို႔ျဖစ္ပါတယ္။
လည္ေခ်ာင္းနဲ႔ ေလျပြန္ေတြမွာရွိတဲ့ Substance P လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္ေတြနည္းေနလို႔ ေခ်ာင္းဆိုးခ်င္တဲ့အာ႐ံုခံစားမႈေတြ ေလ်ာ့ေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီ Substance P ေတြ ျပန္မ်ားေအာင္လုပ္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုးခ်င္ေအာင္ ျပန္လုပ္ေပးႏိုင္ရင္ Aspiration Pneumonia အဆုတ္ေရာင္တာ ေလ်ာ့နည္းသြားေစတာေတြ႕ရွိရပါတယ္။
ေခ်ာင္းဆိုးတာကို အားေပးတဲ့ေဆးေတာ့ တိတိက်က်ေဖာ္ထားတာမရွိေသးပါဘူး။ ACEI ေသြးက်ေဆးအုပ္စုေတြျဖစ္တဲ့ အီနာလာပရီးလ္၊ ပရင္ဒိုပရီးလ္၊ ရာမီပရီးလ္ (Enalapril၊ Parindopril၊ Ramipril) အစရွိတဲ့ေဆးေတြ ေသာက္တဲ့အခါျဖစ္ေပၚတတ္တဲ့ ေဘးထြက္ဆိုးက်ဳိးတစ္ခုကေတာ့ ေခ်ာင္းဆိုးတတ္တာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
သုေတသနတစ္ခုမွာ ေလျဖတ္ထားလို႔ သီးတတ္တဲ့သူေတြကို ACEI ေသြးက်ေဆးေတြ ေပးထားၾကည့္တဲ့အခါ ေဆးမေပးထားသူေတြနဲ႔ႏႈိင္းယွဥ္ရင္ အဆုတ္ေရာင္ Pneumonia ျဖစ္တာ ပိုနည္းတာေတြ႕ရပါတယ္။ ACEI ေသြးက်ေဆးေတြဟာ ေခ်ာင္းဆိုးခ်င္တဲ့ Substance Pေတြ မ်ားလာေစလို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
“ေခ်ာင္းဆိုး”ေအာင္လုပ္တဲ့ ေဆးေတြသံုးၿပီး ေခ်ာင္းပိုဆိုးေစတာက အက်ဳိးေက်းဇူးေတြရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရပါ တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေခ်ာင္းဆိုးတိုင္း ေခ်ာင္းမဆိုးေအာင္ ေဆးတိုက္ေကြၽးတာဟာ တစ္ခါတစ္ရံ ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုမသိမသာသီးတဲ့သူေတြ (Silent Aspriation) အတြက္ ထိေရာက္တဲ့ ေခ်ာင္းဆိုးေစတဲ့ ေဆးေတြကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ဖို႔လိုအပ္ေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါတယ္ . . .
ေနာက္တစ္နည္းက Capsaicin လို႔ေခၚတဲ့ င႐ုတ္သီးမွာပါတဲ့ဓာတ္ကို အစာနဲ႔ေရာေကြၽး ၾကည့္တဲ့အခါ ဒီ Substance P လို႔ေခၚတဲ့ ဓာတ္ေတြပိုမ်ားေစတာေၾကာင့္ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ (Aspiration Pneumonia) ျဖစ္ႏႈန္း ပိုနည္းတာေတြ႕ရပါတယ္။ “ေခ်ာင္းဆိုး”ေအာင္ လုပ္တဲ့ ေဆးေတြသံုးၿပီး ေခ်ာင္းပိုဆိုးေစတာက အက်ဳိးေက်းဇူးေတြရွိေၾကာင္းေတြ႕ရွိရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ေခ်ာင္းဆိုးတိုင္း ေခ်ာင္းမဆိုးေအာင္ ေဆးတိုက္ေကြၽးတာဟာ တစ္ခါတစ္ရံ ဆိုးက်ဳိးေတြျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီလိုမသိမသာ သီးတဲ့သူေတြ (Silent Aspiration) အတြက္ ထိေရာက္တဲ့ေခ်ာင္းဆိုးေစတဲ့ ေဆးေတြကိုလည္း ေဖာ္ထုတ္ဖို႔ လိုအပ္ေၾကာင္း တင္ျပအပ္ပါတယ္။
