ပါေမာကၡဦးကိုကို (ဆီးခ်ဳိႏွင့္အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း)
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္ႏိုင္ေျခမ်ားပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိသက္တမ္းရင့္လာရင္ လူနာအမ်ားစုက ဆီးခ်ဳိထိန္းတာ မေကာင္းတတ္ၾကေတာ့ပါဘူး။ အဲဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိသက္တမ္းရင့္လာတဲ့အခါမွာေရာ ဆီးခ်ဳိကိုထိန္းတာ မေကာင္းတဲ့အခါမွာေရာ ေလျဖတ္ႏိုင္ေျခ မ်ားတတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔တြဲၿပီး ေသြးတိုးေရာဂါ၊ အဆီမ်ားတာေတြတြဲေနရင္ေတာ့ ေလျဖတ္ႏုိင္ေျခက ပိုမ်ားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါမရွိဘဲနဲ႔ စိတ္ဖိစီးမႈေၾကာင့္ ခဏတာဆီးခ်ဳိတက္တာမ်ဳိးလည္း ရွိပါတယ္။ ေလျဖတ္လိုက္တဲ့အခါမ်ဳိးမွာလည္း စိတ္ဖိစီးၿပီး ဆီးခ်ဳိမရွိဘဲနဲ႔ ဆီးခ်ဳိတက္သြားတာမ်ဳိးရွိပါတယ္။ ေလျဖတ္ၿပီး ေလး-ငါး-ေျခာက္ရက္ေလာက္မွာ ဆီးခ်ဳိျပန္က်သြားတယ္ဆိုရင္ ကိစၥမရွိပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေလျဖတ္တဲ့သူတစ္ေယာက္ကုိ ေသြးခ်ဳိဆီးခ်ဳိတိုင္းလိုက္လို႔ ေသြးတြင္းသၾကားဓာတ္က ၂၀၀ ေက်ာ္ေနရင္ ကုကုိကုေပးရပါတယ္။ ေလျဖတ္တဲ့ လူနာကအစကတည္းက ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိလုိ႔ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ အခုမွ စိတ္ဖိစီးလို႔ ဆီးခ်ဳိတက္သြားတာျဖစ္ျဖစ္ ကုဖို႔လိုပါတယ္။ မကုရင္ အသက္အႏၲရာယ္ရွိသလို ကုိယ္အဂၤါ ထိခိုက္ဆံုး႐ႈံးမႈေတြလည္း ျဖစ္သြားႏုိင္ပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ေလမျဖတ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္က ဆီးခ်ဳိေရာဂါမရွိသူေတြထက္ ေလျဖတ္ႏုိင္ေျခက၂ဆကေန ၄ဆအထိ ပုိမ်ားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ကေတာ့ ဆီးခ်ဳိကို ႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါပါတြဲရွိရင္ ေသြးတိုးကုိႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ။ အ၀မလြန္ပါေစနဲ႔။ အဆီနည္းေအာင္ေနပါ။ ေနာက္တစ္ခုက အစာအိမ္ေရာဂါမရွိရင္ အက္စပရင္ေဆးကုိ ပံုမွန္ေသာက္ေပးသင့္ပါတယ္။ အစာအိမ္ေရာဂါမရွိရင္ အက္စပရင္က ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါကုိ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္၊ အလားတူ ေလျဖတ္တာကုိလည္း ကာကြယ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အစာအိမ္ေရာဂါေတြျဖစ္ေနရင္ေတာ့ မေသာက္သင့္ပါဘူး။ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလျဖတ္ၿပီးသြားရင္ အက္စပရင္ကို တစ္သက္လံုးေသာက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ အစာအိမ္ေရာဂါရွိရင္ Clopidogrel ေဆးကုိ ေသာက္ေပးရပါမယ္။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္တဲ့အပိုင္းက ႏွစ္ခုရွိပါတယ္။
(၁) Primary Prevention
Primary Prevention ဆိုတာ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလမျဖတ္ခင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္တာကို ဆိုလိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားက ေလမျဖတ္ေသးဘူး၊ Primary Prevention အေနနဲ႔ ႀကိဳတင္ကာကြယ္မယ္ဆိုရင္ ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိေပမယ့္ အက္စပရင္စေသာက္သင့္ပါတယ္။ အသက္ ၄၀ေက်ာ္ရင္၊ ၿပီးေတာ့ ဆီးခ်ဳိသမားက တျခားေသြးတိုးေရာဂါ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါနဲ႔ အဆီမ်ားတာေတြျဖစ္ေနရင္ေတာ့ အက္စပရင္ေဆးကို ေသာက္ရပါမယ္။
(၂) Secondary Prevention
Secondary Prevention ဆိုတာ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလျဖတ္သြားၿပီး ေနာက္တစ္ေခါက္ျပန္မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္တာကိုဆိုလိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ေလျဖတ္ၿပီးရင္ အက္စပရင္ကုိ တစ္သက္လံုး ေသာက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ အက္စပရင္ေဆးနဲ႔ မတည့္တဲ့သူေတြနဲ႔ အစာအိမ္ေရာဂါရွိသူေတြကေတာ့ Clopidogrel တစ္ေန႔တစ္လံုးကို တစ္သက္လံုးေသာက္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားတစ္ေယာက္ ေလမျဖတ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ဆိုရင္ တစ္သက္လံုး ေသြးေပါင္ရယ္၊ ေသြးခ်ဳိရယ္၊ အဆီရယ္ကုိ အၿမဲထိန္းထားဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါက ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔တြဲေနရင္၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔အဆီမ်ားတာနဲ႔တြဲေနရင္၊ ေလျဖတ္တာနဲ႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ေသြးတုိးေရာဂါ၊ ေလျဖတ္တာ၊ အဆီမ်ားတာနဲ႔ ေသြးေၾကာပိတ္တာေတြက တစ္တြဲတည္းပါပဲ။ ဒီအထဲကေရာဂါတစ္ခု- ႏွစ္ခု ျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ က်န္တဲ့ေရာဂါေတြလည္း ဆက္ဆက္ၿပီး ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူတစ္ေယာက္ ဘယ္အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္ႏုိင္သလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိေရာဂါက ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔တြဲေနရင္၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ အဆီမ်ားတာနဲ႔တြဲေနရင္၊ ေလျဖတ္တာနဲ႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တာေတြ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ေသြးတုိးေရာဂါ၊ ေလျဖတ္တာ၊ အဆီမ်ားတာနဲ႔ ေသြးေၾကာပိတ္တာေတြက တစ္တြဲတည္းပါပဲ။ ဒီအထဲက ေရာဂါတစ္ခု- ႏွစ္ခုျဖစ္ေနၿပီဆိုရင္ က်န္တဲ့ေရာဂါေတြလည္း ဆက္ဆက္ၿပီး ျဖစ္လာႏုိင္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေသြးတိုးရွိေနရင္၊ အဆီမ်ားေနရင္၊ ေသြးေၾကာပိတ္သလားဆုိတာေတြ စစ္ေပးရပါတယ္။ အလားတူ တျခားေသြးတိုးေနသူဆိုရင္လည္း ဆီးခ်ဳိရွိသလား၊ အဆီမ်ားေနလား၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္ေနလားဆိုတာေတြ ျပန္စစ္ေပးရပါတယ္။ ဒီငါးခုက အၿမဲတမ္းတြဲေနပါတယ္။ ေလျဖတ္တာက အဓိကကေတာ့ ေသြးတိုးေရာဂါပဲျဖစ္ပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ေနာက္တစ္ခုက အဆီမ်ားတာေၾကာင့္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေသြးတိုးရွိေနၿပီး ေသြးတိုးကုိ မထိန္းႏုိင္ရင္၊ အဆီမ်ားေနၿပီး အဆီကုိမေလွ်ာ့ခ်ႏုိင္ဘူးဆိုရင္ ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေလျဖတ္တာနဲ႔ ႐ိုး႐ိုးေလျဖတ္တာက ဘာကြာျခားမႈရွိပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္တာက တျခားလူေတြ ေလျဖတ္တာနဲ႔အတူတူပါပဲ။ သီးသန္႔လကၡဏာမျပပါဘူး။ ေလျဖတ္တာက ႐ုတ္တရတ္ႀကီးျဖတ္တာလည္း ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ အေကာင္းႀကီးကေန မူးတယ္၊ မူးတယ္ဆိုၿပီး လဲက်သြားတယ္။ ၿပီးရင္ ပါးရြဲ႕သြားတာမ်ဳိး၊ ကုိယ္တစ္ျခမ္း၊ လက္တစ္ျခမ္းက ေလးတယ္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ လႈပ္မရေတာ့ဘူးေသာ္လည္းေကာင္း ျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ စကားမပီေတာ့တာ၊ သတိလစ္သြားတာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ Major အဆင့္ဆိုရင္ သတိလစ္သြားတတ္ပါတယ္။ Minor အဆင့္ဆိုရင္ သတိမလစ္ပါဘူး။ မနက္ပိုင္းမွာေတာ့ အေကာင္းႀကီးပဲ. . ညေနက်မွ ေလျဖတ္သြားတယ္ဆိုတာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြမွာ ဘယ္လိုပံုစံနဲ႔ ေလျဖတ္တတ္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ေလျဖတ္တာကလည္း ႏွစ္မ်ဳိးရွိပါတယ္။ ေသြးေၾကာပိတ္သြားရင္လည္း ေလျဖတ္တတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာေပါက္သြားရင္လည္း ေလျဖတ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ ေလျဖတ္တာဆိုရင္ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တတ္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေၾကာင့္ ေလျဖတ္တာဆိုရင္ ေသြးေၾကာေပါက္တာပုိျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါ တြဲေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေလျဖတ္တာက ေသြးေၾကာပိတ္သြားတာဆိုရင္ေတာ့ ဆီးခ်ဳိေရာဂါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိမႏုိင္လုိ႔ ေလျဖတ္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာေပါက္သြားတာဆိုရင္ေတာ့ ေသြးတိုးကုိ ေကာင္းေကာင္းမထိန္းႏုိင္လို႔ ေလျဖတ္သြားတာ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိက ေသြးေၾကာေတြကုိထိတယ္။ ေသြးေၾကာအႀကီးကုိလည္း က်ဥ္းေစသလို ေသြးေၾကာအေသးကုိလည္း ပုိက်ဥ္းသြားေစပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေတြက အဆီေတြပုိမ်ားေနတတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာထဲမွာ အဆီေတြစုပံုဖို႔အတြက္ အခြင့္အလမ္းပုိမ်ားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားကုိယ္တုိင္က ေသြးကုိပုိခဲေစတတ္ပါတယ္။ ေသြးေၾကာကလည္း က်ဥ္းမယ္၊ အဆီေတြလည္း ပုိမ်ားလာမယ္၊ ေသြးေတြကလည္း ပိုျပစ္လာတဲ့အတြက္ ေသြးေၾကာပိတ္သြားၿပီး ေလျဖတ္ဖို႔အခြင့္အလမ္း အရမ္းမ်ားပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ေလျဖတ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ ဘယ္လိုသတိေပးလကၡဏာေတြ ျပတတ္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြမွာ ေလျဖတ္ေတာ့မယ္ဆိုရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ သတိေပးလကၡဏာမရွိပါဘူး။ တခ်ဳိ႕မွာေတာ့ ေလျဖန္းတယ္ဆိုၿပီး လကၡဏာျပတတ္ပါတယ္။ ေလျဖန္းတာက ေလမျဖတ္ခင္ စပ္ၾကားမွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေလျဖန္းတာေၾကာင့္ ႐ုတ္တရက္ႀကီး စကားေျပာမပီဘူး၊ ဒါေပမဲ့ ခ်က္ခ်င္းပဲ ျပန္ေကာင္းသြားတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ႀကီး လက္တစ္ျခမ္းလႈပ္လို႔မရေတာ့ဘူး၊ ခ်က္ခ်င္းျပန္ေကာင္းသြားတယ္။ ႐ုတ္တရတ္ႀကီး မ်က္လံုးကမျမင္ရေတာ့ဘူး၊ ေမွာင္သြားတယ္၊ ခ်က္ခ်င္းျပန္ေကာင္းသြားတယ္ဆိုရင္ ေလျဖန္းတာ (TIA) လို႔ေခၚပါတယ္။ ေလျဖန္းတာက ေလျဖတ္ဖို႔အႀကိဳလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြ ေလျဖတ္ၿပီဆိုရင္ အရင္ဆံုးဘာလုပ္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိရွိတဲ့သူ ေလျဖတ္ၿပီဆိုရင္ လူနာရွင္အေနနဲ႔ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းကုိ အျမန္ဆံုးျပၿပီးေတာ့ သက္ဆုိင္ရာဆရာ၀န္နဲ႔ ျပသဖို႔လိုပါတယ္။ အေျခအေနသိပ္ဆိုးရင္ေတာ့ ေဆး႐ံုတက္ဖို႔လိုပါတယ္။ ေဆး႐ံုေရာက္ရင္ ဆီးခ်ဳိကုိထိန္းေပးရပါတယ္။ ေသြးတိုးေနရင္နဲ႔ အဆီမ်ားေနရင္လည္း ထိန္းေပးရပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္ရင္ အသက္အႏၲရာယ္လည္း စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ေလျဖတ္တာကုိလည္း ပုိဆိုးေစတတ္ပါတယ္။
ေမး. ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ ေလျဖတ္ေ၀ဒနာ ဆက္စပ္ပံုအေၾကာင္းနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး အမ်ားျပည္သူကို ပညာေပးလိုတာရွိရင္ ေျပာျပေပးပါ ဆရာ။
ေျဖ. ဆီးခ်ဳိသမားေတြရဲ႕ အဓိကအခ်က္ သံုးခ်က္ျဖစ္တဲ့ ဆီးခ်ဳိကုိႏုိင္ေအာင္ထိန္းပါ၊ ေသြးတိုးကုိထိန္းပါ၊ အဆီကုိထိန္းပါ. .ဒါဆို ေလျဖတ္ဖို႔ကာကြယ္ၿပီးသား ျဖစ္ပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိသမားေလျဖတ္ရင္ ဆီးခ်ဳိကုိထိန္းမယ္၊ ေသြးတိုးနဲ႔အဆီမ်ားတာကိုပါ ထိန္းေပးရတာက တစ္ပုိင္းပါ။ တစ္ဆက္တည္းမွာပဲ ေလျဖတ္တာကုိ ကုသမႈကတစ္ပုိင္းပါ။ အသက္အႏၲရာယ္ရွိသလို ဒုကၡိတျဖစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီအခါမွာေတာ့ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ လုပ္ေပးရပါတယ္။ လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ေတြကုိ ေလ့က်င့္ခန္းေတြ ျပန္လုပ္ေပးရပါတယ္။ ေနာက္တစ္ေခါက္ ျပန္မျဖစ္ေအာင္လည္း တားဖို႔အေရးႀကီးပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
