ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး
(ဆီးခ်ဳိႏွင္႕ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္
ဘယ္အရြယ္က စလုပ္ရမလဲ
မ်ဳိး႐ိုးဗီဇဆုိတာ မိခင္၀မ္းဗိုက္ထဲမွာ သေႏၶတည္စဥ္ကတည္းက ခႏၶာကုိယ္ထဲမွာ ရွိေနၿပီးသားျဖစ္လို႔ ဒီမိဘကေမြးဖြားလာရင္ ဒီမ်ဳိး႐ိုးကုိေဖ်ာက္ဖ်က္ပစ္လို႔ မရပါဘူး။
ႏုိ႔စို႔အရြယ္၊ လသားအရြယ္ကစတင္ၿပီး သတိထားရမယ္။ ကေလးအ၀မလြန္ေအာင္ သင့္တင့္တဲ့အစာနဲ႔ ႀကီးထြားမႈအတြက္လိုအပ္တဲ့ ပမာဏခန္႔သာ ေကြၽးရမယ္။ စားေစခ်င္လို႔၊ ဖြံ႕ၿပီးထြားေစခ်င္လို႔ဆုိၿပီး စားခ်င္တုိင္းေပးစားတတ္တဲ့ အေလ့အက်င့္ကုိ သတိထားၿပီးေရွာင္က်င္ဖို႔ လိုပါတယ္။ အ၀လြန္တာက ငယ္ရြယ္စဥ္ကတည္းက အစပ်ဳိးလာခဲ့ရင္ ျပန္ျပင္ဖို႔ပုိခက္ပါတယ္။ ႀကီးေကာင္၀င္ဆယ္ေက်ာ္သက္မွာ အ၀လြန္တာ စျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ၀တာ၊ မ်ားမ်ားစားတာ၊ အခ်ဳိရည္ေတြ၊ သေရစာစာေတြစားတာက ခႏၶာကိုယ္ထဲကို ကယ္လိုရီအပိုေတြ သြတ္သြင္းေနတာနဲ႔တူပါတယ္။ ဒါေတြကုိ ေက်ာင္းသင္ခန္းစာေတြ၊ ကေလးကာတြန္းစာအုပ္ေတြ၊ စာေစာင္ဂ်ာနယ္ေတြမွာထည့္ၿပီး ပညာေပးဖို႔လိုပါတယ္။ သိရွိၿပီး၊ ယံုၾကည္ၿပီး၊ လိုက္နာက်င့္သံုးၿပီး အေလ့အက်င့္သဖြယ္ ျဖစ္သြားေစသင့္ပါတယ္။ (Knowledge Attiatude Practice)
စာသင္ၾကားေပးတဲ့ ဆရာ၊ ဆရာမေတြကလည္း ၀လြန္းတဲ့ကေလးေတြႀကီးလာရင္ ဆီးခ်ိဳ၊ ေသြးတိုးနဲ႔ႏွလံုးေရာဂါ ေစာေစာျဖစ္လာႏုိင္ဖြယ္ရွိမွန္း ဦးစြာသိေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းျပဳလုပ္တာ၊ ေျပးလႊားကစားတာေတြဟာ က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ အေလ့အထျဖစ္တာကုိသိရွိေစဖို႔ ေက်ာင္းသားေတြကုိ မသိမသာထည့္သြင္းေျပာၾကားေနေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ခဏခဏေျပာရင္ ကေလးေတြနားထဲ၊ စိတ္ထဲမွာ စြဲသြားေစႏုိင္ပါတယ္။ ေက်ာင္းမွာကစားခ်ိန္နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းစုေပါင္းလုပ္ခ်ိန္ကုိ သီးသန္႔ခ်န္ထားေပးရပါမယ္။ ကေလးငယ္ေတြ ကြန္ပ်ဴတာဂိမ္းကစားတာ၊ ေဖ့စ္ဘုတ္ (Facebook) ၾကည့္တာေတြေလ်ာ့လာေစဖို႔ လုပ္ေဆာင္ေပးရပါမယ္။ ဒီလို ကာကြယ္တဲ့အဆင့္ေတြက တစ္ဦးခ်င္းမဟုတ္ဘဲ ႏုိင္ငံေတာ္အဆင့္ ဥပမာ-ပညာေရး၀န္ႀကီးဌာနက ဦးေဆာင္ၿပီးျပဳလုပ္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ငယ္စဥ္ကစၿပီး သိရွိရမယ္၊ နားလည္ယံုၾကည္ရမယ္၊ ဒါမွသာ စြဲစြဲၿမဲၿမဲလက္ေတြ႕လိုက္နာ က်င့္သံုးလာၾကမွာျဖစ္ပါတယ္။
ကေလးဘ၀၊ လူငယ္ဘ၀ေက်ာ္လြန္ၿပီးရင္ အလုပ္ေတြလုပ္ရတဲ့ လူလတ္ဘ၀၊ ကေလးေမြးတဲ့ အိမ္ရွင္မဘ၀၊ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္ ၅၀ ပုိၿပီး ၀လာၾကတဲ့အရာရွိဘ၀ေတြ၊ ဦးေဆာင္ၿပီးညႊန္ၾကားခိုင္းေစရတဲ့ ဘ၀၊ ငယ္စဥ္ကေလာက္ လႈပ္ရွားမႈသိပ္မရွိေတာ့တဲ့ဘ၀၊ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ ပင္စင္ယူတဲ့ဘ၀၊ ၇၀ ေက်ာ္ သက္ႀကီးရြယ္အိုဘ၀ . . ဒီဘ၀အဆင့္ဆင့္တုိင္းမွာ ဆီးခ်ဳိေရာဂါပုိၿပီးျဖစ္ဖုိ႔ အလားအလာေတြ ရွိေနၾကပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အရြယ္မေရြးအားလံုး ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါ ျဖစ္ႏုိင္ပါတယ္။ လူတုိင္းသတိနဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္ၾကဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ အေစာဆံုးကာကြယ္ထားႏုိင္မယ္ဆုိရင္ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ထိန္းသိမ္းကုသစရိတ္သာမက ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ ကုသရမယ့္စရိတ္ေတြပါ ေလ်ာ့နည္းသြားေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကုိ တရုတ္ျပည္မွာျပဳလုပ္ထားတဲ့ သုေတသနတစ္ခုက သက္ေသျပထားပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ ျဖစ္ႏုိင္ေျခရွိသူေတြကုိ ေကာင္းမြန္တဲ့စားေသာက္ေနထိုင္မႈပံုစံ (Lifestyle) ေတြ ျပဳျပင္ေပးထားတယ္၊ ကုိယ္အေလးခ်ိန္ ေလ်ာ့ေစတယ္ . . ဒါေတြကုိ တာရွည္လုပ္ျဖစ္ေနဖို႔လည္း စဥ္ဆက္မျပတ္ ေတြ႕ဆံုပညာေပးပါတယ္။ ၆ ႏွစ္ၾကာတဲ့အခါ ဒီလိုျပဳျပင္ေပးထားတဲ့ လူအုပ္စုေတြက ဒီအတုိင္းဘာမွမျပဳျပင္ဘဲ လႊတ္ထားတဲ့လူေတြထက္ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ သံုးေယာက္မွာႏွစ္ေယာက္ကုိ တားထားလို႔ရခဲ့တာကုိ သက္ေသသာဓကအျဖစ္ ျပသႏုိင္ခဲ့ပါတယ္။ ဒီလိုျဖစ္ႏုိင္ဖို႔ ေတာ္႐ံုနဲ႔မလြယ္ေပမယ့္ ကုန္က်စရိတ္နည္းၿပီး ထိေရာက္တဲ့အတြက္ ျပည္သူလူထုတစ္ရပ္လံုး ျပဳလုပ္လာေအာင္ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ကုန္က်စရိတ္နည္းေပမယ့္လည္း “အခ်ိန္” နဲ႔ “ပင္ပန္းမႈ” ကုိေတာ့ အရင္းတည္ေပးဆပ္ထားရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြ သီးသန္႔မလုပ္ႏုိင္ရင္ေတာင္ ေန႔စဥ္အလုပ္လုပ္စဥ္မွာ လႈပ္ရွားမႈပုိလုပ္ျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးေပးထားရပါမယ္။ ဥပမာ ဓာတ္ေလွကားမသံုးဘဲ ေလွကားကေနတက္မယ္၊ ထိုင္ခံုမွာထိုင္တဲ့အခ်ိန္ေတြ ေလွ်ာ့မယ္၊
ေခတ္မီတဲ့ အလိုအေလ်ာက္စနစ္(Automatic) ေတြဟာ ဇိမ္က်ေပမယ့္ တကယ္တမ္းမွာေတာ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ သိပ္မညီၫြတ္ပါဘူး။ ဥပမာ – အေ၀းထိန္းခလုတ္၊ အ၀တ္ေလွ်ာ္စက္၊ ပန္းကန္ေဆးစက္ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။
ဒီကာကြယ္နည္းဟာ စရိတ္အနည္းဆံုးနဲ႔ ထိေရာက္တဲ့အတြက္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲေငြေၾကးဆင္းရဲတဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ အထူးသျဖင့္ အသံုးျပဳဖို႔လိုအပ္ပါတယ္။
ဒီကာကြယ္နည္းစနစ္ဟာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါသာမကဘဲ ကုိယ္အေလးခ်ိန္၀တာကို ေလ်ာ့ေစတယ္၊ ႏွလံုးေရာဂါနဲ႔ တခ်ဳိ႕ကင္ဆာေရာဂါေတြကုိလည္း ေလ်ာ့က်ေစတဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးေတြ အမ်ားႀကီးရရွိမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဒုတိယအဆင့္ကာကြယ္ျခင္း
(Secondary Prevention)
ဒီအဆင့္မွာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကုိ ျဖစ္ၿပီးခ်ိန္ကစၿပီး ကာကြယ္တာျဖစ္ပါတယ္။
(၁) ေစာေစာသိေအာင္လုပ္ၿပီး ေစာေစာစတင္ကုသျခင္းနဲ႔
(၂) ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကုသရာမွာလည္း (Diabetes Care) ဆီးခ်ဳိထိန္းသိမ္းေရးကုိ ျပည့္စံုေအာင္ထိေရာက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္းျဖင့္ ေနာင္မွာေငြအကုန္အက် အလြန္မ်ားမယ့္ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ မ၀င္ေရာက္ေအာင္ ကာကြယ္တားဆီးေပးႏုိင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါမွသာ အရည္အေသြးျပည့္၀တဲ့ ဘ၀(Good quality of life) နဲ႔ ရွင္သန္ေနႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမည္။
