———၊ ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆး၀ါးတကၠသိုလ္) ၊———
အမ်ဳိးသမီးေတြဟာ မ်ဳိးဆက္ပြားအဂၤါေတြမွာ ပထမဆံုးေပၚတတ္တဲ့ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ဆဲလ္ေတြ မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ပ်ံ႕ႏွံ႔ၿပီး ႀကီးထြားတဲ့အခါမွာ ကင္ဆာျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သားအိမ္ေခါင္း၊ မမ်ဳိးဥအိမ္၊ သားအိမ္၊ မိန္းမကိုယ္နဲ႔ မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္းေတြမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကင္ဆာေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒီကင္ဆာအမ်ားစုဟာ အသက္ႀကီးတာ၊ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇ၊ ဘ၀ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေန စတာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတတ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကင္ဆာျဖစ္တတ္တဲ့ အႏၲရာယ္ေတြကိုသာ သိထားမယ္ဆိုရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ေလ်ာ့က်ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ရမယ့္ နည္းေတြကို လိုက္နာၿပီး ႀကိဳတင္ကာကြယ္ထားႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။
သားဥအိမ္ကင္ဆာ
ဘယ္လိုေရာဂါမ်ဳိးလဲ – သားဥအိမ္ကင္ဆာက အျဖစ္မ်ားဆံုး သားဖြားမီးယပ္ဆိုင္ရာ ကင္ဆာေတြအနက္ တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ ဒီကင္ဆာက မမ်ဳိးဥအိမ္ရဲ႕ အေပၚယံလႊာမွာ စတင္ျဖစ္တတ္ၿပီး ေရာဂါအဆင့္ျမင့္တဲ့အထိ ဘာလကၡဏာမွ မျပသတတ္ပါဘူး။
လကၡဏာမ်ား- သားဥအိမ္ကင္ဆာ အေစာပိုင္းအဆင့္မွာ သိသာထင္ရွားတဲ့ လကၡဏာကို မျပသႏိုင္ပါဘူး။ ေရာဂါအဆင့္ျမင့္လာခ်ိန္မွာ တင္ပဆံု႐ိုးကို ဖိထားသလို ခံစားရတာ၊ ၀မ္းဗိုက္ေရာင္ရမ္းတာ၊ ေလပြတာနဲ႔ ေလထတာ၊ ပ်ဳိ႕ခ်င္အန္ခ်င္ျဖစ္တာ၊ ၀မ္းခ်ဳပ္တာ၊ ၀မ္းေလွ်ာတာ စတဲ့ အူအေလ့အထ ေျပာင္းလဲတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အလြန္ပင္ပန္းေနတာမ်ဳိးလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေသာအခ်က္မ်ား – သားဥအိမ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခက အသက္ႀကီးလာတာနဲ႔အမွ် ျမင့္တက္လာပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ေသြးဆံုးခ်ိန္တ၀ိုက္မွာ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ တျခားျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အခ်က္ေတြက သားဥအိမ္ကင္ဆာ မ်ဳိး႐ိုးရွိတာ၊ ကိုယ္၀န္မေဆာင္ဖူးတာ၊ ေသြးဆံုးေ၀ဒနာ သက္သာေအာင္ အီစထ႐ိုဂ်င္ေဟာ္မုန္း တစ္မ်ဳိးတည္းကုသမႈကို ႏွစ္ရွည္လမ်ား ခံယူဖူးတာတို႔ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
သားအိမ္ကင္ဆာ
ဘယ္လိုေရာဂါမ်ဳိးလဲ – သားအိမ္ကင္ဆာ အမ်ားစုဟာ ေသြးဆံုးၿပီးေနာက္မွာ သားအိမ္အတြင္းလႊာမွာ စတင္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သားအိမ္အတြင္းလႊာဆဲလ္ေတြဟာ မထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ေလာက္ေအာင္ ႀကီးထြားလာၿပီး သားအိမ္တစ္သွ်ဴးေတြထဲကို က်ဴးေက်ာ္၀င္ေရာက္လာကာ သားအိမ္ကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
လကၡဏာမ်ား – သတိထားသင့္တဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့ မိန္းမကိုယ္မွ ထံုးစံမဟုတ္ဘဲ ေသြးဆင္းတာ၊ ေသြးဆံုးၿပီးေနာက္ ေသြးဆင္းတာ၊ ဆီးသြားစဥ္ နာက်င္တာ၊ ဆီးသြားရခက္တာ၊ လိင္ဆက္ဆံခ်ိန္အတြင္း နာက်င္တာနဲ႔ တင္ပဆံု႐ိုးနာက်င္တာတို႔ပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေသာ အခ်က္မ်ား – ဒီကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အခ်က္ေတြက ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းအဆင့္ ေလ်ာ့က်သြားတာေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းနဲ႔ ဆက္စပ္ေနတဲ့ အခ်က္ေတြက အ၀လြန္တာ (အဆီမ်ားတဲ့ တစ္သွ်ဴးေတြက အီစထ႐ိုဂ်င္ေဟာ္မုန္းကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္)၊ အီစထ႐ိုဂ်င္ ေဟာ္မုန္းတစ္မ်ဳိးတည္း ကုသမႈခံယူတာ၊ ရင္သားကင္ဆာကုသရာမွာ Tamoxi-fen ေဆးမွီ၀ဲတာ၊ ရာသီလာခ်ိန္ေစာၿပီး ေသြးဆံုးေနာက္က်တာနဲ႔ ကိုယ္၀န္မေဆာင္တာတို႔ပဲ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ အူမႀကီးကင္ဆာ မ်ဳိး႐ိုးရွိရင္လည္း သားအိမ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ျမင့္တက္ေစပါတယ္။
သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ
ဘယ္လိုေရာဂါမ်ဳိးလဲ – သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာဟာ သားအိမ္ေခါင္းဆဲလ္ေတြ ပံုမွန္မဟုတ္တဲ့ အေျပာင္းအလဲေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
လကၡဏာမ်ား – လိင္ဆက္ဆံၿပီး ေသြးထြက္တာ၊ မိန္းမကိုယ္မွ အရည္ဆင္းတာနဲ႔ ရာသီလာခ်ိန္ တစ္ခ်ိန္နဲ႔တစ္ခ်ိန္ၾကား ပံုမမွန္ေသြးဆင္းတာေတြ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေသာ အခ်က္မ်ား – ၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး (HPV) ဟာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာျဖစ္ေစတဲ့ အဓိကအႏၲရာယ္ ျဖစ္ပါတယ္။ HPV ပိုးကူးစက္မႈက အလြန္အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ တခ်ဳိ႕ပိုးအမ်ဳိးအစားေတြကသာ ကင္ဆာအႀကိဳအဆင့္ အေျပာင္းအလဲေတြကို ျဖစ္ေစၿပီး သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ကာမစပ္ယွက္မႈေၾကာင့္ HPV ပိုး ကူးစက္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္တာက HPV ပိုးကူးစက္ခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ျမင့္တက္ေစပါတယ္။ ပံုမွန္သားအိမ္ေခါင္း အသားစယူစစ္ေဆးမႈ ခံယူတာက ကင္ဆာအႀကိဳဆဲလ္ေတြ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးတာ ျဖစ္ပါတယ္။
မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္းကင္ဆာ
ဘယ္လိုေရာဂါမ်ဳိးလဲ – မိန္းမကိုယ္ႏႈတ္ခမ္းသားနဲ႔ မိန္းမကိုယ္အ၀ အပါအ၀င္ မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္းမွာ ကင္ဆာအျဖစ္မမ်ားပါဘူး။ ဒီကင္ဆာက ျဖည္းျဖည္းခ်င္း ႀကီးထြားလာတဲ့ ကင္ဆာျဖစ္ၿပီး အသက္ႀကီးတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားဆံုး ျဖစ္ပါတယ္။
လကၡဏာမ်ား- မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္း ယားယံမႈက တစ္လထက္ ပိုၾကာၾကာျဖစ္တာက အသိသာဆံုး လကၡဏာပါ။ မိန္းမကိုယ္နာက်င္တာ၊ မိန္းမကိုယ္မွ ေသြးဆင္းတာ၊ မိန္းမကိုယ္ပူစပ္ပူေလာင္ျဖစ္တာနဲ႔ မိန္းမကိုယ္မွ အရည္ဆင္းတာေတြလည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေသာ အခ်က္မ်ား – အသက္ႀကီးတာက မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္းမွာ ကင္ဆာအျဖစ္မ်ားေစပါတယ္။ ဒီကင္ဆာအျဖစ္မ်ားတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက အသက္ ၅၀ ေက်ာ္သူေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။ ၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး ကူးစက္ခံရတာက မိန္းမကိုယ္အျပင္ပိုင္းမွာ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ(အထူးသျဖင့္ အသက္ ၄၀ ေအာက္မွာ)ကို ျမင့္တက္ေစပါတယ္။ ၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ ကင္ဆာအႀကိဳေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ၿပီး သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေဆးလိပ္ေသာက္ရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ ပိုမ်ားပါတယ္။
မိန္းမကိုယ္ကင္ဆာ
ဘယ္လိုေရာဂါမ်ဳိးလဲ – မိန္းမကိုယ္အတြင္းမွာျဖစ္တဲ့ ရွားပါးတဲ့ကင္ဆာမ်ဳိးပါ။ အသက္ႀကီးအမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားဆံုး ကင္ဆာပါ။
လကၡဏာမ်ား- မိန္းမကိုယ္ကင္ဆာ အေစာပိုင္းအဆင့္မွာ ဘာလကၡဏာမွ မျပတတ္ပါဘူး။ လကၡဏာအေနနဲ႔ ျပမယ္ဆိုရင္ မိန္းမကိုယ္နာက်င္တာ၊ မိန္းမကိုယ္အရည္ဆင္းတာနဲ႔ ေသြးဆင္းတာေတြပဲ ျပသတတ္ပါတယ္။
ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားေသာ အခ်က္မ်ား – ၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးဟာ မိန္းမကိုယ္ကင္ဆာနဲ႔ ဆက္စပ္မႈရွိပါတယ္။ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္တာကလည္း မိန္းမကိုယ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏိုင္ေျခကို ျမင့္တက္ေစပါတယ္။
‘မ်ဳိးဆက္ပြားလမ္းေၾကာင္းဆိုင္ရာ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ေျခ ေလ်ာ့က်ေအာင္’
မိသားစုမ်ဳိး႐ိုးကို သိတာက ကင္ဆာမျဖစ္ခင္ ေစာေစာစီးစီး ေရာဂါရွာေဖြတာနဲ႔ ကာကြယ္တာေတြ လုပ္ေဆာင္ႏိုင္ပါတယ္။ အစားအေသာက္၊ ေလ့က်င့္ခန္းနဲ႔ ဘ၀ေနထိုင္မႈပံုစံေတြကို က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္ေအာင္ ေနထိုင္တာကလည္း ကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပံုမွန္က်န္းမာေရး စစ္ေဆးမႈခံယူတာက မ်ဳိးဆက္ပြားလမ္းေၾကာင္းမွာ ျဖစ္တတ္တဲ့ ကင္ဆာေတြကို အေစာပိုင္းအဆင့္ကတည္းက သိႏိုင္ၿပီး ေစာေစာကုသမႈ ခံယူတာေၾကာင့္ ေရာဂါေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ေျခ မ်ားပါတယ္။
