Q. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ေကာ္႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က လင္းႏို႔စြပ္ျပဳတ္ကေန စျဖစ္တယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
ေဒါက္တာမိုးေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ (အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး)ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း၊
A. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ေကာ္႐ိုနားဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ဗိုင္းရပ္စ္အုပ္စုတူတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြရွိပါတယ္။ ကမၻာအႏွံ႔ပ်ံ႕သြားတဲ့ ဆားစ္ေရာဂါနဲ႔ မားစ္ေရာဂါေတြကို ျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ကလည္း ေကာ္႐ိုးနားဗိုင္းရပ္စ္ပါပဲ။ အခု ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ေစတဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ကလည္း ေကာ္႐ိုးနားဗိုင္းရပ္စ္ပါပဲ။ ဆားစ္ေရာဂါဆိုရင္ သူရဲ႕မူလအစက တိရစၦာန္ေတြမွာျဖစ္တယ္၊ လင္းႏို႔နဲ႔ ေၾကာင္ကတိုးမွာ ျဖစ္တယ္၊ သူနဲ႔ဆက္စပ္တဲ့ လူေတြကိုကူးတယ္၊ ၿပီးေတာ့မွ အဲဒီကတစ္ဆင့္ လူလူခ်င္းကူးတယ္ဆိုၿပီး ဆရာတို႔ ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ ဒါက ၂၀၀၃ တုန္းကပါ။ ၂၀၀၅မွာ မားစ္ေရာဂါျဖစ္ၿပီး ကုလားအုတ္မွာျဖစ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္အမ်ဳိးအစား၊ သူနဲ႔နီးစပ္တဲ့သူေတြမွာ စျဖစ္ၿပီး လူလူခ်င္း ဆက္ကူးတယ္။ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ကလည္း လင္းႏို႔စြပ္ျပဳတ္ေသာက္ရာက ကူးတယ္ဆိုၿပီး ေျပာေနၾကတယ္၊ ပိုး၀င္ေနတဲ့လင္းႏို႔ကို လူကစားမိၿပီး စားမိတဲ့လူမွာ စျဖစ္တယ္၊ အဲဒီလူကေန လူလူခ်င္း ဆက္ကူးသြားလို႔ အခုဆိုရင္ တစ္ကမၻာလံုးကို ပ်ံ႕ႏိုင္တဲ့အေနအထားမ်ဳိး ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ သံုးသပ္ၾကတာ။ ဒါေၾကာင့္ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ရဲ႕ အစပထမသည္ လင္းႏို႔မွာရွိတယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္လို႔ ဆရာကေတာ့ သံုးသပ္ပါတယ္။
Q. ျမန္မာႏိုင္ငံကို ၀ူဟန္ေလယာဥ္ဆုိက္တယ္၊ ဒါကို ခရီးသည္ေတြမွာ ပိုးမပါဘူးဆိုၿပီး ေျပာၾကတာလည္း ေတြ႕ရတယ္။ အဲဒီလို ပိုးပါတယ္၊ ပိုးမပါဘူးဆိုတာ ခ်က္ခ်င္းစစ္ၿပီး ခ်က္ခ်င္းသိႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
A. တျခားႏုိင္ငံေတြမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ဗိုင္းရပ္စ္က ကိုယ့္အနီးတ၀ိုက္ကို ေရာက္ေနၿပီလားဆိုတာ အားလံုးစိုးရိမ္ၾကတယ္။ ကမၻာ့က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ အစည္းအေ၀းမတုိင္ခင္ ၀ူဟန္ကိုလည္း အ၀င္အထြက္ေတြ ပိတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒီသေဘာက ပိုးမရွိေသးေပမယ့္ ပိုးရွိႏိုင္တဲ့ အေနအထားမွာရွိတဲ့ သူေတြကတဆင့္ တျခားသူေတြကို ကူးႏုိင္တဲ့အတြက္ Quarantine (မဖ်ားေသးေပမယ့္ ေရာဂါပိုးရွိသူနဲ႔ အတူေနသူ၊ ေရာဂါပိုးရွိႏိုင္တဲ့ သံသယရွိသူကို သီးသန္႔ခြဲထားျခင္း) လုပ္လိုက္တဲ့သေဘာပါ။ အဲဒီက ခရီးသည္ေတြပါတဲ့ ေလယာဥ္က ရန္ကုန္ေလဆိပ္မွာ ဆိုက္ေရာက္တယ္လုိ႔ ေတြ႕ရေတာ့ သူတို႔ဆီမွာပါလာတဲ့ လူနာေတြမွာ သံသယျဖစ္ဖြယ္မရွိဘူးဆိုၿပီး သတင္းထုတ္ျပန္ထားတယ္။သံသယျဖစ္ဖြယ္လူနာဆိုတာက ဒီဗိုင္းရပ္စ္က ၀င္ၿပီးသြားရင္ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ဖ်ားတာပါ။ ေလဆိပ္က ၀င္လာတဲ့ေနရာမွာ Thermal Scannerနဲ႔ စမ္းၿပီး ကိုယ္ပူတဲ့သူ၊ ဖ်ားတဲ့သူ ပါလာရင္ ၀ူဟန္နမိုးနီးယား၀င္ၿပီး အဖ်ားရွိတဲ့ လူနာျဖစ္သြားတာေပါ့။ အဲဒီ လူနာမ်ဳိး မပါဘူးလို႔ပဲ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ သိရပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ လူတစ္ေယာက္က ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္စ၀င္ၿပီး ငါးရက္-တစ္ပတ္အထိၾကာမွ ဖ်ားႏိုင္ပါတယ္။ ပိုးစ၀င္၀င္ခ်င္း မဖ်ားပါဘူး။ ေလယာဥ္ထဲပါလာတဲ့ ခရီးသည္ေတြထဲမွာ ပိုးနဲ႔ထိေတြလာတယ္၊ ဒါေပမဲ့ မဖ်ားေသးဘူး . .အဲဒီလို ခရီးသည္ေတြ ပါလာႏိုင္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ေလဆိပ္မွာ Thermal Scanner စက္နဲ႔စစ္ေဆးလို႔ မရပါဘူး။ ၀ူဟန္ၿမိဳ႕မွာေတာင္ တျခားသူေတြနဲ႔ မထိေတြေအာင္ Quarantine လုပ္ထားရင္ ဆရာတို႔အေနနဲ႔ေကာ ပါလာတဲ့ခရီးသည္ေတြကို Quarantine လို႔ေခၚတဲ့ က်န္တဲ့သူေတြနဲ႔ မထိေတြေအာင္ ထားသင့္ပါတယ္။ သူတို႔ ဖ်ား၊ မဖ်ား တစ္ပတ္ေလာက္ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ တကယ္လုိ႔ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ဖ်ားတာျဖစ္ခဲ့ရင္ သူ႔ကို ေဆး႐ံုတင္ၿပီး က်န္တဲ့သူေတြနဲ႔ မထိေတြေအာင္ထားၿပီး ကုသမႈ ေပးရပါမယ္။ Quarantine လုပ္မထားလို႔ သူက ေစ်း၀ယ္စင္တာနဲ႔ တျခားလူထုထပ္တဲ့ ေနရာေတြဆီသြားမယ္ဆိုရင္ သူ႔ဆီက ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးရာကထြက္လာတဲ့ အမႈန္အမႊားေတြက ေဘးပတ္၀န္းက်င္က လူေတြကို ကူးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက ေၾကာက္တာမဟုတ္ပါဘူး၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ဖို႔ ေျပာတာပါ။ အဲဒီကေန ေတာက္ေလွ်ာက္ျပန္႔သြားရင္ တစ္ဦးကေနႏွစ္ဦး စသျဖင့္ ဒီခရီးသည္ေတြ ၀င္လာတဲ့အတြက္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကလူေတြ ပိုအသိရွိဖို႔ လိုအပ္ေနပါၿပီ။
Q. ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးက ေလထဲကေန ဘယ္ေလာက္ အကြာမွာဆိုရင္ ကူးစက္ႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
A. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ ျဖစ္ေစတဲ့ ေကာ္႐ိုနားဗိုင္းရပ္စ္က ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုးကထြက္တဲ့ အမႈန္အမႊားေတြကေနတစ္ဆင့္ ကူးစက္ႏိုင္တယ္။ စကားေျပာရင္ အာေပါင္အာရင္းသန္သန္ေျပာရင္ ၃ ေပေလာက္အထိ အမႈန္အမႊားကထြက္ႏိုင္တယ္။ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္း ဆိုးရာကထြက္ရင္ ေျခာက္ေပေလာက္အထိ ေရာက္ႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေရာဂါပိုးရွိသူနဲ႔ သံုးေပအကြာေလာက္မွာေနၿပီး စကားေျပာဆိုရင္ေတာ့ ကူးစက္မႈႏႈန္း ေလ်ာ့က်ႏိုင္တယ္လို႔ သိရွိထားပါတယ္။
Q. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ မကူးစက္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္လုိ႔ရပါသလဲ ဆရာ။
A. ေရာဂါပိုးရယ္လို႔ ရွိမွန္းမသိၾကတဲ့အတြက္ မည္သူမဆို ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးျဖစ္လာရင္ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္က အမႈန္အမႊားေတြ အျပင္မထြက္ေအာင္ ေစာင့္စည္းသင့္ပါတယ္။ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ႏွာေခါင္းနဲ႔ပါးစပ္ကို လက္ကိုင္ပ၀ါ၊ တစ္႐ွဴးနဲ႔အုပ္ပါ၊ အဆင္သင့္မရွိရင္ လက္တံေတာင္နဲ႔ အုပ္လိုက္ပါ။ သာမန္လူေတြအေနနဲ႔ လူထူထပ္တဲ့ေနရာကိုသြားရင္ သတိထားရမယ္။ ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးေနသူေတြနဲ႔ ခပ္ေ၀းေ၀းမွာေနရမယ္။ လက္ကို အသံုးအေဆာင္ေတြ ကိုင္တြယ္ၿပီးတိုင္း၊ မ်က္ႏွာ၊ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္ဆီ လက္နဲ႔မထိေတြခင္ ဆပ္ျပာ၊ေရနဲ႔ ေဆးေၾကာသင့္ပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ေရမလိုတဲ့ အယ္လ္ကိုေဟာအေျခခံ လက္ေဆးဆပ္ျပာရည္နဲ႔ ေဆးသင့္ပါတယ္။ လက္ေဆးတာက အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းပိုး၀င္တာကို မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ လူေတာထဲသြား တဲ့အခါ Maskအုပ္ၿပီး သြားလာသင့္ပါတယ္။
Q. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါျဖစ္ရင္ ဘယ္လိုလကၡဏာေတြ ျပတတ္ပါသလဲ ဆရာ။
A. လကၡဏာေတြကေတာ့ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ေမာ၊ ဖ်ား၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္ . .စတဲ့ နမိုးနီးယား အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ စစခ်င္း ခြဲျခားလို႔မလြယ္ဘူး။ သူလာတဲ့ေနရာကေန ခြဲလို႔ပဲ ရပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ နမိုးနီးယားအဆုတ္ေရာင္ျဖစ္တယ္၊ ဘယ္ကျပန္လာသလဲဆို တ႐ုတ္ျပည္က ျပန္လာတယ္၊ ၀ူဟန္ကျပန္လာတဲ့လူနဲ႔ အတူတူ အလုပ္လုပ္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါလို႔ သံသယ၀င္ၿပီး ေဆး႐ံုမွာ သီးသန္႔စစ္ေဆးကုသမႈ လုပ္ရပါမယ္။
Q. ၀ူဟန္အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ထပ္မံျဖည့္စြက္ေျပာလိုတာရွိရင္ ေျပာေပးပါဦး ဆရာ။
A. ကူးစက္တဲ့လူတိုင္း မေသပါဘူး။ အသက္ႀကီးသူေတြ၊ ကေလးေတြ၊ ကိုယ္ခံအားစနစ္နည္းတဲ့သူေတြ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါသည္ေတြ၊ ကင္ဆာေရာဂါသည္ေတြကေတာ့ ဒီပိုးေတြ၀င္ရင္ အသက္အႏၲရာယ္ရွိလို႔ သတိထားရပါမယ္။ အသီးအရြက္၊ အသီးအႏွံ မ်ားမ်ားစားၿပီး ကိုယ္ခံအားစနစ္ေကာင္းေအာင္ ေနရပါမယ္၊ အရက္၊ ကြမ္း၊ ေဆးလိပ္ေရွာင္ၿပီး အိပ္ေရး ၀၀ အိပ္စက္အနားယူရပါမယ္။ အခုခ်ိန္ကေန ေနာက္တစ္ပတ္အတြင္းမွာ အထူးဂ႐ုျပဳၾကပါ၊ အထူးသျဖင့္ ၀ူဟန္ကလာတဲ့ ခရီးသည္ေတြနဲ႔ အတူအလုပ္လုပ္တဲ့သူေတြ၊ အတူေနတဲ့သူေတြ ဂ႐ုတစိုက္နဲ႔ ေစာင့္ၾကည့္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ႏွာေစး၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ဖ်ားနာရင္ ေဆး႐ံုႀကီးေတြကို တိုက္႐ိုက္သတင္းပို႔ၿပီး ကုသမႈ ခံယူရပါမယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
