ပါေမာကၡဦးကိုကို (ဆီးခ်ဳိႏွင့္အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း)
ေမး. ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္နည္းအျပင္ ေသြးတိုးေရာဂါရွိၿပီးသူေတြ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါမ၀င္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကာကြယ္နည္းေလးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
(၁) Primodial Prevention
ဒါက ဘာကိုဆိုလိုသလဲဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္လူဦးေရအားလံုးဟာ ေသြးတိုးမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ေျပာတာပါ။ မျဖစ္ေသးတဲ့သူေတြကုိကာကြယ္ၿပီး ျဖစ္ေနသူေတြကုိလည္း သက္သာေစတဲ့ နည္းလမ္းေတြကို ပညာေပးတာပါ။
ေသြးတိုးေရာဂါကို ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံက က်န္းမာေရးနဲ႔ ညီၫြတ္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးျဖစ္ရမယ္။ အငန္ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္အရ လူတစ္ေယာက္က ဆား (Salt) တစ္ေန႔ ၆ ဂရမ္ (လက္ဖက္ရည္ဇြန္းတစ္ဇြန္း)စာ ပမာဏပဲစားသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သုေတသနေတြအရ . . .
ေသြးတိုးေရာဂါကို ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံက က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးျဖစ္ရမယ္။ အငန္ကိုေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္အရ လူတစ္ေယာက္က ဆား (Salt) တစ္ေန႔ ၆ ဂရမ္(လက္ဖက္ရည္ဇြန္းတစ္ဇြန္း)စာ ပမာဏပဲစားသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သုေတသနေတြအရ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ လူတစ္ေယာက္က တစ္ေန႔ ဆား ၉ ဂရမ္စားေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆားေလွ်ာ့စားဖို႔လိုပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ငပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငန္ျပာရည္တို႔ကိုလည္း ေလွ်ာ့စားပါ။ အဆီအအိမ့္နဲ႔ ခ်ဳိလြန္းတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အုန္းႏို႔ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။
ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီး၀လံေတြကို မ်ားမ်ားစားေပးရပါမယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို တစ္ေန႔နာရီ၀က္နဲ႔ တစ္ပတ္မွာ ၅ ရက္လုပ္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ ဘယ္လိုေလ့က်င့္ခန္းကိုမဆို ေခြၽးထြက္တဲ့အထိ လုပ္ေဆာင္ေပးရပါမယ္။ ေဆးလိပ္နဲ႔ေဆးရြက္ႀကီး မေသာက္ရပါဘူး။ အရက္ကိုအႏၲရာယ္ျဖစ္ေလာက္တဲ့ အတိုင္းအတာအထိမေသာက္ရပါဘူး။ ဒါက ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္သူေရာ မျဖစ္ေသးတဲ့သူေတြပါ ကာကြယ္ရမယ့္ပံုစံကို ဆိုလိုတာပါ။
(၂) Primary Prevention
ေသြးတိုးေရာဂါ မျဖစ္ေသးေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့သူေတြကို ကာကြယ္တာပါ။ ေသြးတိုးေရာဂါ မ်ဳိး႐ိုးရွိတဲ့သူ၊ အသက္ ၄၀ေက်ာ္တဲ့သူေတြကို ေရြးထုတ္ၿပီး ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ခင္ စစ္ေဆးတာကို ဆိုလိုပါတယ္။ အဲဒီလို ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူေတြကုိ မွန္မွန္စစ္ေဆးေပးမယ္။ သူတို႔ေတြ ေသြးမတိုးခင္ တိုက္႐ိုက္ကုသမႈေပးၿပီး ေသြးတိုးမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးတာပါ။
(၃) Secondary Prevention
ဒါကေတာ့ ေသြးတိုးၿပီးသား လူနာေတြအေနနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္မႈေပးတာပါ။ ဒီလို လူနာေတြကို လိုအပ္သလို ေဆးေတြေပးပါတယ္၊ ေဆးအတိုးအေလွ်ာ့လုပ္တယ္။ ဒါက ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြမျဖစ္လာေအာင္ ကာကြယ္ေပးတာပါ။
ရာသက္ပန္ ေဆးကုသမႈခံယူတဲ့နည္းနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ (ဥပမာ- ေလျဖတ္တာ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းတာ) မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေနတဲ့ လူနာေတြအေနနဲ႔ ေသြးတိုးက်ေဆးေသာက္လုိ႔ ေသြးေပါင္က်သြားၿပီဆိုရင္လည္း ေသြးထိန္းေဆးကို ေသာက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ လူနာေတြက ေသြးေပါင္အရမ္းက်သြားမလားဆိုတဲ့စိတ္နဲ႔ မိမိဘာသာ ေသြးက်ေဆးကို ရပ္ပစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုမလုပ္သင့္ပါဘူး။ ေသြးေပါင္က ၉၀/၆၀ mmHg ရွိမွ ေသြးေပါင္က်တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးတိုးရွိသူေတြအေနနဲ႔ ေဆးမျဖတ္ခင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ အရင္တိုင္ပင္ပါလို႔ ေျပာလိုပါတယ္။
(၄) Tertiary Prevention
ဒီအေျခအေနက ေသြးတိုးထားတဲ့သူေတြမွာ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာကလည္း ျဖစ္ၿပီးသား.. သူတို႔ကို အသက္အႏၲရာယ္မထိခိုက္ေအာင္ ကာကြယ္မႈေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ ၄၀ေက်ာ္လာရင္လည္းေကာင္း၊ မိဘမ်ဳိးရိုးရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အ၀လြန္ရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေသြးခ်ဳိရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္သင့္ပါတယ္။ မွန္မွန္ခ်ိန္တယ္ဆိုတာက အထက္က အခ်က္ေတြရွိေနရင္ေတာ့ ၁ ပတ္တစ္ခါ၊ ႏွစ္ပတ္တစ္ခါေတာင္ အနည္းဆံုးခ်ိန္သင့္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္ေတြမရွိရင္ေတာ့ တစ္လတစ္ခါ၊ ႏွစ္လတစ္ခါ ခ်ိန္လို႔ရပါတယ္။ တစ္ႏွစ္မွာေတာ့ အနည္းဆံုးႏွစ္ခါေလာက္ ခ်ိန္သင့္ပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
