ပါေမာကၡဦးကိုကို (ဆီးခ်ဳိႏွင့္အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း)
ေမး. ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး လူေတြလုပ္ေနၾကတဲ့ မွားယြင္းတဲ့အျပဳအမူကို သိပါရေစဆရာ။
ေျဖ. ေသြးတိုးရွိမွန္းသိတဲ့လူေတြကုိ ေမးၾကည့္ေတာ့ လူ ၁၀၀ မွာ ၂၀ ေလာက္ပဲ ေဆးမွန္မွန္ေသာက္တာကို သြားေတြ႕ရပါတယ္။ က်န္တဲ့သူေတြက မေသာက္ပါဘူး။ ဒါက ေၾကာက္ဖို႔ေကာင္းပါတယ္။ လူေတြက ေသြးတိုးမွသာ ေဆးေသာက္ပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲအေနနဲ႔ ေလျဖတ္တာနဲ႔ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တဲ့ေရာဂါေတြကို မကာကြယ္ႏိုင္တာေတြ အမ်ားႀကီးျဖစ္ေနတာပါ။ ေသြးတိုးသမားေတြက ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္၊ ေနထိုင္စားေသာက္မႈကုိ ဂ႐ုစိုက္ၿပီး ေဆးမွန္မွန္ေသာက္ရင္ သက္တန္းေစ့ေနႏုိင္ပါတယ္။ မဟုတ္ရင္ေတာ့ နာတာရွည္ေရာဂါျဖစ္သြားမွာပါ။
WHO စကားနဲ႔ဆိုရင္ DALY လို႔ေခၚပါတယ္။ ေသြးတိုးေရာဂါရွိတဲ့သူေတြအေနနဲ႔ ေသခ်ာကာကြယ္မႈမလုပ္မိလို႔ မသန္စြမ္းမႈျဖစ္သြားရင္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အျပင္ ျပဳစုဖို႔လူကလည္းလိုအပ္လာပါတယ္။ လူနာအေနနဲ႔ ဘ၀ေနထိုင္မႈဆိုင္ရာအရည္အေသြး (Quality of Life) လည္းမရွိေတာ့ပါဘူး။ မိသားစုမွာလည္း ကုန္က်စရိတ္ အပိုကုန္တဲ့အျပင္ မိသားစုမွာလည္း ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးျဖစ္ရပါတယ္။ နာတာရွည္ေရာဂါကို မကာကြယ္ရင္ တစ္သက္လံုး ကုသမႈခံယူေနရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ စနစ္တက်ကာကြယ္ၾကဖို႔လိုပါတယ္။
ေမး. ေသြးတိုးရင္ စိုးရိမ္ရပါသလား ဆရာ။
ေျဖ. ေသြးတိုးတိုင္း စိုးရိမ္ရလားဆိုတာမ်ဳိး လူနာေတြက မၾကာခဏေမးေလ့ရွိပါတယ္။ ေသြးတိုးတာနဲ႔အတူ အသက္႐ွဴမ၀တာ၊ ေမာတာ၊ ႏွလံုးထိခိုက္တာ၊ ရင္ဘတ္ေအာင့္တာ၊ သတိလစ္တာ၊ တက္တာ၊ ေမာတာ၊ ရင္က်ပ္တာ စတဲ့ လကၡဏာေတြေပၚလာရင္ စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ဒီအေျခအေနကို Hypertensive Emergency လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီအေျခအေနမွာ ေသြးေပါင္ကို ၂-၄နာရီအတြင္း ျပန္ခ်ဖို႔လိုပါတယ္။ ဒီအေျခအေနမွာ လူနာေတြအေနနဲ႔ ထိုးေဆးနဲ႔ကုသမႈခံယူဖို႔လိုအပ္တာေၾကာင့္ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းကို အျမန္ဆံုး သြားျပသင့္ပါတယ္။
ေသြးေပါင္က ၁၈၀/၁၂၀ mmHg ေလာက္ရွိေနေပမယ့္ လူနာက သတိရေနတယ္၊ ရင္ဘတ္မေအာင့္ဘူး၊ မေမာဘူး၊ ရင္မက်ပ္ဘူးဆိုရင္ေတာ့ ဒီအေျခအေနကို Hypertensive Urgency လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒီအေျခအေနဆိုရင္ေတာ့ မစိုးရိမ္ရပါဘူး။ ၂၄ နာရီအတြင္း ေသြးေပါင္ကို ပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ ျပန္ခ်ေပးႏိုင္ရင္အဆင္ေျပပါတယ္။ လူနာက ေသြးလည္းတိုးၿပီး သတိလည္းလစ္တယ္ဆိုရင္၊ ေသြးလည္းတိုးၿပီး ရင္ဘတ္လည္းေအာင့္တယ္ဆိုရင္၊ ေသြးလည္းတိုးၿပီး တက္လည္းတက္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ စိုးရိမ္ရပါတယ္။ ဒီအေျခအေနမ်ဳိးမွာေတာ့ ဆရာ၀န္နဲ႔ အျမန္ဆံုးျပသဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ နီးစပ္ရာ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းကို အျမန္ဆံုးသြားသင့္ပါတယ္။
ေမး. ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္နည္းအျပင္ ေသြးတိုးေရာဂါရွိၿပီးသူေတြ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါမ၀င္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ေသြးတိုးေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကာကြယ္နည္း ေလးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
(၁) ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ေစရန္ ကာကြယ္ျခင္း (Primodial Prevention)
ဒါက ဘာကိုဆိုလိုသလဲဆိုေတာ့ ျမန္မာျပည္လူထု သန္း ၆၀ လံုးဟာ ေသြးတိုးမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ဖို႔ေျပာတာပါ။ မျဖစ္ေသးတဲ့သူေတြကုိကာကြယ္ၿပီး ျဖစ္ေနသူေတြကုိလည္း သက္သာေစတဲ့ နည္းလမ္းေတြကိုပညာေပးတာပါ။ ေသြးတိုးေရာဂါကို ကာကြယ္တဲ့အေနနဲ႔ ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံက က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ ပံုစံမ်ဳိးျဖစ္ရမယ္။ အငန္ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္အရ လူတစ္ေယာက္က ဆား (Salt) တစ္ေန႔ ၆ ဂရမ္ (လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္ဇြန္း)စာ ပမာဏပဲ စားသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သုေတသနေတြအရ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ လူတစ္ေယာက္က တစ္ေန႔ ဆား ၉ ဂရမ္စားေနတာကိုေတြ႕ရပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ဆားေလွ်ာ့စားဖို႔လိုပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ငပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငံျပာရည္ တို႔ကိုလည္း ေလွ်ာ့စားပါ။ အဆီအအိမ့္နဲ႔ ခ်ဳိလြန္းတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အုန္းႏို႔ကိုေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီး၀လံေတြကို မ်ားမ်ားစားေပးရပါမယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို တစ္ေန႔နာရီ၀က္နဲ႔ တစ္ပတ္မွာ ၅ရက္လုပ္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ ဘယ္လိုေလ့က်င့္ခန္းကိုမဆို ေခြၽးထြက္တဲ့အထိ လုပ္ေဆာင္ေပးရပါမယ္။ ေဆးလိပ္နဲ႔ ေဆးရြက္ႀကီး မေသာက္ရပါဘူး။ အရက္ကို အႏၲရာယ္ျဖစ္ေလာက္တဲ့အတိုင္းအတာအထိ မေသာက္ရပါဘူး။ ဒါက ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္သူေရာ မျဖစ္ေသးတဲ့သူေတြပါ ကာကြယ္ရမယ့္ပံုစံကို ဆိုလိုတာပါ။
(၂) ေသြးတိုးေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူမ်ား ကာကြယ္ျခင္း (Primary Prevention)
ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ေသးေပမယ့္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိတဲ့သူေတြကို ကာကြယ္တာပါ။ ေသြးတိုးေရာဂါ မ်ဳိး႐ိုးရွိတဲ့သူ၊ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္တဲ့သူေတြကို ေရြးထုတ္ၿပီး ေသြးတိုးေရာဂါမျဖစ္ခင္ စစ္ေဆးတာကိုဆိုလိုပါတယ္။ အဲဒီလို ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခရွိသူေတြကုိ မွန္မွန္စစ္ေဆးေပးမယ္။ သူတို႔ေတြ ေသြးမတိုးခင္ တိုက္႐ိုက္ကုသမႈေပးၿပီး ေသြးတိုးမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးတာပါ။
ေသြးတိုးေရာဂါရွိတဲ့သူေတြအေနနဲ႔ ေသခ်ာကာကြယ္မႈမလုပ္မိလို႔ မသန္စြမ္းမႈျဖစ္သြားရင္ အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့တဲ့အျပင္ ျပဳစုဖို႔ လူကလည္းလိုအပ္လာပါတယ္။ လူနာအေနနဲ႔ဘ၀ေနထိုင္မႈဆိုင္ရာ အရည္အေသြးလည္း မရွိေတာ့ပါဘူး။ မိသားစုမွာလည္း ကုန္က်စရိတ္ အပိုကုန္တဲ့အျပင္ မိသားစုမွာလည္း ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးျဖစ္ရပါတယ္။ နာတာရွည္ေရာဂါကိုမကာကြယ္ရင္ တစ္သက္လံုး ကုသမႈခံယူေနရေတာ့မွာ ျဖစ္ပါတယ္ . . .
(၃) ေသြးတိုးေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါ မျဖစ္ေစရန္ကာကြယ္ျခင္း (Secondary Prevention)
ဒါကေတာ့ ေသြးတိုးၿပီးသား လူနာေတြအေနနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္မႈေပးတာပါ။ ဒီလိုလူနာေတြကို လိုအပ္သလို ေဆးေတြေပးပါတယ္၊ ေဆးအတိုး အေလွ်ာ့လုပ္တယ္။ ဒါက ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ မျဖစ္လာေအာင္ ကာကြယ္ေပးတာပါ။
ရာသက္ပန္ ေဆးကုသမႈခံယူတဲ့နည္းနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါရဲ႕ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ (ဥပမာ- ေလျဖတ္တာ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းတာ) မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးေနတဲ့ လူနာေတြအေနနဲ႔ ေသြးတိုးက်ေဆးေသာက္လုိ႔ ေသြးေပါင္က်သြားၿပီဆိုရင္လည္း ေသြးထိန္းေဆးကို ေသာက္ေပးဖို႔လိုပါတယ္။ လူနာေတြက ေသြးေပါင္အရမ္းက်သြားမလားဆိုတဲ့စိတ္နဲ႔ မိမိဘာသာေသြးက်ေဆးကို ရပ္ပစ္တတ္ပါတယ္။ ဒီလိုမလုပ္သင့္ပါဘူး။ ေသြးေပါင္က ၉၀/၆၀ mmHg ရွိမွ က်တယ္လို႔ ေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးတိုးရွိသူေတြအေနနဲ႔ ေဆးမျဖတ္ခင္ ဆရာ၀န္နဲ႔ အရင္တိုင္ပင္ပါလို႔ ေျပာလိုပါတယ္။
(၄) ေသြးတိုးေရာဂါ၏ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေၾကာင့္ အသက္အႏၲရာယ္မထိခိုက္ေစရန္ ကာကြယ္ျခင္း (Tertiary Prevention)
ဒီအေျခအေနက ေသြးတိုးထားတဲ့သူေတြမွာ ေနာက္ဆက္တြဲျပႆနာကလည္း ျဖစ္ၿပီးသား.. သူတို႔ကို အသက္အႏၲရာယ္မထိခိုက္ေအာင္ ကာကြယ္မႈေပးတာျဖစ္ပါတယ္။ အသက္ ၄၀ေက်ာ္လာရင္လည္းေကာင္း၊ မိဘမ်ဳိး႐ိုးရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ အ၀လြန္ရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္း ရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ေသြးခ်ဳိရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ ရွိရင္ေသာ္လည္းေကာင္း ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္သင့္ပါတယ္။ မွန္မွန္ခ်ိန္တယ္ဆိုတာက အထက္က အခ်က္ေတြရွိေနရင္ေတာ့ တစ္ပတ္တစ္ခါ၊ ႏွစ္ပတ္တစ္ခါေတာင္ အနည္းဆံုးခ်ိန္သင့္ပါတယ္။ အဲဒီအခ်က္ေတြမရွိရင္ေတာ့ တစ္လတစ္ခါ၊ ႏွစ္လတစ္ခါ ခ်ိန္လို႔ရပါတယ္။ တစ္ႏွစ္မွာေတာ့ အနည္းဆံုးႏွစ္ခါေလာက္ ခ်ိန္သင့္ပါတယ္။
ေမး. ေသြးေပါင္က ေဆးခန္းမွာတိုင္းတာနဲ႔ အိမ္မွာတိုင္းတာ အေျပာင္းအလဲရွိေတာ့ ဘယ္လိုအတိုင္းအတာဆိုရင္ ေသြးတိုးရွိတယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာ ေသြးေပါင္က ၁၄၀/၉၀ mmHg နဲ႔ အထက္ရွိရင္ ေသြးတိုးတယ္လို႔ေခၚပါတယ္။ အဲဒီမွာေတာင္ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းမွာခ်ိန္တဲ့ ေသြးဖိအားနဲ႔ အိမ္မွာခ်ိန္တဲ့ ေသြးဖိအားက မတူပါဘူး။ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းေတြမွာခ်ိန္လို႔ ၁၄၀/၉၀ mmHg ေက်ာ္ရင္ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အိမ္မွာခ်ိန္တယ္ဆိုရင္ေတာ့ ၁၃၅/၈၅ mmHg ေက်ာ္မွ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အနည္းဆံုး သံုးခါခ်ိန္ၾကည့္လို႔ တကယ္တက္မွ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေသြးေပါင္က်တယ္ဆိုတာကလည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ ၉၀/၆၀ mmHg ေအာက္ေလ်ာ့ရင္ ေသြးေပါင္က်တယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အဲဒီၾကားပမာဏကိုေတာ့ ေသြးဖိအားပံုမွန္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
