၊ ဇြန္ခိုင္ဦး ၊ (ေဆး၀ါးတကၠသိုလ္)
ကြၽန္မတို႔ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေကာင္းက်ဳိးမျပဳဘဲ လူေတြကို ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ပါးထိခိုက္ေအာင္ အေႏွာင့္အယွက္ ေပးေနသူေတြဆိုရင္ “အမႈိက္” ဆိုၿပီး လူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းက တင္စားေျပာဆိုေလ့ ရွိၾကပါတယ္။ တကယ္ပဲ ကြၽန္မတို႔ ပတ္၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ အမႈိက္ေတြကလူေတြကို က်န္းမာေရးျပႆနာ ေပးေနၿပီလား . . အမႈိက္လိုလူေတြေတာင္ ေသခ်ာဆံုးမ ျပဳျပင္ေပးလိုက္မယ္ဆိုရင္ လူေကာင္းျဖစ္လာတဲ့ ဥပမာေတြ ရွိေနပါတယ္။ အဲဒီလုိပဲ . . ကြၽန္မတို႔၀န္းက်င္မွာရွိတဲ့ အမႈိက္ေတြေၾကာင့္ လူေတြကို ေဘးအႏၲရာယ္မျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လို စြန္႔ပစ္သင့္တယ္၊ အမ်ားျပည္သူနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ေနရာေတြမွာ ကိုယ့္အသိစိတ္ဓာတ္နဲ႔ကိုယ္ လူအမ်ား၀ိုင္း၀န္းၿပီး ေကာက္သိမ္းသင့္တယ္၊ အမႈိက္ကေန ေကာင္းက်ဳိးရရွိေအာင္ ဘယ္လို လုပ္ေဆာင္သင့္တယ္ဆိုတဲ့ အေၾကာင္းအရာဗဟုသုတေတြကို Healthy Life ဂ်ာနယ္ စာဖတ္ပရိသတ္ေတြအတြက္ က်န္းမာေရးပညာ၊ အၿငိမ္းစားၫႊန္ၾကားေရးမွဴး ေဒါက္တာခင္ေမာင္လြင္နဲ႔ ေတြ႕ဆံုေမးျမန္း ေဖာ္ျပေပးလိုက္ပါတယ္။
ေမး. ပတ္၀န္းက်င္မွာ အမႈိက္ေတြရွိတာေၾကာင့္ လူေတြရဲ႕က်န္းမာေရးကို ဘယ္လို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. အမႈိက္က ဘာအမႈိက္လဲဆိုတဲ့အေပၚ မူတည္တယ္။ တခ်ဳိ႕က အမႈိက္ဆိုေပမယ့္ ေျမေဆြးျပန္လုပ္လို႔ရတဲ့ဟာ ရွိတယ္၊ တခ်ဳိ႕က်ေတာ့ ဘယ္လိုမွ သန္႔ရွင္းလို႔မရတဲ့ အရာေတြရွိတယ္ (ဥပမာ ပလတ္စတစ္လို အမႈိက္မ်ဳိး)၊ ေနာက္တစ္ခုက အမႈိက္ဆိုေပမယ့္ ေဘးအႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အမ်ဳိးအစားရွိတယ္၊ (ဥပမာ ပုလင္းကြဲ၊ အပ္ စသျဖင့္ေပါ့ . .)
အိမ္ေတြမွာကေတာ့ အမ်ားဆံုးထြက္တဲ့အမႈိက္က ပလတ္စတစ္အမႈိက္ပါ။ ၿပီးေတာ့ စားေသာက္တဲ့ စားၾကြင္းစားက်န္အမႈိက္ေတြလည္း ရွိပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္မ်ဳိးကိုခြဲၿပီး ပစ္ႏိုင္ရင္ေတာင္ အေတာ္အက်ဳိးရွိပါတယ္။ အမႈိက္ေတြကိုေရာၿပီး ပစ္တဲ့အခါ အမႈိက္ေကာက္မယ္ဆိုရင္ေတာင္ ေကာက္တဲ့သူအတြက္ အခက္အခဲရွိပါတယ္။
အမႈိက္ေတြကို ေသခ်ာမရွင္းလင္းတဲ့အတြက္ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာေတြက နံပါတ္တစ္ ေရာဂါပိုး ပ်ံ႕ႏွံ႔တာပါ။ ဒါက အမႈိက္မွာကို ပါလာတာျဖစ္ၿပီး လူေတြကိုကူးစက္တာပါ။
ေနာက္တစ္ခ်က္က အမႈိက္ကိုအေၾကာင္းျပဳၿပီး ေရာက္လာတဲ့ပိုးေကာင္ေတြ . .ယင္ေကာင္၊ ၾကြက္၊ ေခြး .. ဘယ္လိုေကာင္ေတြပဲ ေရာက္လာ၊ ေရာက္လာ လူေတြရဲ႕က်န္းမာေရးကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ယင္ေကာင္၊ ၾကြက္နဲ႔ ေခြးေတြမွာျဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြက လူေတြဆီကို ပ်ံ႕ႏွံ႔လာႏိုင္ပါတယ္။ အိမ္ထဲမွာ အမႈိက္ရွိေနရင္ အိမ္ထဲမွာေရာဂါေတြကို ေမြးထားတဲ့အတိုင္းပဲ . .အလားတူ အိမ္၀န္းထဲ၊ ရပ္ကြက္ထဲမွာ အမႈိက္ရွိေနရင္ က်န္းမာေရးထိခိုက္ ေစႏိုင္တယ္။ ဒါေၾကာင့္အမႈိက္ကို စနစ္တက်စြန္႔ပစ္တာက က်န္းမာေရးအတြက္ အေရးႀကီးပါတယ္။
ေမး. အမႈိက္ေၾကာင့္ အႏၲရာယ္ေပးႏိုင္တဲ့ အရာေတြထဲမွာ အထူးသတိျပဳသင့္တာရွိရင္ သိပါရေစ ဆရာ။
ေၿဖ. ဒီေနရာမွာ သတိျပဳသင့္တာက အမႈိက္ထဲမွာပါလာတဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းပဲ။ စက္႐ံု၊ အလုပ္႐ံုထဲကစြန္႔ပစ္တဲ့ အမႈိက္ေတြမွာဆိုရင္ စက္႐ုံ၊ အလုပ္႐ံုနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ဓာတ္ပစၥည္းေတြ ပါလာတယ္။ ေဆး႐ံုကစြန္႔ပစ္တဲ့ အမႈိက္ေတြဆိုရင္ ေဆး၀ါးေတြ ပါလာတယ္။ ကမၻာေပၚမွာအညစ္ပတ္ဆံုး အမႈိက္ထြက္တဲ့ေနရာက ေဆး႐ံုပဲ . . ဒါေပမဲ့ လူအမ်ားဂ႐ုမစိုက္ဆံုး ေနရာကလည္း ေဆး႐ံုပဲ . .ဒီေဆး႐ံုကေနထြက္လာတဲ့ အမႈိက္ေတြကို စနစ္တက်မစြန္႔ပစ္တာေၾကာင့္ ျဖစ္လာႏိုင္တဲ့ က်န္းမာေရးျပႆနာက ေဆးမတိုးတဲ့ပိုးေတြ ျဖစ္လာတာပါ။
ေနာက္စြန္႔ပစ္ပစၥည္း အမႈိက္ေတြကက်ေတာ့ ေမြးျမဴေရးကထြက္လာတဲ့ အမႈိက္ေတြ . . တိရစၦာန္ေတြကထြက္လာတဲ့ အမႈိက္ေတြမွာပါလာတဲ့ ေရာဂါပိုးေတြက လူကိုျပန္ၿပီး ကူးေစႏိုင္ပါတယ္။
အလုပ္႐ံုေတြကထြက္လာတဲ့ အမႈိက္ေတြမွာ အဆိပ္ပါတဲ့အမႈိက္ေတြ ( ခဲဆိပ္၊ ျပဒါးဆိပ္၊ ဆိုင္ယာႏိုက္အဆိပ္ ) စတာေတြ ပါလာတတ္တယ္။ အဲဒီအမႈိက္ေတြပါလာရင္ သက္ဆိုင္ရာ အဆိပ္ေပၚမူတည္ၿပီး က်န္းမာေရးျပႆနာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
ေမး. အမႈိက္ေၾကာင့္ရတဲ့ ျပႆနာေတြထဲမွာ ဘယ္အရာက စိတ္ညစ္စရာအေကာင္းဆံုး ျဖစ္ပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. အမႈိက္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စိတ္ညစ္စရာအေကာင္းဆံုး ျပႆနာက အနံ႔ပဲျဖစ္ပါတယ္။ အမႈိက္ပံုက ထြက္လာတဲ့အနံ႔က လူေတြအတြက္ ေအာ္ဂလီဆန္ခ်င္စရာေကာင္းၿပီး ၾကာလာေလေလ ပိုဆိုးေလေလပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အမႈိက္ပံုကထြက္လာတဲ့ အရည္ေတြက ေျမႀကီးထဲကို စိမ့္က်ႏိုင္ရင္ က် . . မက်ရင္ ဒုကၡေပးပါတယ္။ ေရထဲကိုစိမ့္က်တဲ့အခါ ျဖစ္ျဖစ္၊ ေျမႀကီးထဲစိမ့္၀င္တဲ့အခါ ျဖစ္ျဖစ္ က်န္းမာေရးျပႆနာ ေပးပါတယ္။
ေမး. အမႈိက္စိုနဲ႔ အမႈိက္ေျခာက္မွာ ဘယ္အရာကက်န္းမာေရးအတြက္ ဆိုးက်ဳိးပိုရွိပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. အမႈိက္စိုက အရည္ေတြ ပိုထြက္လာႏိုင္တယ္၊ ဒါေပမဲ့ အမႈိက္ေျခာက္ဆိုတဲ့ေနရာမွာ ေဆးထိုးအပ္လိုအရာကို အမႈိက္ေျခာက္လို႔ သတ္မွတ္လို႔မရဘူး၊ အၾကမ္းဖ်င္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ အမႈိက္ေျခာက္ကေန ေရာဂါပိုးျပႆနာ ေပးႏိုင္တဲ့အႏၲရာယ္က အမႈိက္စိုထက္ ပိုနည္းပါတယ္။
ေမး. ေကာက္ထားတဲ့အမႈိက္ေတြကို မီး႐ႈိ႕တာ၊ ေျမျမႇဳပ္တာ . . အစရွိတဲ့ နည္းေတြထဲက ဘယ္လိုနည္းနဲ႔ ဖယ္ရွားတာက အေကာင္းဆံုးျဖစ္မလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. ဒါကအခုထက္ထိ ျပႆနာရွိေနတုန္းပဲ။ အမႈိက္ကို ေျမျမႇဳပ္မယ္ဆိုရင္ ဘယ္ေျမမွာ ျမႇဳပ္မလဲဆိုတဲ့ အခက္အခဲရွိတယ္၊ ေျမေစ်းေတြတက္တဲ့အခ်ိန္မွာ အမႈိက္ပံုႏိုင္တဲ့ေနရာေတာင္ ရွာရခက္ခဲလာပါတယ္။ အမႈိက္ပံုထားတဲ့ ေနရာကေနထြက္လာတဲ့ အနံ႔နဲ႔ျပန္႔လာတဲ့အရည္ေတြက လူေတြကို ဒုကၡေပးႏိုင္ပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားမွာက်ေတာ့ ၿမိဳ႕ျပအမႈိက္ေတြကို စနစ္တက်စုပံုၿပီး အမႈိက္ကေန ဓာတ္ေငြ႕ထုတ္လုပ္တယ္၊ ဓာတ္ေငြ႕ကေန လွ်ပ္စစ္ထုတ္တယ္၊ အမႈိက္ကေန ေျမၾသဇာထုတ္တယ္ . . ဒီလိုေတြ လုပ္ၾကတယ္ . . အဲဒီလိုလုပ္ႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ ေနရာလိုလာပါၿပီ။
အမႈိက္မီး႐ႈိ႕ရင္ ထြက္လာတဲ့အနံ႔ေၾကာင့္ ေလထုနဲ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို ညစ္ညမ္းမႈ ျဖစ္ေစပါတယ္။ အမႈိက္မီး႐ႈိ႕စက္ေတြနဲ႔ စနစ္တက်႐ႈိ႕ႏိုင္ရင္ေတာ့ ေကာင္းပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလိုစနစ္တက် မီး႐ႈိ႕ႏိုင္ဖို႔ဆိုတာလည္း အေတာ္ေလး ခက္ပါတယ္ျဖစ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ အမႈိက္ကို မီးမ႐ႈိ႕ဘဲခြဲျခားၿပီး ပစ္ႏိုင္ရင္ ပိုေကာင္းပါတယ္။
ႏိုင္ငံျခားတိုင္းျပည္တခ်ဳိ႕ဆိုရင္ ၿမိဳ႕ျပမွာရွိတဲ့ အမႈိက္ပံုကို ၿမိဳ႕ျပသတၱဳတြင္းလို႔ေတာင္ ေခၚၾကတယ္၊ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ၿမိဳ႕ျပအမႈိက္ေတြထဲကေန တန္ဖိုးရွိတဲ့ပစၥည္းေတြ ရႏိုင္လို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ ကြန္ပ်ဴတာအေဟာင္း၊ တယ္လီဖုန္းအပ်က္ စသျဖင့္ အမႈိက္ေတြဆိုရင္ ကြန္ပ်ဴတာထဲမွာရွိေနတဲ့ Computer Chips ကို ျပန္သံုးၾကတယ္၊ အမႈိက္ကို စနစ္တက်ခြဲျခားၿပီး ျပန္လည္သန္႔စင္လိုက္ရင္ ေရႊတြင္းကရတာထက္ေတာင္ ေရႊပိုထြက္တယ္ဆိုၿပီး အမႈိက္ေလ့လာတဲ့ပညာရွင္ေတြက ဆိုထားပါတယ္။
ေမး. အမႈိက္ပံုအနီးမွာေနထိုင္တဲ့အခါ ကေလးေတြကို ဘယ္လိုက်န္းမာေရးအႏၲရာယ္ေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. ကေလးပဲျဖစ္ျဖစ္၊ လူႀကီးပဲျဖစ္ျဖစ္ အမႈိက္ေၾကာင့္ က်န္းမာေရးျပႆနာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ပိုဆိုးတာက ကိုယ္ကိုယ္တိုင္က အမႈိက္နဲ႔ထိေတြ႕ေနရတယ္ဆိုရင္ ေရာဂါပိုးကူး႐ံုတင္မက အဆိပ္အေတာက္လည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္၊ ခဲဆိပ္ပါတဲ့အမႈိက္ကို ကိုင္တြယ္မိရင္ ခဲဆိပ္သင့္ႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးက်ေတာ့ ပိုအႏၲရာယ္ႀကီးပါတယ္။
ေမး. စင္ကာပူလို ပတ္၀န္းက်င္သန္႔ရွင္းတဲ့ ႏိုင္ငံျဖစ္လာဖို႔ဆိုရင္ ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္ သြားသင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. ပတ္၀န္းက်င္သန္႔ရွင္းေရး ေကာင္းဖို႔ဆိုရင္ အစကတည္းက ၿမိဳ႕ျပကိုစနစ္တက် တည္ေဆာက္ထားသင့္ပါတယ္။
စင္ကာပူဆိုတာအရင္တုန္းက ျမန္မာႏိုင္ငံထက္ညစ္ပတ္ၿပီး စုတ္ျပတ္ေနတဲ့ ရြာေလးတစ္ရြာအဆင့္ပဲ ရွိပါတယ္။ အဲဒါကိုစနစ္တက် ေကာင္းေအာင္လုပ္လိုက္တဲ့အခါ အခုဆို အလြန္သန္႔ရွင္းတဲ့ႏိုင္ငံ ျဖစ္သြားတာပါပဲ။ ေကာင္းေအာင္လုပ္တယ္ဆိုတာ တစ္ပြဲထိုးေကာင္းေအာင္ လုပ္လို႔မရပါဘူး။ ေကာင္းေနတဲ့အရာကို ေရရွည္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔အတြက္ စနစ္ဆိုတာ ရွိသင့္ပါတယ္။
အဲဒီလို ေရရွည္ထိန္းသိမ္းႏိုင္ဖို႔ဆိုရင္ စက္မႈ၊ ေငြေၾကး၊ ပစၥည္း စတာေတြတင္မၿပီးဘဲ လူေတြရဲ႕အသိစိတ္ဓာတ္နဲ႔ စည္းကမ္းလည္း လိုအပ္ပါတယ္။ အိမ္တိုင္းအိမ္တိုင္းကေန အမႈိက္ကို စည္းကမ္းမရွိ ထြက္လာတယ္ဆိုရင္ ႀကီးက်ယ္တဲ့အေရးယူမႈ လုပ္ရမယ္၊ တစ္ေယာက္နဲ႔တစ္ေယာက္ အမႈိက္နဲ႔ပတ္သက္လာရင္ အေရးတယူ ေစာင့္ၾကည့္ရမယ္. .
ဂ်ပန္ႏိုင္ငံမွာ အမႈိက္စိုနဲ႔အမႈိက္ေျခာက္ကို မွားၿပီးထည့္လိုက္တာနဲ႔ ခ်က္ခ်င္းသတိေပးမယ့္သူ ရွိတယ္၊ မီးဖိုကထြက္လာတဲ့ အမႈိက္၊ ဧည့္ခန္းထဲလွည္းက်င္းရာက ထြက္လာတဲ့အမႈိက္ စတာေတြကို ဘယ္လိုစြန္႔ပစ္မလဲဆိုတဲ့ လူနဲ႔ပတ္သက္တဲ့စနစ္ေတြက ပိုၿပီးအေရးႀကီးပါတယ္။
ေမး. အမႈိက္ကင္းစင္ၿပီး ပတ္၀န္းက်င္သန္႔ရွင္းရင္ လူ႔သက္တမ္းက ပိုရွည္လာႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
ေၿဖ. လူ႔သက္တမ္းက ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ လူေနမႈအဆင့္ေပၚမွာလည္း မူတည္ေနတာပါပဲ။ လူေတြရဲ႕ သက္ရွည္က်န္းမာေရးက ပတ္၀န္းက်င္၊ လူေနမႈဘ၀ဟန္ (Lifestyle) ၊ ဗီဇ၊ က်န္းမာေရးေစာင့္ေရွာက္မႈ အဆင့္အတန္း . . ဒီေလးမ်ဳိးေပၚမူတည္ၿပီး ေျပာင္းလဲသြားပါတယ္။ ပတ္၀န္းက်င္ေၾကာင့္ ေရာဂါျဖစ္ရတာရွိသလို ပတ္၀န္းက်င္ေကာင္းသြားရင္ အသက္ပိုရွည္လာမွာပါ။
ေမး. အမႈိက္ကင္းစင္တဲ့ တိုင္းျပည္ျဖစ္ဖို႔ ဘယ္အရာေတြက အေရးပါမႈရွိပါသလဲ ဆရာ။
ေၿဖ. အမႈိက္ကင္းစင္တဲ့ တိုင္းျပည္ျဖစ္ဖို႔ဆိုရင္ တစ္ဦးခ်င္းတာ၀န္ယူမႈနဲ႔ မိသားစု၊ ရပ္ရြာအလိုက္ တာ၀န္ယူမႈေတြ ရွိရမယ္၊ ၿပီးေတာ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာသန္႔ရွင္းမႈကို ခ်မွတ္ေပးတဲ့မူ၀ါဒနဲ႔ ဥပေဒေတြခ်မွတ္ေပးဖို႔ လိုတယ္။ အဲဒီမူ၀ါဒနဲ႔ ဥပေဒေတြကို ၀ိုင္းၿပီးၾကပ္မတ္ေပးမယ့္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းလည္း ရွိသင့္ပါတယ္။ အဲဒါေတြမရွိရင္ မလြယ္ပါဘူး။ ပိုက္ဆံရွိ႐ံုနဲ႔လည္း မသန္႔ရွင္းႏိုင္ဘူး၊ ကိုယ့္ေဘးအိမ္က အမႈိက္ပံုထားတာကို ကိုယ္သြားရွင္းေပးလို႔မွ မရတာပဲ။ ဒီေတာ့ ရပ္ရြာ၊ ရပ္ကြက္ထဲမွာေနတယ္ဆိုရင္ သူ႔ရပ္ရြာအလိုက္၊ ရပ္ကြက္အလိုက္ခ်မွတ္ထားတဲ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို လိုက္နာၾကဖို႔ လိုပါတယ္။ စက္႐ံုအလုပ္႐ံုကထြက္တဲ့ အမႈိက္ေတြ စည္းကမ္းတက်ပစ္ဖို႔ဆိုရင္ ဥပေဒနဲ႔ ေသခ်ာထိန္းကြပ္မွ ရပါလိမ့္မယ္။
ေမး. အမႈိက္သန္႔ရွင္းတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ဖို႔ အေျခခံအက်ဆံုး လုပ္သင့္တဲ့နည္းလမ္းက ဘာျဖစ္မလဲ ဆရာ။
ေၿဖ.
အမႈိက္သန္႔ရွင္းတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္ျဖစ္ဖို႔ တကယ္လုပ္တာကေန စၾကရင္ အေကာင္းဆံုးပါပဲ။ အနည္းဆံုး ကိုယ့္အိမ္ကေန အမႈိက္စိုနဲ႔အမႈိက္ေျခာက္ဆိုတဲ့ အမ်ဳိးအစားႏွစ္ခုေလာက္ကို ခြဲထုတ္ၿပီး စြန္႔ႏိုင္ရင္ေတာင္ အေတာ္ဟုတ္လွပါၿပီ။ ေဘးအႏၲရာယ္မရွိတဲ့ အမႈိက္နဲ႔ ေဘးအႏၲရာယ္ရွိတဲ့ အမႈိက္ဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးခြဲပစ္သင့္တယ္။ ဥပမာ စကၠဴအမႈိက္ဆိုရင္ ပိုက္ဆံေတာင္ ရေသးတယ္၊ တကယ္လို႔ ပုလင္းကြဲပစ္မယ္ဆိုရင္ေတာ့
ကိုယ့္အိမ္ကပုလင္းကြဲကို ေကာက္မိတဲ့အမိႈက္ေကာက္သမား မေတာ္တဆလက္ရွႏိုင္တယ္၊ ေဆးထိုးအပ္ဆို ပိုးကူးစက္ႏိုင္တယ္။ အထူးသျဖင့္ အမ်ားျပည္သူနဲ႔ဆိုင္တဲ့ ေနရာေတြကထြက္တဲ့ အမႈိက္ေတြကိုေတာ့ ၀ိုင္းၿပီးေတာ့ ထိန္းသိမ္းျပဳျပင္ေပးၾကဖို႔ လိုပါတယ္။
