———၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ၊———
မိမိကိုယ္မိမိ အဆံုးစီရင္ျခင္းအတိုင္းအတာ
ကမာၻတ၀န္းလံုး ေသဆံုးသူေတြထဲမွာ ၁ ဒႆမ ၄ ရာခုိုင္ႏႈန္းက မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသမႈေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ လူဦးေရတစ္သိန္းမွာ တစ္ႏွစ္အတြင္း မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသသြားသူ (၁၁ ဒႆမ ၄) ေယာက္ရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏို္င္ငံမွာ လူဦးေရတစ္သိန္းမွာ တစ္ႏွစ္အတြင္း မိမိကိုယ္မိမိအဆံုးစီရင္သူ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္က ၃ ဒႆမ ၅ ေယာက္ရွိၿပီး ၂၀၁၆ ခုႏွစ္မွာ ၉ ဒႆမ ၅ ေယာက္ရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။( Statista 2020)။ ၂၀၁၉ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသသြားသူစုစုေပါင္း ၄၀၀၀ ေက်ာ္ရွိတယ္လို႔လည္း ဖတ္လိုက္ရတယ္။ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသသူတစ္ေယာက္ရွိရင္ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားသူက ၂၀ ေယာက္ရွိပါတယ္။
မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသႏိုင္ေျခမ်ားျပားေစေသာ အေၾကာင္းရင္းအခ်က္အလက္မ်ား
ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရး- ကုုသရခက္တဲ့နာတာရွည္ေရာဂါ၊ နာတာရွည္နာက်င္ကိုက္ခဲေရာဂါနဲ႔ မသန္စြမ္းျဖစ္ေစတဲေရာဂါခံစားရသူေတြထဲမွာ မိမိဘ၀ကို အရႈံးေပးခ်င္စိတ္ရွိသူမ်ားျပားတယ္။ ဥပမာ-ေက်ာက္ကပ္တုစက္နဲ႔ ကုသဖို႔ လိုအပ္တဲ့ နာတာရွည္ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါ၊ နာတာရွည္အဆုတ္ေရာင္အဆုတ္ပြ (COPD)ေရာဂါ၊ ကင္ဆာေရာဂါ၊ HIV/AIDS ခုခံအားက်ဆင္းေရာဂါ၊ ေလးဘက္နာေရာဂါ (Quadriplegia)၊ အေထြေထြၾကြက္သားေသေရာဂါ (Multiple Sclerosis) ၊ နာတာရွည္ ႏွလံုးအားနည္းေရာဂါ၊ ဦးေႏွာက္ ေလျဖတ္ေရာဂါ၊ ဆီးခ်ိဳေရာဂါနဲ႔ လူငယ္ေတြထဲမွာပန္းနာေရာဂါ စသည္တို႔ျဖစ္တယ္။
စိတ္က်န္းမာေရး- မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသသူေတြထဲမွာ၊ ၉၀ ရာခုိင္ႏႈန္းေလာက္က စိတ္ေရာဂါတစ္ခုခု ခံစားေနရတာေတြ႔ရွိရတယ္။ စိတ္က်ေရာဂါ၊စိတ္က်စိတ္ၾကြေရာဂါ၊ အရက္စြဲေရာဂါ၊ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါနဲ႔ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါမ်ား ျဖစ္တယ္။ အဲ့လိုေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ၊ ၅ ရာခုိင္ႏႈန္းမွ ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းက မိမိကိုယ္မိမိ အဆံုးစီရင္သြားတတ္ပါတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္ျခင္း၊ ေဒါသႀကီးျခင္း၊ တဇြတ္ထိုးလုပ္တတ္ျခင္း၊ အဆိုးျမင္စိတ္မ်ားျခင္းစတဲ့ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြး ခ်ဳိ ႔ယြင္းလကၡဏာလြန္ကဲရင္လည္း မိမိကိုယ္မိမိ အႏၱရာယ္ ျပဳႏိုင္ေျခမ်ားတယ္။ အစားေရွာင္လြန္းေရာဂါ (Anorexia Nervosa)၊အစားၾကဴးေရာဂါ (Bulimia)နဲ႔ ေဘးအႏၱရာယ္ၾကံဳေတြၿပီး ျဖစ္ပြားစိတ္ဖိစီးမႈေရာဂါ (PTSD) ရွိသူမ်ားထဲမွာ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသႏႈန္းမ်ားတယ္။
လူမႈေရးျပႆနာအခက္အခဲ – ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုန္ဆံုးျခင္း၊ နစ္နာဆံုးရႈံးမႈ ခံစားရျခင္း၊ အရွက္တကဲြျဖစ္ရျခင္း၊ သိကၡာခ်တာခံရျခင္း၊ ဒါမွမဟုတ္၊ ထြက္ေပါက္မရွိေလွာင္ပိတ္မိေနသလိုခံစားရျခင္းစတဲ့ဖိစီးမႈမ်ဳိးကို ျဖစ္ေစတဲ႔ လူမႈေရးျပႆနာနဲ႔ ၾကံဳေတြ႔ရရင္ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသခ်င္စိတ္ ျဖစ္ေပၚတတ္ပါတယ္။ ဥပမာ- အလုပ္ျပဳတ္ျခင္း၊ စီးပြားေရးပ်က္စီးျခင္း၊ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာစီးပြားေရးပ်က္စီးျခင္းနဲ႔ အေၾကြးထူလာျခင္းက မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသမႈ ျဖစ္ေစတဲ့ အဓိကလူမႈေရးျပႆနာ ျဖစ္တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ (Myanmar Times 6 July 2018)။
လူငယ္လူရြယ္ေတြထဲမွာ စာေမးပြဲက်ျခင္း၊ ခ်စ္သူကပစ္ပယ္တာခံရျခင္း၊ ေက်ာင္းမွာအႏိုင္က်င့္တာခံရျခင္း၊ လူမႈ႔ကြန္ရက္ထဲမွာ အႏိုင္က်င့္တာ၊ လုိက္လံေႏွာင့္ယွက္တာ၊ အရွက္ခြဲတာ၊ အပုပ္ခ်တာခံရျခင္းစတဲ့ အေတြ႔အၾကံဳရွိရင္ သတိထားရမယ္။ အရြယ္ေရာက္သူေတြထဲမွာ၊ အိမ္ေထာင္ပ်က္ျခင္း၊ မိသားစု၀င္တဦးဦး ေသဆံုးျခင္း၊ အၾကမ္းဖက္ႏွိပ္စက္တာခံရျခင္းရွိရင္၊ ဒဏ္ခံရသူက ေခ်ာင္ပိတ္မိေနသလို ရုန္းထြက္ႏိုင္စြမ္း မရွိသလိုခံစားရမယ္။ မုဒိမ္းက်င့္ခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက၊ အရွက္ကြဲရတဲ့ဒဏ္ကိုမခံႏိုင္လို႔ ေသခ်င္စိတ္ ေပါက္လာႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္ေၾကာင္းရာဇ၀င္- မိသားစု၀င္ထဲမွာ မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသတဲ့ရာဇ၀င္နဲ႔ ယခင္ကမိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသဖို႔ႀကိဳးစားဖူးတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ရွိရင္၊ ပိုၿပီးသတိထားရမယ္။ အထက္မွာေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အခ်က္အလက္ ေတြရွိရင္ ဘယ္အသက္အရြယ္မွာမဆိုမိမိကိုယ္မိမိ အႏၱရယ္ျပဳဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လူငယ္ပိုင္းနဲ႔ အသက္အိုမင္းသူမ်ားထဲမွာမိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသႏႈန္းမ်ားျပားတာေတြ႔ရတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာမိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသသူမ်ားထဲမွာ ၂၂ ရာခိုင္ႏႈန္းကအသက္ ၁၈ ႏွစ္မွ ၂၅ ႏွစ္အတြင္းျဖစ္တယ္။ ၃၆ ရာခုိင္ႏႈန္းကေတာ့ အသက္ ၂၅ ႏွစ္မွ ၄၀ အတြင္းျဖစ္တယ္လို႔ ဖတ္လိုက္ရတယ္။
မၾကာမီ မိမိကိုယ္မိမိ သတ္ေသရန္ႀကိဳးစားမည့္ မီးနီျပအရိပ္လကၡဏာမ်ား
မိမိကိုယ္မိမိ အႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြရွိသူတိုင္း မိမိကိုယ္မိမိအဆံုးစီရင္သြားတာမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ မၾကာမ ီမိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသႏိုင္ေျခမ်ားျပားလာတဲ့ မီးနီျပလကၡဏာ (Imminent Risk) ေတြကို အထူးဂရုစိုက္ရပါတယ္။
♦ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသခ်င္တယ္။ ေသတာပဲေကာင္းပါတယ္ စသျဖင့္ ဖြင့္ဟေျပာဆိုျခင္း၊ မွတ္တမ္းေရးျခင္း၊ အရိပ္အျခည္ျပျခင္း။
♦ ကိုယ္ပိုင္ပစၥည္းေတြကို ေပးေ၀ျခင္း၊ ရွင္းလင္းပစ္ျခင္း၊ မိတ္ေဆြသူငယ္ခ်င္းမ်ားကို ေနာက္ဆံုး ႏႈတ္ဆက္ စကားလိုက္ေျပာျခင္း။
♦ မိမိကိုယ္မိမိအသက္အႏၱရာယ္ ျပဳရန္လိုအပ္တဲ့ ပစၥည္းမ်ားကိုစုေဆာင္းျခင္း၊ သို၀ွက္ထားျခင္း။ (ဥပမာ- အိပ္ေဆးစုေဆာင္းျခင္း၊ ႀကိဳးေခြကို ရွာေဖြ၀ွက္ထားျခင္း)
♦ အထီးက်န္ေနျခင္း၊ စကားေျပာနည္းလာျခင္း၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုန္ဆံုးစိတ္ရွိျခင္း၊ ထြက္ေပါက္မရွိ ေခ်ာင္ပိတ္မိ ေနသလိုခံစားလာရျခင္း။
♦ အႏၱရာယ္မကင္းတဲ့ အျပဳအမူမ်ား ျပဳလုပ္လာျခင္းဥပမာ- အရက္မူးေအာင္ေသာက္ျခင္း၊ မူးယစ္ေဆးမူးျခင္း။
♦ စိတ္အေျပာင္းအလဲ ျမန္လာျခင္း။
♦ တစ္ညလံုးအိပ္မေပ်ာ္ျခင္း။ အိမ္မ်က္ႏွာၾကက္ကိုသာစိုက္ၾကည့္ေနျခင္း။ အိပ္ရာမွ ထိုင္လိုက္ထလိုက္လုပ္ျခင္း။
♦ အေတြးရႈပ္ေထြးျခင္း။ အေၾကာင္းအရာတစ္ခုခုကိုသာထပ္တလဲစဥ္းစားေနျခင္း၊ အေတြးေဘာင္ က်ဥ္းေျမာင္း လာျခင္း (Tunnel Vision)
♦ အလြန္အမင္းစိုးရိမ္ေသာကပြားမ်ားေနျခင္း၊ အလြန္အမင္းဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း စသည္တုိ႔ျဖစ္ပါတယ္။
မိသားစုထဲမွာမိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသဖို႔ အႏၱရာယ္မ်ားသူရွိရင္ ဘာလုပ္သင့္သလဲ . . .
♦ မိမိကိုယ္မိမိအသက္အႏၱရာယ္ျပဳႏိုင္သူကိုတစ္ေယာက္တည္းမထားသင့္ဘူး။
♦ အသက္အႏၱရာယ္ျပဳဖို႔ အသံုျပဳႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းေတြကို သို၀ွက္ထားရမယ္။ ဥပမာ- ဓားလက္နက္၊ ပိုးသတ္ေဆး၊ အရက္ျပန္၊ ေဆးအမ်ဳိးမ်ဳိး။
♦ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသခ်င္စိတ္နဲ႔ပတ္သက္ၿပီးဖြင့္ဟေျပာဖို႔ အားေပးတိုက္တြန္းပါ။ ေ၀ဖန္တာ အျပစ္တင္တာမ်ဳိးမေျပာရဘူး။ စာနာေပးရမယ္။ နားလည္ေပးရမယ္။
♦ ေသျခင္းတရားဆိုတာ ထာ၀ရေျပာင္းလဲခ်င္လို႔မရေတာ့ဘူး။ အခုၾကံဳေတြ႔ေနရတဲ့ ျပႆနာေတြက တဒဂၤ။ ေျပာင္းလဲလို႔ရတယ္။ ေျပာင္းလဲသြားမွာေသခ်ာတယ္ဆိုတာကိုသတိေပးႏိုင္တယ္။
♦ ေသခ်င္တဲ့စိတ္ ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ အေၾကာင္းအရင္းေတြကိုေမးၾကည့္။ ဆက္လက္ၿပီးအသက္ရွင္ေနသင့္တဲ့ အေၾကာင့္ရင္းေတြကိုစဥ္းစားခုိင္း။ ေဆြးေႏြးခုိင္း။ ဘာဘာေရးနဲ႔ တရားျပေဖ်ာင္းဖ်။
♦ မိမိကိုယ္မိမိသတ္ေသျခင္းအေၾကာင္းကိုေျပာဆိုေဆြးေႏြးလို႔ ကာယကံရွင္ကသတ္ေသခ်င္စိတ္ပိုၿပီး ျပင္းျပလာမွာမဟုတ္ပါဘူး။ စိတ္သက္သာမႈ ရရွိေစပါတယ္။
♦ ကာယကံရွင္ကစိတ္ေရာဂါကုသေဆးေသာက္သံုးေနရတယ္ဆိုရင္၊ ေဆးမွန္မွန္ေသာက္ျဖစ္ေအာင္ ၾကည့္ရႈၾကပ္မေပးရမယ္။ ကုသေပးေနတဲ့ ေဆးရံု၊ ေဆးခန္းနဲ႔ ဆရာ၀န္ကို ဆက္သြယ္ေဆြးေႏြးသင့္တယ္။
♦ ကိုဗစ္ ၁၉ ကာလ၊ ေလာ့ေဒါင္းခံေနရတဲ့ အခ်ိန္မွာအေရးႀကီးရင္ ဆက္သြယ္အကူအညီေတာင္းႏိုင္တဲ့ Hotline တစ္ခုေတြ႔ရွိရတယ္။ Callme Today လို႔ ေခၚတယ္။ ဖုန္းနံပါတ္ + ၉၅၉ ၆၉၃ ၅၅၇ ၇၄၈ လို႔ သိရပါတယ္။