ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္
ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး)
ဘြဲ႕လြန္သင္တန္းသား ေဒါက္တာဂ်ဳိးဆက္က အရင္အပတ္က သူတာ၀န္ယူထားတဲ့အတိုင္း ကေလးသူငယ္ေတြမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ “ခင္မင္တြယ္တာမႈ ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါ” (Reactive Attachment Disorder (RAD))နဲ႔ “သူစိမ္းတရံဆံကို ေဖာ္ေရြလြန္းေရာဂါDisinhibited Social Engagement Disorder) (DSED) ေတြအေၾကာင္းကို စတင္ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“RAD ေရာဂါနဲ႔ DSED ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ေရွးဦးစြာ တင္ျပပါမယ္။ “ခင္မင္တြယ္တာမႈ ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါ”ရဲ႕ အဓိကလကၡဏာေတြကေတာ့-(က) အခက္အခဲရွိရင္၊ ေသာကေ၀ဒနာခံစားရရင္ အုပ္ထိန္းသူ လူႀကီးမိဘေတြရဲ႕ ႏွစ္သိမ့္မႈ၊ အကူအညီေပးမႈကို ရယူဖို႔ မေတာင္းဆိုဘူး၊ မႀကိဳးစားဘူး။ (ခ) လူႀကီးမိဘက ႏွစ္သိမ့္ကူညီမႈေပးလာရင္လည္း လက္ခံတုံ႔ျပန္ျခင္း မရွိဘူး။ (ဂ) မိဘအုပ္ထိန္းသူနဲ႔ မိသားစု၀င္ေတြကို တရင္းတႏွီး ဆက္ဆံမႈမရွိဘူး။ ေအးစက္စက္ မထံုတက္ေသး ဆက္ဆံတတ္တယ္။ (ဃ) တျခားကေလးသူငယ္ေတြနဲ႔လည္း ခင္ခင္မင္မင္ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံမႈ နည္းပါးတယ္။ (င) တစ္ခါတစ္ရံ အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္တိုတတ္ျခင္း၊ စိတ္ညစ္ေနျခင္းနဲ႔ စိုးရိမ္စိတ္၊ ေၾကာက္စိတ္ခံစားရတဲ့ အမူအရာေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရမယ္”
လူမႈေရးအရာရွိ စင္ဒီက ၾကားျဖတ္ေမးျမန္းတယ္။
“အဲဒီလို လကၡဏာမ်ဳိးကို ေအာ္တစ္ဇင္ေရာဂါ (Autistic Disorder) မွာလည္း ေတြ႕ရွိႏိုင္တယ္ မဟုတ္ဘူးလား”
“ကြၽန္ေတာ္သိသေလာက္ ေျပာရရင္ ေအာ္တစ္ဇင္ေရာဂါနဲ႔ ကြဲျပားတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ရွိပါတယ္။ ေအာ္တစ္ဇင္ေရာဂါမွာ ကေလးသူငယ္က လူေတြနဲ႔ ေျပာဆိုဆက္ဆံမႈ နည္းပါးတာ၊ စိတ္ခံစားတံု႔ျပန္မႈ မေဖာ္ျပတာေတြရွိတာ မွန္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကေလးသူငယ္က စကားေျပာေနာက္က်တာ၊ စကားေျပာခ်ဳိ႕ယြင္းတာနဲ႔ တစ္စံုတစ္ခုကို စိတ္စြဲၿပီး ထပ္တလဲလဲျပဳမူတဲ့ လကၡဏာေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အဲဒီလို ကြာျခားပါတယ္။ ဟုတ္ပါသလား ေဒါက္တာအုန္း”
စာေရးသူက လက္သီးဆုပ္ၿပီး လက္မေထာင္ျပေတာ့ ေဒါက္တာဂ်ဳိးဆက္က ဆက္လက္ေျပာဆိုပါတယ္။
“သူစိမ္းတရံဆံကို ေဖာ္ေရြလြန္းေရာဂါ” (DSED) လကၡဏာေတြကေတာ့-(က) လူစိမ္းသူစိမ္းနဲ႔ ေတြ႕ဆံုတဲ့အခါ အလြန္အမင္း ေဖာ္ေဖာ္ေရြေရြ ေျပာဆိုဆက္ဆံျခင္း၊ (ခ)သူစိမ္းတရံဆံနဲ႔ ဆက္ဆံတဲ့အခါ အသက္အရြယ္နဲ႔ မလိုက္တဲ့ အေျပာအဆို အျပဳအမူမ်ား (သို႔မဟုတ္) ယဥ္ေက်းမႈစည္းကမ္းနဲ႔ မသင့္ေတာ္တဲ့ အေျပာအဆို အျပဳအမူေတြကို ထုတ္ေဖာ္ျပျခင္း၊ (ဂ) မိဘအုပ္ထိန္းသူကို အသိမေပးဘဲ မိဘအုပ္ထိန္းသူရဲ႕ ခြင့္ျပဳခ်က္မရယူဘဲ ေနအိမ္မွ ထြက္ခြာလည္ပတ္ျခင္း၊ (ဃ) သူစိမ္းတရံဆံက ေခၚယူရင္ မိမိသေဘာအေလ်ာက္ အလြယ္တကူ လက္ခံလိုက္ပါသြားတတ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
RAD ေရာဂါနဲ႔ DSED ေရာဂါလကၡဏာေတြကို ကေလးတစ္ေယာက္တည္းမွာ ၿပိဳင္တူေတြ႕ရွိႏုိင္ပါတယ္။
လူမႈေရးအရာရွိစင္ဒီက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“အေမေက်ာ္ေဒြးေတာ္လြမ္းတယ္လို႔ ဆိုမွာေပါ့”
“စာသင္ေက်ာင္းမွာ ေတြ႕ရွိလာရတဲ့ ေဘာ္ဘီရဲ႕ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္ပါ။ စာသင္ေက်ာင္းမွာ သူမသိရွိဖူးေသးတဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြကို ဖက္လဲတကင္း ျပဳမူတတ္တယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ အတန္းပိုင္ဆရာမကို အလြန္အမင္းရင္းႏွီးသူ မိခင္လို၊ အေဒၚလို ဆက္ဆံတယ္။ ဆရာမရဲ႕ ေပါင္ေပၚမွာတက္ထိုင္တယ္။ တျခားေက်ာင္းသားေတြရဲ႕ မိဘေတြနဲ႔ ေဆြမ်ဳိးရင္းခ်ာလို ဆက္ဆံေျပာဆိုတယ္။ ေနာက္ၿပီး”. . .
“ေျပာလို႔ရပါတယ္။ မိဘအုပ္ထိန္းသူကို သူစိမ္းတရံဆံလို ဆက္ဆံၿပီး လူစိမ္းသူစိမ္းေတြကိုေတာ့ ေဖာ္ေဖာ္ေရြေရြ ဆက္ဆံတတ္တဲ့ အျပဳအမူမ်ဳိးပါ။ ကေလးသူငယ္ေတြထဲမွာ RAD နဲ႔ DSED ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၁ ရာခုိင္ႏႈန္းမွ ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိပါတယ္။ ဒီလိုေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခမ်ားတဲ့ အေၾကာင္းရင္း (၃) မ်ဳိး ရွိပါတယ္။ (က) ကေလးသူငယ္ စိတ္ဓာတ္ညႇင္းပန္း ႏွိပ္စက္တာခံရျခင္း (Healthy Life အတြဲ ၂၁၁)၊ (ခ) အုပ္ထိန္းသူ တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္(သို႔မဟုတ္) ေမြးစားမိဘ တစ္ဦးၿပီးတစ္ဦး လက္ေအာက္မွာ ႀကီးျပင္းလာရလို႔ ခ်စ္ခင္တြယ္တာစိတ္ျဖစ္ပြားမႈ မရွိျခင္း၊ (ဂ) အုပ္ထိန္းသူ တစ္ဦး၊ ႏွစ္ဦးလက္ေအာက္မွာ ကေလးအမ်ားစုနဲ႔အတူ ႀကီးျပင္းလာရလို႔ အုပ္ထိန္းသူရဲ႕ ခ်စ္ခင္တြယ္တာမႈကို မခံစားခဲ့ရျခင္း (ဥပမာ-မိဘမဲ့ကေလးေက်ာင္း) စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနနဲ႔ ႀကီးျပင္းလာရတဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြထဲမွာ RAD နဲ႔ DSED ေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ ရွိပါတယ္”
သူနာျပဳနန္စီက သူသေဘာေပါက္လာတဲ့အတိုင္း ျဖည့္စြက္ေျပာပါတယ္။
“ကေလးသူငယ္ေတြရဲ႕စိတ္က ေရျမႇဳပ္(Sponge)နဲ႔တူပါတယ္။ ခ်စ္ျခင္းေမတၱာကို စုပ္ယူထားခြင့္ရမွ သူတို႔ကလည္း ခ်စ္ခင္တြယ္တာမႈကို ျပန္လည္ေဖာ္ထုတ္ေပးႏိုင္မွာပါ”
သူနာျပဳနန္စီကို ခ်ီးက်ဴးတဲ့ အမူအရာနဲ႔ ၾကည့္လိုက္ၿပီး ေဒါက္တာဂ်ဳိးဆက္က ဆက္လက္တင္ျပတယ္။
“ကြၽန္ေတာ္နမူနာအျဖစ္ တင္ျပမယ့္ကေလးကလည္း နန္စီေျပာသလို ေမတၱာေရၾကည္ ဆြတ္ဖ်န္းမခံခဲ့ရလို႔ ခ်စ္ခင္တြယ္တာမႈကို ပံုမွန္မေဖာ္ျပႏုိင္တဲ့သူပါ။ သူက အသက္ ၇ ႏွစ္သားအရြယ္ ေဘာ္ဘီလုိ႔ ေခၚပါတယ္။ ေဘာ္ဘီရဲ႕မိဘေတြက ေဘာ္ဘီကို ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္တာရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ မိသားစုအၾကမ္းဖက္မႈလည္း ရွိတယ္၊ မိဘေတြ အိမ္ေထာင္ပ်က္သြားေတာ့ ေဘာ္ဘီက မိခင္နဲ႔အတူ ေနထိုင္ႀကီးျပင္းရတယ္။ မိခင္က ေဘာ္ဘီကို ႐ိုက္ႏွက္ညႇင္းဆဲတာ မရွိေပမယ့္ စိတ္ဓာတ္ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္သလို ျပဳမူဆက္ဆံပါတယ္။ ေဘာ္ဘီ (၄) ႏွစ္သားအရြယ္မွာ မိခင္ေသဆံုးသြားတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဘာ္ဘီကို မိဘမဲ့ကေလးေက်ာင္းမွာ အပ္ႏွံလိုက္ၾကပါတယ္။ မိဘမဲ့ကေလးေက်ာင္းမွာ အသက္အရြယ္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတဲ့ ကေလးသူငယ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ ေဘာ္ဘီက အမ်ားထဲက တစ္ေယာက္သာ ျဖစ္ေနတယ္။ အုပ္ထိန္းသူေတြရဲ႕ တစ္ဦးခ်င္း ခ်စ္ခင္ယုယမႈကို မခံစားခဲ့ရဘူး။ အသက္ (၇)ႏွစ္အရြယ္ေရာက္ေတာ့ ေဘာ္ဘီက ေမြးစားမိခင္အိမ္ကို ေရာက္ရွိလာပါတယ္။ စာခ်ဳပ္စာတမ္းနဲ႔ ေမြးစားခံရတာပါ။ ေမြးစားမိခင္က စိတ္ရင္းေစတနာရင္းနဲ႔ ေဘာ္ဘီကို မိခင္တစ္ေယာက္လို ခ်စ္ခင္ယုယမႈရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေဘာ္ဘီက မတံု႔ျပန္ႏိုင္ဘူး။ မတံု႔ျပန္တတ္ဘူး။ ေျခာက္ေသြ႕ေနတဲ့ ေရျမႇဳပ္လိုဆိုပါေတာ့”
“ကြၽန္ေတာ္ဆိုလိုတာက အိမ္ထဲမွာ ေဘာ္ဘီရဲ႕ ဆက္ဆံေရးအျပဳအမူေတြက ကြၽန္ေတာ္တို႔ေျပာခဲ့တဲ့ ခင္မင္တြယ္တာမႈ ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါပံုစံမ်ဳိး ျဖစ္ေနတယ္”
“ဒါေၾကာင့္ စိတ္က်န္းမာေရး စစ္ေဆးဖို႔ ျဖစ္လာတာလား”
“မဟုတ္ေသးဘူး။ စာသင္ေက်ာင္းမွာ ေတြ႕ရွိလာရတဲ့ ေဘာ္ဘီရဲ႕ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္ပါ။ စာသင္ေက်ာင္းမွာ သူမသိရွိဖူးေသးတဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြကို ဖက္လဲတကင္း ျပဳမူတတ္တယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ အတန္းပိုင္ဆရာမကို အလြန္အမင္းရင္းႏွီးသူ မိခင္လို၊ အေဒၚလို ဆက္ဆံတယ္။ ဆရာမရဲ႕ေပါင္ေပၚမွာ တက္ထိုင္တယ္။ တျခားေက်ာင္းသာေးတြရဲ႕ မိဘေတြနဲ႔ ေဆြမ်ဳိးရင္းခ်ာလို ဆက္ဆံေျပာဆိုတယ္။ ေနာက္ၿပီး သူတို႔က ဖိတ္ေခၚရင္ အလြယ္တကူ လိုက္ပါသြားတတ္တယ္။ အဲဒီလိုအျပဳအမူက ေဘာ္ဘီအတြက္ အႏၲရာယ္ျဖစ္လာႏိုင္တယ္။ ေက်ာင္းတက္ခ်ိန္မွာ ေဘာ္ဘီေပ်ာက္သြားရင္ ေက်ာင္းမွာတာ၀န္ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အတန္းပိုင္ဆရာမက ေမြးစားမိခင္နဲ႔တိုင္ပင္ၿပီး ကြၽန္ေတာ္တို႔ဌာနကို ဆက္သြယ္လာတာပါ”
အလုပ္သင္ဆရာ၀န္တစ္ဦးက ေကာက္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“ေဘာ္ဘီရဲ႕ အျပဳအမူေတြက အစာငတ္ေနသူ ေတြ႕ရာအစားအစာကို ေကာက္ၿပီးစားသလို ျဖစ္ေနတာေပါ့”
စာေရးသူက စကားလမ္းေၾကာင္းေျပာင္းေပးၿပီး ပါ၀င္ေဆြးေႏြးတယ္။
“မွန္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ RAD နဲ႔ DSED ေရာဂါကုသဖို႔အတြက္ အေကာင္းဆံုးေဆးက ေမတၱာအာဟာရလို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ “ခင္မင္တြယ္တာမႈခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါ (RAD) ရွိတဲ့ ကေလးသူငယ္ကို ေမတၱာဂ႐ုဏာအျပည့္နဲ႔ ျပဳစုေစာင့္ေရွာက္ေပးႏိုင္တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာထားရင္ ခ်စ္ခင္တြယ္တာတတ္တဲ့စိတ္ ျပန္လည္ဖြံ႕ၿဖိဳးလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ “သူစိမ္းတရံဆံကို ေဖာ္ေရြလြန္းေရာဂါရွိတဲ့ ကေလးသူငယ္ကို ကုသရတာက ပိုမိုခက္ခဲပါတယ္။ အဲဒီလိုကေလးေတြက ေမြးစားမိဘအေပၚမွာ သံေယာဇဥ္ရရွိလာဖို႔ မလြယ္ပါဘူး”
လူမႈေရးအရာရွိစင္ဒီက မေက်နပ္တဲ့ေလသံနဲ႔ ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။
“ဒီလိုဆိုေတာ့ ေဘာ္ဘီေရာဂါသက္သာေပ်ာက္ကင္းဖို႔ အလားအလာမေကာင္းဘူးေပါ့”
ေဒါက္တာဂ်ဳိးဆက္က သူသိသမွ် ေျပာျပပါတယ္။
“ေဘာ္ဘီ့ကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ေပးႏိုင္တဲ့ နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ ကုသတာကို ကြၽန္ေတာ္ေတြ႕ရွိခဲ့ပါတယ္။ ေဘာ္ဘီနဲ႔ ေမြးစားမိခင္ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ခ်စ္ခင္တြယ္တာမႈ တိုးပြားေစတဲ့ ဆက္ဆံေရးနည္း၊ ေဘာ္ဘီကို တစ္ဦးခ်င္း သင္ၾကားျပသ ေလ့က်င့္ေစတဲ့နည္းနဲ႔ စာသင္ေက်ာင္းမွာ ဆက္ဆံေရးေျပျပစ္ေအာင္ ျပဳျပင္ေပးနည္းေတြ ပါ၀င္ပါတယ္”
“ကုသေပးရတာ လက္၀င္တာေပါ့”လို႔ မၾကားတၾကားေျပာလိုက္တဲ့ လူမႈေရးအရာရွိစင္ဒီကို ဦးတည္ၿပီး စာေရးသူက မွတ္ခ်က္ေပးတယ္။
“ဒါေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္း မျဖစ္ပြားေအာင္ ဒါမွမဟုတ္ ျဖစ္ပြားမႈရွိေနရင္ အခ်ိန္မီတားဆီးႏိုင္ေအာင္ အကာအကြယ္ေပးတဲ့ ဥပေဒကို ျပ႒ာန္းထားတာ ျဖစ္ပါတယ္”
လူမႈေရးအရာရွိစင္ဒီက နိဂံုးခ်ဳပ္စကား ေျပာပါတယ္။
“ကေလးသူငယ္ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ျခင္း တိုက္ဖ်က္ေရးလုပ္ငန္းက ကေလးသူငယ္ စိတ္က်န္းမာမႈ ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္းတစ္မ်ဳိးေပါ့”
“ေသြးထြက္ေေအာင္ မွန္ပါတယ္”
