ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ကေလးလူငယ္ စိတ္က်န္းမာေရး ေဆးပညာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေနာက္ဆံုးႏွစ္ ေဆးေက်ာင္းသားေတြကို သင္ၾကားေပးေနပါတယ္။ “ကေလးသူငယ္ေတြမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ “အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ”( Intellectual Disability) အေၾကာင္းကို ေဆြးေႏြးၾကမယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါအေၾကာင္း ဆိုပါေတာ့”
ေဆးေက်ာင္းသားတိုနီက “အသိဥာဏ္ဆိုတာ ဘာလဲဆရာ”လို႔ ေမးတယ္။
“အသိဥာဏ္က ေတြးေတာဆင္ျခင္ စဥ္းစားျခင္းစိတ္ျဖစ္စဥ္နဲ႔ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ အသိဥာဏ္နဲ႔သက္ဆိုင္တဲ့ စိတ္စြမ္းအင္ လုပ္ငန္းေတြကေတာ့- သင္ယူတတ္ေျမာက္ႏိုင္ျခင္း၊ အက်ဳိးအေၾကာင္း ဆက္စပ္စဥ္းစားအေျဖရွာျခင္း၊ အခက္အခဲျပႆနာကို ေျဖရွင္းျခင္း၊ သက္ဆိုင္ရာ အခ်က္အလက္ေတြကို ေကာက္ယူထုတ္ႏႈတ္ၿပီး အနက္အဓိပၸာယ္ ထုတ္ေဖာ္နားလည္ျခင္း (Abstract Thinking)၊ အနာဂတ္အတြက္ ႀကိဳတင္စဥ္းစား စီမံခန္႔ခြဲတတ္ျခင္း စတဲ့အရည္အခ်င္းေတြျဖစ္ပါတယ္”
“အဲဒီအရည္အခ်င္းေတြကို ဘယ္လိုတိုင္းတာႏိုင္သလဲ”
“အသိဥာဏ္ကို တိုင္းတာတဲ့ နည္းတစ္မ်ဳိးကေတာ့ “အသိဥာဏ္အစားရလဒ္သေကၤတ” (Intellectual Quotient)နဲ႔ ေဖာ္ျပနည္းျဖစ္ပါတယ္။ အတိုေကာက္ IQ လို႔ ေခၚပါတယ္။ ေနာက္တစ္နည္းကေတာ့ လူတစ္ဦးရဲ႕ ေတြးေတာဆင္ျခင္ သင္ယူတတ္ေျမာက္ႏိုင္မႈ၊ လူမႈဆက္ဆံေရး ကြၽမ္းက်င္လိမၼာမႈနဲ႔ လက္ေတြ႕လုပ္ကိုင္ႏိုင္မႈစြမ္းရည္ စတဲ့အရည္အခ်င္းေတြကို ေလ့လာၿပီး အသိဥာဏ္အဆင့္အတန္းကို ခန္႔မွန္းတဲ့နည္း ျဖစ္ပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူေကသီက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“IQ ဆိုတာ ဘာလဲဆရာ”
“IQ ဆိုတာက ကေလးတစ္ေယာက္ရဲ႕ အသိဥာဏ္ကို အသက္အရြယ္တူ တျခားကေလးေတြရဲ႕ အသိဥာဏ္နဲ႔ ႏႈိင္းယွဥ္ေဖာ္ျပတဲ့ သခ်ၤာကိန္းျဖစ္ပါတယ္။ ပံုေသကိန္းကေတာ့-(ကေလးရဲ႕ဥာဏ္သက္ ÷ ကေလးရဲ႕အသက္ _၁၀၀) ျဖစ္ပါတယ္။ ဥာဏ္ရည္တိုင္းတာဖို႔အတြက္ အသက္အရြယ္အလိုက္ ေျဖဆိုႏိုင္တဲ့ ဥာဏ္စမ္းပုစၦာေတြ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-၆ႏွစ္သားေလးရဲ႕ အေျဖမွာ ဥာဏ္သက္က ၃ ႏွစ္ အဆင့္ပဲရွိရင္ အဲဒီကေလးရဲ႕ IQ က ၅၀ ျဖစ္တယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူေကသီက ေမးျမန္းတယ္။
“အဲဒီလိုဆိုရင္ IQ ဘယ္ေလာက္ရွိရင္ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါလို႔ ေျပာမလဲ”
စာေရးသူက အက်ယ္တ၀င့္ရွင္းျပပါတယ္။
“အေမရိကန္ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္မ်ားအဖြဲ႕က ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ စိတ္ေရာဂါ ခြဲဲျခားသတ္မွတ္တဲ့ က်မ္းစာအုပ္ (DSM-V)မွာ “အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ”(Intellectual Disability)(ID)ကို အဆင့္(၄)မ်ဳိး ခြဲျခားထားပါတယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ အဆင့္ (၄)မ်ဳိး ဆိုပါေတာ့”
“ကေလးငယ္စဥ္ဘ၀မွာ ဦးေခါင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါနဲ႔ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ဥာဏ္ထိုင္းႏိုင္တယ္။ ကေလးရဲ႕ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ဓာတ္ နည္းပါးသြားျခင္း (ဥပမာ-ေရနစ္မြန္းျခင္း)ေၾကာင့္ ဥာဏ္ထိုင္းသြားတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ကေလးရဲ႕ေသြးထဲမွာ ခဲသတၱဳဓာတ္မ်ားရင္လည္း ဥာဏ္ထိုင္းေစပါတယ္” . . .
“ရွင္းျပပါ ဆရာ”
“(၁) အနည္းငယ္ အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ(Mild ID)။ ဒီအဆင့္မွာIQ က ၅၀မွ ၇၀ အတြင္းရွိတယ္။ သိသာထင္ရွားတဲ့ ကိုယ္အဂၤါခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ မရွိဘူး။ ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အနည္းငယ္ ေနာက္က်မယ္။ တျခားကေလးေတြနဲ႔ ေပါင္းသင္းဆက္ဆံႏိုင္တယ္။ ေန႔စဥ္ကိစၥေလးေတြကို သင္ၾကားေပးႏုိင္တယ္။ ေက်ာင္းစာညံ့မယ္။ မူလတန္းအဆင့္အထိသာ ေက်ာင္းစာသင္ၾကားႏိုင္မယ္။ အသက္အရြယ္ႀကီးလာရင္ အလုပ္ၾကမ္းအလုပ္နဲ႔ အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းရွာႏိုင္တယ္။ တစ္ေယာက္တည္း ေနထိုင္ႏိုင္တယ္။
(၂) အေတာ္အတန္ အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ (Moderate ID)။ ဒီအဆင့္မွာ IQ က ၄၀ မွ ၅၀ အတြင္းရွိမယ္။ ကေလးစတင္ထုိင္တာ၊ လမ္းေလွ်ာက္တာ၊ စကားစေျပာတာ စတဲ့ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ သိသိသာသာ ေနာက္က်မယ္။ ကိုယ္အဂၤါခ်ဳိ႕ယြင္းမႈ အနည္းငယ္ ေတြ႕ရွိႏိုင္တယ္။ တစ္ကိုယ္ေရသန္႔ရွင္းေရးအတြက္ သင္ၾကားေပးလို႔ရတယ္။ ေန႔စဥ္ လိုအပ္ခ်က္ေတြအတြက္ ေျပာဆိုဆက္ဆံႏိုင္တယ္။ ေက်ာင္းစာသင္ယူႏိုင္မွာ မဟုတ္ဘူး။
(၃) အလြန္အမင္း အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ (Severe ID)။ ဒီအဆင့္မွာ IQ က ၂၀ မွ ၄၀ အတြင္းရွိမယ္။ ႀကီးထြားဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္မႈ အလြန္အမင္းေနာက္က်မယ္။ လူႀကီးေျပာစကားကို နားလည္ႏိုင္ေပမယ့္ ကိုယ္တိုင္ေျပာဆိုႏိုင္မႈ မရွိသေလာက္ စကားေျပာခ်ဳိ႕တဲ့ေနမယ္။ လြယ္ကူတဲ့ ေန႔စဥ္တစ္ကိုယ္ရည္ကိစၥေလးေတြကို ျပဳလုပ္တတ္ေအာင္ သင္ၾကားေပးႏုိင္တယ္။ လူႀကီးေတြရဲ႕ ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲမႈ လိုအပ္မယ္။
(၄) အျပင္းအထန္ အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါ(Profound ID)။ ဒီအဆင့္မွာ IQ က ၂၀ ေအာက္ပဲရွိမယ္။ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈအားလံုး အလြန္အမင္း ေနာက္က်မယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ လကၡဏာနဲ႔အတူ ခႏၶာကိုယ္အဂၤါ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ေတြကိုလည္း ေတြ႕ရွိရမယ္။ အနီးကပ္ႀကီးၾကပ္ကြပ္ကဲေစာင့္ေရွာက္ဖို႔ လိုအပ္တယ္။ ေန႔စဥ္တကိုယ္ရည္ ကိစၥေတြအတြက္ အၿမဲတမ္းအကူအညီလိုအပ္မယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူ ေကသီက စပ္စုပါတယ္။
“အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါက ကေလးလူငယ္ေတြထဲမွာ ဘယ္ေလာက္မ်ားမ်ားရွိသလဲ”
“ကေလးလူငယ္ေတြထဲမွာ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၁ မွ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိပါတယ္။ အဲဒီအထဲမွာ အနည္းငယ္ဥာဏ္ထိုင္းျခင္းက ၈၅ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အေတာ္အတန္ဥာဏ္ထိုင္းျခင္းက ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ အလြန္အမင္းဥာဏ္ထိုင္းျခင္းက ၄ ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔ အျပင္းအထန္ ဥာဏ္ထိုင္းျခင္းက ၁ မွ ၂ ရာခိုင္ႏႈန္း ပါ၀င္တယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတိုနီက အေရးႀကီးတဲ့ ေမးခြန္းတစ္ခုကို ေမးတယ္။
“အသိဥာဏ္မသန္စြမ္းေရာဂါကို ကာကြယ္လို႔ ရမလားဆရာ”
“မ်ဳိးဗီဇအိတ္ (Chromosomes)နဲ႔ မ်ဳိးဗီဇ (Genes)ခ်ဳိ႕ယြင္းေျပာင္းလဲလို႔ ျဖစ္ပြားတဲ့ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါေတြ မျဖစ္ပြားေအာင္ ကာကြယ္တဲ့နည္းပညာ အခုခ်ိန္အထိ မရွိေသးပါဘူး။ အဲဒီလို မ်ဳိးဗီဇအိတ္နဲ႔ မ်ဳိးဗီဇခ်ဳိ႕ယြင္းလို႔ ျဖစ္ပြားတဲ့ ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ ေရာဂါေပါင္း ၃၀ ေက်ာ္ရွိပါတယ္။ “မ်ဳိးဗီဇတည္းျဖတ္နည္းပညာ” (Genes Editing) က်ယ္ျပန္႔လာရင္ေတာ့ အဲဒီလိုေရာဂါေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာပါ။ ဒါေပမဲ့ ျခြင္းခ်က္ေတာ့ရွိတယ္။ မ်ဳိးဗီဇတစ္ခု ခ်ဳိ႕ယြင္းလို႔ ျဖစ္ပြားတဲ့ (Phenylketonuria) (PKU) “ပီေကယူ” ေရာဂါရွိတာသိရွိရင္ ဥာဏ္ထိုင္းတာကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။ ၂ ရက္သားအရြယ္ ေမြးကင္းစကေလးကို ေသြးစစ္ၾကည့္ရင္ သိႏုိင္ပါတယ္။ ေရာဂါရွိရင္ Phenylketonuria လို႔ေခၚတဲ့ အမီႏိုအက္ဆစ္ အသားဓာတ္“မပါတဲ့” အစားအစာကိုပဲ ေကြၽးရတယ္။ အဲဒီလိုေဆာင္ရြက္ႏုိင္ရင္ ဥာဏ္ထိုင္းတာကို ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ ေမြးကင္းစကေလးတိုင္းကို “ပီေကယူ” ေရာဂါရွိ၊ မရွိ ေဆးစစ္ခိုင္းပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူေကသီက ေမးျမန္းတယ္။
“မ်ဳိးဗီဇေၾကာင့္မဟုတ္ဘဲ တျခားအေၾကာင္းရင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားတဲ့ “ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ” ကို ကာကြယ္ႏိုင္သလား”
“ကာကြယ္ႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုရမယ္။ မိခင္ေလာင္းကိုယ္၀န္ရွိခ်ိန္၊ သားဖြားခ်ိန္နဲ႔ ကေလးငယ္စဥ္ဘ၀မွာ ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္”
“ရွင္းျပပါဆရာ”
“(က) ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မွာ ၀က္သက္ႀကီးေရာဂါ (Rubella German Measles)၊ ဆစ္ဖလစ္ကာလသားေရာဂါ (Syphilis)၊ ေရယုန္နာေရာဂါ (Herpes Simplex)၊ HIV-AIDS ေရာဂါနဲ႔ ဟိုတေလာက နာမည္ႀကီးေနတဲ့ ဇီကာဗိုင္းရပ္စ္ေရာဂါရွိရင္ ကေလးရဲ႕ဦးေႏွာက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈကို ထိခိုက္ေစပါတယ္။ အဲဒီေရာဂါပိုးေတြက မိခင္မွတစ္ဆင့္ သေႏၶသားကိုကူးစက္ၿပီး ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါရရွိေစပါတယ္။ အဲဒါကို ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။
(ခ) အရက္စြဲေရာဂါရွိတဲ့ မိခင္က ေမြးဖြားတဲ့ ကေလးတစ္ေထာင္မွာ တစ္ေယာက္က “သေႏၶသား အရက္နာေရာဂါ”( Fetal Alcohol Syndrome) ရရွိႏိုင္တယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းတာက သေႏၶသားအရက္နာေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာတစ္ခုျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ရွိခ်ိန္မွာ အရက္မေသာက္ရင္ အေကာင္းဆံုးပဲ။
(ဂ) ကိုယ္၀န္ေဆာင္အဆိပ္တက္ေရာဂါ (Toxemia of Pregnancy)၊ အခ်င္းက်ေရာဂါ (Placenta Previa) ေၾကာင့္ ေသြးယိုစိမ့္ျခင္း၊ ခ်က္ႀကိဳးေခြက်ေရာဂါ (Prolapse Cord)စတဲ့ ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ကေလးရဲ႕ဦးေႏွာက္ကို ထိခိုက္ၿပီး ဥာဏ္ထိုင္းေစပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ရဲ႕ က်န္းမာေရးကို ဂ႐ုစိုက္ရင္ ကေလးဥာဏ္ထိုင္းတာကို ကာကြယ္ႏိုင္မယ္။
(ဃ) ေမြးကင္းစကိုယ္အေလးခ်ိန္က ၁၀၀၀ ဂရမ္(တစ္ကီလိုဂရမ္)ေလာက္ပဲ ရွိတဲ့ကေလးေတြ ထျမွာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ ရရွိႏုိင္တယ္။ သားဖြားခ်ိန္မွာ ဦးေခါင္းဒဏ္ရာရရင္ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ ရရွိႏုိင္တယ္။
(င) ကေလးငယ္စဥ္ဘ၀မွာ ဦးေခါင္းထိခိုက္ဒဏ္ရာရရွိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ေရာင္ေရာဂါနဲ႔ ဦးေႏွာက္အေျမႇးေရာင္ေရာဂါေတြေၾကာင့္ ဥာဏ္ထိုင္းႏိုင္တယ္။ ကေလးရဲ႕ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ေအာက္ဆီဂ်င္ဓာတ္ နည္းပါးသြားျခင္း (ဥပမာ-ေရနစ္မြန္းျခင္း)ေၾကာင့္ ဥာဏ္ထိုင္းသြားတာကို ေတြ႕ရတယ္။ ကေလးရဲ႕ေသြးထဲမွာ ခဲသတၱဳဓာတ္မ်ားရင္လည္း ဥာဏ္ထိုင္းေစပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူေကသီက မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။
“ဒီလိုဆိုေတာ့ မိခင္နဲ႔ကေလးက်န္းမာေရး ၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္းေတြက ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္တာေပါ့”
“မွန္ပါတယ္။ ေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ စာတမ္းေပါင္း ၅၂ ခုကို သံုးသပ္ထားတဲ့ စာတမ္းတစ္ခုရွိတယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းက စီးပြားေရးတိုးတက္မႈနိမ့္က်တဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာ ပိုမိုမ်ားျပားေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
