– ဇြန္ခိုင္ဦး (ေဆး၀ါးတကၠသိုလ္)
နာမည္ရင္းက မငယ္ငယ္ၿငိမ္းေမာင္ျဖစ္ၿပီး ရွင္ရွင္ခဆိုသည့္ နာမည္ျဖင့္ သီခ်င္းမ်ား သီဆိုလ်က္ရွိသူ၊ စုေပါင္းအေခြအခ်ဳိ႕တြင္ ႀကိဳၾကား ႀကိဳၾကား ပါ၀င္သီဆိုခဲ့သူ၊ ေရေဘးအလွဴပြဲမ်ားတြင္ ပရဟိတေစတနာျဖင့္ သီခ်င္းဆိုေလ့ရွိသူ၊ သာလာဆီးမီးယားေဖာင္ေဒးရွင္းျဖစ္ေျမာက္ေရးအတြက္ ဘ႑ာထိန္း အျဖစ္ ေဆာင္ရြက္ေနသူ ၃၀ အရြယ္ ရွင္ရွင္ခက သာလာဆီးမီးယား ေသြးအားနည္းေရာဂါ(Thalassaemia)ရွိမွန္း စသိခဲ့ပံုကို ေျပာျပခဲ့သည္။
“ ၂၀၀၃ ခုနစ္ေလာက္မွာ ငယ္က မမကို ေဆးခန္းသြားျပရင္းနဲ႔ ဆရာႀကီး ပါေမာကၡဦးရဲျမရဲ႕ေက်းဇူးေၾကာင့္ ေရာဂါရွိမွန္းသိခဲ့ရတာပါ။ မမက ေမြးရာပါ သာလာဆီးမီးယားေရာဂါရွိတယ္ေလ။
“ သမီးက အရမ္းေဖ်ာ့လြန္းတယ္၊ စစ္ၾကည့္ လိုက္ပါ” လို႔ ဆရာႀကီးက ေျပာေပမယ့္ “ သမီးက သီခ်င္းဆိုတာ ၀ါသနာပါေတာ့ ညဘက္ေတြမွာ သီခ်င္းဆိုတာမ်ားသြားလို႔ပါ” လို႔ အတြန္႔တက္ခဲ့မိတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ အသက္ကလည္း ၂၀ ေက်ာ္ပဲရွိေသးေတာ့ မမလို ေရာဂါျဖစ္မွာေၾကာက္လို႔ စစ္ဖို႔ ျငင္းခဲ့တယ္။ ဆရာက “ သမီးသီခ်င္းဆက္ဆိုခ်င္ရင္ စစ္လိုက္ပါ” ဆိုၿပီးေျပာလို႔ သီခ်င္းမဆိုရမွာစိုးတာနဲ႔ စစ္လိုက္ေတာ့မွ ေရာဂါရွိမွန္းသိခဲ့ရတာပါ။ အဲဒီမွာ ဆရာဦးရဲျမက ေဆး႐ံုႀကီးကိုလာၿပီး ေသြးသြင္းခိုင္းပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ စစခ်င္း ေသြးတစ္အိတ္သြင္းရပါတယ္” ဟု ရွင္ရွင္ခက ေျပာျပခဲ့သည္။
ေသြးသြင္းရမည္ စိုး၍ ေၾကာက္ရြံ႕ကာ ငိုယိုခဲ့သျဖင့္ စစခ်င္းေဆး႐ံုတြင္ အစ္မျဖစ္သူႏွင့္ အတူ တစ္ခန္းတည္း၌ ေသြးသြင္းခဲ့ရေၾကာင္း သိရသည္။
သာလာဆီးမီယားေရာဂါဆိုသည္မွာ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္တတ္သည့္ ေသြးအားနည္းေရာဂါျဖစ္ၿပီး ေသြးနီဥအတြင္းရွိ ေသြးအား(ေဟမိုဂလိုဘင္ ေမာလီက်ဴး) အားနည္းသည့္ ေရာဂါျဖစ္သည္။ ကူးစက္ေရာဂါ မဟုတ္သည့္အတြက္ ေရာဂါရွိသူႏွင့္ အတူ စားေသာက္ျခင္း၊ အေရျပားခ်င္း ထိေတြ႕ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ကူးစက္ျခင္း မရွိပါ။ သာလာဆီးမီးယားေရာဂါတြင္ အယ္လ္ဖာသာလာဆီးမီးယားေရာဂါႏွင့္ ဘီတာသာလာဆီးမီးယားေရာဂါဆိုၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးရွိၿပီး ေျမထဲ ပင္လယ္ေသြးအားနည္းေရာဂါဟုလည္း အခ်ဳိ႕က ေခၚဆိုၾကသည္။
“ ငယ္ျဖစ္တဲ့ အမ်ဳိးအစားက ဘီတာသာလာဆီးမီးယားဆိုေတာ့ သိပ္ေတာ့ မဆိုးဘူးေပါ့။ ငယ္ငယ္ကတည္းက ေက်ာင္းမွာ ေျပးဟယ္၊ ေဆာ့ဟယ္ ဆိုရင္ ေမာတယ္၊ အသား၀ါတယ္၊ မ်က္လံုး၀ါတယ္၊ ဒါေပမဲ့ မသိခဲ့ဘူး။ ေနာက္ပိုင္းလည္း ေမာတယ္၊ ေခါင္းမူးတယ္ . . ဒါေတြက ျဖစ္ေနက်ဆိုေတာ့ ဒီေရာဂါနဲ႔ မဆိုင္ဘူးလို႔ ထင္တာေပါ့” ဟု ရွင္ရွင္ခကဆိုသည္။
ေမာင္ႏွမေလးေယာက္တြင္ ဒုတိယျဖစ္သည့္ အစ္မႏွင့္ အငယ္ဆံုးျဖစ္သည့္ ရွင္ရွင္ခတြင္သာ ေမြးရာပါ သာလာဆီးမီးယားေသြးအားနည္းေရာဂါပါ လာခဲ့ေၾကာင္း သိရသည္။
သာလာဆီးမီးယားေသြးအားနည္းေရာဂါသည္ သံဓာတ္အားနည္းေသာ ေရာဂါ မဟုတ္ေပ။ သံဓာတ္မ်ားျခင္းက အဓိက ျပႆနာျဖစ္၍ သံဓာတ္မမ်ားေစရန္ အၿမဲတမ္း စစ္ေဆးထိန္းခ်ဳပ္ရေလ့ရွိသည္။
မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီေရာဂါ က သံဓာတ္ကို ဂ႐ုမစိုက္မိ ၾကလို႔ သံဓာတ္မ်ားၿပီး ေသဆံုးၾကရပါတယ္။ အဲဒါ ေၾကာင့္ တိရစၦာန္အူကလီစာ၊ အသည္း၊ မုန္လာဥနီ စတာေတြကို ေရွာင္ရပါ တယ္။ စစခ်င္းတုန္းက ေသြးအား မေကာင္းဘူး ထင္ၿပီး မုန္လာဥနီစားလို႔ တခ်ဳိ႕က ေျပာၾကတယ္။ ကိုယ္ကလည္း မသိေတာ့ စားျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္း က်မွ ဆရာတို႔က ‘မုန္လာ ဥနီက သံဓာတ္မ်ားတာ၊ မ တည့္ဘူး’ဆိုတာနဲ႔ ေရွာင္ရ ပါတယ္ . . .
“ ဆရာတို႔က သံဓာတ္မ်ားတဲ့ အစားအစာ မစားခိုင္းဘူး။ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဒီေရာဂါက သံဓာတ္ကို ဂ႐ုမစိုက္မိၾကလို႔ သံဓာတ္မ်ားၿပီး ေသဆံုးၾကရပါတယ္။ အဲဒါေၾကာင့္ တိရစၦာန္အူကလီစာ၊ အသည္း၊ မုန္လာဥနီ စတာေတြကိုေရွာင္ရပါတယ္။ စစခ်င္း တုန္းက ေသြးအားမေကာင္းဘူးထင္ၿပီး မုန္လာဥနီ စားလို႔ တခ်ဳိ႕က ေျပာၾကတယ္။ ကိုယ္ကလည္း မသိ ေတာ့စားျဖစ္တယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်မွ ဆရာတို႔က’မုန္ လာဥနီက သံဓာတ္မ်ားတာ၊ မတည့္ဘူး’ဆိုတာနဲ႔ ေရွာင္ရပါတယ္။ငယ့္အစ္မက သာလာဆီးမီးယားေရာဂါျဖစ္ၿပီး လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္က ဆံုးသြားပါတယ္။ ေမြးရာပါ သာလာဆီးမီးယားေရာဂါလို႔သိၿပီး ငယ္ငယ္ေလးကတည္းက ေဆးကုသမႈခံယူခဲ့သူပါ။ သူက သူ႔ကိုယ္သူ အရမ္းဂ႐ုစိုက္တဲ့အတြက္ အသက္ ၄၅ ႏွစ္အထိ ေနခဲ့ရပါတယ္။ အသည္းမွာ သံဓာတ္မ်ားၿပီး အသည္းကင္ဆာအဆင့္နဲ႔ ဆံုးသြားပါတယ္” ဟု ရွင္ရွင္ခက ဆိုသည္။
“ စစခ်င္း ေသြးသြင္းတုန္းက တစ္အိတ္ပဲ၊ တစ္ႏွစ္ခံတယ္။ ေနာက္ပိုင္းက်ေတာ့ ေသြးႏွစ္အိတ္သြင္း ရတယ္။ ေျခာက္လခံတယ္။ ေနာက္ပိုင္း ေလးလ၊ သံုးလနဲ႔ အခုဆို ႏွစ္လတစ္ခါ ေသြးႏွစ္အိတ္သြင္းရတယ္။ ပင္ပင္ပန္းပန္း ဘာမွ မလုပ္ဘဲ အိမ္မွာပဲ နားနားေနေန ေနရင္ေတာ့ ႏွစ္လခြဲ-သံုးလနီးပါး ခံပါ တယ္။ ကိုယ္ကေတာ့ ေနႏိုင္သေလာက္ ေနၾကည့္ပါတယ္။ ေသြးက ခဏခဏသြင္းတာေတာ့ မေကာင္းဘူးေလ”
သာလာဆီးမီးယား ေသြးအားနည္းေရာဂါေၾကာင့္ မၾကာခဏ ေသြးသြင္းျခင္း၊ ေသြးစစ္ျခင္းတို႔ ျပဳလုပ္ေနရေသာ္လည္း က်န္သည့္အခ်ိန္မ်ားတြင္ လူေကာင္းကဲ့သို႔ ေနႏိုင္ျခင္းမွာ ဘာသာတရားက အလြန္အေရးပါေၾကာင္း ရွင္ရွင္ခက ေျပာျပသည္။
“ ပ႒ာန္းအၿမဲရြတ္ျဖစ္ပါတယ္။ မမက ဘုရား၊ တရားလုပ္ေတာ့ သူရွိစဥ္ကတည္းက ပ႒ာန္းရြတ္ဖို႔၊ တရားမွတ္ဖို႔ အၿမဲေျပာတယ္။ အဲဒီကတည္းက လုပ္ျဖစ္ခဲ့တယ္။ တရားစခန္းကို ငယ္ငယ္တုန္းက မၾကာခဏ သြားထိုင္ျဖစ္တယ္။ အခုႀကီးလာေတာ့ မူးမွာ စိုးတာနဲ႔ တရားစခန္းကို သြားမထိုင္ျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ အိမ္မွာေတာ့ တရားမွတ္ျဖစ္ပါတယ္”
ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီး၊ ေသြးေရာဂါကုဌာနမွာပင္ ျပင္ပလူနာျပျခင္း၊ ေသြးစစ္ျခင္းႏွင့္ ေသြးသြင္းျခင္းတို႔ကို ပံုမွန္လိုက္နာေနသည့္ ရွင္ရွင္ခတို႔လို သာလာဆီးမီးယားေရာဂါသည္တို႔အတြက္ ယခုေနာက္ပိုင္းတြင္ အခေၾကးေငြတစ္စံုတစ္ရာပင္ ေပးရန္မလိုေတာ့ေပ။
“ ရန္ကုန္ေဆး႐ံုႀကီးမွာ ေသြးသြင္းရတာ အဆင္ေျပပါတယ္။ အခုဆိုရင္ ေသြးကလည္း အခမဲ့၊ အပ္ေတြ၊ အိတ္ေတြကအစ အခမဲ့ . . ဘာဆိုဘာမွ ေပးစရာမလိုပါဘူး။ အရင္က ေသြးဖိုးေတာ့ မေပးရဘူး၊ ေသြးအိတ္(Blood Set) ဖိုးေပးရတယ္။ အခုဆိုရင္ တစ္ျပားမွေပးစရာမလုိတဲ့အျပင္ ငယ္လိုတဲ့ ေအေသြးကို အလြယ္တကူ သြင္းလို႔ရပါတယ္။ ေဆး႐ံုႀကီး၊ ေသြးေရာဂါ ျပင္ပလူနာကုဌာနမွာ တနလၤာ၊ ၾကာသပေတး ႏွစ္ရက္သတ္မွတ္ေပးထားတယ္။ အဆင္ေျပတဲ့ ရက္မွာသြားျပၿပီး ကိုယ့္အေျခအေနေပၚမူတည္ၿပီး ေဆး႐ံုတက္ရပါတယ္။ ေသြးဌာနက ဆရာ၀န္၊ ဆရာမေတြအကုန္ သေဘာေကာင္းတယ္၊ ခင္ေနၿပီဆိုေပမယ့္ ငယ္ကအလွည့္ေက်ာ္ၿပီး ဘယ္ေတာ့မွမျပဘူး၊ လူနာ အကုန္ေစာင့္တယ္၊ ကူညီလို႔ရတာ ကူညီတယ္၊ အဲဒီလို ျပတဲ့ေန႔ဆို ေစာင့္ရတာၾကာလို႔ မနက္စာ အၿမဲလြတ္တယ္၊ အဲဒီအခါ စစၥတာေတြက ထမင္းေတြ ဘာေတြေကြၽးတာေတာင္ရွိတယ္” ဟု ရန္ကုန္ ေဆး႐ံုႀကီးတြင္ ေဆးကုသရ အဆင္ေျပပံု အေၾကာင္း ေျပာျပခဲ့သည္။
သာလာဆီးမီးယားေရာဂါအတြက္ CBC(Complete Blood Count) စစ္ေဆးနည္းႏွင့္ CP(Complete Picture) ပံုမွန္ ေသြးစစ္နည္းႏွစ္မ်ဳိးရွိရာ ရွင္းရွင္းခက CP (Complete Picture) ေသြး စစ္ေဆးမႈကို ပံုမွန္ခံယူျဖစ္ေၾကာင္း သိရသည္။
“ ေသြးသြင္းတယ္ဆိုတာ အားမရွိလို႔၊ အားျပတ္လို႔ အားေဆးေသာက္လိုက္ရင္ လန္းလာသလိုမ်ဳိးပဲ ငယ္ကလည္း အားမရွိလို႔ အားျပတ္သြားရင္ ေသြးသြင္းလိုက္တယ္၊ ဒါဆိုရင္ ပံုမွန္လူလိုပဲ ျပန္ေကာင္း သြားပါတယ္။ ေသြးသြင္းခါနီးက်ရင္ ေခါင္းမူးတယ္၊ ေခါင္းေတြ အရမ္းကိုက္လာတယ္၊ တစ္ခါတေလ ၾကည့္ေနရင္းနဲ႔ကို ရိပ္ခနဲမူးမူးက်သြားတယ္။ အဲဒီအခါ ကိုယ့္ဘာသာျပန္ျပန္ထိန္းရတယ္။ အဲဒီလိုအေျခ အေနမွာ လူမ်ားတဲ့ေနရာေတြသြားလို႔မရဘူး။ အျပင္ေတြကို သိပ္သြားလို႔ မရဘူး။ သြားရင္ ေမာတယ္။ ေသြးသြင္းၿပီးသြားရင္ေတာ့ လူေကာင္းပါပဲ။ သီခ်င္းဆိုလည္း ရတယ္၊ ခရီးသြားလည္း ရတယ္။ ငယ္ဆို တစ္ေယာက္တည္း ႏိုင္ငံျခားခရီးေတြလည္း သြားတယ္၊ ေတာင္ႀကီးမီးပံုးပ်ံပြဲေတြလည္း သြားတယ္။ ေရေဘးအလွဴေတြ၊ မိဘမဲ့ကေလး ရန္ပံုေငြပြဲေတြမွာ ကူညီၿပီး သီဆိုေပးပါတယ္။ ပံုမွန္အားျဖင့္ေတာ့ ဟို တယ္ေတြမွာ အဂၤလိပ္သီခ်င္းေတြဆိုတာ မ်ားပါတယ္။
ေဆး႐ံုတက္ရင္း ေတြ႕တဲ့ သူေတြကိုလည္း အလုပ္မထြက္ဖို႔၊ အလုပ္လုပ္ရင္းနဲ႔ ေရာဂါသည္ဆိုတာ ေမ့ၿပီး စိတ္ဓာတ္က ျမင့္တက္လာေအာင္ ႀကိဳးစားဖို႔ အၿမဲအားေပးတယ္။ ကိုယ္လည္း ေရာဂါရွိေပမယ့္ ေရာဂါသည္လို မေနဘူး။
အခုဆို ေဆး႐ံုသြားရင္ ျပေနက် ဆရာ၀န္ေတြ မဟုတ္ရင္ လူနာ ဘယ္မွာလဲ ေမးေနက်ပါ။ ကိုယ္က လန္းလန္းဆန္းဆန္း က်န္းက်န္းမာမာနဲ႔ သီခ်င္းဆို ႏိုင္ပါတယ္။ သာလာဆီးမီးယားေဖာင္ေဒးရွင္း ျဖစ္ ေျမာက္ေရးအတြက္လည္း အမ်ားႀကီး အကူအညီ ေပးႏိုင္ပါတယ္။ ဘ႑ာထိန္းအျဖစ္ ငယ္က တာ၀န္ ယူေပမယ့္ ပိုက္ဆံကုိင္ၿပီး ဒီအတိုင္းမေနဘူး။ တိုး ပြားလာေအာင္ ရွာပါတယ္။ တီရွပ္ေတြ တံဆိပ္႐ိုက္ၿပီး ေရာင္းတယ္၊ ရလာတဲ့ ေငြေတြကို ဒီေဖာင္ေဒးရွင္းမွာ ထည့္ပါတယ္။ နည္းနည္း ေမာလာရင္ ၾကက္ေပါင္းရည္၊ ငွက္သိုက္ရည္ေသာက္ၿပီး အေမာေျဖပါတယ္” ဟု ရွင္ရွင္ခက ဆိုသည္။
သာလာဆီးမီးယားေရာဂါအတြက္ ေဆးစစ္ျခင္း၊ သံဓာတ္စစ္ေဆးျခင္း၊ ေသြးသြင္းျခင္း၊ ပံုမွန္ သြားလာ လႈပ္ရွားေနထိုင္ျခင္းတို႔ကို လိုက္နာရင္း ရွင္ရွင္ခသည္ ဘ၀တူ သာလာဆီးမီးယားေရာဂါသည္တို႔ အကူ အညီရရွိေစေရးအတြက္ သာလာဆီးမီးယားေဖာင္ေဒးရွင္းျဖစ္ေျမာက္ရန္ တတပ္တအား ကူညီအား ျဖည့္ေနသူျဖစ္သည္။ သူက အျခားသူတို႔အား-
ေရာဂါသည္ႀကီးဆိုၿပီး စိတ္မဆင္းရဲပါနဲ႔။ လူၾကားထဲ တိုးပါ၊ သြားပါ၊ မိဘေတြကလည္း ကိုယ့္ကေလးေတြ ကို လူၾကားထဲ မတိုးရဲေအာင္ မလုပ္ထားပါနဲ႔။ ေမြးေန႔ ဆိုလည္းသြားခိုင္းပါ၊ ေရာဂါသည္ပဲဆိုၿပီး လူေတြၾကား ထဲမသြားခိုင္းရင္ ကေလးက စိတ္အားငယ္သြားပါ လိမ့္မယ္။ အဲဒီလိုသြားလာေနရင္ ေရာဂါသည္ဆို တာကို ေမ့ၿပီး ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ျဖစ္ေန ပါလိမ့္မယ္။
“ ေရာဂါသည္ႀကီးဆိုၿပီး စိတ္မဆင္းရဲပါနဲ႔။ လူၾကားထဲ တိုးပါ၊ သြားပါ၊ မိဘေတြကလည္း ကိုယ့္ကေလးေတြကို လူၾကားထဲ မတိုးရဲေအာင္ မလုပ္ထားပါနဲ႔။ ေမြးေန႔ဆိုလည္း သြားခိုင္းပါ၊ ေရာဂါသည္ပဲ ဆိုၿပီး လူေတြၾကားထဲ မသြားခိုင္းရင္ ကေလးက စိတ္အားငယ္သြားပါလိမ့္မယ္။ အဲဒီလို သြားလာေနရင္ ေရာဂါသည္ဆိုတာကို ေမ့ၿပီး ေပါ့ေပါ့ပါးပါး ေပ်ာ္ေပ်ာ္ရႊင္ရႊင္ ျဖစ္ေနပါလိမ့္မယ္။ လူေတြထဲတိုးမွ ငါလည္း သူတို႔လို လုပ္ႏိုင္တာပဲ၊ သူတို႔ေလာက္ မဟုတ္ေတာင္ သူတို႔နီးနီး လုပ္ႏိုင္တာပဲဆိုၿပီး စိတ္ဓာတ္ခိုင္မာ လာပါလိမ့္မယ္” ဟု အားေပးစကား ေျပာၾကားလိုက္ ပါသည္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
