———၊ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၊———
ကိုယ္ေရာင္တာကို အေမရိကန္စာလံုးေပါင္း Edema နဲ႔ အဂၤလိပ္စာလံုးေပါင္း Oedema လို႔ေခၚတယ္။ ႐ိုး႐ိုးအဂၤလိပ္စာနဲ႔ Swelling ျဖစ္တယ္။ အရင္က Dropsy or Hydropsy လို႔ေခၚခဲ့တယ္။ တကိုယ္လံုးမွာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ေရ-အရည္ေတြက မလိုအပ္ဘဲ ေအာင္း-ေဖာင္းေနတာျဖစ္တယ္။ အေရျပားမွာေရာင္ေနရင္ အ႐ိုးေနရာေပၚမွာ ခဏေလးဖိထားၿပီး ျပန္လႊတ္လိုက္ရင္ ခြက္ေနတာကို ေတြ႕ရမယ္။Pitting edema ေခၚမယ္။ Non-pitting edema ႏွိပ္ၾကည့္တဲ့အခါ ခြက္၀င္မသြားတဲ့ေရာင္ျခင္းကို Lymphedema, Lipedema, Myxedema ေတြမွာ ေတြ႕ရမယ္။ ဥပမာ ဆင္ေျခေထာက္ေရာဂါ။ ေျခေထာက္ေရာင္တာက ေသြးခဲပိတ္တာ၊ ေသြးျပန္ေၾကာေဖာင္းတာ၊ အက်ိတ္-ကင္ဆာ၊ မလႈပ္မရွား အၾကာႀကီးရပ္ေနတာ၊ ပူတဲ့ရာသီဥတု၊ အျမင့္တက္တာ၊ အပူေလာင္ျခင္းေတြကေန ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ျမန္မာလို ေရာင္တယ္ဆိုတာမွာ ေဆးပညာအရ ၂ မ်ဳိးရွိတယ္။ Edema ေဖာင္းၿပီးေရာင္ေနတာနဲ႔ Inflammation ပိုး၀င္လို႔ေရာင္တာ။ လက္ခုပ္တီးရင္ လက္ဖ၀ါးေတြေရာင္တယ္။ ဒီလိုဒဏ္ေၾကာင့္၊ ပိုးေၾကာင့္ေရာင္တာမွာ ေဖာင္းၿပီးေရာင္တာလည္း တြဲျဖစ္ပါတယ္။
ကိုယ္ေရာင္ျခင္း ျဖစ္ေစႏိုင္တာေတြကေတာ့-
အာဟာရ (ပ႐ိုတင္း) မျပည့္၀လို႔ျဖစ္တာကို Kwashiorkor ေခၚတယ္။ မ်က္ႏွာေမွာက္အိပ္ေနတာၾကာလို႔ မ်က္လံုးတ၀ိုက္ေရာင္တာလည္း ျဖစ္တယ္။ အင္းဆက္ေကာင္ေတြ ကိုက္တာကေနေရာင္မယ္။ ႏွလံုးေရာဂါဆိုးလာရင္ Pulmonary edema အဆုတ္ေရာင္တာ၊ Pleural effusions အဆုတ္ထဲ အရည္ေအာင္းတာ၊ Ascites ေရဖ်င္း၊ Peripheral edema အဖ်ားေနရာ(ေျခ-လက္)ေရာင္တာေတြ ဆက္ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
“ ေရ-အရည္ေတြက မလိုအပ္ဘဲ ေအာင္း-ေဖာင္းေနတာျဖစ္တယ္။ အေရျပားမွာ ေရာင္ေနရင္ အ႐ိုးေနရာေပၚမွာ ခဏေလးဖိထားၿပီး ျပန္လႊတ္လိုက္ရင္ ခြက္ေနတာကို ေတြ႕ရမယ္။ Pitting Edema ေခၚမယ္။ Non-Pitting Edema ႏွိပ္ၾကည့္တဲ့အခါ” . . .
Parvovirus B19 infection ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး၀င္တာကေနလည္း တကိုယ္လံုးေရာင္တာ ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Nephrotic syndrome ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါမွာလည္း ကိုယ္ေရာင္တယ္။ ဆီးစစ္ရင္ Proteinuria ဆီးထဲမွာ အနည္ပါေနမယ္။ ေသြးစစ္ရင္ Plasma protein နည္းေနမယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ရင္လည္း အနည္းနဲ႔အမ်ား ေရာင္မယ္။ ေျခေထာက္မွာသာ ေရာင္တယ္။ ေရာင္တာ + ဆီးအနည္ပါတာ + ေသြးဖိအားတက္တာျဖစ္ေနရင္ ကိုယ္၀န္ေသြးဆိပ္တက္တာလို႔ ေခၚတယ္။ Tendinitis အရြတ္ေရာင္တာနဲ႔ Pancreatitis သရက္ရြက္ေရာင္တာကေနလည္း ေရာင္တယ္။ မ်က္စိေရတိမ္ျဖစ္လို႔၊ မ်က္စိနာလို႔၊ ခြဲစိတ္လို႔ကေန မ်က္ၾကည္လႊာေရာင္မယ္။ မတည့္တာနဲ႔ ထိရာကေန အေရျပားေရာင္မယ္။ နာတာရွည္ အဆုတ္ေရာဂါ၊ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါ၊ အသည္းေရာဂါ၊ Corticosteroids စတီး႐ြိဳက္ေဆး၊ ေသြးတိုးက်ေဆး၊ ကိုယ္၀န္တားေဆး၊ ဘာလို႔ေရာင္တာမသိတဲ့ အမ်ဳိးအစားလဲ ရွိပါေသးတယ္။
Cerebral edema ဦးေႏွာက္ေရာင္တာ အေရးႀကီးတယ္။ ထိခိုက္မိလို႔ျဖစ္ျဖစ္၊ ဦးေႏွာက္ေရာဂါေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္ ဦးေႏွာက္ေရာင္ႏိုင္တယ္။ Pulmonary edema အဆုတ္ေရာင္တာ ခ်က္ခ်င္းေဆးကုသဖို႔လိုတယ္။ အဆုတ္ေရာဂါမဟုတ္ဘဲ ေဆးမတည့္လို႔၊ (အလာဂ်ီ)ရလို႔ (ေရွာ့ခ္)ျဖစ္ရာကေန ဆက္ျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ ကုသရာမွာ ျဖစ္ေစတဲ့အေၾကာင္းကို အဓိကကုသရမယ္။ ကိုယ္တိုင္လုပ္ႏိုင္တာေတြ ရွိပါတယ္။ ေရာင္တဲ့ေနရာကို ျဖစ္ႏိုင္သေလာက္ ျမႇင့္ထားသင့္တယ္။ ဆိုဒီယမ္(ဆား၊ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငန္ျပာရည္၊ ဟင္းခ်ဳိမႈန္႔)မတည့္ပါ။ ေခတ္ေပၚ အသင့္၀ယ္စားလို႔ရတဲ့ သြားရည္စာေတြမွာ ဆားမ်ားတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ခ်ပါ၊ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ၊
Diuretics ဆီးသြားေစတဲ့ေဆးကို အမ်ားဆံုးသံုးရတယ္။ ဆီးလမ္းပိုး၀င္လို႔ ဆီးခဏခဏသြားရၿပီး ေနာက္ပိုင္း ဆီးနည္းလို႔ေသာက္မိရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ဆီးသြားေစတဲ့ ေဆးအမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတယ္။ ဆီးသြားရလို႔ (ပိုတက္ဆီယမ္)နည္းၿပီး ၾကြက္သားေတြ မလႈပ္ခ်င္ျဖစ္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ (ပိုတက္ဆီယမ္)ေဆးပါ ေပးရတတ္တယ္။ အုန္းရည္ေသာက္ခိုင္းတယ္။ လိမ္ေမၼာ္သီး၊ ငွက္ေပ်ာသီးစားခိုင္းတယ္။ ေနာက္ေပၚဆီးသြားေစတဲ့ ေဆးေတြက (ပိုတက္ဆီယမ္) မနည္းတာမ်ဳိး ျဖစ္တယ္။
