ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
Q. ကြၽန္ေတာ့္မွာ မၾကာခဏ (၂)လတႀကိမ္နီးပါး အရပ္ေခၚ က်ီးပါးစပ္နာ ေပါက္တတ္ပါတယ္။ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းနဲ႔ လွ်ာဖ်ားမွာ အျဖစ္မ်ားပါတယ္။ အဲသလုိမျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုကာကြယ္ရမယ္၊ ဘာေဆးေသာက္ရမယ္ဆိုတာ –
က်ီးကန္းပါးစပ္နာကို Angular stomatitis (Cheilosis or Angular cheilitis) လို႔ ေခၚတယ္။ ပါးစပ္-ေဒါင့္စြန္း ႏွစ္ဖက္လံုးမွာ ျဖစ္တာမ်ားတယ္။ ကြဲေၾကာင္းေလးေတြ ဖ်ာထြက္လာမယ္။ ေသြးထြက္တတ္တယ္။ အနာအထိ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အနာကေန မိႈပိုး၀င္လာရင္ Candida albicans (Thrush) ျဖစ္မယ္။ ဗက္တီးရီးယားလည္း ၀င္ႏိုင္တယ္။
Vitamin B2 ဗီတာမင္ ဘီ ၂ နည္းရာကေနစတယ္။ သံဓာတ္နည္း-ေသြးအားနည္းေရာဂါနဲ႔လည္း ဆက္ေနတတ္တယ္။ သြပ္ဓာတ္နည္းတာကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရတယ္။ ကေလးေတြမွာျဖစ္ရင္ Anorexia nervosa အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့တာနဲ႔ ဆက္စပ္ေနမယ္။ ဟိုဟာဒီဟာေတြနဲ႔ ေရာေနတာကို Plummer-Vinson syndrome (Paterson-Brown-Kelly syndrome) လို႔ နာမယ္အရွည္ႀကီး ေပးထားတယ္။ အသက္ႀကီးသူေတြမွာလည္း ျဖစ္တာပဲ။ သြားေတြမရွိေတာ့ ပါးစပ္က ပံုေျပာင္းလာတယ္မဟုတ္လား။ ေဆာင္းရာသီမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။
အစာအာဟာရ နည္းသူေတြမွာ အခုလို က်ီးကန္းပါးစပ္နာက မ်က္စိနဲ႔ျမင္ႏိုင္တယ္။ ျဖစ္တဲ့သူမွာ မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္တာေတြလဲ ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ပုလိပ္
“အစာအာဟာရနည္းသူေတြမွာ အခုလို က်ီးကန္းပါးစပ္နာက မ်က္စိနဲ႔ျမင္ႏိုင္တယ္။ ျဖစ္တဲ့သူမွာ မ်က္စိနဲ႔ မျမင္ႏိုင္တာေတြလဲ ရွိႏိုင္တယ္လို႔ ပုလိပ္မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ရေသးတယ္။ ဘီ ၂ နည္းေနရင္၊ ဘီ ၁၊ ၃၊ ၆၊ ၁၂ လဲ နည္းေနေလမလား။ (စီ)တို႔ (ေအ)တို႔ေကာ မနည္းေပဘူးလား။ သြားတိုက္ေဆးနဲ႔ မတည့္တာလည္း မေမ့ရဘူး”…..
မ်က္စိနဲ႔ ၾကည့္ရေသးတယ္။ ဘီ ၂ နည္းေနရင္၊ ဘီ ၁၊ ၃၊ ၆၊ ၁၂ လဲ နည္းေနေလမလား။ (စီ) တို႔ (ေအ) တို႔ေကာမနည္းေပဘူးလား။ သြားတိုက္ေဆးနဲ႔ မတည့္တာလည္း မေမ့ရဘူး။ ကုတဲ့အခါ ဘာလို႔ျဖစ္သလဲသိမွ တိက်တယ္။ အေရးအႀကီးဆံုးက ဗီတာမင္ ဘီ (၂)၊ ေဆးေသာက္ပါ။ ၾကြယ္၀စာစားပါ။ Vitamin B2, Riboflavin ႏို႔ႏွင့္ႏို႔ထြက္အစာမ်ား၊ ဥ၊ အသဲ၊ အသီးအရြက္၊ ဆန္၊ ဂ်ံဳ၊ ရိစ္။ တပါတည္း Vitamin C ရေအာင္ စိမ္းတဲ့အသီးအရြက္-အသီးအႏွံေတြလဲစားပါ။
အနာလိုျဖစ္ရင္
• Topical antibiotic ပိုးေသေဆးတခုခု လိမ္းႏိုင္တယ္။ အနာလိမ္းေဆးတိုင္းေတာ့ မသံုးပါနဲ႔။ မ်က္စဥ္းကိုထည့္ရင္ ပါးစပ္ထဲ၀င္လဲ ကိစၥမရွိဘူး။ ဥပမာ Chloramphenicol ointment, Tetracycline ointment လိမ္းပါ။
• မိႈေၾကာင့္ျဖစ္ရင္ Antifungal creams မိႈအတြက္လိမ္းေဆး Nystatin, Imidazoles, Bifonazole, Clotrimazole, Econazole, Ketoconazole, Nizoral®, Miconazole, Tioconazole တစ္ခုခု သံုးႏိုင္တယ္။
• Antifungal drug မိႈအတြက္စားေဆး Imidazoles, Allylamines
• ေနာက္ၿပီး စတီးရြိဳက္နဲ႔ ေရာထားတဲ့ေဆး Clotrimazole and Betamethasone, Nystatin and Triamcinolone Acetonide သံုးႏိုင္တယ္။ ေကာ္တီဇုန္းေဆး
• စတီး႐ြိဳက္ေဆး 1% hydro cortisone လိမ္းႏိုင္တယ္။ ေရယံုဆိုရင္ မသံုးပါနဲ႔။
ျဖစ္တတ္သူေတြ Vitamin B Complex ဗီတာမင္ဘီအုပ္စု ေဆးၾကာၾကာေသာက္သင့္တယ္။ Malabsorption syndrome အစာစုပ္အား မေကာင္းတဲ့ေရာဂါနဲ႔ တြဲေနသူကို B complex, B12 ထိုးေပးရမယ္။
“Fissured tongue and Aphthous ulcer လွ်ာနာ အာနာ” ေရးထားကိုလဲတြဲပါရေစ။ “လွ်ာကြဲတာ” နဲ႔ “ပါးစပ္နာ” တြဲေရးပါရေစ။ Fissured or cracked tongue လွ်ာကြဲတာကို ပထ၀ီ-ေျမပံုနဲ႔ တူတယ္လို႔ ႏိႈင္းၾကတယ္။ ဒီလိုေျပာတာ ေတာ္ေသးတယ္။ ေယာက္်ားကပၸာယ္အိတ္နဲ႔ တူတယ္လို႔ ေျပာတာက သိပ္မမိုက္ဘူး။
Tongue cracks ျဖစ္တာက ေမြးရာပါ ျဖစ္တတ္တယ္။ ငယ္ကတည္းကေနစတယ္။ ႀကီးလာေလ သိသာေလ။ Down syndrome ဆိုတဲ့ ေမြးရာပါ ဦးေႏွာက္အားနည္းေရာဂါရွိသူ ၁၀ ေယာက္မွာ ၈ ေယာက္က ဒီလိုလာျဖစ္တယ္။ ဒီအခ်က္ကဲြရင္ အပူ-အစပ္စားတာ၊ ေဆးလိပ္၊ အရက္၊ စတာေတြ လႊဲခ်ရတယ္။ ပါးစပ္အနံ႔ပ်ယ္ေဆးအျပင္းသံုးတာ၊ သြားတိုက္ေဆး အျပင္းေတြကိုလဲ လက္ညႇဳိးထိုး မလြတ္ဘူး။ Malabsorption of Vitamin B ဗီတာမင္ဘီကို မစုပ္ယူႏိုင္တာ၊ အူမႀကီးမေကာင္းတာေတြကိုလည္း ထည့္စဥ္းစားရတယ္။
စိတ္ဖိအားမ်ားေနခ်ိန္ေတြမွာ အိပ္ေနရင္း လွ်ာကိုက္မိတတ္တယ္။ စားတဲ့အစာနဲ႔ မတည့္တာ၊ အစာအိမ္-အက္စစ္ဓာတ္က အထက္တက္လာတာ၊ တခ်ဳိ႕မွာ ဆီးခ်ဳိနဲ႔ တြဲေနတတ္တယ္။ မိႈေရာဂါေၾကာင့္လည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ ေသြးအားနည္းေရာဂါ၊ ဗီတာမင္နဲ႔ ဓာတ္ဆားနည္းတာေတြပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္ဆိုတာ သိဖို႔ခက္တတ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္ျဖစ္ျဖစ္ ကင္ဆာမဟုတ္ပါ။
တ႐ုတ္တိုင္းရင္းေဆးနည္းအလိုအရ ေဘလံုးနဲ႔ အစာအိမ္မွ်ေျခပ်က္တာတဲ့။ တ႐ုတ္အပ္စိုက္ဆရာေတြက အပူကဲတာနဲ႔ (ယင္) အားနည္းတာလို႔ ဆိုတယ္။ လွ်ာေဘးေတြကျဖစ္ရင္ အသဲ၊ လွ်ာဖ်ားျဖစ္ရင္ ႏွလံုး၊ လွ်ာလည္မွာျဖစ္ရင္ ေဘလံုး၊ လွ်ာေနာက္ကျဖစ္ရင္ ေက်ာက္ကပ္လို႔ သတ္မွတ္တယ္။ ျဖစ္ေစတာက မေသခ်ာေတာ့ ကုရတာလည္း ခက္တယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ အခက္အခဲေတြ ၀င္လာႏိုင္တယ္။ အစားအစာေတြ ညပ္ေနတတ္တယ္။ မိႈေရာဂါ၀င္လာရင္ Antifungal ေဆးေပးရမယ္။ Paracetamol တို႔ Ibuprofen တို႔လို အနာသက္သာေဆး၊ Vitamin B Complex ဗီတာမင္ဘီ အုပ္စုေဆး၊ ဗက္တီးရီးယားပိုး၀င္ရင္ ပဋိဇီ၀ေဆးေပးမယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ စိမ္းစိမ္းစိုစို စားရပါမယ္။
ပါးစပ္နာေတြထဲမွာ လူေတြအမ်ားဆံုး ျဖစ္ၾကတာကို Aphthous ulcer လို႔ ေဆးစာနဲ႔ေခၚတယ္။ အဂၤလိပ္လို Cold sores လို႔ေခၚတယ္။ ဗမာအရပ္ေခၚက ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေနတယ္။ အပူကန္နာလို႔ ေျပာၾကတယ္။ ပါးစပ္ထဲ ဘယ္ေနရာမဆိုျဖစ္တယ္။ ေအာက္ႏႈတ္ခမ္းမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ လွ်ာေအာက္လဲျဖစ္၊ ပါးေစာင္လဲမလြတ္ဘူး။ တခုမကလဲျဖစ္။ ျဖစ္ၿပီးေပ်ာက္၊ ေပ်ာက္ၿပီး ျပန္ေပါက္တတ္ေသးတယ္။
ဘာလို႔ျဖစ္သလဲ။ ဗီတာမင္ခ်ဳိ႕ယြင္းလို႔ မဟုတ္ပါ။ ေရာဂါပိုး၀င္လို႔ မဟုတ္ပါ။ အစာစားခ်ိန္ မမွန္သူ၊ ခရီးသြားေနရလို႔၊ ၀မ္းသြားမမွန္သူ၊ အလုပ္မ်ားသူ၊ စိတ္ရႈတ္သူေတြမွာ ျဖစ္တယ္။ အားနည္းေနခ်ိန္မ်ိဳးမွာ လာျဖစ္တတ္တယ္။ အပူမ်ားတာ(ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္) ေသာက္မိသူေတြမွာလဲ ျဖစ္ေလ့ရွိတယ္။ အရက္-ေဆးလိပ္လဲ စာရင္းထဲမွာပါတယ္။ အစပ္မ်ားတာ စားမိသူကိုလဲ ထည့္ေရးၾကေပမယ့္ တကယ္အစပ္စားသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တာမေတြ႕ဖူးပါ။ ေရႊလံဘို င႐ုတ္စားတဲ့ နာဂေတြ၊ ကသည္းေတြမွာ (ဗမာလဲ ပါတယ္) ထူးျဖစ္တာမရွိပါ။
အနာပံုစံက တခါေတြ႕ဖူး၊ မွတ္ထားဖူးရင္ မလြဲႏိုင္ဘူး။ ခပ္၀ိုင္း၀ိုင္းေနမယ္။ တလကၼရဲ႕ ၁၀ ပံု ၁ ပံုကေန ၅ ပံုေလာက္အထိ ႀကီးတယ္။ အလယ္ပိုင္းက ခပ္၀ါျဖဴျဖဴနဲ႔ခြက္ေနၿပီး၊ ေဘးႏုတ္ခမ္းက နီရဲေနမယ္။ ျဖစ္ရင္အေတာ္နာတယ္။ ပူစပ္ေနမယ္။ ေရေသာက္တာေတာင္မွ မခံခ်င္ဘူး။ ထမင္းစားရင္ သိပ္ဒုကၡေရာက္တယ္။
• ဆားရည္နဲ႔ တေန႔ ၂ ႀကိမ္၊ ပါးစပ္ေဆးပါ။
• ဗီတာမင္ဘီအုပ္စုနဲ႔ ဗီတာမင္စီ မ်ားမ်ားေပးတယ္။
• အနာေပၚကို Glycerin အလွဆီ လိမ္းေပးႏိုင္တယ္။
• ေထာပတ္၊ ပ်ားရည္လည္းလိမ္းၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က ေညာင္ရြက္ကိုႀကိတ္ၿပီး လိမ္းတယ္။ ၾကက္သြန္ျဖဴလဲ သံုးၾကတယ္။
• အစာအိမ္နာေရာဂါ ရွိေနသူေတြကို အုန္းဆီနည္းနည္းေသာက္ခိုင္းတယ္။
• သေဘၤာသီးမွည့္စားတာ ေကာင္းတယ္။
• ဂ်ံဳစာထက္ ဆန္စာက ပိုသင့္တယ္။
• ထံုေဆးလိမ္းေဆးကို သုတ္လိမ္းလိုက္ရင္ ခဏေလာက္မနာေတာ့ဘဲ ထမင္းစားႏိုင္လိမ့္မယ္။ ထံုေဆးပ်ယ္ရင္ ျပန္နာမယ္။
• မေပ်ာက္ႏိုင္သူေတြကို Corticosteroids ပါတဲ့ လိမ္းေဆးေပးႏိုင္တယ္။
• Paracetamol တို႔၊ Ibuprofen တို႔လို အနာသက္သာေဆး ေသာက္ခိုင္းတယ္။
• Gentian violet paint ခရမ္းေရာင္ေဆးလိမ္းရင္ ပိုး၀င္တာ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္။
• ေရမ်ားမ်ားေသာက္ပါ။ (မနာရင္ေပါ့။)
ကုဖို႔ဆိုတာ ျဖစ္ေစတာကိုျပင္ရမွာ အဓိကျဖစ္တယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
