ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
– ကြၽန္ေတာ့္အသက္ ၃၃ နွစ္ပါဆရာ။ Helico-bactery pylori ေရာဂါလို႔ေျပာပါတယ္။ အစာအိမ္ေရာဂါ ကူးစက္ေရာဂါလို႔ သိရပါတယ္။ ျဖစ္ေနတာေတာ့ ၅ လေလာက္ရွိပါၿပီ။ ဒီေရာဂါအေၾကာင္း သိခ်င္လို႔ပါဆရာ။
၁၉၈၂ အရင္ဆရာ၀န္ျဖစ္ၾကသူေတြက ေလနာဆိုတာ ေရာဂါပိုးနဲ႔မဆိုင္ဘူးလို႔ သင္ခဲ့ၾကရတယ္။ စားခ်ိန္ေသာက္ခ်ိန္ မမွန္သူ၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားသူေတြမွာ ျဖစ္ၾကရတယ္လို႔ ဆိုခဲ့တယ္။ အလုပ္မ်ားတဲ့ဆရာ၀န္၊ ဆယ္တန္းေျဖမယ့္ေက်ာင္းသား အျဖစ္မ်ားလို႔ Stress ulcer စိတ္ဖိအားမ်ားအနာ ေခၚခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၂ ေရာက္ေတာ့ ေလနာနဲ႔ H. pylori ပိုး ဆက္စပ္တာ သိလာရတယ္။
Peptic Ulcer (PU) ေလနာမွာ Gastric ulcer (GU) အစာအိမ္နာနဲ႔ Duodenal (DU) (ဒူယိုဒီ နယ္)နာ ဆိုၿပီး ၂ မ်ဳိးရွိတယ္။ (ဒူယိုဒီနမ္) ဆိုတာ အူသိမ္အစပိုင္း(စီ) ပံုေနရာေလးကို ေခၚတာပါ။ DU ဟာ အသက္ ၃၀ က ၅၀ ႏွစ္အတြင္း အျဖစ္မ်ားတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြ ေလမ်ားခ်င္မ်ားမယ္၊ ကံပိုေကာင္းၾကတယ္။ ေယာက္်ားေတြေလာက္ ေလနာမျဖစ္ဘူး။ GU ၾကေတာ့ အသက္ ၆၀ ေက်ာ္ေတြနဲ႔ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာ အျဖစ္မ်ားတယ္။ ျဖစ္ရင္လည္း ၄ရာခိုင္ႏႈန္းက အစာအိမ္ကင္ဆာ ျဖစ္တတ္တယ္။ ကံမေကာင္းျပန္ဘူး။
DU ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ နဲ႔ GU ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းတို႔ဟာ H. pylori ေခၚတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္နဲ႔၊ က်န္တာက NSAID ေခၚတဲ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြေၾကာင့္ျဖစ္တာပါ။ ေဆးလိပ္စြဲ၊ အရက္စြဲ၊ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္စြဲသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္ …
DU ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္နဲ႔ GU ၈၀ ရာခိုင္ႏႈန္းတို႔ဟာ H. pylori ေခၚတဲ့ ဗက္တီးရီးယားေၾကာင့္နဲ႔၊ က်န္တာက NSAID ေခၚတဲ့ အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တာပါ။ ေဆးလိပ္စြဲ၊ အရက္စြဲ၊ ေကာ္ဖီ၊ လက္ဖက္ရည္စြဲသူေတြမွာ ပိုျဖစ္တယ္။ မိဘျဖစ္ရင္ သားသမီးမွာလည္း ျဖစ္တာေတြရွိတယ္။ အရင္က လက္ညႇဳိးထိုးခဲ့ၾကတဲ့ အပူအစပ္နဲ႔ စိတ္႐ႈပ္တာေတြကေတာ့ ေလနာရွိေနရင္ ပိုဆိုးေစတယ္လို႔သာ လက္ခံၾကေတာ့တယ္။ စားေနက်အခ်ိန္က်ရင္ အစာေျခအရည္ ထြက္လာတာက အက်င့္ျဖစ္လာတယ္။ ထမင္းမက်က္ေသးလို႔ျဖစ္ျဖစ္၊ မအားလို႔ျဖစ္ျဖစ္၊ ပိုက္ဆံမရွိလို႔ျဖစ္ျဖစ္ အခ်ိန္ေရာက္ရင္ အက္စစ္ဓာတ္က အလိုက္မသိထြက္လာၿပီး၊ ၀မ္းထဲမွာတဂ်ဳတ္ဂ်ဳတ္ ျမည္လာတယ္။
ေရာဂါလကၡဏာေတြကေတာ့ ဗိုက္နာမယ္၊ ေလတက္မယ္၊ အစာမေက်ျဖစ္မယ္၊ ပ်ဳိ႕အန္မယ္။ ၾကာရင္ အစားပ်က္ေတာ့ အေလးခ်ိန္ေလွ်ာ့၊ အားေပ်ာ့တာေတြ ဆက္လိုက္လာမယ္။ နာပံုနာနည္းက ပူၿပီးနာတာ၊ ေအာင့္တာ၊ စူးနာတာ အမ်ဳိးမ်ဳိးျဖစ္တယ္။ ႏွလံုးနဲ႔ဘာမွမဆိုင္ဘဲ Heartburn လို႔ေခၚတာက အစာမ်ဳိျပြန္ထဲကို အက္စစ္ရည္ေတြဆန္တက္လို႔ နာတာကိုေခၚတယ္။ GERD ဆိုၿပီး ေရာဂါနာမည္သစ္ထြင္လိုက္ၾကတယ္။ GU က အစာစားရင္နာတတ္ၿပီး DU က စားလိုက္ရင္သက္သာလို႔ ဆာနာလို႔ေခၚတယ္။
ရက္တိုနဲ႔ နာတာရွည္ ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္။ ၾကာေတာ့ အနာကက်ယ္လာၿပီး၊ သူ႔အနီးအနားေတြကိုပါ နယ္ခ်ဲ႕ႏိုင္ေသးတယ္။ ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါေတြက အေတာ္ဆိုးတာေတြပါ။ အစာလမ္းေၾကာင္းကေန ေသြးယုိတာ၊ အနာျဖစ္ေနတဲ့ အစာအိမ္-(ဒူယိုဒီနမ္) ေပါက္တာ၊ ေအာက္ဆင္းလမ္းက်ဥ္းသြားလို႔ စားၿပီး အန္ေနေတာ့တာ။ တာသံုးတာဟာ အေရးေပၚေတြပါ။ အစာအိမ္ေပါက္လို႔ နာတာက စူးရွၿပီး နာတာမ်ဳိး။ ဗိုက္မေနႏိုင္-မထိုင္ႏိုင္ တအားနာၿပီး၊ ေဆး႐ံုကို အေျပးအလႊားလာရတယ္။ အခ်ိန္မေတာ္က မ်ားတယ္။ ႐ိုး႐ိုးဓာတ္မွန္႐ိုက္တာနဲ႔ အစာအိမ္ေပါက္တာကို အေသအခ်ာသိႏိုင္တယ္။ အသည္းေပၚမွာ လျခမ္းေကြးေကြးေလးကုိ ျမင္ရရင္ေတာ့ အေရးေပၚခြဲစိတ္ရပါမယ္။
ေသြးအန္တာကို Hematemesis ေခၚတယ္။ ေကာ္ဖီႏွစ္လို ညိဳမည္းမည္းအရည္ေတြ အန္တာ။ အန္မထြက္ဘဲ ေအာက္ဆင္းရင္ ေသြးက၀မ္းထဲပါမယ္။ အခ်ိန္ၾကာတာမို႔ ၀မ္းကမည္းနက္ေနမယ္။ Melaena ေခၚတယ္။ ကတၱရာေစးလိုေနတာ။ အစာအိမ္က ေသြးယိုတာမဟုတ္တာလည္း အဲလိုပဲျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အသည္းေျခာက္ေနသူ၊ အစာမ်ဳိျပြန္ေအာက္အဖ်ားက ေသြးျပန္ေၾကာအထံုးေတြ ေပါက္လို႔ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ မ်က္စိနဲ႔မျမင္သာေပမယ့္ ၀မ္းထဲမွာ ေသြးနည္းနည္းခ်င္း ပါေနတာကို အႏုၾကည့္မွန္ဘီလူးနဲ႔ စစ္မွသိရမယ္။
Barium meal ဓာတ္မွန္႐ိုက္တာနဲ႔ Endo-scopy ကိရိယာထည့္ၾကည့္တာနဲ႔ ေသခ်ာေအာင္ စစ္ရတယ္။ မီးေတာင္ကို အေပၚက ၾကည့္ရသလို၊ အလည္မွာ အနာေနရာက ခြက္ေန၊ အနားေဇာက္က ေအာက္ကို တည့္တည့္က်ေနၿပီး၊ ေဘးမွာ ေခ်ာ္ရည္ဆင္းတဲ့လမ္းေတြလို ျဖာထြက္ေနတယ္။ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္သလဲဆိုတာသိရင္ ေရွာင္ရမယ္။ အျဖစ္မ်ားလို႔ ဆရာလည္းမ်ားတယ္။ ေဆးလည္း မနည္းဘူး။ ပိုးကိုႏိုင္တဲ့ေဆးနဲ႔ အစာေျခရည္ကို သက္ေရာက္တဲ့ေဆး၊ ႏွစ္မ်ဳိးက မပါမျဖစ္ ေပးပါတယ္။ ပိုးအတြက္ ပဋိဇီ၀ေဆး၊ Amoxacillin, Tetracycline, Claithromycin, Metronidazole ေတြကို သံုးတယ္။
Antacids အက္စစ္ဓာတ္ပ်ယ္ေဆးေတြ အမ်ားႀကီးရွိတယ္။ Aluminium Hydroxide and Oxide, Magnesium Trisilicate 250-1500 mg တေန႔ ၃ ႀကိမ္၊ Magnesium Carbonate, Magnesium Oxides, Magnesium hydroxide 200-400 mg တစ္ေန႔ ၃ ႀကိမ္၊ Calcium Carbonate 1250-1500 mg တေန႔ ၃ ႀကိမ္။ အက္စစ္အထြက္နည္းေဆး Atropine Sul-phate 0.5-1.0 mg IM ထိုးေဆး၊ Proton pump inhibitors (Omeprazole, Rabeprazole) 20-40 mg တေန႔ ၁ ႀကိမ္၊ ၁ လ၊ ၁ လခြဲေသာက္ပါ။ Histamine H 2-receptor Antagonists (Ranitidine) 150 mg တေန႔ ၂-၃-၄ ႀကိမ္။
DU ဆိုရင္ Cimetidine 800 mg အိပ္ရာ၀င္၊ 300-400 mg အစာစားၿပီးတိုင္း တေန႔ ၂-၃-၄ ႀကိမ္၊ ၁ လ၊ ၁ လခြဲေသာက္ပါ။ သက္သာလာရင္ ည 400 mg ေသာက္ပါ။ လတ္တေလာ အစာအိမ္နာဆိုရင္ 800 mg အိပ္ရာ၀င္၊ ဒါမွမဟုတ္ 300 mg အစာစားၿပီးတိုင္း၊ ၂ လေသာက္ပါ။ အစာေျခရည္ေတြ အထက္ဆန္တာျဖစ္ရင္ 400-800 mg တေန႔ ၂-၃ ႀကိမ္၊ ၁ လခြဲ ေသာက္ပါ။ Heartburn နဲ႔ အစာမေၾကျဖစ္ရင္ 200 mg တေန႔ ၁-၂ ႀကိမ္၊ အစာမစားခင္ နာရီ၀က္ႀကိဳေသာက္ပါ။ Mucosal protective agents ဆိုတာကေတာ့ အစာလမ္းအတြင္းလႊာကို ကာကြယ္ဖို႔ေဆးပါ။ အန္တဲ့သူေတြအတြက္ Metoclopramide 10-15 mg စားေဆး တေန႔ ၃-၄ ႀကိမ္ေပးရတယ္။
ဗိုက္တအားနာရင္ Buscopan, Hyoscine 10-20 mg IV/IM ထိုးေဆး။ စားေဆး တေန႔ ၃-၄ ႀကိမ္။ Diclofenac 25-75 mg စားေဆး တေန႔ ၂ ႀကိမ္၊ Spasmocip, Spasmonil, Spasmo-Proxyvon စားေဆး တေန႔ ၂-၃-၄ ႀကိမ္။ လိုအပ္ရင္ ခြဲစိတ္ကုသတာ လုပ္ရတတ္တယ္။ Laparo-scopic surgery, Vagotomy, Antrectomy, Pyloroplasty ေနာက္ၿပီး G-J ေခၚတဲ့ အစာအိမ္နဲ႔ အူကို ဆက္ေပးတဲ့နည္းက စိတ္၀င္စားဖို႔ေကာင္းတယ္။
လူေနမႈပံုစံပါေျပာင္းဖို႔ လိုတယ္။ အပူအစပ္ေရွာင္၊ ေကာ္ဖီေလွ်ာ့၊ ေဆးလိပ္-အရက္ျဖတ္ပါ။ စိတ္ဖိအားမ်ားတဲ့ အလုပ္ကေနေျပာင္းလို႔ရရင္ ေျပာင္းပါ။ တေန႔ နာရီ၀က္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ပါ။ မယ္ဒီေတးရွင္းလုပ္တာေကာင္းတယ္။ ေလနာေရာဂါရွိရင္ စတုမဓူ၊ သၾကား၊ ထန္းလ်က္၊ ေဆး၊ စားတာဟာ ဥပုသ္ေစာင့္ေပမဲ့ သီလမပ်က္ဘူးလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ကာဗြန္ဒိုင္ေအာက္ဆိုက္ကုိ ဖိအားနဲ႔ထည့္ထားတဲ့ ဘီယာ၊ ဆိုဒါ၊ စပရင္း-၀ါးတား၊ ကိုကာကိုလာ၊ စပ႐ိုက္၊ အင္နာဂ်ီ-ဒရင့္ခ္ေတြက ေလနာအတြက္မေကာင္းပါ။ Sodium bicarbonate ေဆာ္ဒါမႈန္႔ေသာက္ရင္ ခ်က္ခ်င္းလို သက္သာေပမယ့္ၾကာရင္ အစာအိမ္ေပါက္ေစႏိုင္တယ္။
ဘာေဆးမွမရွိတုန္း နာလာရင္ ေရတခြက္-ႏွစ္ခြက္ ေသာက္လိုက္ပါ။ ႏြားနို႔ေသာက္ပါ။ သြားေလရာ ေဆးယူသြားပါ။ ဆာရင္စားဖို႔ စားစရာတခုခု ယူသြားပါ။ ေၾကာ္တဲ့အစားေတြေရွာင္ပါ။ အေစ့အဆံေတြ၊ တိုဖူး၊ ပဲပုတ္၊ ပဲအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ ပင္လယ္ထြက္အသီးအႏွံေတြ၊ ဟင္းႏုႏြယ္ရြက္ေတြ တည့္ပါတယ္။ အသားကိုေလွ်ာ့ပါ၊ ျပဳျပင္ထားတဲ့ဆီက ေလနာနဲ႔မတည့္ပါ။ အစာကို နည္းနည္းခ်င္း ခဏခဏစားပါ။ စားေနက် အစားအစာေတြသာ စားတာေကာင္းတယ္။ အစာလမ္းက သူခ်က္လုပ္ေပးေနၾကဟာကို ပိုကြၽမ္းက်င္ပါတယ္။ အီတာလ်န္-ပီဇာ၊ ဘာဂါ-ယန္းကီး၊ ဆူရွီး-ဂ်ပန္၊ ကုလားမွန္-႐ိုတီး၊ ထမင္းခ်ည္းစားတာ ဗမာ၊ တ႐ုတ္ဟာ ေခါက္ဆြဲ။ ဘာဘဲျဖစ္ျဖစ္ စားေနၾကပဲေကာင္းတယ္။
အရပ္သံုးေဆးနည္းမွာ ပင္စိမ္းရြက္ကို စားခိုင္းတယ္။ ဂ်င္း(ခ်င္း) စိမ္းသည္ ေလနာ၊ ၀မ္းဗိုက္-ရင္ေခါင္းနာတို႔ကိုႏိုင္၏လို႔ ဆိုတယ္။ တိုင္းရင္းေဆးတခုက ဗီတာမင္စီဟာ ေလနာနဲ႔မတည့္ဘူးေရးတာ ဖတ္ရတယ္။ မဟုတ္ပါ။ ဗီတာမင္စီ 500 mg တေန႔ ၂ႀကိမ္ေသာက္ရင္၊ ေသြးယိုတာအတြက္ အက်ဳိးရွိတယ္။ ခ်ယ္ရီသီး၊ ဘလူးဘယ္ရီသီးလိုပဲ ခရမ္းခ်ဥ္သီးကလည္း အဆိပ္အေတာက္ ေျပေစပါတယ္။ ခရမ္းခ်ဥ္သီးက ေလနာမသင့္လို႔ ေျပာတာလည္း ဖတ္ရတယ္။
စကားအရာမွာ နာမည္တလံုးနဲ႔ရွိခဲ့တဲ့ စကားေတာင္စားအမတ္ဟာ ဘုရင္က ခရမ္းခ်ဥ္သီး စားေကာင္းတယ္ဆိုေတာ့ အလိုက္သင့္ ေလွ်ာက္လိုက္တယ္။ မၾကာခင္ ဘုရင္မွာ ခရမ္းခ်ဥ္သီးေၾကာင့္ ေလနာထေတာ့ မွန္လွပါ အရွင္မင္းျမတ္ရဲ႕ကြၽန္မို႔ အရွင့္အလိုကိုလိုက္ၿပီး တင္ရေၾကာင္းပါဘုရားလို႔ ေလွ်ာက္တင္ပါတယ္။ အနာမ်ိဳး ၉၆ ပါးမွာ ေလနာ ၃၂ ပါး ပါတယ္လို႔ ျမန္မာေဆးက်မ္းကဆိုပါတယ္။ ကုန္းေဘာင္ေခတ္မွာ ၀န္ႀကီးတပါး အလုပ္မ်ားလားမသိပါ၊ ေလနာစြဲေနလို႔ ပခန္းမွာ-ေလ၊ ေလာင္းရွည္မွာ-ဓား၊ ခန္းပတ္မွာ-နား၊ ေရနံတတိုင္ခ်င္းႏွင့္ လင္းပါ့မလားလို႔ ဗန္းေမာ္ဆရာေတာ္က သေရာ္ခဲ့ဖူးတယ္။ ျပင္သစ္ဘုရင္ (ခ်ားလ္စ္) နံပါတ္ ၉ မွာလည္း ရွိသတဲ့။ ဒါလဲ သေရာ္တာမဟုတ္ေပမဲ့ St. Bartholomew’s Day Massacre လူသတ္ပြဲႀကီးဟာ ကုိယ္ေတာ္ျမတ္မွာ ေလနာထလို႔ ျဖစ္ရသလိုလို ဆိုပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
