——-၊ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၊——-
သမီးက (—)ၿမိဳ႕မွာ ေနပါတယ္။ အသက္က (၂၅) ႏွစ္၊ အိမ္ေထာင္မရွိပါ။ ဒီရက္ပိုင္း ဗိုက္ေအာင့္ပါတယ္။ ၄ ရက္ေလာက္ေတာ့ ရွိပါၿပီ။ ပထမစေအာင့္တဲ့ရက္က ရင္ၫြန္႔က ေအာင့္တာပါ။ နီးစပ္ရာဆရာ၀န္နဲ႔ ျပၾကည့္ပါတယ္။ ေလထိုးလို႔ေအာင့္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ သန္ထိုးလို႔ေအာင့္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုၿပီး ေလေဆး Karamil S နဲ႔ တျခားေဆးတိုက္ပါတယ္။ ညအိပ္ခါနီးရင္ စားဖို႔ေျပာတာကေတာ့ သန္ခ်ေဆးပါ။ အဲဒီေဆးေသာက္ၿပီး ေနာက္ရက္မွာ ဗိုက္ေအာင့္တာက နည္းနည္းသက္သာပါတယ္။ ေနာက္ေန႔က်ေတာ့ ျပန္ေအာင့္ပါတယ္။ ေဆးခန္းျပန္သြားေတာ့ သမီးရဲ႕ဗိုက္ကိုႏွိပ္ၿပီး စမ္းသပ္ပါတယ္။ ဗိုက္ညာဘက္အျခမ္းကို ဖိႏွိပ္လိုက္ရင္ ၀မ္းဗိုက္ရဲ႕အလယ္က ထိုးၿပီးေအာင့္ပါတယ္။ ညာဘက္အျခမ္းကလည္း ေအာင့္ပါတယ္။ အဆိုးဆံုးကေတာ့ အလယ္ကေအာင့္ပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ ဆရာ၀န္က အူအတက္ေရာင္တဲ့ ပံုစံျဖစ္တယ္လို႔ေျပာပါတယ္။ ေနာက္ထပ္ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္နဲ႔ ေျပာင္းၿပီးျပဖို႔ ေျပာပါတယ္။ ခြဲစိတ္ဆရာ၀န္နဲ႔ ျပၾကည့္ေတာ့ Ultrasound ႐ိုက္လိုက္ပါတယ္။ အူအတက္ေရာင္ပါတယ္တဲ့။ အေျခအေနဆိုးတဲ့အဆင့္ေတာ့ မဟုတ္ဘူးလို႔ေျပာတယ္။ အူအတက္က ျဖတ္ထုတ္လိုက္တာ ပိုေကာင္းပါတယ္ဆိုတဲ့အေၾကာင္း ရွင္းျပပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခက္အခဲေတြလည္း ရွိေနလို႔ ဆရာ့ကိုအကူအညီေတာင္းရတာပါ။
အူအတက္ေရာင္တယ္ဆိုတာ အဆင့္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိတယ္။
ပဌမတမ်ဳိး Acute Appendicitis
႐ုတ္တရက္ေရာင္ျခင္း
ခ်က္ခ်င္းဗိုက္နာမယ္၊ နာတာကလည္း မခံမရပ္ႏိုင္ေအာင္နာမယ္၊ နာတဲ့ေနရာက ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း၊ ညာဘက္ေထာင့္ေနရာမွာ တိတိက်က်နာမယ္။ လမ္းေလွ်ာက္ရင္ ခါးမတ္ၿပီးမေလွ်ာက္ႏိုင္ဘူး။
ဆရာ၀န္က (၁) အူအတက္ရွိတဲ့ သတ္သတ္မွတ္မွတ္ေနရာကိုဖိရင္ လူနာမွာပိုနာလာတယ္။ (၂) အူအတက္ရွိရာ နာတဲ့ေနရာေအာက္တည့္တည့္ကို ဖိထားရင္း ဆတ္ကနဲ ဖိထားတဲ့လက္ကို လႊတ္လိုက္တဲ့အခါ တခ်က္ထပ္နာလိမ့္မယ္။ (၃) ဗိုက္ေအာက္ပိုင္း ဘယ္ဘက္ (ေျပာင္းျပန္ေနရာ)ကိုဖိၿပီး ညာဘက္ဆီ တြန္းၾကည့္ရင္ အူအတက္ရွိတဲ့ေနရာမွာ နာလာမယ္။
အဖ်ားနည္းနည္းကေန မ်ားမ်ားအထိတက္ေနမယ္။ တခ်ဳိ႕အန္မယ္။
အထဲမွာ အူအတက္က ေရာင္ေနလိမ့္မယ္။ ေရာင္တယ္ဆိုတာေဖာင္းေနမယ္၊ နီေနမယ္။ မန္းရည္ေလးေတြ ထြက္လာေနမယ္။
ဒီအဆင့္ေတြ႕ရင္ ခ်က္ခ်င္း ေန႔ေန႔ညည ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
“ သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ အနည္းငယ္နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ခြဲစိတ္ဖို႔ မလုပ္ခ်င္သူ၊ အခြဲမခံႏိုင္သူ၊ ခြဲမေပးႏိုင္တဲ့ေနရာဆိုရင္ ပိုးေသေဆးေပးတာဟာ ေက်နပ္စရာနည္းျဖစ္တယ္။”
ဒုတိယတမ်ဳိး Appendiceal abscess
အူအတက္ ျပည္တည္ျခင္း
မခြဲဘဲေနရင္ ပိုဆိုးလာႏိုင္တယ္။
အူအတက္က ေရာင္ရာကေန ျပည္တည္လာမယ္။
အူအတက္ ဗိုက္ထဲမွာ ေပါက္ထြက္လို႔ အေရးေပၚခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
တတိယတမ်ဳိး Chronic Appendicitis or Appedicular lump
ရက္ရွည္ ဒါမွမဟုတ္ အစိုင္အခဲျဖစ္ျခင္း
တကယ္လို႔ ျပည္မတည္ဘဲ၊ ေဆးေတြဘာေတြေသာက္လို႔၊ ပိုးကလည္း အျပင္းစားမဟုတ္လို႔၊ လူနာကလဲ ကိုယ္ခံက်န္းမာေရးေကာင္းလို႔ဆိုရင္ သက္သာလာမယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္မခ်ရေသးဘူး။
ဆရာ၀န္ကေန ေစာစာကအတိုင္း စမ္းသပ္ရင္ သိပ္ႀကီးမနာဘူး။ ဒါေပမဲ့ အူအတက္ရွိရာမွာ အစိုင္အခဲလိုစမ္းေတြ႕မယ္။ သူ႔ကိုဖိၾကည့္ရင္ေတာ့ နာေပမယ့္ သိပ္အနာႀကီးမဟုတ္ဘူး။ အဖ်ားလည္းက်ေနႏိုင္တယ္။
ဒီအဆင့္ေတြ႕ရင္ မခြဲေသးဘဲ ေဆးေပးမယ္။ ၃ လေလာက္ေနရင္ ေအးေအးေဆးေဆး ခြဲစိတ္ထုတ္ျပစ္ရမယ္။
ေနာက္ၿပီးေနရာကေတာ့ အူအတက္ျဖစ္ေပမယ့္ တျခားအဂၤါေတြမွာ ေရာဂါရတာလည္းျဖစ္တယ္။ ဥပမာ အမ်ဳိးသမီးဆိုရင္ သားအိမ္ညာဘက္ျပြန္ေရာင္တာ၊ သံေကာင္၊ အူမႀကီးေရာင္တာ၊ အူထဲကို အူတိုး၀င္တာ၊ တျခားရွာပါးတာေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
အူအတက္ေရာင္တာ ဘာဆက္ျဖစ္ႏိုင္သလဲ
(Complications of appendicitis)
အမ်ားဆံုးျဖစ္ႏိုင္တာက Perforation ေပါက္ထြက္တာပါ။ အူအတက္ေရာင္လို႔ စၿပီးနာတဲ့ေနာက္ ၃၆ နာရီအၾကာမွာ လူနာ ၁၅% က ေပါက္ထြက္ႏိုင္တယ္။
Peri-appendiceal abscess ျပည္တည္နာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။
Diffuse peritonitis ဗိုက္အတြင္းဖံုးအလႊာ ေရာင္ႏိုင္တယ္။
အျဖစ္နည္းတဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါကေတာ့ Obstruction of the intestine အူပိတ္ဆို႔တာ ျဖစ္တယ္။
ေၾကာက္စရာေကာင္းတာက Sepsis ေရာဂါပိုးေတြ ေသြးထဲေရာက္တာျဖစ္တယ္။
ဆြီဒင္ သုေတသနတခုအရ –
အသက္ ၁၅-၅၀ ႏွစ္အရြယ္ ေယာက္်ား ၂၅၂ ေယာက္ကို ေလ့လာထားတယ္။ ေရာင္တယ္၊ နာတယ္ဆိုသူေတြကိုသာ ေလ့လာတာျဖစ္တယ္။ ေပါက္ထြက္သူမပါဘူး။ ပိုးေသေဆးကို အေၾကာထဲ ၂ ရက္သြင္းေပးၿပီး ပါးစပ္ကေန ၁၀ ရက္ဆက္ေသာက္ေစတယ္။ ၂၄ နာရီအတြင္း ေဆးကေနမႏိုင္ရင္ ခြဲစိတ္ရတယ္။
အနည္းငယ္နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ပဋိဇီ၀ေဆးေပးရင္ ေပါက္ထြက္သြားတာနည္းတယ္။ ဘယ္ % က မခြဲဘဲေနလို႔ရသလဲေျပာဖို႔ခက္တယ္။ ျပန္ျဖစ္-မျဖစ္လဲ ေျပာမရဘူး။
၁၅ ေယာက္ (၁၂%) ဟာ ေဆးေပးနည္းတခုထဲနဲ႔မရဘူး။ ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
ခြဲေတာ့ ၅% က ေပါက္ထြက္တဲ့အဆင့္ရွိေနတာ ေတြ႕ရတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ ၂၄ နာရီေစာင့္တာ ပိုမဆိုးဘူး။
၈၈% က မခြဲရဘဲသက္သာၾကတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အနည္းငယ္နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ေဆးေပးကုသတာ ထိေရာက္မႈေကာင္းတယ္။ ေနာက္ ၅ ႏွစ္ၾကာေတာ့ ၂၄% ဟာ ျပန္ျဖစ္တယ္။ တႏွစ္အတြင္းျဖစ္ၾကသူက ပိုမ်ားတယ္။ ျပန္ျဖစ္သူေတြကို ခြဲစိတ္ကုသရမယ္။
သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ အနည္းငယ္နဲ႔ အသင့္အတင့္ အူအတက္ေရာင္သူေတြကို ခြဲစိတ္ဖို႔မလုပ္ခ်င္သူ၊ အခြဲမခံႏိုင္သူ၊ ခြဲမေပးႏိုင္တဲ့ေနရာဆိုရင္ ပိုးေသေဆးေပးတာဟာ ေက်နပ္စရာနည္းျဖစ္တယ္။
World Journal Surgery မွာ ၂၇-၉-၂၀၀၆ ေန႔က ထုတ္ျပန္ေရးသားခ်က္ျဖစ္ပါတယ္။ (ေယာက်္ား-မိန္းမ ဒီေရာဂါမွာ ကြာစရာမရွိပါ။)
ျပင္သစ္သုေတသနတခုအရ –
ပဋိဇီ၀ေဆး ၂မ်ဳိးတြဲ (Amoxicillin + Clavulanic acid) ေပးတာဟာ Uncomplicated acute appendicitis ျပႆနာမႀကီးတဲ့ အူအတက္ေရာင္ေရာဂါအတြက္ ေကာင္းတယ္။
ျပင္သစ္ေဆးတကၠသိုလ္-ေဆး႐ံု ၆ ခုက အသက္ ၁၈ ႏွစ္အထက္ လူနာ ၂၄၃ ေယာက္ကို စမ္းသပ္တာျဖစ္တယ္။
လူနာတ၀က္ကို Amoxicillin + Clavulanic acid (3 g/day) ၈ ရက္ေပးတယ္။ က်န္တဲ့တ၀က္ကို Emergency appendicectomy အေရးေပၚခြဲစိတ္မႈလုပ္ေပးတယ္။ ေဆးကုနည္းေတြလုပ္ၿပီးေနာက္ ရက္ ၃၀ အၾကာမွာ Peritonitis ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္သလား၊ မေရာင္ဘူးလား၊ ဆန္းစစ္တယ္။
ေဆးခ်ည္းေပးထားသူထဲက ၈% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္ၿပီး ခြဲစိတ္ေပးသူထဲက ၂% မွာ ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္တယ္။
ခြဲစိတ္ေပးသူေတြထဲက ၁၈% မွာ ေစာစာက CT-scan assessment လုပ္ထားေပမဲ့ မထင္မွတ္ဘဲ ႐ႈပ္ေထြးတဲ့ အူအတက္ေရာင္တာနဲ႔ ဗိုက္အတြင္းလႊာေရာင္တာပါ ေတြ႕ရတယ္။
ေဆးခ်ည္းေပးထားသူေတြထဲက ၁၂% ကို ခြဲစိတ္ေပးလိုက္ရတယ္။
မခြဲရေသးသူထဲက ၂၆% မွာ တလနဲ႔တႏွစ္အတြင္း ျပန္ျဖစ္ၾကတယ္။
သုေတသနကို ခ်ဳပ္ၾကည့္ရင္ Acute uncomplicated appendicitis ခ်က္ခ်င္းျဖစ္၊ ျပႆနာလည္းမပါ၊ အူအတက္ေရာင္တာအတြက္ Emergency appendicectomy အေရးေပၚခြဲစိတ္ကုသျခင္းဟာ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါတယ္။
၅-၅-၂၀၁၁ Lancet မွာ ထုတ္ျပန္ေရးသားခ်က္ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမးတဲ့သူဟာ ဆရာေရးျပတဲ့အထဲက ဘာနဲ႔အနီးစပ္ဆံုးလဲ။ (အာလ္ထြာေဆာင္း) ႐ိုက္ထားၿပီးမို႔ အူအတက္တစ္ခုထဲကိုသာ အာ႐ံုစိုက္ေတာ့မယ္။ ဒါေပမဲ့ ဘယ္အဆင့္လဲ။ အဖ်ားနဲ႔အနာကိုၾကည့္ရင္ မွန္းလို႔ရတယ္။ ၄ ရက္အထိေနႏိုင္ရင္ အူအတက္ေပါက္ထြက္တာ ျပည္တည္ေနတာ မဟုတ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ဆရာေတာ့ လူနာကို မစမ္းရေပမဲ့ ဒုတိယအမ်ဳိးနဲ႔ တတိယအမ်ဳိးကို သံသယရွိတယ္။
အႀကံေပးရရင္ ပဋိဇီ၀ေဆးထိုးရမယ္။ ေသာက္ရင္လည္းရတယ္။ အစားအေသာက္ လံုး၀ဆင္ျခင္ပါ။ အမာမစားရ။ ထမင္း-ေခါက္ဆြဲ မစားရ။ ေရ-အရည္ကိုသာေသာက္ၿပီး D/ W + D/S (ဒရစ္) သြင္းရမယ္။ တေန႔ ၃-၄ လံုးသြင္းရမယ္။ ေဆးမဟုတ္ပါ။ ပါးစပ္ကမစားရလို႔ အားနည္းတာ ကာမိဖို႔သာျဖစ္တယ္။ သက္သာလာမွ ဆန္ျပဳတ္ စတာမ်ိဳးေသာက္ရမယ္။
၀မ္းႏုတ္ေဆးမေသာက္ရ။ မသက္သာရင္ ခြဲသာခြဲပါ။
