ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
A1: လည္ပင္းက နဂိုထက္ ေယာင္ေယာင္ေလး ပိုႀကီးေနလို႔ပါဆရာ။ စိတ္ကလည္း အရင္ကထက္ ပိုတို တတ္ပါတယ္။ အစားကေတာ့ ခဏတိုင္း စားတတ္ပါတယ္။ ပိန္ေတာ့ မပိန္သြားပါဘူး။ ၀ေတာင္လာပါတယ္။ အဲဒါက လည္ပင္းႀကီးေရာဂါဆိုရင္ ဘယ္လိုကုသလို႔ ရႏိုင္ပါမလဲဆရာ။ ေလာေလာဆယ္ ေဆးစစ္ဖို႔ မလြယ္ကူေသးလို႔ အေရးႀကီး၊ မႀကီးကို သိပါရေစ။ အကယ္၍ ယခုေဆးမစစ္ေသးရင္ေကာရႏိုင္ပါသလား။
A2: လည္ပင္းႀကီးေဟာ္မုန္း မ်ားတဲ့ေရာဂါက Grave’s disease ဆိုတဲ့ ေရာဂါတစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ ျဖစ္ရတယ္။ Thyroid assay (Thyroid Function Test) ေဆးစစ္ရတယ္။ လက္ေကာက္၀တ္ ေသြးခုန္ ႏႈန္းစမ္းပါ။ လူနာရဲ႕ လက္ေကာက္၀တ္ကို သက္ေသာင့္သက္သာထားၿပီး စမ္းတဲ့လူရဲ႕ လက္ေခ်ာင္းေတြနဲ႔ သူ႔လက္မ အထက္ကေနရာမွာ ေသြးခုန္ေနတာကို စမ္းမိေအာင္လုပ္ပါ။
တစ္မိနစ္မွာ ပံုမွန္လူေတြက ၇၀-၈၀ခုန္ေနမယ္။ လည္ပင္းႀကီးေဟာ္မုန္းမ်ားေနရင္ ပိုမ်ားမယ္။ ၉၀-၁၀၀ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ႏွလံုးကခုန္ေနတာနဲ႔ အတူတူပါ။
Propylthiouracil (PTU) ေဆးကို အမ်ားဆံုးေပးတယ္။ လူႀကီးဆိုရင္ တေန႔ကို ၃၀၀ mg/day ၃ ခါခြဲ ေသာက္ခိုင္းတယ္။ လိုရင္ ၄၀၀ mg/day ၆၀၀ to ၉၀၀ mg/day တိုးေပးမယ္။
သက္သာလာရင္ ၁၀၀-၁၅၀ mg/day အထိ ေလွ်ာ့ေပးတယ္။
၁၀ ႏွစ္အထက္ကေလး ၁၅၀ to ၃၀၀ mg/day ၃ ခါခြဲ ေသာက္ခိုင္းတယ္။
၆-၁၀ ႏွစ္ကေလး ၅၀ to ၁၅၀ mg/day သံုးခါခြဲေသာက္ခိုင္းတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ ၅ to ၇ mg/kg/day ၃ ခါခြဲ ေသာက္ခိုင္းတယ္။
Methimazole (Tapazole) ၅ to ၂၀ mg TDS ေဆးကုိလည္းေပးႏိုင္တယ္။
Carbimazole (NeoMercazole) ၁၀ mg to ၆၀ mg ေဆးကုိလည္း တစ္ေန႔တစ္ခါ ေပးႏိုင္တယ္။
(Carbamazepine ဆိုတဲ့ေဆးနဲ႔မမွားနဲ႔ ဒီေဆးက အတက္ေရာဂါအတြက္ေပးတာပါ။)
အလြယ္ရွာရတဲ့ေဆးကေတာ့ Beta-blockers ျဖစ္တယ္။ နာမည္ အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ Propranolol, Inderal, Metoprolol, Nadolol, Betaxolol, Acebutolol, Pindolol and Bisoprolol တစ္မ်ဳိးကို ၂၀ မီလီဂရမ္ကေန ၄၀ မီလီ ဂရမ္အထိ၊ တစ္ေန႔မွာ ၁-၂ ႀကိမ္ေပးႏိုင္တယ္။ စိတ္ၿငိမ္ဖို႔လိုတဲ့အခါ Valium/Diazepam ၅ မီလီဂ ရမ္ ေသာက္ေစပါ။ အိပ္ခ်င္တတ္လို႔ အလုပ္မရွိခ်ိန္၊ ဒါမွမဟုတ္ ညမွာ ေသာက္ခိုင္းပါ။
လည္ပင္းႀကီးေဟာ္မုန္းမ်ားတာ မွန္ရင္ တျခား စားေဆးနဲ႔ မရရင္ အႏုျမဴေဆးေပးၿပီး ကုမယ္။ ခြဲစိတ္ တာကေတာ့ တခ်ဳိ႕လူနာအတြက္သာလိုတယ္။ ေပ်ာက္ ႏိုင္တဲ့ေရာဂါ ျဖစ္ပါတယ္။ မ်က္စိျပဴးလာတဲ့အထိ မေစာင့္ပါနဲ႔။
Q2: သမီး အသက္ ၃၀ ထဲမွာပါ။ အပ်ဳိပါ။ လြန္ခဲ့တဲ့ ၂၀၀၂-၂၀၀၃ ေလာက္တုန္းက လည္ပင္းမွာ ေဟာ္ မုန္းမ်ားလို႔ ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါ ျဖစ္ဖူးတယ္။ ေရာဂါနာမည္ ကိုေတာ့ (သိုင္႐ိုေတာ့(ခ္)စီကိုးစစ္)လို႔ တပ္ထားပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက ေတာင္ႀကီးမွာ သမားေတာ္ႀကီး ျပၿပီး ကုသမႈခံယူခဲ့ပါတယ္။ ေဆး ၁ ႏွစ္ခြဲေလာက္ ေသာက္လိုက္ရပါတယ္။ နာတာရွည္ေရာဂါသည္တစ္ ေယာက္လိုပဲေနေနရပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းေတာ့ အဲဒီေရာဂါနဲ႔ပတ္သက္လို႔ ဘာမွထပ္မျဖစ္ေတာ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ နည္းနည္းဆိုလန္႔တတ္တယ္။ ဆိတ္ၿငိမ္ ေနရာကေန အသံေလးဘာေလး ၾကားလိုက္ရရင္လန္႔ လန္႔သြားတယ္။ အဲဒီ ေရာဂါရဲ႕ေဘးထြက္ ဆိုးက်ဳိး အျဖစ္နဲ႔ မ်က္လံုးျပဴးၿပီး က်န္ခဲ့ပါတယ္။ အရမ္းႀကီး ျပဴးထြက္တာမ်ဳိးမဟုတ္ဘဲ ေဒါသထြက္တဲ့ အခါတို႔၊ အာ႐ံုစိုက္တဲ့အခါတို႔မွာ မ်က္စိ ပိုျပဴးတတ္ပါတယ္။
၂၀၀၈ေလာက္တုန္းက အူအတက္ခြဲဖူးပါတယ္။ အရင္တုန္းက ေဒါသႀကီးလာတဲ့အခါတို႔၊ အရမ္း၀မ္း နည္းတဲ့အခါတို႔မွာ ရင္ဘတ္ေတြေအာင့္ၿပီး အသက္႐ွဴၾကပ္ပါတယ္။ မ်က္ႏွာနဲ႔လက္ေတြ၊ ေျခေထာက္ ေတြက်င္လာပါတယ္။ သတိလည္း လစ္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲလိုအခ်ိန္ဆို ေဆး႐ံုကိုပို႔ၿပီး ေအာက္ဆီဂ်င္ ေပးၾကပါတယ္။ ဒိုင္ယာစီပန္ကိုလည္း အေၾကာထဲ ထိုးေပးပါတယ္။ အဲလိုျဖစ္တာေတြက လည္ပင္းႀကီး ေရာဂါမျဖစ္ခင္ ၂၀၀၀ နဲ႔ ၂၀၀၂ ၾကားေလာက္မွာထင္ပါတယ္။
(၁) အဲဒီ ေရာဂါေတြ ျဖစ္ဖူးတဲ့အတြက္ သမီး အိမ္ေထာင္ျပဳတဲ့အခါ ကေလးရႏိုင္ပါ့မလား ဆရာ။
(၂) ေနာက္ၿပီး ကေလးရခဲ့ရင္ေတာင္မွာ အဲဒီေရာဂါ ေတြရဲ႕ဆိုးက်ဳိးေတြက ကေလးကို ထိခိုက္ႏိုင္ပါသလား ဆရာ။
(၃) သမီးကိုယ္ သမီးလည္း ကေလး မေမြးႏိုင္ေလာက္ဘူးလုိ႕ ထင္ေနပါတယ္။ စိတ္ထဲမွာ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္ရွိတယ္လို႔ ထင္ေနပါတယ္ ဆရာ။
A2: (၁)လည္ပင္ႀကီးေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ (Thyrotoxicosis) ကို ကုသနည္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
စားေဆးနည္း၊ ခြဲစိတ္နည္းနဲ႔ အႏုျမဴေဆးနည္းေတြျဖစ္တယ္။ ဘယ္နည္းျဖစ္ျဖစ္ ေရာဂါကိုထိန္းႏိုင္တယ္။ ေပ်ာက္ႏိုင္ပါတယ္။ မေျပာမျဖစ္တာပါ ေျပာပါရေစ။ ခြဲစိတ္ၿပီး ေျပာင္းျပန္ (ေဟာ္မုန္းနည္းလြန္း သြားတာ)ျဖစ္သြားလို႔ ေမးတဲ့သူတစ္ဦးရွိတယ္။ တစ္ေန႔ကလာလည္တဲ့ မိတ္ေဆြတစ္ဦး ဥေရာပမွာ ခြဲတာပါ။ အဲဒီလိုျဖစ္လို႔ ေဟာ္မုန္းေဆး ေန႔တိုင္းေသာက္ ေနရပါတယ္။ အိႏၵိယမွာ ဆရာ့လူနာေတြ အႏုျမဴ ေဆးကုဌာနလႊတ္တယ္။ ေပ်ာက္သြားတယ္။
(၂) ႏွလံုးခုန္ႏႈန္း ျမန္တာ၊ စိတ္တိုတာ၊ အပူမခံႏိုင္တာ၊ ေဒါသႀကီးတာ ဒါေတြ သက္သာရင္ ေကာင္းတယ္။ ေသြးစစ္တာေတာ့ တိက်ပါတယ္။ ဒီေတာ့ အိမ္ေထာင္ မက်ခင္၊ က်ရင္လည္း ကိုယ္၀န္မေဆာင္ ခင္ ေပ်ာက္ေအာင္ကုပါ။ Propranololလို ေဆးက လကၡဏာသက္သာေစတယ္။ ေပ်ာက္ေစတာေတာ့ မဟုတ္ဘူး။
(၃) Thyrotoxicosis နဲ႔ ကိုယ္၀န္ ဆက္စပ္ပါတယ္။ လူနာတစ္ေယာက္ ကိုယ္၀န္ေဆာင္တုန္းက လာျပတယ္။ ဆရာက ျမင္တာနဲ႔ ဒီေရာဂါ သံသယရွိတယ္။ ကံမေကာင္းလိုက္တာက ကေလးကအထဲမွာ ဆံုးလို႔ ကုေပးလိုက္ရတယ္။ ေနေကာင္းမွ သြားစစ္ခိုင္းေတာ့ ေရာဂါေသခ်ာတယ္။ အခု အႏုျမဴေဆးနဲ႔ ေရာဂါ အေျခအေနေကာင္းေနပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ေနတုန္း ေရာဂါကုေဆးေတြက ကေလးကို ထိခိုက္မႈအနည္း ငယ္ရွိတာကို သုေတသနလုပ္ထားတယ္။ အႀကံေပးရရင္ ကိုယ္၀န္မေဆာင္ခင္ ေရာဂါကို ကုထားတာ အေကာင္းဆံုးပါ။ အႏုျမဴေဆးကို ကိုယ္၀န္ရွိခိ်န္၊ ႏို႔တိုက္ခ်ိန္မွာ မေပးရပါ။
(၄) ကေလးမေမြးႏိုင္ေလာက္ဘူးလုိ႔ ထင္မေနပါနဲ႔။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ရင္း လည္ပင္းခြဲတာ ကေလး-လူႀကီး ဘာမွမျဖစ္ပါ။
Q3: Thyrotoxicosis ေရာဂါ ျဖစ္တုန္းကေတာ့ Propranolol ေသာက္ရပါတယ္။ တျခားေဆးေတြေတာ့ မမွတ္မိေတာ့ပါဘူး။ အဲဒီတုန္းက လည္ပင္းကို လိုအပ္ရင္ခြဲမယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။ ေဆးအရင္ေသာက္ ၾကည့္ပါဆိုၿပီး ၾကည့္ခိုင္းပါတယ္။ ၁ ႏွစ္ခြဲေလာက္ ေသာက္ၿပီးေတာ့ နားလိုက္တာ။ အခု ျပန္စစ္ခ်င္ပါတယ္။ ဘယ္လိုေျပာစစ္ရမလဲ ဆရာ။
A3: လည္ပင္းႀကီး ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ ေဆးေတြက Antithyroid drugs (Propylthiouracil, Methimazole)ေတြျဖစ္တယ္။ Propranolol ေဆးက ထိန္းဖို႔သက္သက္သာရတယ္။ မ်က္လံုးအထိ လကၡဏာျပရင္ Propranolol ေဆးတစ္ခုနဲ႔ မရဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဆရာက Specialistမဟုတ္ပါ။
Serum thyroid hormone levels (T3, T4) စစ္ပါ၊ မ်ားေနမယ္၊
Serum TSH (thyroid stimulating hormone) စစ္ပါ၊ နည္းေနမယ္၊
Thyroid scan လုပ္ရမယ္။
Q4: လည္ပင္းႀကီးေနတိုင္း လည္ပင္းႀကီးေရာဂါျဖစ္ ေနတာဟုတ္ပါသလား။ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါမွန္းဘယ္ လိုသိႏုိင္ပါသလဲ။
A4: လည္ပင္းႀကီးေနရင္ Goitre လည္ပင္းႀကီး ေရာဂါလို႔ ေခၚပါတယ္။ Thyroid gland လူတိုင္း မွာရွိတဲ့လည္ပင္းႀကီးအက်ိတ္ႀကီးေနတာေပါ့။ လည္ပင္းႀကီးေနတာကို မျမင္ရဘဲနဲ႔လည္း လည္ပင္းႀကီး နဲ႔ဆိုင္တဲ့ေရာဂါေတြရွိႏိုင္ေသးတယ္။ လည္ပင္းႀကီး အက်ိတ္(သိုင္းရြိဳက္-ဂလင္း)ကေန လူတိုင္းမွာ(သိုင္းရြိဳက္-ေဟာ္မုန္း)ထုတ္ေပးေနတာ။ အဲဒီ ေဟာ္မုန္းေတြ လိုတာထက္မ်ားေနရင္ျဖစ္တဲ့ Toxic Goitre (ေတာက္ဆစ္ဂြဳိက္တာ)၊ လည္ပင္းႀကီးေဟာ္မုန္းမ်ား ေရာဂါ(Hyperthyroidism)၊ နည္းေနရင္လည္ပင္း ႀကီးေဟာ္မုန္းနည္းေရာဂါ (Hyperthyroidism) ျဖစ္မယ္။
တိုက္တိုက္ဆိုင္ဆိုင္ အခုတေလာ ဒုကၡသည္ ေဆးခန္းေလးကိုလာျပသူေတြထဲမွာ ခ်င္းအမ်ိဳးသမီး ၃-၄ ေယာက္ အဲဒါမ်ဳိး လာေတြ႕ေနရတယ္။ သူတို႔ လည္ပင္းက သိသိသာသာႀကီးမေနလို႔၊ အေသအခ်ာစမ္းမွ သိႏိုင္တယ္။
တစ္ေယာက္က ေမးတယ္။ “ ကြၽန္မ လည္ပင္း ႀကီးေနသလား” ။ ေနာက္တစ္ေယာက္က လည္ပင္းအေၾကာင္း ဘာမွမေျပာဘူး။ ရင္တုန္တယ္သာ ေျပာတယ္။ မ်က္စိက လည္ပင္းၾကည့္၊ လက္က လက္ေကာက္၀တ္ ေသြးခုန္တာစမ္း။ သံသယ၀င္လာေတာ့ ဆက္ေမးရတယ္။
စိတ္တိုတတ္သလား။ “ တုိတယ္”
ေဘးလူေတြကို ေမးရျပန္တယ္။ အလုပ္လုပ္တာမွာ အရင္ကထက္၊ သူမ်ားေတြထက္ သြက္သြက္ လက္လက္လား။” ေဟာ့ေဟာ့ဒိုင္းဒိုင္း လုပ္တယ္” (သြက္တိုင္းလည္း မေကာင္းတာ သတိထားပါ။) အ ရင္ကထက္ စိတ္တုိတယ္။ သူမ်ားထက္ ပိုၿပီးအိုက္ တတ္တယ္။ ပိုစားတယ္။ လင္မယားမွာ ေယာက်္ား လုပ္သူကေန အရင္ သတိထားမိမယ္။ တစ္ေယာက္က ျပတင္းေပါက္ ဖြင့္ၿပီး အိပ္ခ်င္၊ တစ္ေယာက္က ပိတ္ၿပီးအိတ္ခ်င္။
ေနာက္တစ္ေယာက္ကိုေတာ့ တျခားေရာဂါလာျပတုန္း ျမင္တာနဲ႔ ဆရာ၀န္က သံသယရွိတယ္။ သူ႔ မ်က္လံုးကပိုၿပီးသိသာေန၊ ျပဴးခ်င္ေနတယ္။ Exophthalmos ေခၚတယ္။ (သမင္မထက္ မ်က္လံုး ပိုျပဴးရင္ သတိထား။)
အမ်ဳိးမ်ဳိးေတာ့ ရွိတယ္။ အမ်ားဆံုးျဖစ္ၾကတာက အိုင္အိုဒင္းဓာတ္ဆားနည္းလို႔ လည္ပင္းႀကီးေနတာကို အေ၀းကေတာင္ ျမင္ေနရတာမ်ဳိး ျဖစ္ရတယ္။ ေတာင္ေပၚေဒသ၊ ေတာင္ကုန္းရွိရာ အရပ္ေတြမွာ ျဖစ္တာမ်ိဳး။ ပုလဲၿမိဳ႕နယ္ထဲက ေယာသားေတြေနတဲ့ ေတာင္ေပၚကို တစ္ခါက နယ္လွည့္ေဆးကုတယ္။ တစ္ရြာမွာ လက္ညႇဳိးထိုးမလြဲ လည္ပင္းႀကီးေတြ ေတြ႕ခဲ့ရတယ္။ ရြာလံုးကြၽတ္ျဖစ္တာမ်ိဳး။ စိတ္မေကာင္းစရာက ကေလးေလးေတြက အရပ္ပုၿပီး ဦးေႏွာက္၊ ဥာဏ္ရည္နည္းေနၾကတာေတြက မ်က္စိနဲ႔ၾကည့္တာနဲ႔ သိတယ္။
လည္ပင္းႀကီးေဟာ္မုန္းက ႀကီးထြားမႈကို လုပ္ေပးတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္မွာ ဒီေဟာ္မုန္းနည္းေနရင္ သူကေမြးတဲ့ကေလးေတြ အဲလိုေတြျဖစ္ၾကတယ္။ အဲဒီမဆလေခတ္မွာ ဆားကအစရွားလို႔(အိုင္ အိုဒင္းဆား)ဆိုတာ လူႀကီးေတြသာ ၀ယ္ခြင့္ရတဲ့ဆိုင္မွာသာရတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
