ဒေါက်တာတင့်ဆွေ
ဆေးခန်းအကူဆရာမတယောက် မနေ့က နေမကောင်းဖြစ်လာတယ်။ ရုတ်တရက်ဆိုပါတော့ မျက်နှာရောင်လာတယ်၊ ဗိုက်နာတယ်။ BP သွေးဖိအားတိုင်းတော့ တက်နေတာနဲ့ ရောဂါနာမည်တပ်တာ တဝက်သေချာသွားပြီ။ ဆီးစစ်တယ်။ ကျောက်ကပ်ရောင်နေတယ်လို့ ပြောလိုက်တယ်။
ဆေးစာနဲ့ဆို နာမည်က ခပ်ရှည်ရှည် Acute glomerulonephritis လို့ ခေါ်တယ်။ Immuno-logic mechanism (အင်မြူနိုလောဂျစ်) ဖြစ်စဉ် ရောဂါပြီးစနစ်ကြောင့် ကျောက်ကပ်ထဲက စစ်တဲ့စကာလို လုပ်ပေးတဲ့ Glomerular tissue (ဂလိုမာရူးလာ-တစ်သျှူး)တွေဟာ ပွားများလာရာကနေ ဖြစ်တယ်။ ရောဂါဗေဒဗဟုသုတပြောရရင် Basement membrane (ဘေ့စ်မင့်-မင်ဘရိန်း) အဖုံးလွှာရော Capillary endothelium သွေးကြောမျဉ်းတွေပါ ပျက်စီးသွားတယ်။
ဆီးကို မှန်ဘီလူးနဲ့စစ်ရင် Hematuria သွေးပါနေတာ၊ Proteinuria (ပရိုတင်း) ပါနေတာတွေ့မယ်။ ဒီတော့ ကျောက်ကပ်က သူလုပ်ရမယ့်အလုပ်တွေ မလုပ်နိုင်ဖြစ်လာရာကနေ ကိုယ်ရောင်တယ်။ မျက်နှာရောင်တာက အရင်သိသာတယ်။ အများဆုံး ဖြစ်စေတာက . . .
ဆီးကို မှန်ဘီလူးနဲ့စစ်ရင် Hematuria သွေးပါနေတာ၊ Proteinuria (ပရိုတင်း) ပါနေတာတွေ့မယ်။ ဒီတော့ကျောက်ကပ်က သူလုပ်ရမယ့်အလုပ်တွေ မလုပ်နိုင်ဖြစ်လာရာကနေ ကိုယ်ရောင်တယ်။ မျက်နှာရောင်တာက အရင်သိသာတယ်။ အများဆုံးဖြစ်စေတာက Streptococcus (စထွက်ပတိုကော့ကပ်စ်) ဗက်တီးရီးယားဟာ တခြားနေရာမှာ ဝင်ရာကနေ ဆက်ဖြစ်လာတာပါ။ တခြားအကောင်တွေဖြစ်တဲ့ Viruses ဗိုင်းရပ်စ်၊ Fungus ဖန်းဂတ်စ်၊ Parasites (ပါရာဆိုက်) ဆိုတာတွေကနေလည်း ဖြစ်တတ်သေးတယ်။
တချို့ကို အပြင်လူနာအဖြစ် ကုပေးနိုင်တယ်။ တချို့မှာ အသက်ကိုပါစိုးရိမ်စရာအထိ ဖြစ်နိုင်တယ်။ ကျောက်ကပ်အပြင် အသက်ရှူလမ်းနဲ့ အာရုံကြောစနစ်အထိ သက်ရောက်နိုင်လို့ အရေးပေါ်လူနာဖြစ်တယ်။ သွေးစစ်ရမယ်။ Hypocalcemia (ကယ်လ်စီယမ်)နည်းပြီး၊ Hyperkalemia (ပိုတက်ဆီယမ်) များနေမယ်။ Acidosis (အက်ဆီဒိုးဆစ်) လို့ခေါ်တယ်။ Sodium (ဆိုဒီယမ်)နဲ့ မတည့်လို့ ဆားလျှော့စားခိုင်းရတယ်။ ရောင်တာများရင် ရေလျှော့သောက်ခိုင်းတယ်။
အများဆုံးဖြစ်တဲ့ Poststreptococcal glomerulonephritis ဗက်တီးရီးယားကြောင့်ဖြစ်တာဆိုရင် Antibiotic therapy ပဋိဇီဝဆေး ချက်ချင်းပေးပါ။ ဆေးမတည့်တာမရှိရင် Penicillin (ပင်နယ်စလင်)က အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ ဒီပိုး တနေရာရာမှာ ဝင်နေတုံးက ဒီဆေးပေးခဲ့ရင် အခုလိုကျောက်ကပ်ရောင်တာမဖြစ်ပါ။ ဒီအချက်ကို တချို့မဟုတ်ဘူးလို့ ငြင်းတယ်။
ဒီရောဂါနဲ့ မတိမ်းမယိမ်းဆင်တူတဲ့ Nephrotic syndrome (နဖရောတစ်-ဆင်ဒရုမ်း) ဆိုတာ ၄%လောက်မှာဖြစ်တယ်။ သိပ်လိုအပ်ရင် Renal biopsy ကျောက်ကပ်-အသားစ ထုတ်စစ်တာ လုပ်ရမယ်။ ဒီလိုလူနာကိုသာ Loop diuretics ဆီးဆေးဆိုတာ ပေးရတယ်။ ကိုယ်ရောင်သူတွေကို ဆီးအတင်းသွားခိုင်းတဲ့ ဆေးမျိုးပေးရင် ချက်ချင်းဆိုသလို ကိုယ်ရောင်တာကျသွားမယ်။ ဒါပေမဲ့ ရမ်းပေးတာအန္တရာယ်ရှိတယ်။
(၁) ဆီးသွားတာ သိပ်နည်းလာရင် (၂) ဆီးထဲမှာ (ပရိုတင်း)ပါတာ များနေရင် (၃) Nephrotic syndrome ဖြစ်ရင် (၄) Hypertension သွေးဖိအားသိပ်များနေရင် (၅) Pulmonary symptoms အဆုတ်လက္ခဏာတွေဖြစ်လာရင် ဆေးရုံတင် ကုသပေးဖို့လိုမယ်။
Hypertension သွေးတိုးနေတာအတွက် Calcium channel blockers နဲ့ Nitroprusside တွေပေးနိုင်တယ်။ Beta-blocking agents နဲ့ ACE inhibitors ဆေးတွေကို Vasodilators နဲ့ Diuretics တွေနဲ့ တွဲပေးတာမဟုတ်ရင် မပေးသင့်ဘူး။ ရောဂါဆိုးရင်တော့ Furosemide ဆီးသွားဆေးပေးတယ်။ ဒါပေမဲ့ Potassium-sparing diuretics အမျိုးအစားကိုမပေးရပါ။ Hyperkalemia သွေးထဲမှာ (ပိုတက်ဆီယမ်)တွေ များမှာစိုးလို့။
သွေးဖိအား သိပ်များရာကနေ Hypertensive encephalopathy ဦးနှောက်ကို ထိခိုက်လာနိုင်တယ်။
– Headache ခေါင်းကိုက်မယ်၊
– Nausea/Vomiting ပျို့ချင်-အန်ချင် ဖြစ်မယ်၊
– Blurry vision မျက်စိကြည့်ရတာ ဝေ၀ါးလာမယ်၊
– General aches and pains (joint pain, muscle aches) အဆစ်တွေနာမယ်။
– General ill feeling (malaise) မအီမသာဖြစ်မယ်။
– Slow, sluggish, lethargic movement သွားလာလုပ်ကိုင်တာ နှေးလေးနေမယ်။
– Cough containing mucus or pink, frothy material ချောင်းဆိုးနိုင်တယ်။ သွေးပါနိုင်တယ်။
– Decreased alertness, drowsiness, confusion လူက ထိုင်းမှိုင်းအိပ်ချင်နေမယ်။
– Seizures တက်မယ်၊
– Coma သတိလစ်မယ်။
Steroids (စတီးရွိုက်) ဆေးနဲ့ Cytotoxic agents (ဆိုက်တိုတောက်ဆစ်) ဆေးတွေကို တချို့ (ကေ့စ်)တွေမှာ ပေးရတယ်။ ဒါတွေကတော့ Glo-merulonephritis secondary to hypersen-sitivity, Vasculitis, Cryoglobulinemia, Henoch-Schönlein purpura, Serum sickness, SLE, Wegener granulomatosis, Idiopathic rapidly progressive glomerul-onephritis နဲ့ Goodpasture syndrome တွေမှာ ပေးရတာဖြစ်တယ်။
Nephritic syndrome (နဖရောတစ်-ဆင်ဒရုမ်း)ဆိုတာကလည်း Glomerulonephritis ကျောက်ကပ်ရဲ့ ဒီနေရာမှာ ရောင်တာပဲ။ ကလေးတွေနဲ့ လူငယ်တွေမှာ IgA nephropathy, Henoch-Schonlein purpura, Hemolytic uremic syndrome, Post-streptococcal glomeru-lonephritis တွေကနေ ဆက်ဖြစ်တယ်။
လူကြီးတွေဆိုရင် Abscesses, Infective endocarditis, Klebsiella pneumonia, Goo-dpasture syndrome, Hepatitis, Membr-anoproliferative GN I, Membranoprolifera-tive GN II, Rapidly progressive (crescentic) glomerulonephritis, SLE, STDs, Typhoid, Vasculitis, Mononucleosis, Measles, Mumps တွေကနေ ဆက်ဖြစ်တယ်။
ဓာတ်ခွဲခန်း စစ်ဆေးတာတွေလုပ်ရမယ်။ BUN, Creatinine, Creatinine clearance, Urinalysis, Urine appearance and color, Potassium test, Protein in the urinem kidney biopsy တွေဖြစ်တယ်။ ဘာလို့ဖြစ်ရသလဲသိချင်ရင် ANA titer (lupus), ANCA (anti-neutrophil cytoplasmic antibody for vas-culitis), Anti-glomerular basement mem-brane antibody, Blood culture, Culture of the throat or skin, Serum complement (C3 and C4) လုပ်ရမယ်။
Complications နောက်ဆက်တွဲ ဖြစ်လာနိုင်တာတွေကတော့ –
– Congestive heart failure နှလုံးရောဂါ၊
– Pulmonary edema အဆုတ်ကိုယ်ရောင်သလို ရောင်တဲ့ရောဂါ၊
– Chronic glomerulonephritis နာတာရှည် ကျောက်ကပ်ရောဂါနဲ့
– Nephrotic syndrome (နဖရောတစ်-ဆင်ဒရုမ်း)ရောဂါတွေ ဖြစ်တယ်။
– လူနာကို အနားခိုင်းတယ်။
– လေ့ကျင့်ခန်း မလုပ်စေရဘူး။
– Protein (ပရိုတင်း)လည်း လျှော့စားတာကောင်းတယ်။
– High-potassium foods (ပိုတက်ဆီယမ်) များတဲ့အစာတွေ ရှောင်ရမယ်။
– Bedrest အိပ်ရာထဲနားပါ။
– Salt, Fluids နဲ့ Potassium လျှော့စားပါ။
– တချို့ကိုသွေးကျဆေးနဲ့ Corticosteroids (စတီးရွိုက်)ဆေးတွေပေးမယ်။
– အများစုက ၁-၂ ပတ်နဲ့ ကောင်းသွားကြတယ်။ ကလေးတွေမှာ ပိုမြန်မြန်သက်သာတယ်။
(Healthy Life ဂျာနယ်မှ စီစဉ်တင်ဆက်သည့် အပတ်စဉ် သောကြာနေ့ထုတ် Healthy Life ဂျာနယ်၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ နှင့် www.healthylifejournalmyanmar.com တို့တွင် ဖော်ပြပါရှိသမျှ ကျန်းမာရေးနှင့် အလှအပဆိုင်ရာ သတင်းများ၊ သတင်းဆောင်းပါးများ၊ အမေးအဖြေများ၊ ဘာသာပြန်ဆောင်းပါးများကို လွတ်လပ်စွာ မျှဝေနိုင်ပါသည်။ သို့ရာတွင် မည်သည့် Facebook စာမျက်နှာ၊ Website များတွင်မဆိုပြန်လည်ကူးယူဖော်ပြခြင်းကို ခွင့်မပြုပါကြောင်း အသိပေး ကြေညာအပ်ပါသည်။)
