ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါ အထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ကမၻာေပၚမွာ ၄၂၅ သန္းေသာလူတို႔ဟာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကို ခံစားေနၾကရပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ သူတို႔ေတြဟာ အမ်ဳိးအစား (၂) ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါရွိသူေတြျဖစ္ၿပီး တကယ္ေတာ့ က်န္းမာေအာင္ ေနထိုင္စားေသာက္မယ္၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ လူ႔ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးေနထိုင္ၾကမယ္ဆိုရင္ ဒီေရာဂါကို ေတာ္ေတာ္ေလးထိေရာက္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
၂၀၁၈ -၂၀၁၉ ခုႏွစ္ ႏွစ္ႏွစ္တာအတြက္ ကမၻာ့ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ေရာဂါကာကြယ္ေရးေန႔ (World Diabetes Day)၏ ေဆာင္ပုဒ္ကို “မိသားစုႏွင့္ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါ” (Family and Diabetes) ဟူ၍ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ကမၻာ့ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိမ်ားေန႔ကို ႏွစ္စဥ္ ႏို၀င္ဘာလ ၁၄ ရက္ေန႔ေရာက္တိုင္း ကမၻာတစ္၀န္းလံုးမွာ ဆင္ႏႊဲၾကပါတယ္။ ႏိုင္ငံတကာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ိဳအသင္းႀကီး International Diabetes Federation (IDF) က ဒီေဆာင္ပုဒ္ကို ေရြးခ်ယ္ခဲ့ရျခင္းရဲ႕ အေၾကာင္းရင္းကေတာ့ ကမၻာနဲ႔အ၀န္းမွာ အရွိန္အဟုန္နဲ႔ မ်ားျပားလာတဲ့ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကို မိသားစုမ်ားအားလံုး ပါ၀င္ၿပီး ကာကြယ္ေစာင့္ေရွာက္မွသာ ပိုမိုထိေရာက္ေအာင္ျမင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိထားလို႔ျဖစ္ပါတယ္။ သူတို႔ကို ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြအေၾကာင္း ဗဟုသုတႂကြယ္၀ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္း၊ က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ အစားအစာစားေသာက္ျခင္းနဲ႔ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားႏိုင္မည့္ အေလ့အထနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ကို ဖန္တီးရန္ တိုက္တြန္းႏႈိးေဆာ္ေပးဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
တကယ္ေတာ့ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါက ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိရွိသူကိုသာမကဘဲ အၿမဲအတူ ေပါင္းသင္းေနထိုင္ၾကရတဲ့ မိသားစု၀င္ေတြ အားလံုးအေပၚမွာလည္း သက္ေရာက္မႈေတြရွိပါတယ္။ ထို႔အတူဘဲ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေရး၊ ကုသေရးနဲ႔ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါမျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ကုသေရးေတြအတြက္ မိသားစုဟာ အေရးႀကီးတဲ့ အခန္းက႑တစ္ခုအျဖစ္ ပါ၀င္လႈပ္ရွားမွသာ ထိေရာက္တဲ့ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ ကာကြယ္ထိန္းသိမ္းျခင္းကို ရရွိမွာျဖစ္ပါတယ္။
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါ၏ မိသားစုေတြအေပၚ သက္ေရာက္မႈႏွင့္ ထိခိုက္နစ္နာမႈမ်ား
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိရဲ႕ ဆိုးက်ဳိးေတြဟာ မိသားစုအေပၚ ဘယ္လိုသက္ေရာက္မႈေတြ ရွိသလဲဆိုတာကို ဦးစြာရွင္းျပလိုပါတယ္။ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိလူနာတစ္ဦး မိမိရဲ႕မိသားစုမွာ ရွိလာၿပီဆိုရင္ လူနာသာမက သူရဲ႕မိသားစု၀င္ေတြအားလံုးအတြက္ တိုက္႐ိုက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သြယ္၀ိုက္ၿပီးေသာ္လည္းေကာင္း နစ္နာမႈေတြ၊ ဆိုးက်ဳိးေတြ မ်ားစြာရွိလာပါမယ္။
ပထမဆံုး ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကို “မိသားစု” ေရာဂါတစ္ခုလို႔ပဲယူဆရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ မိသားစုတစ္ဦးမွာ ဆီးခ်ဳိျဖစ္ၿပီဆိုရင္ ေသြးေတာ္စပ္တဲ့ က်န္မိသားစုေတြမွာလည္း ဘ၀သက္တမ္းတစ္ေလွ်ာက္ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါ ျဖစ္လာဖို႔ ေတာ္ေတာ္ေလး နီးစပ္ေနပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇခ်င္းတူေနတာအျပင္ စားေသာက္ေနထိုင္မႈ ပံုစံကလည္း အၾကမ္းအားျဖင့္ တူေနၾကလို႔ပါပဲ။
ဆီးခ်ဳိေရာဂါျဖစ္တဲ့ မိသားစုမွာ ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ
“ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိ လူနာတစ္ဦး မိမိရဲ႕မိသားစုမွာ ရွိလာၿပီဆိုရင္ လူနာသာမက သူရဲ႕မိသားစု၀င္ေတြအားလံုးအတြက္ တိုက္႐ိုက္ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သြယ္၀ိုက္ၿပီးေသာ္လည္းေကာင္း နစ္နာမႈေတြ၊ ဆိုးက်ဳိးေတြ မ်ားစြာရွိလာပါမယ္။ ပထမဆံုးဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါကို ‘မိသားစု’ ေရာဂါ တစ္ခုလို႔ပဲ ယူဆရမွာ ျဖစ္ပါတယ္” . . .
ေရာဂါ ျဖစ္ေနသူသာလွ်င္ ခံစားေနရတာ မဟုတ္ဘဲ ဆီးခ်ဳိမရွိတဲ့ မိသားစု၀င္ေတြအတြက္လည္း သြယ္၀ိုက္ၿပီး စိတ္ဖိစီးမႈအျပင္ စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈေရးဆိုင္ရာ စတဲ့၀န္ထုပ္၀န္ပိုးမ်ားစြာ ရွိလာပါမယ္။ အထူးသျဖင့္ ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ေနထိုင္သူေတြအဖို႔ ဖြံ႕ၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံေတြလို က်န္းမာေရးအာမခံစနစ္ မရွိေသးလို႔ မိမိေဆးကုစရိတ္ကို မိမိ သို႔မဟုတ္ မိသားစု၀င္တစ္ဦးရဲ႕ အိတ္မွစိုက္ထုတ္ၿပီး ကုသရတာေၾကာင့္ မိသားစုရဲ႕ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးႀကီး ျဖစ္လာပါမယ္။ ဆီးခ်ဳိေရာဂါကို အသက္ရွင္သေရြ႕ ကုသေနရတာျဖစ္လို႔ တစ္သက္တာ စုစုေပါင္းကုန္က်မယ့္ ကုသစရိတ္ ႀကီးမားျခင္းေၾကာင့္တစ္ေၾကာင္း၊ မကုသပဲထားမိပါက ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ေပၚလာပါက အဲဒီေရာဂါႀကီးေတြအတြက္ ကုသစရိတ္ အဆေပါင္းမ်ားစြာ ထပ္မံကုန္က်ႏိုင္တာေၾကာင့္ ေပၚေပါက္လာမယ့္ ၀န္ထုပ္၀န္ပိုးေတြဟာ ေနာက္ဆံုးေတာ့ မိသားစုအေပၚမွာသာ က်ေရာက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိေရာဂါဟာ မိသားစုေရာဂါ၊ မိသားစုအေရးျဖစ္လို႔ မိသားစု၀င္တိုင္း စိတ္၀င္စားဖို႔၊ သိရွိဖို႔၊ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ၾကဖို႔ အလြန္အေရးႀကီးေၾကာင္း ေျပာၾကားလိုပါတယ္။
မိသားစုအေပၚ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၏ သက္ေရာက္မႈ
ဆီးခ်ဳိေသြးခ်ဳိေရာဂါဟာ မိသားစု၀င္ေတြအေပၚ ဘယ္လို၀န္ထုပ္၀န္ပိုးေတြ က်ေရာက္ႏိုင္သလဲဆိုတာ အေသးစိတ္ ထပ္မံေလ့လာၾကည့္ပါမယ္။ လူနာကိုေဆးကုသဖို႔ စရိတ္ေတြကုန္က်ပါတယ္။ အေသးစိတ္ျပန္ၾကည့္မယ္ဆိုရင္ ေန႔စဥ္ေသာက္ေနရတဲ့ေဆးေတြမွာ ဆီးခ်ဳိေဆးေတြအျပင္ ဆက္စပ္ေနတဲ့ တျခားေရာဂါကုသရတဲ့ ေဆးေတြလည္း ပါ၀င္ပါတယ္။ ဥပမာ- ေသြးက်ေဆး၊ အဆီးက်ေဆး၊ ေသြးေၾကာမပိတ္ေအာင္ တားဆီးတဲ့ေဆး၊ ထံုက်ဥ္တာအတြက္ေဆး၊ အားေဆး၊ ႏွလံုးေဆး၊ ေလငန္းေဆး၊ အခါအားေလ်ာ္စြာ လိုအပ္တဲ့ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆး စတဲ့ေဆးေပါင္းမ်ားစြာ ေပးေနရတဲ့အတြက္ အကုန္အက်မ်ားရျခင္းပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေသြးခ်ဳိထိန္းဖို႔ခက္ခဲၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ ႐ႈပ္ေထြးလာရင္ အျခားအထူးကုဆရာ၀န္မ်ား၊ ေဆး႐ံုေဆးခန္းမ်ားသို႔ သြာေရာက္ဖို႔ လိုအပ္လာပါမယ္။ မိသားစုအဖို႔ စရိတ္ကုန္၊ အခ်ိန္ကုန္ျခင္းလည္း ထည့္သြင္းစဥ္းစားရပါမယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေရာဂါအသည္းအသန္ျဖစ္ရင္ ေဆး႐ံုတက္စရိတ္ ထပ္မံကုန္က်ပါမယ္။ ေဆး႐ံုတက္ရရင္ မိသားစုကျပဳစုဖို႔ အခ်ိန္ေပးရျခင္း၊ အလုပ္အကိုင္ပ်က္ျခင္းေၾကာင့္ ထပ္မံ၍ မိသားစု၀င္ေငြ ေလ်ာ့က်ျခင္းေတြ ႀကံဳရပါမယ္။
အသိေနာက္က်၍ေသာ္လည္းေကာင္း၊ သိၿပီးေနာက္လည္း ေဆးမကု၍ေသာ္လည္းေကာင္း ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါမ်ား ရရွိလာရင္ လူနာအဖို႔ နာတာရွည္ေ၀ဒနာေတြ ခံစားရၿပီး အသက္တိုႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဓာတ္က်ေ၀ဒနာ ခံစားရျခင္းလည္း ျဖစ္လာတတ္ပါတယ္။ မိသားစုအဖို႔လည္း တာရွည္ျပဳစု ကုသေပးရတဲ့၀န္ကို မထမ္းႏိုင္ေတာ့ပါက စိတ္ဆင္းရဲၿပီး ၀မ္းနည္းရျခင္း၊ စိတ္ဓာတ္က်ျခင္းေတြ ျဖစ္လာပါမယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
