ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
အဂၤလိပ္ေ၀ါဟာရ Meditation ကို ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းလို႔ ျမန္မာျပန္တာကို အဘိဓာန္ေတြ မွာေတြ႕ရပါတယ္။ အေလးအနက္ စဥ္းစားေတြးေတာျခင္းလို႔လည္း အဓိပၸာယ္ဖြင့္ဆိုပါတယ္။ တစ္စံုတစ္ခုကို ေလးေလးနက္နက္ အာ႐ံုစူးစိုက္ေနျခင္းလို႔လည္း ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ တရားထိုင္ျခင္းလို႔ ေျပာရင္ ရပ္ကြက္ထဲမွာ အလြယ္တကူ နားလည္ၾကပါတယ္။
အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္းကို စိတ္၀င္စားလာတာ ႏွစ္ေပါင္း ၅၀ ေက်ာ္ပါၿပီ။ ကိုးကြယ္တဲ့ ဘာသာေရးအေနနဲ႔ ေလ့လာလိုက္စားတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကိုယ္စိတ္ႏွစ္ျဖာက်န္းမာေရးကို အက်ဳိးျပဳေစတဲ့ စိတ္ေလ့က်င့္ခန္းအျဖစ္ စိတ္ပါ၀င္စားလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။
“ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုက်န္းမာေရးနဲ႔ လူမႈ၀န္ေဆာင္႒ာန” က “ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းနဲ႔ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား” ဆိုတဲ့ စာအုပ္ကို ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ေ၀ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီစာအုပ္ကို ေရးသားျပဳစုဖို႔အတြက္ လိုအပ္တဲ့စာအုပ္၊ စာေပနဲ႔ စာတမ္းေတြကို ရွာေဖြရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္အထိ ပညာရွင္အမ်ဳိးမ်ဳိး သုေတသနျပဳထားတဲ့ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္းနဲ႔ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ စာတမ္းေပါင္း ၁၀၃၀ ေက်ာ္ ရွာေဖြေတြ႕ရွိပါတယ္။
‘စိတ္ကိုထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး တစ္ခုခုကို အစဥ္အၿမဲ အာ႐ံုစူးစိုက္ႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္တာက ကမၼ႒ာန္းတရား ထိုင္နည္းအားလံုးမွာ အဓိကက်တဲ့ က်င့္စဥ္ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္နည္းအမ်ဳိးအစားေပၚမူတည္ၿပီး အာ႐ံုျပဳရမယ့္ ‘အရာ’ကေတာ့ ကြာျခားပါတယ္ . . .’
“ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းနဲ႔ က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား” စာအုပ္မွာ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ဗုဒၶဘာသာ၀င္မဟုတ္တဲ့ သုေတသီေတြရဲ႕အျမင္နဲ႔ အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိး ေပးထားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာ- ၀ိပႆနာတရား ကမၼ႒ာန္းထိုင္ျခင္း (Vipassana Meditation)၊ အသိအာ႐ံုသစ္ရ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္း (Transcendental Meditation) ၊ ဇင္ဗုဒၶ ဘာသာကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္း (ZEN Meditation )၊ သတိပ႒ာန္နည္းျဖင့္ စိတ္ေျဖေလွ်ာ့ျခင္း (Mindfulness Based Stress Reduction)၊ သတိပ႒ာန္နည္းျဖင့္ အေတြးေျပာင္းကုထံုး (Mindfulness Based Cognitive Therapy)၊ ေျခလက္ၾကြက္သားေျဖေလွ်ာ့ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္း (Relaxation Response)၊ ကုသမႈ စံျပဳ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္း(Clinically Standardised Meditation)၊ ေယာဂက်င့္စဥ္ (႔Yoga Practice)စတာ ေတြ ျဖစ္ၾကပါတယ္။
အေနာက္တိုင္း သုေတသီေတြက ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းကို ေလ့လာတဲ့အခါမွာ ဘာသာေရး ဒႆနိကအျမင္၊ အဘိဓမၼာအျမင္နဲ႔ ေလ့လာတာ မဟုတ္ပါဘူး။ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ ပါရွိတဲ့ စိတ္ေလ့က်င့္ခန္း ျပဳလုပ္ပံု ျပဳလုပ္နည္းေတြကိုပဲ ေလ့လာပါတယ္။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ရရွိလာႏိုင္တဲ့ မ်က္ေမွာက္ဘ၀က်န္းမာေရးကိစၥေတြကိုပဲ ရွာေဖြစူးစမ္းမႈျပဳလုပ္ တာျဖစ္ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ အခုေဆာင္းပါးမွာ
(က) ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာပါရွိတဲ့ တူညီတဲ့ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြကို ေဖာ္ျပပါမယ္။
(ခ) အဲဒီလို လုပ္နည္းလုပ္ဟန္ေတြကို စြဲစြဲၿမဲၿမဲ ေလ့က်င့္တဲ့အခါ ရရွိလာႏိုင္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာ ေရးအက်ဳိးေက်းဇူး၊ စိတ္က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူးနဲ႔ ဦးေႏွာက္သန္မာ က်န္းမာေရး အက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို ေဆြးေႏြးပါမယ္။ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းလို႔ အနက္အဓိပၸာယ္ ဖြင့္ဆိုႏိုင္ဖို႔အတြက္ ပါ၀င္တဲ့စိတ္ေလ့က်င့္ခန္းနဲ႔လုပ္ နည္းလုပ္ထံုးေတြကို ေအာက္ပါအတိုင္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
(၁) အသက္႐ွဴျခင္း
ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာအသက္႐ွဴျခင္းနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြ ရွိပါတယ္။ အသက္႐ွဴတာကိုအမႈမဲ့မထားျခင္း၊ အသက္႐ွဴတာကို အစဥ္အၿမဲ သတိထားျခင္း၊ ၀င္သက္ထြက္သက္ကို အာ႐ံုျပဳျခင္း၊ အသက္႐ွဴတာကို ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ အသက္ေႏွးေႏွး႐ွဴ႐ႈိက္ျခင္း စတဲ့ ေလ့က်င့္မႈ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို ကြဲျပားတဲ့ ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြ ရွိေပမယ့္ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းဟာ အသက္႐ွဴတာကို ထိန္းခ်ဳပ္ႏိုင္ဖို႔ အေလးထားပါတယ္။
(၂) ရြတ္ဆိုေသာ ေဆာင္ပုဒ္ (Mantra)
ရြတ္ဆိုၿပီး ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္နည္းကို အသံုးျပဳတဲ့ ကမၼ႒ာန္း က်င့္စဥ္ေတြမွာ စကားတစ္လံုး ဒါမွမဟုတ္ စာေၾကာင္း တစ္ေၾကာင္းကို အႀကိမ္ႀကိမ္ ရြတ္ဆိုဖို႔ ၫႊန္ၾကားပါတယ္။ အသံထြက္ၿပီး ရြတ္ဆိုႏိုင္တယ္၊ ဒါမွမဟုတ္ စိတ္ကူးထဲမွာ ရြတ္ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေဆာင္ပုဒ္အေပၚမွာ စဥ္ဆက္မျပတ္အာ ႐ံုျပဳထားဖို႔ ၫႊန္ၾကားပါတယ္။ ၾကြက္သား ေျဖေလွ်ာ့မႈကို အာ႐ံုစိုက္ၿပီး ေလ့က်င့္ဖို႔ ၫႊန္ၾကားထားပါတယ္။
– အာ႐ံုစူးစိုက္ျခင္း
စိတ္ကို ထိန္းခ်ဳပ္ၿပီး တစ္ခုခုကို အစဥ္အၿမဲ အာ႐ံုစူးစိုက္ႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္တာက ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္နည္းအားလံုးမွာ အဓိကက်တဲ့ က်င့္စဥ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္နည္းအမ်ဳိးအစား ေပၚမူတည္ၿပီး အာ႐ံုျပဳရမယ့္ “ အရာ” ကေတာ့ ကြာျခားပါတယ္။ အရာ၀တၳဳတစ္ခုခုကို အာ႐ံုစူးစိုက္ျခင္း (ဥပမာ- ဖေယာင္းတိုင္)၊ ခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္း တစ္ခုခုကို အာ႐ံုျပဳျခင္း (ဥပမာ-ႏွာေခါင္းဖ်ား၊ နဖူး အလယ္တည့္တည့္)၊ ေဆာင္ပုဒ္တစ္ခုကို အာ႐ံုစူးစိုက္ရြတ္ဆိုျခင္း၊ ခႏၶာကိုယ္ေပၚမွာ ေပၚေပါက္လာတဲ့ “ ခံစားရမႈ” ေတြကိုသတိထားၿပီး အာ႐ံု” စူးစိုက္တာ” စတာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
– ထားရွိသည့္ ရည္မွန္းခ်က္
ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာအေျခခံ အယူအဆအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ ရရွိလိုတဲ့ရည္မွန္း ခ်က္ပန္းတိုင္ရွိပါတယ္။ အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ ေခတ္စားလာတဲ့ “ အသိအာ႐ံုသစ္ရ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္း” ရဲ႕ ရည္မွန္းခ်က္ကေတာ့ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးနဲ႔ စိတ္က်န္းမာေရး တိုးတက္ေကာင္းမြန္ဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
“ သတိပ႒ာန္နည္းနဲ႔ စိတ္ေျဖေလွ်ာ့တာ” နဲ႔ “ သတိပ႒ာန္နည္းျဖင့္ အေတြးေျပာင္းကုထံုး” ကမၼ ႒ာန္းတရားထိုင္နည္းေတြကို စိတ္ေရာဂါ ကုသရာမွာ အသံုးျပဳပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္ရွိေအာင္ ေလ့က်င့္သင္ၾကားေပးပါတယ္။ေယာဂက်င့္စဥ္ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ စိတ္စြမ္းအင္ထက္ျမက္ဖို႔နဲ႔ ကိုယ္ခႏၶာသန္မာထြားႀကိဳင္းဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ိပႆနာတရားကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္းရဲ႕ အဓိကရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္က နိဗၺာန္ကိုမ်က္ေမွာက္ ျပဳဖို႔ျဖစ္ပါတယ္။ ၀ိပႆနာကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္း နဲ႔ပတ္သက္ရင္ အေနာက္တိုင္းစာေပေတြထဲမွာ မိုး ကုတ္ဆရာေတာ္နဲ႔ မဟာစည္ဆရာေတာ္တို႔ရဲ႕ သင္ၾကားျပသမႈကို ကိုးကားေဖာ္ျပတာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
– သင္တန္းလမ္းၫႊန္ခ်က္ႏွင့္ အခ်ိန္ကာလ
ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္နည္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ လိုက္နာရမယ့္က်င့္စဥ္ေတြကို လမ္းၫႊန္ထားတာ ရွိပါတယ္။ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ရင္ ရွိရမယ့္ ကိုယ္အေနအထား၊ အသက္႐ွဴ႐ႈိက္ပံု၊ အာ႐ံုစိုက္ရမယ့္အရာ၊ လိုက္နာရမယ့္ အစားအေသာက္ အေနအထိုင္စတဲ့ အခ်က္ေတြကို လမ္းၫႊန္ေပးတာရွိပါတယ္။
– ေအာင္ျမင္မႈ ရွိ၊ မရွိ စစ္ေဆးျခင္း
ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ အထက္ေဖာ္ျပခဲ့သလို ရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ ရွိပါတယ္။ အဲဒီရည္မွန္းခ်က္ပန္းတိုင္ကို ေရာက္၊ မေရာက္။ မေရာက္ေသးရင္ ဘယ္အဆင့္အထိ ေအာင္ျမင္မႈ ရွိထားၿပီလဲ စသျဖင့္ စစ္ေဆးတာ ျဖစ္ပါတယ္။
ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္း၏ အက်ဳိးေက်းဇူးမ်ား
အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တာကေတာ့ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးမွာ ပါ၀င္တဲ့ ဆင္တူတဲ့ က်င့္စဥ္ေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အဲဒီအခ်က္အလက္ေတြ ပါ၀င္တဲ့ စိတ္ေလ့က်င့္ခန္းကို ေဆးသိပၸံစာေပမွာ ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းလို႔ သတ္မွတ္ထားပါတယ္။ ဒီလို စိတ္ေလ့က်င့္ခန္းမ်ဳိးကို တစိုက္မတ္မတ္ ေလ့က်င့္ေနသူေတြမွာ ရရွိလာႏိုင္တဲ့ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို သိပၸံနည္းပညာအမ်ဳိးမ်ဳိးနဲ႔ စမ္းသပ္ေလ့လာ ၾကပါတယ္။
ကမၼ႒ာန္း တရားထိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ရရွိလာတဲ့ အက်ဳိးေက်းဇူးေတြကို အုပ္စုေလးမ်ဳိး ခြဲျခားႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့-
(က) ဘာသာေရးဆိုင္ရာ အက်ဳိးေက်းဇူး၊
(ခ) ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးအက်ဳိးေက်းဇူး၊
(ဂ) စိတ္က်န္းမာေရး အက်ဳိးေက်းဇူး၊
(ဃ) ဦးေႏွာက္သန္မာ က်န္းမာေရး အက်ဳိးေက်းဇူးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
ဘာသာေရးဆိုင္ရာအက်ဳိးေက်းဇူးကိုေတာ့ အခုေဆာင္းပါးမွာ ေဆြးေႏြးမႈမျပဳပါဘူး။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တိုင္း သိရွိနားလည္ၿပီး ျဖစ္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကမၼ႒ာန္းတရားထိုင္ျခင္းေၾကာင့္ ရရွိလာႏိုင္တဲ့ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရး၊ စိတ္က်န္းမာေရးနဲ႔ ဦးေႏွာက္သန္မာက်န္းမာေတြ အေၾကာင္းကို သာဆက္လက္ေဆြးေႏြးတင္ျပပါ့မယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
