ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင္႕ အေထြေထြေရာဂါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
နာတာရွည္ေရာဂါမ်ား
နာတာရွည္ေရာဂါ (Chronic Disease)လို ေ၀ဒနာတစ္ခုဟာ ခံစားေနရတာ အၾကာႀကီးျဖစ္ေနရင္ ဘယ္လိုေရာဂါေတြျဖစ္ႏိုင္မလဲဆိုတာ ဆက္ေျပာျပပါမယ္။ အခ်ိန္ၾကာေလ ပိုဆိုးလာေလ ျဖစ္လာသလား၊ အခ်ိန္ၾကာေလ သက္သာေလလား၊ ျဖစ္လိုက္ေကာင္းလိုက္ျဖစ္ေနသလား၊ ႏွစ္နဲ႔ခ်ီၿပီး အရမ္းၾကာေနၿပီလား စသျဖင့္ ေသေသခ်ာခ်ာသိရရင္ ေရာဂါအေျဖရဲ႕ သဲလြန္စကို ပိုမိုလြယ္ကူစြာ ေဖာ္ထုတ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ျဖစ္လိုက္ ေပ်ာက္လုိက္ ၾကာေနသည့္ ေရာဂါ
အသက္ ၃၀ အရြယ္ရွိ ေမၾကည္တစ္ေယာက္ ေခါင္းအရမ္းကိုက္လို႔ ဆရာ၀န္လာျပပါတယ္။ မိသားစု ဆရာ၀န္က ဦးေႏွာက္အက်ိတ္ျဖစ္မွာစိုးလို႔ လႊတ္လိုက္တာ ျဖစ္ပါတယ္။
“ ေမၾကည္ ေခါင္းကိုက္တာ ဘယ္ေလာက္ၾကာၿပီလဲ” လို႔ ေမးလိုက္တဲ့အခါ-
“ ငါးႏွစ္ထက္မက ၾကာၿပီ၊ ဒီေရာဂါက မေပ်ာက္ႏိုင္ဘဲ ဒီတေလာ ပိုဆိုးလာလို႔ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ကင္ ဆာအက်ိတ္ျဖစ္မွာစိုးလို႔ လာရတာပါ” လို႔ ေျဖပါတယ္။
ဒီေလာက္ႏွစ္ေတြ အရမ္းၾကာေနၿပီဆိုရင္ ကင္ဆာေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ပါဘူး။ ကင္ဆာရဲ႕ သဘာ၀လမ္းစဥ္က မကုဘဲထားရင္ တစ္ႏွစ္ေတာင္မခံဘူး။ အခု ငါးႏွစ္ရွိေနၿပီဆိုေတာ့ ကင္ဆာကလြဲၿပီး တျခား ဟာေတြပဲျဖစ္ႏိုင္တယ္” လို႔ ေျဖေပးလိုက္တဲ့အခါ ေမၾကည္စိတ္ေပါ့သြားပါတယ္။
” ဒါဆို ေခါင္းကိုက္တာက အရမ္းဆိုးၿပီး ကုလို႔မေပ်ာက္ႏိုင္တာ ဘာေၾကာင့္လဲ” လို႔ သူကေစာဒ ကတက္လာပါတယ္။
“ ေခါင္းက ဆက္တိုက္ကိုက္ေနတာလား၊ တစ္ ခါနဲ႔ တစ္ခါၾကားမွာ လံုး၀ေပ်ာက္ကင္းေနသလိုရွိလား” လို႔ဆရာမက ေမးၾကည့္ေတာ့ ေမၾကည္က-
“ အင္း . . ေကာင္းရင္လည္း ဘာမွ မျဖစ္သလိုပဲ” လို႔ ေျဖပါတယ္။
ဆရာမက-“ ဒါက မိုင္ဂရိန္း (Migraine)လို႔ ေခၚတဲ့ ေခါင္းကိုက္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးျဖစ္ဖို႔ မ်ားတယ္။ ေခါင္းမွာရွိတဲ့ ေသြးေၾကာေတြ မူမမွန္လို႔ ျဖစ္တာ၊ တစ္သက္လံုးေတာင္ ကိုက္ေနႏိုင္တယ္၊ ၾကားထဲမွာ အၾကာႀကီးလည္း ေပ်ာက္သြားတတ္ပါတယ္။
ဒီလို ေရာဂါျဖစ္ေနတဲ့ အခ်ိန္ရယ္၊ ျဖစ္ခ်ိန္-ေပ်ာက္ခ်ိန္ပံုစံေတြကို နားလည္ရင္၊ အသံုးခ်တတ္ရင္ ေရာဂါအမည္ေဖာ္ထုတ္ရာမွာ အမ်ားႀကီး အသံုး၀င္ပါတယ္။
ေရာဂါေတြမွာ သူ႔သဘာ၀လမ္းစဥ္(Natural course of the disease)အတိုင္း ျပန္ေကာင္းသြား တတ္တာရွိတယ္၊ ျပန္မေကာင္းဘဲ အၿမဲဒီအတိုင္းရွိတာလည္း ရွိပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ပိုဆိုးလာၿပီး အခ်ိန္တစ္ခုေရာက္ရင္ ဒီ့ထက္အသက္ပိုမရွည္ႏိုင္တာရွိပါတယ္။ ဒီအေၾကာင္းအရာေတြကို သိထားရင္ ေရာဂါတခ်ဳိ႕ကို မဟုတ္ႏိုင္ေၾကာင္း ပယ္ထုတ္ၿပီးသား ျဖစ္သြားသလို က်န္တဲ့ေရာဂါေတြကိုသာ ထည့္သြင္း စဥ္းစားရေတာ့မွာမို႔ စဥ္းစားရတာ ပိုလြယ္သြားပါတယ္။ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ေရာဂါ နည္းသြားလို႔ ေရြးခ်ယ္ရတာ ပိုလြယ္ကူေစပါတယ္။ တစ္ခါတစ္ရံ ေရာဂါတစ္မ်ဳိး-ႏွစ္မ်ဳိးပဲ ေရြးခ်ယ္စရာ က်န္ေတာ့လို႔ အလြယ္ကူဆံုး ျဖစ္သြားေစပါတယ္။
_ _ _
တခ်ဳိ႕ေရာဂါေတြမွာ သူ႔သဘာ၀ျဖစ္စဥ္ (natural course)အရ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ သံုးရက္ပဲၾကာတဲ့ ေရာဂါက သံုးရက္ေက်ာ္ရင္ ေပ်ာက္ပါတယ္။ ဥပမာ-တုပ္ေကြးေရာဂါ။ ငါးရက္ၾကာတတ္တဲ့ေရာဂါက ငါးရက္မေရာက္မခ်င္း မေပ်ာက္ႏိုင္ဘဲ ငါးရက္ေက်ာ္တာနဲ႔ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ အဖ်ားက်သြားတာရွိပါတယ္။ ဥပမာ-ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ. . .
တျဖည္းျဖည္း ပိုဆိုးလာၿပီး ၾကာလြန္းသည့္ ေရာဂါ
အသက္ ၃၅ ႏွစ္အရြယ္ရွိ ေဒၚလွလွဟာ ေမာၿပီး အသက္႐ွဴၾကပ္လို႔ ေဆး႐ံုတက္ရသူပါ။ တကယ္ေတာ့ ေမာတဲ့ ေရာဂါစတာက လြန္ခဲ့တဲ့ တစ္ႏွစ္ခြဲက ျဖစ္ပါတယ္။ ဓာတ္မွန္က တီဘီပဲလို႔ ေကာက္ခ်က္ခ်ထားတာေၾကာင့္ တီဘီေဆးကို ေဆးပတ္လည္တဲ့အထိ ေသာက္ခဲ့ၿပီး ျဖစ္ပါတယ္။ မသက္သာလို႔ ဆရာ၀န္ေျပာင္းျပတဲ့အခါ ေဆးယဥ္ပါးတီဘီထင္ရလို႔ တီဘီေဆး ဒုတိယအေက်ာ့တိုက္ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ေမာတဲ့ ေ၀ဒနာက လံုး၀ မသက္သာဘဲ တျဖည္း ျဖည္းပိုဆိုးလို႔သာလာေနပါတယ္။
လူနာရဲ႕ ေရာဂါျဖစ္စဥ္နဲ႔ ေရာဂါကာလ (duration of illness)ကို ေသခ်ာစြာ ေမးၾကည့္လိုက္တဲ့အခါ သူ႔ေရာဂါ တျဖည္းျဖည္းပိုပိုဆိုးလာေနတဲ့ နာတာရွည္ေရာဂါတစ္ခု ျဖစ္ ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီထဲမွာ တစ္ႏွစ္ခြဲၾကာတဲ့အထိ ေရာဂါေတြကိုပဲ ဦးစားေပးၿပီးစဥ္းစားရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခ အလြန္နည္းတဲ့ အခ်ိန္တို၊ အခ်ိန္လတ္ေရာဂါေတြကို ပယ္ ထုတ္လို႔ရပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္တို ျဖစ္တဲ့ေရာဂါေတြကေတာ့ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါ၊ တီဘီေရာဂါ၊ အခ်ိန္ အလယ္အလတ္ၾကာတဲ့ ကင္ဆာ၊ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါေတြကိုလည္း ပယ္ထုတ္လို႔ရပါတယ္။ ဒီေရာ ဂါေတြက မကုဘဲထားရင္ တစ္ႏွစ္မေက်ာ္ပါဘူး။
ဒါေတြကို ပယ္လိုက္ၿပီး စဥ္းစားစရာ က်န္တာက အဆုတ္ပြေရာဂါ (Chronic Bronchitis)နဲ႔ အဆုတ္မာ (Pulmonary fibrosis) ေရာဂါေတြကသာ တစ္ႏွစ္ခြဲအထိ တာရွည္ၿပီး ေရာဂါကလည္း မေပ်ာက္ကင္းႏိုင္ဘဲ အသက္ကလည္း ဒီကာလအထိရွင္ေနႏိုင္ေသးတဲ့အတြက္ ေရြးစရာ စဥ္းစားစရာနည္းသြားပါၿပီ။ ဒီႏွစ္ခုထဲကမွအဆုတ္ဓာတ္မွန္မွာ အၿမဲတမ္းမေပ်ာက္ႏိုင္တဲ့အရိပ္ေတြ၊ အကြက္ေတြ ရွိႏိုင္တာက အဆုတ္ပြမျဖစ္ႏိုင္ဘဲ အဆုတ္မာ (pulmonary fibrosis)ျဖစ္ဖို႔ အလားအလာပိုရွိပါတယ္။ ေသခ်ာစြာ စစ္ေဆးေမးျမန္းၾကည့္တဲ့အခါ လူနာမွာ အဆစ္နာတာ၊ ေရထိရင္ လက္ေတြျပာႏွမ္းသြားတာေတြ (Raynaud’s phenomenon)ရွိေနတာရယ္ေၾကာင့္ ေနာက္ဆံုး ထပ္မံစစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ အေျဖမွန္ကို ရရွိခဲ့ပါတယ္။ MCTD ေလးဖက္နာေရာဂါတစ္မ်ဳိးေၾကာင့္ အဆုတ္မာေရာဂါ (pulmonary fibrosis) ျဖစ္ေနၿပီး ေနာက္ဆက္တြဲ ႐ႈပ္ေထြးမႈေၾကာင့္ pulmonary hypertension ႏွလံုးဘက္ ကူးေနတာျဖစ္ပါတယ္။ ေရာဂါရဲ႕အခ်ိန္ အေၾကာင္းေတြသိရင္ အေျဖရွာတဲ့ ေနရာမွာ အေထာက္အကူမ်ားစြာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေရာဂါ ကုသရာမွာ အခ်ိန္ကို ေစာင့္ရျခင္းသည္ ေဆးတစ္ခြက္ျဖစ္သည္
ေရာဂါသိေအာင္ ရာဇ၀င္ေမးရာမွာသာမက ေဆးကုတဲ့အခါ ေဆးေပးတဲ့အခါမွာလည္း ဒီ” အခ်ိန္” ကိုပဲ အသံုးျပဳေျပာဆိုၾကရျပန္ပါတယ္။ ေဆးပတ္လည္ေအာင္၊ ေဆးအႀကိမ္ေရ(course)ျပည့္ေအာင္၊ ေဆးေတြကို အခ်ိန္မွန္ေအာင္ေသာက္ဖို႔၊ ထိုးဖို႔” အခ်ိန္” က အလြန္အေရးႀကီးေၾကာင္း လူနာေတြအားလံုးသိဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ခြဲစိတ္ထားတဲ့ အနာက အနာက်က္ခ်ိန္ေရာက္မွ အသားက်က္မယ္။ ဥပမာ ၅ ရက္မွ ၇ရက္ဆိုတဲ့ အခ်ိန္ေလာက္ေတာ့ေစာင့္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခ်ိန္တန္ရင္ သူ႔အလိုလို အနာကက်က္ပါတယ္။ ပိုးမ၀င္ေအာင္ပဲ ဂ႐ုစိုက္ရပါမယ္။ တခ်ဳိ႕ေရာဂါေတြမွာ သူ႔သဘာ၀ျဖစ္စဥ္(natural course)အရ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ သံုးရက္ပဲ ၾကာတဲ့ေရာဂါက သံုးရက္ေက်ာ္ရင္ေပ်ာက္ပါတယ္။ ဥပမာ-တုပ္ေကြးေရာဂါ။ ငါးရက္ၾကာတတ္တဲ့ ေရာဂါက ငါးရက္မေရာက္မခ်င္း မေပ်ာက္ႏိုင္ဘဲ ငါးရက္ေက်ာ္တာနဲ႔ သူ႔အလိုအေလ်ာက္ အဖ်ားက်သြားတာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-ေသြးလြန္တုပ္ေကြးေရာဂါ။
သံုးပတ္ေလာက္ၾကာတတ္တဲ့ အေအးမိေခ်ာင္း ဆိုးေရာဂါကလည္း သံုးပတ္-ေလးပတ္ေလာက္ၾကာမွ ေပ်ာက္မွာျဖစ္ပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ေရာဂါေတြဟာ သဘာ၀ခုခံအား (natural immunity)ေတြကို အားကိုးၿပီး အားလံုးနီးပါး ျပန္ေပ်ာက္ၾကပါတယ္။ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးေၾကာင့္ ေပ်ာက္သြားတာ လံုး၀မဟုတ္ပါဘူး။ ဒီေနရာမွာ ပဋိဇီ၀ပိုးသတ္ေဆးကို လိုအပ္မွ သံုးသင့္ပါတယ္။ ဒီလိုေရာဂါေတြဟာ သဘာ၀အေလ်ာက္ ျပန္ေကာင္းႏိုင္စြမ္းရွိလို႔သာ ပိုးသတ္ေဆး၀ါးေတြ မေပၚခင္ကာလက လူေတြ မေသၾကဘဲ အလိုအေလ်ာက္ ေရာဂါျပန္ေကာင္းလာၾကတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ “ အခ်ိန္” ဟာ အဖိုးတန္တဲ့ ေဆး၀ါးတစ္လက္ပါပဲ။ အခ်ိန္ကိုပဲ ေစာင့္ရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
– ေနာက္တစ္ပတ္ ဆက္လက္ဖတ္႐ႈပါရန္
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
