ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရေတြမွာ ျဖစ္ေပၚလာတတ္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာကို ဆက္ လက္ေဆြးေႏြးဖို႔ ရွိပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာ အရြယ္ေရာက္သူ အမ်ဳိးသမီးတစ္ေထာင္မွာ ၁ ဒသမ ၄ေယာက္ဟာ တစ္ႏွစ္အတြင္း သူစိမ္းတစ္ ဦးဦးက မုဒိမ္းက်င့္ခံရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၂၀၁၂ ခုနစ္က ရဲဌာနကို တိုင္တန္းအေရးယူထားတဲ့ မုဒိမ္းမႈ ၆၅၄ မႈရွိတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ အဲဒီႏႈန္းဟာ အမွန္တကယ္ ျဖစ္ပြားတဲ့ႏႈန္း မဟုတ္ပါဘူး။ တိုင္တန္းျခင္း မရွိတဲ့ မုဒိမ္းက်င့္ခံရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ေတြက အမ်ားအျပားရွိႏိုင္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ (Irrawaddy ဂ်ာနယ္၊ ၂၅-၁၁-၂၀၁၃)
“ မုဒိမ္းမႈ က်ဴးလြန္ခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ရာမွာ ၃၀ ေက်ာ္ဟာ စိတ္က်ေရာဂါ ရရွိလာတတ္ပါတယ္။ လူထု အတြင္း စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းထက္ သံုးဆေက်ာ္ မ်ားျပားပါတယ္။ သူတို႔ထဲမွာ ၃၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသခ်င္စိတ္ပြားမ်ားေနတယ္။ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ မိမိကုိယ္ကိုယ္ သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစား ပါတယ္ . . .”
အရြယ္ေရာက္သူ မိန္းမ/ေယာက်္ား ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာခံရရင္ ျဖစ္ပြားလာႏုိင္တဲ့ ေနာက္ဆက္တြဲ စိတ္က်န္းမာေရး ျပႆနာတစ္ခု ျဖစ္တဲ့ “ အျပင္းအထန္ စိတ္ဖိစီးမႈေ၀ဒနာ” အေၾကာင္းကို အရင္တစ္ပတ္က ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ အခုေဆာင္းပါးမွာ ေရရွည္ ျဖစ္ပြားေနႏိုင္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာေတြကို ေဖာ္ျပပါမယ္။
_ _ _
ပထမဦးစြာ ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာ ခံရသူေတြမွာ ေပၚေပါက္လာတတ္တဲ့ စိတ္အေျပာင္း အလဲေတြကို ေဖာ္ျပပါမယ္။
– ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးအတြက္ စိုးရိမ္ပူပင္မႈ မ်ားလာတယ္၊ လိင္မွတစ္ဆင့္ ကူးစက္ေရာဂါ တစ္ခုခု ရရွိလာမလား၊ ကိုယ္၀န္ရွိလာမွာလား စသျဖင့္ စိုးရိမ္စိတ္ပြားေနတတ္တယ္။
-“ ရွက္စိတ္” ကို ေဖ်ာက္မရ ျဖစ္ေနမယ္။ လူေတာမတိုးခ်င္ေတာ့ဘူး။ အေပါင္းအသင္းေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္လာတယ္။ အေနအထိုင္ က်ဥ္းၾကဳတ္လာတယ္။ အိမ္ကုပ္ျဖစ္လာတယ္။
– မိမိကိုယ္ကိုယ္လည္း အျပစ္တင္ေနမိမယ္။ ပတ္၀န္းက်င္က “ နင္ အေနအထိုင္ မတတ္လို႔ ျဖစ္တာ” လို႔ အျပစ္ေျပာလာရင္ ပိုၿပီးဆိုးမယ္။
– လူေတြအေပၚ ယံုၾကည္စိတ္ ေလ်ာ့နည္းလာတယ္။ ရပ္ကြက္ထဲမွာ ငါ့အေၾကာင္းကိုမ်ား ေျပာေနၾကသလား။ အျပင္ထြက္ရင္ လံုၿခံဳပါ့မလား စတဲ့ အေတြးေတြနဲ႔ သံသယစိတ္လြန္ကဲလာတတ္တယ္။
– မထင္မွတ္ဘဲ အဓမၼအႏိုင္က်င့္ခံလိုက္ရေတာ့ ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္လည္း ယံုၾကည္မႈ နည္းပါးလာတယ္။ ခိုကိုးရာမဲ့သလို ခံစားလာရတယ္။
– ကာယိေျႏၵကို ဖ်က္ဆီးခံရေတာ့ မိမိခႏၶာကိုယ္ကို ရြံ႕ရွာမုန္းတီးစိတ္ ၀င္လာတယ္။ မိမိသိကၡာကို တန္ဖိုးထားခ်င္စိတ္ နည္းပါးလာတတ္တယ္။
– အေၾကာင္းမဲ့ စိုးရိမ္ေသာက ပြားမ်ားလာတတ္တယ္။ စိတ္ထဲမွာ က်ီးလန္႔စာစားသလို ဂနာမၿငိမ္ ျဖစ္လာမယ္။
– အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္တိုလြယ္တာလည္း ျဖစ္တတ္တယ္။ အရင္တုန္းကနဲ႔ မတူေတာ့ဘဲ ထစ္ကနဲ ဆိုရင္ ေဒါသေပါက္ကြဲလြယ္တဲ့ အက်င့္ေပၚလာတယ္။
– အိပ္ေရးပ်က္တာ၊ အိပ္မက္ဆိုးမက္တာ၊ အိပ္ရာမွ မၾကာခဏ လန္႔ႏိုးတာတို႔ကိုလည္း ခံစားရတတ္တယ္။
– အဓမၼျပဳက်င့္ခံရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို စိတ္ထဲမွာ ႐ုပ္ရွင္ျပသလို ဖ်တ္ကနဲ ဖ်တ္ကနဲ ေပၚေပါက္ လာတတ္တယ္။ အဲဒီလို “ ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ပံုရိပ္” (Flashbacks) ေတြကို စိတ္ထဲမွာ ျမင္ေယာင္လာရင္ အေၾကာင္းမဲ့ ေငးငိုင္သြားတတ္တယ္။ မိမိနဲ႔ ပတ္၀န္းက်င္ ကင္းကြာသြားသလို၊ ခႏၶာကိုယ္မွာ ထူးဆန္းတဲ့ ေျပာင္းလဲမႈ ရွိသလို၊ စိတ္နဲ႔ ခႏၶာကင္းကြာသြားသလို ခံစားၾကရတယ္။
အထက္မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕ ယြင္းတဲ့လကၡဏာတစ္ခုခ်င္းဟာ စိတ္ေရာဂါ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြထံမွာ ၉၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ အဲဒီလို လကၡဏာတစ္ခုမဟုတ္ တစ္ခု ခံစားရတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အဲဒီလကၡဏာေတြ စုေပါင္းၿပီး ျပင္းထန္လာရင္ စိတ္ေရာဂါ ရရွိလာပါတယ္။
မုဒိမ္းက်င့္ခံရသူမ်ားတြင္ ေတြ႕ရွိရသည့္ စိတ္ေရာဂါမ်ား
မုဒိမ္းက်င့္ခံရသူေတြမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ စိတ္ေရာ ဂါေတြကေတာ့-
– ေဘးဒုကၡေၾကာင့္ျဖစ္သည့္ စိတ္ဖိစီးမႈေ၀ဒနာ (PTSD)
ဒီေ၀ဒနာမွာ လိင္ေစာ္ကားခံရတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို မၾကာခဏ ျပန္လည္ ျမင္ေယာင္တာ၊ အဲဒီအျဖစ္အပ်က္နဲ႔ ပတ္သက္လာရင္ မၾကားလို၊ မျမင္လို၊ မေျပာလိုတာ၊ ဆင္တူယိုးမွားအေျခအေနေတြကို ေရွာင္ၾကဥ္တာ၊ အစဥ္အၿမဲ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ လြယ္တာ စတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရမယ္။ လူထုအတြင္း အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ “ ေဘးဒုကၡေၾကာင့္ ျဖစ္တဲ့ စိတ္ဖိစီးမႈေ၀ဒနာ” ျဖစ္ႏႈန္းက ငါးရာခိုင္ႏႈန္းရွိတယ္။ မုဒိမ္းမႈ က်ဴးလြန္ခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ ဒီေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းက ၃၁ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိပါတယ္။
– စိတ္က်ေရာဂါ
အိပ္ေရးပ်က္တာ၊ အစားအေသာက္ပ်က္တာ၊ အားအင္ကုန္ခမ္းတာ၊ လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္ ေလ်ာ့နည္းတာ၊ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း စိတ္ညစ္ညဴးတာ၊ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုန္ဆံုးသလို ခံစားရတာ၊ အရာရာမွာ စိတ္၀င္စားမႈ နည္းပါးလာတာ၊ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသ ခ်င္စိတ္ေပၚေပါက္တာ စတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ ရမယ္။
မုဒိမ္းမႈ က်ဴးလြန္ခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီး တစ္ရာမွာ ၃၀ ေက်ာ္ဟာ စိတ္က်ေရာဂါ ရရွိလာတတ္ပါတယ္။ လူထုအတြင္း စိတ္က်ေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းထက္ သံုးဆေက်ာ္ မ်ားျပားပါတယ္။ သူတို႔ထဲမွာ ၃၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသခ်င္စိတ္ ပြားမ်ားေနတယ္။ ၁၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ မိမိကုိယ္ကိုယ္ သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားပါတယ္။
– အရက္/မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါ
အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာေလ့လာေတြ႕ရွိခ်က္ တစ္ခုရွိတယ္။ မုဒိမ္းမႈက်ဴးလြန္ျခင္းခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ အရက္စြဲေရာဂါ ရရွိခံစားလာရတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုထဲမွာ အရက္စြဲ ေရာဂါ ၁ ဒသမ ၅ ရာခိုင္ႏႈန္းသာရွိတယ္။ ကာမ ဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီး ၈ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ မူးယစ္ေဆးစြဲေရာဂါ ျဖစ္ပြားလာတယ္။ လူထုထဲမွာ အမ်ဳိးသမီးမူးယစ္ေဆးစြဲတာက ၀ ဒသမ ၃ ရာခိုင္ႏႈန္းပဲ ရွိပါတယ္။
– လိင္သဘာ၀ ခ်ဳိ႕ယြင္းလာျခင္း
ကာမဂုဏ္ က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးေတြက လိင္ဆႏၵေလ်ာ့နည္းလာတတ္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံတာကိုေရွာင္ၾကဥ္လိုၾကတယ္။ လိင္ဆက္ဆံတာကို တာ၀န္ရွိလို႔ ျပဳမူရသလို သေဘာထားလာတတ္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံစဥ္မွာ သာယာေက်နပ္မႈမရွိ ျဖစ္လာတယ္။ စိတ္တိုတာ၊ စက္ဆုပ္ရြံရွာတာ၊ မိမိခႏၶာကိုယ္ကို မႏွစ္ၿမိဳ႕တာစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြပဲ ေပၚေပါက္လာတတ္တယ္။ လိင္ဆက္ဆံရင္ ၾကြက္သား တင္းက်ပ္နာက်င္လာတတ္တယ္။ အဲဒီလို အခက္အခဲေတြေၾကာင့္ အခ်စ္ေရး၊ အိမ္ေထာင္ေရးမွာ အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္လာတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
_ _
အခုေဆာင္းပါးမွာ အရြယ္ေရာက္သူ ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာ ခံရရင္ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္ေပၚလာတတ္တဲ့ ေရရွည္စိတ္က်န္းမာေရးျပႆနာေတြကို ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ေရွ႕လာမယ့္ အပတ္မွာ အရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ကေလးသူငယ္ေတြ ကာမဂုဏ္ က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာ ခံရရင္ ျဖစ္ပြားလာႏိုင္တဲ့ စိတ္က်န္းမာေရး ထိခိုက္ခ်ဳိ႕ယြင္းမႈေတြကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။
See More
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရျခင္းႏွင့္ စိတ္က်န္းမာေရး (၁)
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရျခင္းႏွင့္ စိတ္က်န္းမာေရး (၃)
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
