ေဒါက္တာေဒၚ၀င္း၀င္းျမင့္ (အာဟာရဆိုင္ရာ အထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး)
ကမၻာတစ္၀န္းလံုးမွာ ကင္ဆာေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္း ျမင့္မားပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံလို ဖြံ႕ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာ ဆိုရင္ အဆုတ္ကင္ဆာ၊ အစာအိမ္အူလမ္းေၾကာင္း ကင္ဆာနဲ႔ အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ႏႈန္းက ျမင့္မားလာေနပါတယ္။ အရင္တုန္းကဆိုရင္ ကင္ဆာေရာဂါက အသက္ ၄၀ အထက္မွာ ေတြ႕ရေပမယ့္ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ငယ္ရြယ္သူတခ်ဳိ႕ကလည္း ကင္ဆာျဖစ္လာ ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။
အစာအိမ္နာရင္ အရင္က အခ်ဥ္နည္းနည္းေတာင္ မစားခိုင္းတာတို႔၊ သံပရာရည္ မေသာက္ရတာတို႔ရွိခဲ့ ပါတယ္။ ဒါေတြကမွားေနတဲ့ အယူအဆေတြပါ။ တကယ္က ဗီတာမင္စီပါတဲ့ အစား အေသာက္ေတြ စားေပးရင္ အစာအိမ္ကင္ဆာ မျဖစ္ ေအာင္အမ်ားႀကီး ကာကြယ္ ႏိုင္သြားပါတယ္ . . .
ကင္ဆာကို ျမစ္ပြားနာလို႔ ျမန္မာလို ေခၚၾကပါ တယ္။ ကင္ဆာဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ရတာလဲဆိုရင္ က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီၫြတ္တဲ့ အစားအေသာက္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္သလို တခ်ဳိ႕ကင္ဆာေတြက မ်ဳိး႐ိုး လိုက္လို႔လည္းျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈနည္းရင္လည္း ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းမ်ားပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ေဆးလိပ္၊ မီးခိုးေငြ႕၊ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးတ ခ်ဳိ႕(ဥပမာ သားအိမ္ေခါင္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစတဲ့ ၾကြက္ႏို႔ဗိုင္းရပ္စ္)၊ ဓာတုပစၥည္းနဲ႔ ပိုးသတ္ေဆးေတြက လည္း ကင္ဆာျဖစ္ေအာင္ လႈံ႔ေဆာ္ေနပါတယ္။
ဟင္းသီးဟင္းရြက္ႏွင့္ သစ္သီး၀လံမ်ား
မတူညီတဲ့ ဟင္းသီးဟင္းရြက္နဲ႔ သစ္သီး၀လံေတြမွာ မတူညီတဲ့ အာဟာရဓာတ္ေတြ ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူတိုင္း လူတိုင္း ဟင္းသီးဟင္းရြက္ နဲ႔ သစ္သီး၀လံကို အမ်ားႀကီး စားသင့္ပါတယ္။
အူနဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္း ကင္ဆာေတြ ျဖစ္တဲ့အခါ အရြက္ေတြကို စားလိုက္ရင္ အူထဲမွာ ဗ်ဴတာရစ္ဆိုတဲ့ ဓာတ္ကို ထုတ္ေပးပါတယ္။ အဲဒီဓာတ္က အူမႀကီးထဲက ဆဲလ္ေတြကို ပံုမွန္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေပးပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ အူနံရံနဲ႔ ကင္ဆာဆဲလ္ေတြ႕တဲ့ အခ်ိန္က နည္းသြားပါတယ္။ လြယ္လြယ္ေျပာရရင္ အသီးအရြက္စားရင္ ၀မ္းမွန္မွန္သြားပါတယ္။
ပန္းေဂၚဖီစိမ္း၊ ပန္းမုန္လာ
ပန္းေဂၚဖီစိမ္း၊ ပန္းမုန္လာ စတာေတြ စားေပးရင္ အိုင္ဆိုသိုင္ယာဆိုင္ယာႏိုက္ဆိုတဲ့ ဓာတ္ပါ၀င္ပါတယ္။ အဲဒီဓာတ္က ကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ ဟန္႔တားႏိုင္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ကင္ဆာအက်ိတ္ေတြမျဖစ္ ေအာင္ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ အဆုတ္ကင္ဆာျဖစ္သူေတြမွာ မိုင္႐ိုဆိုင္းေန႔စ္အင္ဇိုင္းက ေလ်ာ့ေနတဲ့အတြက္ အိုက္ဆိုသိုင္ယာဆိုင္ယာႏိုက္ကိုလိုပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ လည္ပင္းႀကီးေရာဂါရွိသူေတြဆို ရင္ ပန္းေဂၚဖီစိမ္း၊ ပန္းမုန္လာတို႔ မစားသင့္ပါဘူး။
ဗီတာမင္စီ
ဗီတာမင္စီပါတဲ့ လိေမၼာ္သီး၊ သံပရာသီး၊ေရွာက္သီး၊ ဗီတာမင္အီးပါတဲ့ အခြံမာအေစ့အဆန္ စတာ ေတြမွာ အင္တီေအာက္ဆီးဒင့္ ပါ၀င္တဲ့အတြက္ ေအာက္ဆီေဒးရွင္း (Oxidation) မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးပါတယ္။ ေအာက္ဆီေဒးရွင္းျဖစ္ရင္ ဒီအင္န္ေအ ထိခိုက္တာ ပိုျမန္ပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ပ႐ိုတင္းေတြ ထိခိုက္တာလည္း ပိုျမန္ပါတယ္။ အဲဒီလိုျဖစ္တာက အစာအိမ္ကင္ဆာနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။
အစာအိမ္နာရင္ အရင္က အခ်ဥ္နည္းနည္းေတာင္ မစားခိုင္းတာတို႔၊ သံပရာရည္မေသာက္ရတာတို႔ ရွိခဲ့ပါတယ္။ ဒါေတြက မွားေနတဲ့ အယူအဆေတြပါ။ တကယ္က ဗီတာမင္စီပါတဲ့ အစားအေသာက္ေတြ စားေပးရင္ အစာအိမ္ကင္ဆာ မျဖစ္ေအာင္ အမ်ားႀကီး ကာကြယ္ႏိုင္သြားပါတယ္။
ဖိုင္တိုအီစထ႐ိုဂ်င္ (Phytoestrogen)
ဖိုင္တိုအီစထ႐ိုဂ်င္ေတြကို ပဲပိစပ္၊ ပဲႏို႔ေတြမွာ ေတြ႕ရပါတယ္။ အရင္တုန္းက ေလ့လာမႈတခ်ဳိ႕အရ ရင္သား ကင္ဆာရွိသူေတြ ပဲႏို႔မေသာက္ရဘူးဆိုတာမ်ဳိး ထြက္ခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အခုခ်ိန္မွာေတာ့ ျပန္ဖ်က္ထားပါတယ္။ ရင္သားကင္ဆာရွိသူေတြက ပဲႏို႔ေသာက္လို႔ရပါတယ္။ ပဲပိစပ္ဆီ စားလို႔ရပါတယ္။တကယ္ေတာ့ ရင္သားကင္ဆာမျဖစ္ေအာင္ ပဲႏို႔၊ ပဲပိစပ္ေတြကို စားေသာက္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
ေဖာလိတ္ဓာတ္
ေဖာလိတ္ဓာတ္ကို ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္မွာ အဓိက မွီ၀ဲၾကပါတယ္။ ေဖာလိတ္ဓာတ္ကလည္း ကင္ ဆာေရာဂါကာကြယ္ဖို႔ ထိေရာက္ပါတယ္။ ေဖာလိတ္ဓာတ္ပါ၀င္မႈမ်ားတဲ့ အုတ္ဂ်ဳံေကြကာ (Cereal)၊ သံလြင္ဆီ၊ ၾကက္ဥေတြ စားသင့္ပါတယ္။ ၾကက္သြန္နီ၊ ၾကက္သြန္ျဖဴေတြကလည္း ကင္ဆာကို ကာကြယ္ ေပးပါတယ္။
ကယ္လ္ဆီယမ္
ကယ္လ္ဆီယမ္က ႏြားႏို႔မွာ အမ်ားဆံုး ပါ၀င္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြမွာလည္းပါ၀င္ပါတယ္။ ဒါေတြစားေသာက္ရင္ အူမႀကီးကင္ဆာျဖစ္ ႏႈန္း ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။ အရင္တုန္းက ကေလးေတြ အရပ္ရွည္ဖုိ႔နဲ႔ လူႀကီးေတြ အ႐ိုးပြေရာဂါ မျဖစ္ဖို႔ ကယ္လ္ဆီယမ္ကို အသံုးျပဳခဲ့ေပမယ့္ အခုေနာက္ပိုင္း ေလ့လာမႈအရ ကယ္လ္ဆီယမ္က အူနဲ႔ အူလမ္းေၾကာင္းမွာရွိတဲ့ ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းကို ေလ်ာ့က်ေစတယ္လို႔ သိလာရပါတယ္။
ဗီတာမင္ဒီ
ဗီတာမင္ဒီက တိရစၦာန္ထြက္အစာ၊ အထူးသျဖင့္ ငါးေသးေသးေလးေတြစားရင္ ရႏိုင္ပါတယ္။ မ နက္ေစာေစာထြက္တဲ့ ေနေရာင္ျခည္ထိေတြ႕လိုက္ရင္ အေရျပားက ဗီတာမင္ဒီ ထုတ္ေပးပါတယ္။ ဗီ တာမင္ဒီရွိမွ ကယ္လ္ဆီယမ္က အ႐ိုးထဲေရာက္တဲ့အတြက္ အရပ္ျမင့္တယ္လို႔ အရင္က သိခဲ့ၾကတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္း သိလာတာက ဗီတာမင္ဒီကအူမႀကီး ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းကို ေလ်ာ့က်ေစတယ္ဆိုတာပါပဲ။
အနီေရာင္အသား
အနီေရာင္အသားကို အမ်ားဆံုးစားတဲ့သူေတြက အူမႀကီးကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းမ်ားပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ အနီေရာင္အသားမ်ားမ်ား စားလိုက္ရင္ ပါတဲ့Haemက အူထဲမွာ အဆိပ္လို သြားျဖစ္ေနလို႔ ပါ။ အနီေရာင္အသားမ်ားမ်ားစားရင္ မေကာင္းတဲ့ ပိုးေတြကို ပြားေစၿပီး ေကာင္းတဲ့ ပိုးေတြကို ေလ်ာ့ေစပါတယ္။ အနီေရာင္အသားဆိုတာ အမဲသား၊ ဆိတ္သားနဲ႔ ၀က္သားေတြ ျဖစ္ၿပီး မ်ားမ်ား မစားသင့္ပါဘူး၊ ေလွ်ာ့စားသင့္ပါတယ္။ ၾကက္သားနဲ႔ ငါးကိုေတာ့ စားလို႔ရပါတယ္။
ေျပာင္းလဲဆီ (Trans Fat)
အဆီေတြအမ်ားႀကီး စားထားတာက ရင္သားကင္ဆာနဲ႔ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ကြၽန္မတို႔ဆီလာျပတဲ့ ကင္ဆာသမားေတြ၊ အထူးသျဖင့္ ရင္သားကင္ဆာသမားေတြကို ‘သူတို႔ဘာႀကိဳက္လဲ’လို႔ ေမးၾကည့္လိုက္ရင္ မ်ားေသာအားျဖင့္ ဟင္းအႏွစ္ကို အရမ္းႀကိဳက္ၾကတယ္၊ အေၾကာ္ေတြ ႀကိဳက္ၾကတယ္၊ ျမန္မာလူမ်ဳိး အမ်ားစုကလည္း ဘူးသီးေၾကာ္၊ ဗယာေၾကာ္ စသျဖင့္မ်ားမ်ားစားၾကတယ္။ ဆီေတြက ထပ္ခါ ထပ္ခါ ျပန္ေၾကာ္ထားတဲ့အတြက္ ေျပာင္းလဲဆီေတြျဖစ္သြားေတာ့ က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီၫြတ္ပါဘူး။ တိရစၦာန္ဆီ ေတြကေနလည္း ေျပာင္းလဲဆီ(Trans Fat)ေတြရပါတယ္။ ဒီအဆီေတြကိုယ္တိုင္က ကင္ဆာကို ျဖစ္ ေစတဲ့အျပင္ ဒီအဆီေတြက ဗိုက္ထဲေရာက္သြားတဲ့ အခါ Free Fatty Acid အျဖစ္ ေျပာင္းသြားၿပီး ကင္ဆာအျဖစ္ ကူးေျပာင္းသြားပါတယ္။
ငါးေျခာက္
ငါးေျခာက္ေတြ မ်ားမ်ားစားတာက ႏွာေခါင္းနဲ႔ လည္ပင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာျဖစ္တဲ့ ကင္ဆာ(Nasophryangeal cancer)ေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။ ငယ္ငယ္ေလးကတည္းက ငါးေျခာက္စားတာမ်ားခဲ့တဲ့သူေတြဆိုရင္ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားပါတယ္။ ငါးေျခာက္လုပ္တဲ့အခါ ဆားေတြ အမ်ားႀကီးထည့္သိပ္ၿပီး ေနပူလွန္းၾကပါတယ္။ အခုေနာက္ပိုင္းမွာ ယမ္းစိမ္းေတြ ထည့္ၾကတယ္လို႔ ဆိုတယ္။ ငါးေျခာက္လုပ္လိုက္တဲ့ အခါ ႏိုက္ထ႐ိုဆိုျဒပ္ေပါင္းေတြ ပိုမ်ားလာတဲ့အတြက္ ကင္ဆာျဖစ္ေစႏိုင္တာပါ။ အစာအိမ္မွာ Hpylori ပိုးက ရွိေနတယ္၊ စားတဲ့ အစားအေသာက္ကလည္း ဆားကဲတဲ့ အစာျဖစ္တယ္၊ ငါးပိရည္၊ ငါးပိေၾကာ္ စတာေတြ စားတယ္ဆို ရင္ အစာအိမ္ကင္ဆာ ျဖစ္ႏႈန္းပိုမ်ားပါတယ္။
အရက္
အရက္ေသာက္တာမ်ားရင္ ခံတြင္း၊ ရင္သား၊ အသည္းစတဲ့ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းအေတာ္မ်ားမ်ားမွာ ကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ေသာက္ေရထဲမွာ အာဆင္းနစ္ပါ၀င္မႈမ်ားရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းမ်ားတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက အယ္လ္ ဖာေတာက္စင္ဆိုတဲ့ မႈိကလည္း အသည္းကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေျမပဲေတြကို လွန္းတဲ့အခါ စြတ္စိုတဲ့ ေနရာမွာ လွန္းလိုက္ရင္ ေကာင္းေကာင္း မေျခာက္ဘဲ အယ္လ္ဖာေတာက္စင္မႈိပါတတ္ပါတယ္။
ဟင္းခ်က္နည္း
ဟင္းခ်က္တဲ့အခါ အပူေပးရပါတယ္။ အဲဒီအခါ အပူရွိန္ျပင္းျပင္းနဲ႔ ေၾကာ္လိုက္ရင္ Acrylamide ဓာတ္ ထြက္သြားပါတယ္။ အဲဒါကလည္း ကင္ဆာကို ဦးတည္ပါတယ္။
သတိျပဳရန္
– မွ်တတဲ့ အာဟာရ (Balance Diet)ကို စားေပးရပါမယ္။
– ဆီကို လံုး၀ျဖတ္ဖို႔ မလိုပါဘူး။ အဓိက ျပည့္၀ဆီ ကိုပဲေလွ်ာ့ရပါမယ္။ မျပည့္၀ဆီကို စားရပါမယ္။
– သစ္သီး၀လံေတြက ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းကို ေလ်ာ့က် ေစပါတယ္။
– ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြက ကင္ဆာျဖစ္ႏႈန္းကို ေလ်ာ့က်ေစပါတယ္။
– အခ်ဳိရည္ေတြကို ေရွာင္ရပါမယ္။
– ျပဳျပင္ထားတဲ့ အစာေတြကို တတ္ႏိုင္သမွ်ေလွ်ာ့ စားသင့္ပါတယ္။
– ၀တာကို ထိန္းရပါမယ္။ ၀ရင္ ကင္ဆာျဖစ္ႏိုင္ ေျခကို ျမင့္မားေစပါတယ္။ ကိုယ္အေလးခ်ိန္ ထိန္းရပါမယ္။ ခႏၶာကိုယ္အဆီကို နည္းႏိုင္သမွ် နည္းေအာင္ထားေပးတာက ကင္ဆာကိုကာကြယ္ ႏိုင္ပါတယ္။
– ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ လုပ္ဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈ မ်ားမ်ားလုပ္ေလ၊ ကင္ ဆာျဖစ္ႏႈန္း ေလ်ာ့က်ေလ ျဖစ္ပါတယ္။
– အရက္မေသာက္ဘဲေနရင္ အေကာင္းဆံုးပါ။ မေနႏိုင္ရင္ အသင့္အတင့္ပဲ ေသာက္သင့္ပါတယ္။
– ဆားကိုေလွ်ာ့သင့္ပါတယ္။ အခ်ဳိမႈန္႔နဲ႔ ၾကက္သားမႈန္႔ေတြကလည္း ကင္ဆာကို ဦးတည္ေနတဲ့အတြက္ ဟင္းခ်က္တဲ့အခါ သၾကားနည္းနည္းနဲ႔ဆား နည္းနည္းပဲ ထည့္ခ်က္သင့္ပါတယ္။
– ကင္ဆာ မ်ဳိး႐ိုးရွိရင္ ဂ႐ုစိုက္ရပါမယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
