ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
အခုေဆာင္းပါးမွာ ကေလးသူငယ္ေတြ ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရရင္ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါမွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာေတြအေၾကာင္းကို ဆက္လက္ေဖာ္ျပပါမယ္။ႏုိင္ငံတိုင္းလိုလိုမွာ လိင္မေတာ္တေရာ္ ျပဳမူျခင္းခံရတဲ့ ကေလးသူငယ္အမ်ားအျပားရွိပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာအရြယ္မေရာက္ေသးတဲ့ ကေလး သူငယ္တစ္သိန္းမွာ ၁၈၇ ေယာက္ဟာ တစ္ႏွစ္အတြင္း လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားျခင္းခံရေၾကာင္း သိရပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ အသက္ ၁၀ႏွစ္မွ ၁၄ ႏွစ္ အရြယ္မိန္းကေလးေတြဟာ ဓားစာခံျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီကေလးေတြ ႀကီးျပင္းလာရင္ ဘယ္လို စိတ္ေ၀ဒနာေတြ ခံစားၾကရသလဲ
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ ကေလးေတြထဲမွာ ၅၁ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ စိတ္က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ လကၡဏာေတြကို ေတြ႕ရွိရ တယ္။ အရြယ္ေရာက္သူေတြ လိင္ေစာ္ကားခံရရင္ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ ေဘးဒုကၡေၾကာင့္ စိတ္ဖိစီးမႈေ၀ဒနာ (PTSD)၊ စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိုးရိမ္ေသာကလြန္ကဲေရာဂါနဲ႔ အရက္စြဲ ေဆးစြဲေရာဂါေတြ ျဖစ္ပါတယ္။
အဲဒီကေလးသူငယ္ေတြ အရြယ္ေရာက္လာရင္ ပိုၿပီး ဆိုးရြားျပင္းထန္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာႏွစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပြား တတ္တာလည္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ ေရာဂါႏွစ္မ်ဳိးကေတာ့ (က) အစာစားျခင္းခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာ (Eating Disorder)နဲ႔ (ခ) ၿငိမ္သက္ျခင္းကင္းမဲ့ ကိုယ္ရည္ ကိုယ္ေသြးခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာ (Borderline Personality Disorder)တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ ‘ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါ’လို႔ အလြယ္တကူသံုးစြဲပါတယ္။
‘ကေလးသူငယ္ေတြ လိင္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာခံရရင္ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ စိတ္ဒုကၡအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ လူမႈ ျပႆနာအဖံုဖံုနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္ေတြ လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားျခင္း မခံရေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။’
(က) အစာစားျခင္းခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာ
ကေလးသူငယ္ဘ၀မွာ လိင္ေစာ္ကားတာ ခံရရင္ ၿမီးေကာင္ေပါက္အရြယ္ကစၿပီး အစာစားျခင္းခ်ဳိ႕ ယြင္းေ၀ဒနာေတြထဲမွာ “ ၀တယ္ထင္လို႔အစားအစာ ေရွာင္လြန္းတဲ့ ေရာဂါ” (Anorexia Nervosa)နဲ႔ “ အစားက်ဴးအန္ထုတ္ေရာဂါ (Bulimia) ေတြက အျဖစ္မ်ားပါတယ္။
– ၀တယ္ထင္လို႔ အစားအစာ ေရွာင္လြန္းတဲ့ ေရာဂါအေၾကာင္းကို အနည္းငယ္ ေျပာျပပါမယ္။ ဒီေရာဂါမွာ ေ၀ဒနာရွင္ဟာ မိမိ၀လြန္းမွာကို အလြန္အမင္းေၾကာက္စိတ္၀င္ေနတယ္။ လူက အ႐ိုးနဲ႔အေရသာ က်န္သလို ပိန္လြန္းေနေပမယ့္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ၀လြန္းေနေသးတယ္လို႔ ယံုၾကည္ေနတတ္တယ္။ မိမိကိုယ္ခႏၶာပံုသ႑ာန္နဲ႔ အရြယ္အစားကိုမႏွစ္ၿခိဳက္တဲ့ စိတ္ရွိေနတယ္။ အျမင္မွားေနတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ပိန္သထက္ပိန္ေအာင္ လုပ္ေနမယ္။ အစားေရွာင္မယ္၊ မတန္တဆကိုယ္လက္လႈပ္ရွား ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္မယ္။ နည္းနည္းေလး ပိုၿပီး စားမိရင္ အန္ထုတ္မယ္။ ၀မ္းပ်က္ေအာင္ ၀မ္းႏုတ္ေဆးစားမယ္။ ၾကာလာေတာ့ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရး ပ်က္ျပားလာတယ္။ အသက္အႏၲရာယ္ ျဖစ္ေစတဲ့ ေရာဂါအမ်ဳိးမ်ဳိး စြဲကပ္ခံစားလာရတယ္။
– အစားက်ဴးအန္ထုတ္ေရာဂါခံစားရတဲ့ ေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာ ၄၀မွ ၆၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ ငယ္စဥ္ကလိင္ေစာ္ကားခံရတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရတယ္။ ဒီေ၀ဒနာမွာ ကာယကံရွင္က အစားအစာကို မၾကာခဏ ျပတ္ေတာင္းျပတ္ေတာင္း မထိန္းႏိုင္၊ မသိမ္းႏိုင္ အလြန္အမင္း စားေသာက္မယ္။ အဲဒီလို စားေသာက္ၿပီးရင္ မိမိကိုယ္ကိုယ္ အျပစ္ျမင္လာတယ္။ ရွက္စိတ္၀င္လာတယ္။ ၀ၿဖိဳးလာမွာ ေၾကာက္လာတယ္။ စိတ္ထဲမွာ သာယာမႈ မရွိေတာ့ဘူး။ အဲဒီစိတ္ေတြကိုေျပေပ်ာက္ေစဖို႔ လက္ညႇဳိးထိုး အန္ထုတ္မယ္။ ၀မ္းပ်က္ေအာင္ ၀မ္းႏုတ္ေဆး စားမယ္၊ မတန္တဆ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားေလ့က်င့္ခန္းလုပ္မယ္။ မၾကာမီ က်န္းမာေရးထိခိုက္ၿပီး အသက္ဆံုး႐ႈံးရတာေတြ ရွိပါတယ္။အစာစားျခင္းခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ႏွစ္စဥ္ေသဆံုးႏႈန္း ၆ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒီေ၀ဒနာရွင္ေတြထဲမွာ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ တစ္ခ်ိန္ခ်ိန္မွာ မိမိကိုယ္ကိုယ္သတ္ ေသသြားတတ္ၾကပါတယ္။
(ခ) ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါ (ၿငိမ္သက္ျခင္းကင္း ေ၀းတဲ့ ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာ)
ဒီေ၀ဒနာက လူထုထဲမွာ တစ္ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ႏွစ္ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ျဖစ္ပြားႏိုင္ေၾကာင္း သိရွိရတယ္။ ကေလးသူငယ္ဘ၀မွာ လိင္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားတာ ခံရသူ ၁၂ရာခိုင္ႏႈန္းဟာ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရရွိလာႏိုင္တယ္။ လိင္ေစာ္ကားခံရတာလည္း ရွိ၊ ႐ိုက္ႏွက္ ညႇင္းဆဲခံရတာလည္းရွိရင္ ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါျဖစ္ႏႈန္းက ၂၉ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္။ ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရွိသူေတြရဲ႕ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္း မွ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ ငယ္စဥ္က လိင္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိပါတယ္။ အႀကိမ္ႀကိမ္ လိင္က်ဴးလြန္ ေစာ္ကားခံရတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳနဲ႔ ရင္ဆိုင္ခဲ့ရရင္ ေရာဂါပိုမိုဆိုးရြားတတ္ပါတယ္။
ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရဲ႕ လကၡဏာေတြက ဘာေတြလဲ
ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရွင္ေတြရဲ႕စိတ္ထဲမွာ အစဥ္အၿမဲ ျပႆနာတစ္ခုခုနဲ႔ ရင္ဆိုင္ေနရသလို ဘ၀င္မက်ျဖစ္ေနတတ္တယ္။ စိတ္အေျပာင္းအလဲက ျမန္လြန္းတယ္။ စိတ္တိုလိုက္၊ စိတ္ညစ္လိုက္၊ ၾကည္ၾကည္သာသာျဖစ္လာလိုက္၊ အျငင္းပြားရန္လုပ္လိုက္၊ စိတ္ခံစားမႈမရွိသလို ေနျပလိုက္ စတဲ့ စိတ္ဂနာမၿငိမ္တဲ့ အျပဳအမူေတြကို ေတြ႕ရွိရမယ္။
အေသးအဖြဲျပႆနာကို ပံုႀကီးခ်ဲ႕ၿပီး ျပင္းျပင္းထန္ထန္ တုန္႔ျပန္ေလ့ရွိတယ္။ တက္သလို၊ နတ္ပူးသလို ျဖစ္လာတတ္တယ္။ ျဗဳန္းကနဲ႔ အၾကမ္းဖက္မယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ဒဏ္ရာရေအာင္ လုပ္မယ္။
ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရွိသူေတြဟာ တစ္ဦးဦးကို မွီခိုတြယ္တာေနရမွ စိတ္ထဲမွာ လံုၿခံဳမႈရွိတယ္။ ဒါေပမဲ့ သူတို႔မွီခိုတြယ္တာေနရသူကို အျပစ္တင္ရန္လုပ္ေလ့ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လူမႈဆက္ဆံေရး မေျပလည္ဘူး။ အေပါင္းအသင္းမၿမဲဘူး။
ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရွင္ေတြဟာ အရာရာမွာ တဇြတ္ထိုး ျပဳမူလုပ္ကိုင္ေလ့ ရွိတယ္။ အရက္ေသာက္ရင္ မူးေအာင္ေသာက္မယ္။ ေတြ႕ရာ မူးယစ္ေဆးကို အတိုင္းအဆမရွိ သံုးစြဲမယ္။ မထိန္းႏိုင္၊ မသိမ္းႏိုင္ ေလာင္းကစားလုပ္မယ္။ အႏၲရာယ္မကင္းတဲ့ လိင္ဆက္ဆံမႈေတြကို မေရွာင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္ သူတို႔ရဲ႕ဘ၀မွာ ျပႆနာမ်ဳိးစံုနဲ႔ အမွန္တကယ္ေတြ႕ ႀကံဳဆံုဆည္းေနၾကရပါတယ္။
ဒီေတာ့ ဘယ္လို ျဖစ္လာသလဲ၊ မၾကာခဏ စိတ္က်ေရာဂါ ခံစားရတယ္။ ေဘာ္ဒါလိုင္းေရာဂါရွိသူ ေတြထဲမွာ ၇၀ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ မိမိကိုယ္ကိုယ္ သတ္ေသဖို႔ ႀကိဳးစားတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိတယ္။ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ မိမိကိုယ္ကိုယ္အႏၲရာယ္ျပဳလို႔ အသက္ဆံုးပါးၾကရတယ္။ လူထုအတြင္း မိမိကုိယ္ကိုယ္ သတ္ေသတဲ့ႏႈန္းထက္ အဆေပါင္း ၅၀ ပိုမိုတာကို ေတြ႕ရွိရပါတယ္။
_ _ _
ကေလးသူငယ္ေတြ လိင္က်ဴးလြန္ေစာ္ကား တာခံရရင္ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ စိတ္ဒုကၡအမ်ဳိးမ်ဳိး၊ လူမႈျပႆနာအဖံုဖံုနဲ႔ ႀကံဳေတြ႕ၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကေလးသူငယ္ေတြ လိင္က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ကားျခင္း မခံရေအာင္ ကာကြယ္ေပးဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။
ဘယ္လို ေဆာင္ရြက္ႏိုင္သလဲ
တစ္ႏိုင္ငံနဲ႔ တစ္ႏိုင္ငံ လုပ္နည္းလုပ္ဟန္မတူ ၾကေပမယ့္ ေယဘုယ်အားျဖင့္ အခန္းက႑ေလးမ်ဳိး ခြဲျခားထားတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။
(က) လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားတာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပညာေပးလုပ္ငန္းေတြ ေဆာင္ရြက္ျခင္း။ ဥပမာ စာသင္ေက်ာင္းေတြ၊ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ဘာသာေရး ေဟာေျပာပြဲေတြ၊ ရပ္ကြက္အစည္းအေ၀းေတြ၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္း၊ သတင္းစာေတြမွာ ပညာေပးအစီအစဥ္ေတြ ထည့္သြင္းေပးႏိုင္ပါတယ္။ ကေလးသူငယ္ေတြကို လိင္က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ကားတာနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ လံုး၀လက္မခံသင့္တဲ့ အယူအဆက ျပည္သူလူထုထဲမွာ ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
(ခ) ကေလးသူငယ္ေတြကို လိင္က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ကားႏုိင္တဲ့ အေျခအေနေတြ ေလ်ာ့နည္းေအာင္ စီမံေဆာင္ရြက္ႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- လိင္က်ဴးေက်ာ္ ေစာ္ကားဖို႔ အေျခအေနရွိတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္မွာ ေန ထိုင္ရတဲ့ကေလးသူငယ္ေတြကိုကာကြယ္မႈေပးျခင္း၊ လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားမႈရွိရင္ တိုင္တန္းအေရးယူ ႏိုင္ေအာင္ လမ္းဖြင့္ေပးျခင္း၊ ကေလးသူငယ္ေတြနဲ႔ ထိေတြ႕ဆက္ဆံရမယ့္ အလုပ္အကိုင္ (ဥပမာ ေက်ာင္းဆရာ၊ ကေလးထိန္းလုပ္သား၊ အားကစားနည္းျပ၊ က်န္းမာေရး၀န္ထမ္း)ကို မခန္႔ထားခင္ အ လုပ္ေလွ်ာက္သူရဲ႕ ရာဇ၀င္ကို ရဲက စစ္ေဆးျခင္း။
(ဂ) လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားသူကို ထိထိေရာက္ေရာက္ အေရးယူတဲ့ ဥပေဒေတြ ျပဌာန္းပါတယ္။ ဥပမာ မေပးမေနရ ေထာင္ဒဏ္အျပည့္အျပစ္ ဒဏ္ခ်မွတ္ျခင္း၊ အက်ဥ္းေထာင္ထဲမွာ ေနစဥ္ လိင္ေဖာက္ျပန္တဲ့ အျပဳအမူေလ်ာ့နည္းေအာင္ ကုသမႈ ခံယူရျခင္း။ ကတိျဖင့္ ေထာင္မွလႊတ္ၿပီးရင္ ရပ္ကြက္ထဲမွာ ဥပေဒနဲ႔ ႀကီးၾကပ္မႈ ဆက္လက္ခံယူရျခင္း။
(ဃ) လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားတာ ခံရတဲ့ ကေလးသူငယ္ေတြ ကုသမႈ ရရွိႏိုင္ေအာင္ သီးသန္႔အစီအစဥ္ေတြကို ေဆာင္ရြက္ေပးပါတယ္။ လိုအပ္တဲ့ ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ပံ့ပိုးမႈေတြ ျပည့္စံုေအာင္ စီမံေပးပါတယ္။ လိင္က်ဴးေက်ာ္ေစာ္ကားတာ ခံရတဲ့ ကေလး သူငယ္ေတြကို ကူညီေစာင့္ေရွာက္တဲ့ ပရဟိတ ေစ တနာ့၀န္ထမ္းအဖြဲ႕အစည္းေတြလည္း ရွိပါတယ္။
See More
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရျခင္းႏွင့္ စိတ္က်န္းမာေရး (၁)
ကာမဂုဏ္က်ဴးလြန္ေစာ္ကားခံရျခင္းႏွင့္ စိတ္က်န္းမာေရး (၂)
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
