ေမး. ဧရာ၀တီတိုင္းေဒသႀကီး၊ ေျမာင္းျမခ႐ိုင္၊ ေျမာင္းျမၿမိဳ႕နယ္၊ ရွမ္းေရေက်ာ္ အထက(ခြဲ)ေက်ာင္းရွိ ေက်ာင္းသူတခ်ဳိ႕ တေစၦ၊ သရဲပူးကပ္မႈေတြ ရွိေနတယ္လို႔ လူမႈကြန္ယက္မွာျပန္႔ႏွံ႔ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒါ ေလးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး စိတ္က်န္းမာေရးအျမင္ကိုသိပါရေစဆရာ။
ေဒါက္တာဦးအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး)မွ ေျဖၾကားေပးပါသည္။
ေျဖ. ရွမ္းေရေက်ာ္အထကေက်ာင္းမွာ ျဖစ္ပြားတဲ့ ေက်ာင္းသူေတြ အစုလိုက္ တေစၦသရဲပူးသလိုျဖစ္ တာကိုဖတ္ရေတာ့ စိတ္ေၾကာင့္ ကိုယ္ခႏၶာမွာ ေရာဂါလကၡဏာျဖစ္ပြားပံုေတြကို စဥ္းစားမိပါတယ္။ “စိတ္ေထာင္းလို႔ ကိုယ္ေၾက”တာ အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိပါတယ္။
(က) စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ကို မၾကာခဏ အႀကိမ္ႀကိမ္ခံစားရရင္ ခႏၶာကိုယ္အဂၤါတခ်ဳိ႕ ပ်က္စီးယိုယြင္းလာပါတယ္။ ဥပမာ အစာအိမ္အနာေပါက္တဲ့ ေရာဂါ၊ ပန္းနာေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ စိတ္ဒဏ္ပိလို႔ျဖစ္တဲ့ ကိုယ္ခႏၶာေရာဂါ (Psychosomatic Disease)လို႔ ေခၚပါတယ္။
(ခ) စိုးရိမ္ေသာကစိတ္၊ အေၾကာက္လြန္စိတ္ အရွိန္တက္လာရင္ ႏွလံုးခုန္ျမန္တာ၊ ရင္တုန္တာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ အသက္႐ွဴမ၀တာ၊ မူးေ၀တာ၊ ပ်ဳိ႕အန္ခ်င္သလို ခံစားရတာ၊ ေခြၽးထြက္တာ၊ ေျခလက္တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္တာစတဲ့ ကိုယ္ခႏၶာ လကၡဏာေတြကို ခံစားရပါတယ္။ ေၾကာက္စိတ္၊ စိုးရိမ္စိတ္ေၾကာင့္ျဖစ္ေပၚလာတဲ့ ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာေတြ (Physiological symptoms of anxiety) ျဖစ္ပါတယ္။ ေၾကာက္စိတ္ေျပသြားရင္ အဲဒီ လကၡဏာေတြလည္း ေပ်ာက္ကင္းသြားပါတယ္။
(ဂ) စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ေၾကာင့္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာ အဂၤါစုလကၡဏာေတြ ျဖစ္ေပၚလာတတ္တာ လည္းရွိပါတယ္။ “မသိစိတ္”ရဲ႕ လွည့္ဖ်ားမႈေၾကာင့္ အခံရခက္တဲ့စိတ္ျဖစ္စဥ္ေတြဟာ “အသြင္ေျပာင္းသြားၿပီး” ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါ လကၡဏာေတြအျဖစ္ ေပၚေပါက္လာႏိုင္ပါတယ္။ ၀က္႐ူးျပန္သလို၊ နတ္ပူးသလို၊ အပမွီသလို ေၾကာင္ေတာင္ေတာင္ျဖစ္လာရင္ “စိတ္ကင္းကြာျခင္းေ၀ဒနာ” (Dissociative disorder) လို႔ေခၚပါတယ္။ ေအာ္ဟစ္တာ၊ စကားမေျပာႏိုင္ျဖစ္တာ၊ ေျခလက္ထံုက်ဥ္တာ၊ ေျခလက္ေလးလံတာ၊ ေျခလက္ေသသလိုျဖစ္တာ စတဲ့လကၡဏာေတြ ေပၚေပါက္လာရင္ ‘႐ုပ္အသြင္ေျပာင္းေ၀ဒနာ’ (Conversion disorder) လို႔ေခၚပါတယ္။ အရင္ေခတ္တုန္းကေတာ့ အဲဒီေ၀ဒနာေတြကို ‘ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ’ (Hysteria) လို႔ေခၚပါတယ္။ လူထုထဲမွာ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါလို႔ လူသိမ်ားပါတယ္။
ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါကို ခရစ္မေပၚခင္ ဘီစီ ၁၉၉၀ ခုနစ္ကတည္းက အီဂ်စ္ႏိုင္ငံ ေဆးမွတ္တမ္းေတြမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ ဂရိခ္ေဆးပညာရွင္ ဟစ္ပိုကေရးတီးစ္လက္ထက္မွာ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါဟာ အမ်ဳိးသမီးေတြမွာပဲ ျဖစ္ပြားတဲ့ေရာဂါ။ ဂနာမၿငိမ္တဲ့ “သားအိမ္”က ေနရာေရႊ႕ေျပာင္းေနလို႔ ျဖစ္ေပၚတဲ့ေရာဂါလို႔ အေျဖရွာၾကပါတယ္။ ခရစ္ယာန္ဘာသာထြန္းကားစ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာ ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါဟာ မေကာင္းဆိုး၀ါး ပူးကပ္လို႔ ျဖစ္ပြားတဲ့ေ၀ဒနာလို႔ ယံုၾကည္ၾကပါတယ္။ အခုေခတ္ေဆးပညာမွာ အဲဒီအယူအဆကို လက္မခံပါဘူး။ “ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ”ဟာ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါ “မရွိ”ေပမယ့္ ဦးေႏွာက္နဲ႔ အာ႐ံုေၾကာေရာဂါ အသြင္ေဆာင္တဲ့ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။
ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါဟာ ပံုမွန္အားျဖင့္ တစ္ဦးခ်င္းမွာသာ ျဖစ္ပြားတဲ့ေရာဂါပါ။ ဒါေပမဲ့ ကူးစက္ေရာဂါေတြလို တစ္ေယာက္ၿပီးတစ္ေယာက္ အစုလိုက္အၿပံဳလိုက္ ျဖစ္ပြားတတ္တာလည္း ေတြ႕ရွိရပါတယ္။ အဲဒီလို ျဖစ္ပြားလာရင္ “အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြား ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ” (Mass Hysteria/ Hysteria epidemic) လို႔ ေခၚပါတယ္။
ရွမ္းေရေက်ာ္ အထကေက်ာင္းမွာ ေက်ာင္းသူေတြအတြင္း တေစၦသရဲ ပူးကပ္တယ္ဆိုတဲ့ အျဖစ္အပ်က္ကို “အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြား ဟစ္တီးရီးယား”လို႔ ဆိုခ်င္ပါတယ္။ အဲဒီအေၾကာင္းကို ေျပာျပပါ့မယ္။
– အုပ္စုလိုက္ျဖစ္ပြား ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါကို စာသင္ေက်ာင္း၊ ေဘာ္ဒါေဆာင္၊ စက္႐ံု အလုပ္႐ံု၊ ေဆး႐ံုစတဲ့ ေနရာေတြမွာ ျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ လူတစ္စု ပူးပူးကပ္ကပ္ ေနထိုင္လုပ္ကိုင္ရတဲ့ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနမ်ဳိး ျဖစ္ပါတယ္။
– အဲဒီလို ပတ္၀န္းက်င္မွာ ထိတ္လန္႔ေၾကာက္ရြံ႕စရာ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခု ႀကံဳေတြ႕ေနရတယ္လို႔ ေကာလာဟလသတင္း ပ်ံ႕ႏွံ႕လာတာကေနၿပီး အစပ်ဳိးတတ္တယ္။ အဲဒီေကာလာဟလသတင္းကို အမ်ားစုက မဆင္မျခင္ ယံုၾကည္မႈရွိလာတယ္။ စုန္းကေ၀ တေစၦသရဲကို ယံုၾကည္မႈထက္သန္ေသးတဲ့ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေတြမွာ တစ္ရြာလံုး စုန္းျပဳစားတာ ခံေနရတယ္၊ ေက်ာင္းထဲမွာ တေစၦသရဲေတြ႕တယ္ စတဲ့ ေကာလာဟလသတင္းက စတင္တတ္ပါတယ္။
ဥပမာ-မေလးရွားႏိုင္ငံ ကလန္တန္ျပည္နယ္ေက်ာင္း တစ္ေက်ာင္းမွာ အ၀တ္မည္း၀တ္ထားတဲ့ တေစၦသြားလာေနတာကို ေတြ႕ရတယ္ဆိုတဲ့ ေကာလာဟလသတင္းကို ယံုၾကည္မႈကစၿပီး ေက်ာင္းသူေတြထဲမွာ အဟတေရာဂါျပန္႔ပြားသြားတာကို ဖတ္လိုက္ရပါတယ္။ စက္မႈထြန္းကားၿပီး ႐ိုးရာအယူအဆေတြေလ်ာ့ပါးလာတဲ့ ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ ေလထဲမွာ အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ေတြ႕ရတယ္၊ ေသာက္ေရထဲမွာ မသမာသူတစ္ဦးက အဆိပ္ခတ္ထားတယ္၊ ထူးဆန္းတဲ့ ကူးစက္ေရာဂါပိုးတစ္မ်ဳိး ပ်ံ႕ႏွံ႔ေနတယ္ စတဲ့ ေကာလာဟလသတင္းေတြေၾကာင့္ ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။
– ေက်ာင္းေတြမွာ ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားရင္ အသက္ႀကီးတဲ့ ေက်ာင္းသူတစ္ဦးဦးက စတင္ျဖစ္ပြားတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ အဲဒီကေနၿပီး အသက္ငယ္တဲ့ ေက်ာင္းသူေတြထဲမွာ ဆက္တိုက္ျဖစ္ပြားလာပါတယ္။ တစ္ေယာက္ ေ၀ဒနာခံစားေနရတာကို က်န္တစ္ေယာက္က မ်က္ျမင္ေတြ႕ႀကံဳေနရရင္ ေ၀ဒနာကူးစက္ဖို႔ အလားအလာမ်ားတယ္။
– ဒီေရာဂါ ခံစားရသူေတြမွာ ေရာဂါလကၡဏာ ႏွစ္မ်ဳိးေတြ႕ရွိရတယ္။ ပထမ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔တဲ့ လကၡဏာေတြျဖစ္ေပၚတယ္။ ေခါင္းမူးတာ၊ ေခါင္းကိုက္တာ၊ ႏွလံုးခုန္ျမန္တာ၊ အသက္႐ွဴမ၀တာ၊ ပ်ဳိ႕အန္တာတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ပိုမိုဆိုးရြားသူေတြမွာေတာ့ စိတ္ကင္းကြာတဲ့ ေ၀ဒနာလကၡဏာေတြ ျဖစ္ေပၚတတ္တယ္။ တက္သလိုျဖစ္တာ၊ နတ္ပူးသလို အပမွီခံရသလိုျဖစ္တာတို႔ကို ေတြ႕ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ေၾကာက္ရြံ႕ထိတ္လန္႔ လကၡဏာေတြဟာ တစ္ရက္-ႏွစ္ရက္အတြင္း ေပ်ာက္ကြယ္သြားတတ္တယ္။
ဒုတိယေရာဂါလကၡဏာစုကေတာ့ ‘႐ုပ္အသြင္ေျပာင္းေ၀ဒနာ’ လကၡဏာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ေျခလက္ထံုက်ဥ္တာ၊ ေျခလက္ေသတာ၊ ေအာ္ဟစ္တာ၊ စကားမေျပာႏိုင္တာ စတာေတြျဖစ္တတ္တယ္။ ႐ုပ္အသြင္ေျပာင္း ေရာဂါလကၡဏာေတြက ပိုမိုၾကာရွည္ႏိုင္ပါတယ္။
– ရပ္ကြက္ထဲမွာ လူေျပာမ်ားလာရင္၊ ေကာလာဟလသတင္းကို ယံုၾကည္သူမ်ားလာရင္ သတင္းမီဒီယာေတြက လူေတြ စိတ္လႈပ္ရွားေအာင္ မီးထိုးေပးရင္ ကူးစက္ခံစားရသူမ်ားျပားလာတတ္ပါတယ္။ ေကာလာဟလမီးကို အခ်ိန္မီသတ္ႏိုင္ဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။
– ဟစ္တီးရီးယားေရာဂါ ခံစားေနရသူေတြကို တျခားသူေတြနဲ႔ ထိေတြ႕မႈမရွိေအာင္ ခြဲျခားထားရင္ အေျခအေနကို ထိန္းသိမ္းႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ ေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့ ေက်ာင္းသူေတြကို ေက်ာင္းမတက္ဘဲ အိမ္မွာအနားယူေစတာ၊ ေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့ စက္႐ံုလုပ္သားကို ေဆးခြင့္ေပးတာတို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
