Healthy Life Ad
Health Tips

အငိုသန္ေရာဂါ

—–၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား) ၊—–

အသက္ (၄၀) အရြယ္ အမ်ဳိးသမီဒီဒီက (MULTIPLE SCLEROSIS) (MS) လို႔ေခၚတဲ့ ဦးေနာက္အာရံုေၾကာမွ်င္ ပ်တ္စီတဲ့ေရာဂါ ခံစားေနရသူျဖစ္ပါတယ္။ ဒီဒီက မၾကာခဏ ငိုႀကီးခ်က္မျဖစ္ေနလို႔ ဂ်ီပီဆရာ၀န္က စာေရးသူရဲ႕ေဆးခန္းကို ေစလႊတ္အၾကံဥာဏ္ေတာင္းတာပါ MS ေရာဂါရွိရင္ စိတ္က်ေ၀းဒနာလည္း ပူးတြဲျဖစ္ပြားတက္လို႔ပါ။ ဒါေၾကာင့္ စိတ္က်ေရာဂါရွိမရွိ ေသျခာေစခ်င္လို႔ ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။

ဒီဒီက ဘာေၾကာင့္ မၾကာခဏ ငိုေၾကြးသလဲ။ စိတ္ညစ္ေနလို႔လား။

အၿမဲတမ္း မေပ်ာ္မရႊင္ျဖစ္ၿပီး စိတ္ညစ္ေနတာမဟုတ္ပါဘူး။ တခါတေလ အလုိလိုေနရင္း ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရ ငိုခ်င္စိတ္ေပၚေပါက္လာလို႔ ငိုမိတာပါ။

ဒီဒီနဲ႔အတူ ပါလာတဲ့ ခင္ပြန္းက ျဖည့္စြက္ေျပာတယ္။

ဟုတ္တယ္ေဒါက္တာ။ အေၾကာင္းရင္းမရွိဘဲ အေကာင္းေနရာက ျဗန္းကနဲ ငိုခ်လိုက္တာေတြ႕ရတယ္။ တစ္ခါငိုရင္ (၃) မိနစ္ေလာက္ၾကာတယ္။

စာေရးသူက ဒီဒီ စိတ္က်ေရာဂါ ရွိ၊ မရွိ သိရေအာင္ တျခားစိတ္က်ေရာဂါ လကၡဏာေတြကို စံုစမ္းေမးျမန္းပါတယ္။

ဒီဒီက အစားေသာက္မပ်တ္ဘူး။ ပံုမွန္အိပ္ေပ်ာ္တယ္။ အရင္ကလိုဘဲ စိတ္၀င္းစားမႈ အျပည့္ရွိတယ္။ အိမ္မႈကိစၥေတြကို လုပ္ခ်င္ကိုင္ခ်င္စိတ္မပ်တ္ဘူး။ သိမ္ငယ္စိတ္၊ အားငယ္စိတ္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အျပစ္တင္စိတ္မ်ဳိးေတြ မရွိဘူး။ MS ေရာဂါေၾကာင့္ စိုးရိမ္စိတ္ရွိေပမဲ့ အနာဂါတ္အတြက္ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ကုန္ဆံုးတာ မရွိဘူး။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို အႏၱာရာယ္ျပဳခ်င္စိတ္လည္း မရွိဘူးလုိ႔ ေျပာတယ္။ ဒီလိုဆိုေတာ့ ဒီဒီအငိုသန္တာက စိတ္က်ေရာဂါေၾကာင့္လို႔ မဆိုႏို္င္ပါဘူး။ နာတာရွည္ ပူေဆြးတမ္းတျခင္း (PATHLOGICAL GRIFE) ရွိရင္းလည္း ေသးဆံုးသြားသူကို သတိရတိုင္း ငိုမိတာ ရွိတက္ပါတယ္။

“ ကၽြန္မခင္မင္တြယ္တာရတဲ့သူ မၾကာမီက ေသဆံုးခဲ့တာမရွိပါဘူး။”

စိုးရိမ္စိတ္၊ ေၾကာက္စိတ္လြန္ကဲမႈရွိရင္းလည္း ၀မ္းနည္းစရာအေၾကာင္းမရွိဘဲ ငိုခ်တတ္ၾကပါတယ္။ ငိုလိုက္ရရင္ စိတ္တင္းက်ပ္ေနတာ သက္သာေပ်ာက္ကင္းသြားလို႔ပါ။

“ ဒီဒီရဲ႕ခင္းပြန္းက ေထာက္ခံေျပာၾကားပါတယ္။ ဒီဒီက စိတ္ခိုင္မာတဲ့ မိန္းမတစ္ေယာက္ပါ။ က်န္တဲ့အခ်ိန္းေတြမွာ MS ေရာဂါကို ေမ့ထားႏိုင္ပါတယ္။”

“ ဒီလိုဆိုေတာ့ ဒီဒီအငိုသန္ေနတာက MS ေရာဂါရွိသူေတြမွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ (PSEUDOBULBAR AFFECT) (PBA)” ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရ ငိုျခင္း/ရယ္ျခင္း ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္တယ္။

“ ရွင္းျပပါ ေဒါက္တာ”

ၾသစႀတီးလ်ႏိုင္ငံမွာ လူဦးတစ္ေထာင္မွာ MS ေရာဂါတစ္ေယာက္ျဖစ္ပြားႏႈန္းရွိတယ္။ MS ေရာဂါရွိသူ ၁၀ ရာခုိင္ႏႈန္းမွ ၄၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရငိုျခင္းေရာဂါ “ (PBA) ရွိပါတယ္။ PBA ေရာဂါက ဦးေႏွာက္ပ်တ္စီးတဲ့ ေရာဂါေတြမွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ ဥပမာ-အယ္ဇိုင္းမားငယ္မူျပန္မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါ၊ ပါကင္ဆင္အေၾကာဆြဲေရာဂါ၊ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ေလျဖတ္ေရာဂါျဖစ္ျခင္းႏွင့္ AMYOTROPIC LATERAL SCLEROSIS လို႔ေခၚတဲ့ ဦးေႏွာက္အာရံုေၾကာ ပ်တ္စီးေရာဂါေတြပါ။ တစ္ခ်ဳိ PBA ေရာဂါရွိသူေတြက ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရ ရယ္ေမာတာရွိပါတယ္။ အဲလိုရယ္ေမာတာက ရယ္စရာရွိလို ၀မ္းသာလြန္းလို႔ မဟုတ္ဘူး။ အေၾကာင္းမဲ့ ငိုလိုက္၊ ရယ္လိုက္ျဖစ္ေနရင္ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားစိတ္ေရာဂါ (SCHIZOPHRENIP) နဲ႔ မွားႏိုင္တယ္။

PBA ေရာဂါလကၡဏာကို ေျပာမယ္။

“ ဟုတ္ကဲ့ပါ”

“ (က) ငိုစရာ/ရယ္စရာ အေၾကာင္းမရွိဘဲ ထိန္းခ်ဳပ္လိုမရေအာင္ ငိုခ်ပစ္လိုက္တာ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ ဟားတိုက္ရယ္လိုက္တာ မၾကာခဏျဖစ္ေပၚမယ္။ မိနစ္အနည္းငယ္ၾကာမယ္။ ေနာက္ၿပီး အလိုလို ေပ်ာက္ကင္းသြားမယ္။

(ခ) ငိုေၾကြးေနတဲ့အခ်ိန္မွာ စိတ္ညစ္တဲ့ခံစားရမႈမရွိဘူး။ ရယ္ေမာေနတဲ့အခ်ိန္မွာ ေပ်ာ္ရႊင္တဲ့ခံစားမႈမရွိဘူး။

(ဂ) ငိုေၾကြးၿပီးရင္ စိတ္ေပါ့ပါသက္သာသြားတာမ်ဳိး စိတ္တင္းက်ပ္မႈ ေျပေပ်ာက္သြားတာမ်ဳိးလည္း မရွိဘူး။

(ဃ) ငိုျခင္းရယ္ျခင္းက တစ္ျခားစိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ မဟုတ္ဘူး။ စိတ္က်ေရာဂါ၊ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ၊ အေၾကာက္လြန္ေရာဂါ၊ စိတ္ဖိစီးမႈေရာဂါ၊ စိတ္ကစဥ့္ကလ်ားေရာဂါ၊ စိတ္ၾကြစိတ္က်ေရာဂါ စသျဖင့္ေပါ့။

စိတ္ေရာဂါမဟုတ္ေပမဲ့ အေၾကာင္းမဲ့ငိုေၾကြးတက္တဲ့ အေျခအေနေတြရွိတယ္။

“ ေျပာျပပါ။”

အလုပ္ပင္ပန္းလို႔ ခႏၶာကိုယ္ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္လြန္းရင္လည္း ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္အမ်ဳိးသမီးေတြထဲမွာ မ်က္ရည္လြယ္တာ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကိုယ္၀န္ေဆာင္ခ်ိန္မွာ မေဟာ္မုန္းအမ်ဳိးမ်ဳိး အေျပာင္းအလဲရွိတာ ကိုယ္ခႏၶာပင္ပန္းႏြမ္းနယ္တာ ကိုယ္၀န္ေဆာင္မိခင္ စိတ္ဓာတ္က်ေ၀ဒနာရွိတာနဲ႔ သားဖြားရမဲ့ကိစၥ ႀကိဳတင္စိုးရိမ္ေနတာေတြေၾကာင့္ပါ။

ဒီဒီရဲ႕ခင္ပြန္းက ေဆးပညာေမးခြန္းကို ေမးျမန္းတယ္။

ထိန္းမႏိုင္သိမ္းမရငိုျခင္း (PBA) ေရာဂါက ဦးေႏွာက္ပ်တ္စီးလို႔ ျဖစ္တာဆိုေတာ့ ဒီဒီအတြက္စိုးရိမ္မိပါတယ္။

“ MS ေရာဂါမွာ ငယ္မူျပန္မွတ္ဥာဏ္ခ်ဳိ႕ယြင္းေရာဂါ (DEMENTIA) ျဖစ္ပြားလားႏိုင္ေျခ အလြန္နည္းပါးပါတယ္။ PBA ျဖစ္ပြားတာက ဦးေႏွာက္ေရွ႕ပိုင္း (PREFRONTAL CORTEX) နဲ႔ ၾကြက္သားလႈပ္ရွားမႈကို ထိန္းခ်ဳပ္ေပးတဲ့ (CEREBELLUM) ဦးေႏွာက္ပိုင္းမွာ အျပန္အလွန္ ဆက္သြားေပးတဲ့ အာရံုေၾကာမွ်င္ ပ်တ္စီးလို႔ျဖစ္တာပါ။”

ဒီဒီက သူ႔ေရာဂါကေနၿပီး သူ႔ေျမးငယ္အေၾကာင္း စဥ္းစားမိဟန္တူပါတယ္။

“ ကၽြန္မရဲ႕ေျမးဦးကေလးေပါ့ေနာ္ တစ္ႏွစ္ေက်ာ္ရွိၿပီ ကားစီးရင္ ကေလးထုိင္ခုံနဲ႔ မထိုင္ခ်င္ဘူး။ အရမ္းငိုေတာ့တာဘဲ။”

“ ဒီအတြက္မစိုးရိမ္ပါနဲ႔ ကေလးငယ္ေတြက အေနအထိုင္မသက္သာရင္ နာက်င္တာရွိရင္ အိပ္ငိုက္ခ်င္လာရင္ ဆာေလာင္လာရင္ ငိုတက္ၾကပါတယ္။ ကေလးေတြမွာ အငိုမတိတ္ေရာဂါ တစ္မ်ဳိးရွိတာကို ကၽြန္ေတာ္ဖတ္ရဖူးတယ္။ (RUNCHE) လို႔ေခၚတယ္။ နီေပါႏိုင္ငံရွိ အသက္တစ္ႏွစ္မွ ၄ ႏွစ္အတြင္း ကေလးေတြထဲမွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ ခုနာကေျပာခဲ့တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြမရွိဘဲ ကေလးက ေခ်ာျမွဴမရေအာင္ မၾကာခဏ ေအာ္ႀကီးဟစ္က်ယ္ ငိုေၾကြးတယ္။ ကိုယ္၀န္ရွိတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတစ္ဦးက ကေလးကို လက္နဲ႔ထိတို႔ၿပီး ျပဳစားထားလုိ႔ ျဖစ္တယ္လို႔ ရိုးရာအယူအဆ ရွိပါတယ္။ အဲလိုကေလးေတြကို ေလ့လာစစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ အေထြေထြအဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့ေရာဂါရွိေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ အဟာရဓာတ္ျပည့္၀တဲ့ အစားအစာကို ေကၽြးေမြးကုသလိုက္ေတာ့ အငိုသန္ေရာဂါ ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္။

ဒီလိုဆိုရင္ ကၽြန္မအားေဆးစားဖို႔လိုမလား လူေတြေရွမွာ ထိန္းခ်ဳပ္မရေအာင္ ငိုေၾကြးမိတာရွိေတာ့ ကၽြန္မအျပင္ မထြက္ခ်င္ေတာ့ဘူး လူမႈေရးကိစၥေတြမွာ တာ၀န္မေက်ဘူးေပါ့။
ဒီဒီက သူခင္ပြန္းကို အကဲခတ္ၾကည့္ၿပီး ေျပာပါတယ္။

ရံုးအားရက္ေတြမွာ အပန္းေျဖထြက္လည္တာမ်ဳိးလည္း မလုပ္ခ်င္ေတာ့ဘူး။ အိမ္သားေတြက ကၽြန္မကိုစိတ္ပ်တ္လာမွာ စိုးရိမ္မိတယ္။

အားေဆးစားစရာေတာ့ မလိုပါဘူး။ PBA ေရာဂါအတြက္ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ FDA က ေထာက္ခံခြင့္ျပဳထားတဲ့ ေဆးရွိပါတယ္။ DEX TROME THOR PHAN နဲ႕ QUINIDINE ေရာစပ္ထားတဲ့ (NUEDEXTA) ေဆးလုိ႔ေခၚပါတယ္။ အငိုသန္လကၡဏာ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္း သက္သာႏိုင္ပါတယ္။ ဂ်ီပီဆရာ၀န္ကို အခုကၽြန္ေတာ္တို႔ ေဆြးေႏြးခဲ့တာေတြကို ေျပာျပေပးလိုက္မယ္။

စိတ္နဲ႔ထိန္းႏိုင္ေအာင္ ေလ့က်င့္လို႔မရဘူးလား။

ငိုႀကီးခ်က္မမျဖစ္မီ လႈပ္ေဆာ္ေပးအေျခအေန အျဖစ္အပ်က္ေတြကို သတိထားမွတ္သားပါ။ ငိုႀကီးခ်က္မမျဖစ္မီ ခံစားလာရတဲ့ ေရွးဦးအခ်က္ျပလကၡဏာေတြကို ရွာေဖြဆန္းစစ္ၾကည့္ပါ။ အဲလိုအေျခအေနနဲ႔ အခ်က္ျပလကၡဏာေတြကို ေတြ႔ရွိခံစားလာရရင္ စိတ္ကိုတစ္ျခားတစ္ေနရာမွာ အာရုံေျပာင္းႏိုင္ေအာင္ ႀကိဳးစားရမယ္။ (DIS TRACTION) ေပ့ါ”

“ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ။”

ၾကြက္သားေျဖေလ်ာ့နည္းကို ေလ့က်င့္ထား။ လိုအပ္တဲ့အခ်ိန္မွာ ၾကြက္သားေျပေလ်ာ့သြားေအာင္ အာရုံျပဳလိုက္ႏိုင္တယ္။ အသက္ရွဴျပင္းျပင္းနဲ႔ ေႏွးေႏွးရွဴရႈိက္နည္းနဲ႔လည္း အာရုံေျပာင္းလဲေပးႏိုင္တယ္။ ခႏၶာကိုယ္အေနအထားကို ေရႊေျပာင္းေပးလိုက္ရင္ အဲ့ဒီလုပ္ရွာမႈမွာ အာရံုစိုက္ထားႏိုင္လိမ့္မယ္။ ဥပမာ ထုိင္ေနရင္း အသိစိတ္နဲ႔ သတိထားၿပီး မတ္တတ္ရပ္လိုက္။ မတ္တတ္ရပ္ေနရင္ လမ္းေလွ်ာက္လိုက္။ လူေရွ႕သူေရွ႕မွာ အဲဒီနည္းေတြကို ျပဳလုပ္ဖို႔မသင့္ေတာ္ရင္ သာယာတဲ့ရွဴခင္းကိုလွမ္းၾကည့္ စိတ္ၾကည္ႏူးစရာ အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုကို အာရုံျပဳလိုက္ စသျဖင့္ေပါ့။

Most Popular

Healthy Life Ad
To Top