—၊ ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) ေျဖၾကားသည္။ ၊—
Q. ငယ္ငယ္တုန္းက အလုပ္လုပ္ရေတာ့ ကေလးေတြကို ကိုယ္တိုင္မေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ခဲ့ဘူး။ တစ္အိမ္တည္း ေနေပမယ့္ မိုးလင္း၊ မိုးခ်ဳပ္ အလုပ္သြားေနရတဲ့အတြက္ ကေလးေတြေက်ာင္းပို႔တာ၊ ကေလးေတြစာက်က္တာ၊ ထမင္းဟင္းခ်က္ေကြၽးတာကအစ အေဖအေမ(ကေလးေတြရဲ႕ အဘိုးအဘြား) တို႔ကပဲ လုပ္ေပးပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ သူတို႔အဘြားက မရွိေတာ့ဘူး။ အဘိုးပဲရွိပါတယ္။ ကေလးေတြက ႀကီးလာခ်ိန္မွာ ကြၽန္မတို႔အလုပ္ကလည္း အဆင္ေျပလာေတာ့ တိုက္ႀကီးႀကီး၀ယ္ႏိုင္လာပါတယ္။ တစ္ေယာက္တစ္ခန္းစီ ေပးထားေတာ့ သူတို႔က သူတို႔အခန္းမွာပဲ ေနၾကတယ္။ မိဘျပန္လာလည္း ထြက္မေတြ႕ေတာ့ဘူး။ တံခါးကို အလံုပိတ္ထားၾကတယ္။ ထမင္းစားခ်ိန္က်မွ အကူေကာင္မေလးကိုေျပာၿပီး ခူးခိုင္းတယ္။ မုန္႔ဖိုးလိုရင္ သူတို႔အဘိုးကိုသာ ေျပာတယ္၊ ကြၽန္မကလည္း အရင္ကတည္းက အိမ္စရိတ္၊ ကေလးေတြ ေက်ာင္းစရိတ္ေတြကို အေဖ့ကို ေပးထားေလ့ရွိခဲ့တာပါ။ ကြၽန္မစိတ္ထဲမွာ အခုအလုပ္အဆင္ေျပလာေတာ့ အျပင္ကို သိပ္မထြက္ျဖစ္ေတာ့ဘူး။ အိမ္ကေန စီမံခန္႔ခြဲတာေတြ လုပ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ အိမ္မွာ သားသမီးေတြက အနားမကပ္ေတာ့ စိတ္ထဲအလြန္အမင္း ခံစားရပါတယ္။ သူတို႔အသက္ ၁၉-၂၀ အရြယ္ေရာက္မွ မိခင္တစ္ေယာက္အေနနဲ႔ သားသမီးေတြနဲ႔ျပန္ၿပီး ေႏြးေႏြးေထြးေထြးေနလို႔ ရပါဦးမလား၊ ဒီလိုပဲ အထီးက်န္ေနသြားရမွာလား၊ တစ္ခါတစ္ခါေတြးၿပီး စိတ္မေကာင္းျဖစ္မိပါတယ္။ ခင္ပြန္းက အလုပ္သြားတဲ့အခါ ကြၽန္မ ေတာ္ေတာ္အထီးက်န္ ၀မ္းနည္းေနရပါတယ္။ သားသမီးေတြက ကြၽန္မတို႔ေမတၱာကို နားမလည္တာလား၊ ကြၽန္မတို႔ အပင္ပန္းခံၿပီး သူတို႔ကို တင့္ေတာင္းတင့္တယ္ထားႏိုင္ဖို႔ ႀကိဳးစားခဲ့တာကို သေဘာမေပါက္တာလား မေ၀ခြဲႏိုင္ပါဘူး။ ကြၽန္မ ဘယ္လိုစိတ္မ်ဳိးထားသင့္ပါသလဲဆိုတာ အႀကံျပဳေပးေစခ်င္ပါတယ္။
TH(FB)
A. သားသမီးက မိဘကို သူစိမ္းဆန္ျခင္း၊ စိမ္းကားသြားျခင္း(Estrangement)ကို မိသားစု ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ တစ္ခါတစ္ရံ ျဖစ္ေပၚတတ္တယ္လို႔ အဂၤလန္ႏိုင္ငံ ေလ့လာမႈတစ္ခုမွာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ မိခင္ ၁၀ ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္က သားသမီးရဲ႕ စိမ္းကားမႈကို ခံၾကရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုလိုျဖစ္ရတဲ့အတြက္ ေဒၚTH ကိုယ့္ကိုယ္ကိုယ္ အျပစ္တင္မေနသင့္ပါဘူး။ အေၾကာင္းရင္း အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိႏိုင္ပါတယ္။
(၁) မိသားစုအတြင္း ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈရွိျခင္း၊ ႐ိုက္ႏွက္ညႇင္းဆဲတာ ခံရလြန္းရင္ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ သားသမီးက ျပန္ၿပီးကန္တဲ့ အျပဳအမူမ်ဳိး ျပတတ္ၾကတယ္။ မိဘက လိင္ေစာ္ကားက်ဴးလြန္တာ မဟုတ္ေပမယ့္ တျခားသူက်ဴးလြန္တာကို အကာအကြယ္မေပးခဲ့ရင္ သားသမီးက မိဘအေပၚ စိတ္ကြက္ေနတတ္တယ္။ ငယ္ငယ္တုန္းက ခြဲျခားဆက္ဆံတာ၊ သားသမီးလိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းမေပးႏိုင္တာရွိခဲ့ရင္ သားသမီးက မိဘအေပၚ အထင္လြဲၿပီး ေၾကကြဲေနတာမ်ဳိးလည္း ရွိတယ္။ သားသမီးကို စည္းကမ္းတက် ထိန္းခ်ဳပ္ျခင္းမရွိဘဲ မေကာင္းမႈျပဳတာကို အားေပးခဲ့ရင္ အရြယ္ေရာက္လာေတာ့ သားသမီးက မိဘကို အျပစ္တင္မယ္၊ ရန္သူလိုဆက္ဆံမယ္။ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္မႈ မရွိေပမယ့္ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ သားသမီးကို အနီးကပ္ျပဳစုယုယမႈ မေပးႏိုင္တာလည္း ရွိပါတယ္။ သားသမီးက ေမတၱာငတ္ေနတယ္ဆိုပါေတာ့။ ဒါေၾကာင့္ ေမတၱာကို ျပန္လည္တံု႔ျပန္ႏိုင္ျခင္းမရွိ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
(၂) မိဘအိမ္ေထာင္ပ်က္လို႔ သီးျခားေနထိုင္ရရင္ အတူမေနရတဲ့ မိခင္/ဖခင္အေပၚမွာ ဆက္ဆံေရး စိမ္းကားလာႏိုင္တယ္။ အတူေနရတဲ့ မိခင္/ဖခင္ကိုလည္း အိမ္ေထာင္ေရးပ်က္ျပားမႈျဖစ္ေအာင္ ဖန္တီးတဲ့ ပူးတြဲတရားခံလို သေဘာထားၿပီး အၾကည္ညိဳပ်က္တတ္ပါတယ္။
(၃) မိသားစုထဲမွာ ေဘးအႏၲရာယ္တစ္ခုခု ႀကံဳေတြ႕ရၿပီးရင္ျဖစ္ျဖစ္၊ ႀကီးမားတဲ့ ျပႆနာတစ္ခု ျဖစ္ေပၚၿပီးရင္ျဖစ္ျဖစ္ မိသားစုတစ္ခုလံုး ဖိစီးမႈဒဏ္ခံရမယ္။ အဲဒီဒဏ္ကို ခံႏိုင္ရည္မရွိတဲ့ သားသမီးက တလြဲတံု႔ျပန္တတ္တယ္။ အိမ္သားေတြအေပၚမွာ စိမ္းကားလာႏိုင္တယ္။
(၄) သားသမီးအရြယ္ေရာက္လာရင္ လူေကာင္ႀကီးလာတာအျပင္ စိတ္ခံစားမႈ ေျပာင္းလဲလာမယ္။ ကိုယ္ပိုင္သီးျခား ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးလကၡဏာေတြ ပိုမိုသိသာလာမယ္။ မိဘနဲ႔ အသြင္မတူတာ ရွိလာမယ္။ တန္ဖိုးထားတဲ့ အရာေတြ ကြဲျပားမယ္။ ဘ၀အျမင္၊ ေလာကအျမင္ အယူအဆခ်င္း ပဋိပကၡျဖစ္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ သားသမီးက ေရွာင္ဖယ္ဖယ္ ဆက္ဆံလာမယ္။ “ေျပာရင္ သူတို႔လက္ခံမွာ မဟုတ္ပါဘူး”ဆိုတဲ့ အေတြးနဲ႔ ေရငံုႏႈတ္ပိတ္ေနတာလည္း ရွိပါတယ္။
(၅) မိဘနဲ႔ သားသမီးအၾကား တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ေမွ်ာ္လင့္ထားတာေတြ၊ တာ၀န္ယူေစခ်င္တာေတြ ကြာျခားမႈ၊ နားမလည္မႈလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ “ငါေမွ်ာ္လင့္ထားသလို သူတာ၀န္မယူႏိုင္ရင္ ငါ့ကိစၥ ငါ့ဘာသာ ငါလုပ္တာ့မယ္”ဆိုတဲ့ သေဘာနဲ႔ စိမ္းကားသြားတတ္ပါတယ္။
(၆) သားသမီးစိတ္က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕ယြင္းလာလို႔ တစ္ဦးတည္း အထီးက်န္ေနတတ္တာ၊ စကားေျပာနည္းလာတာလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။ အဲဒါ သားသမီးက မိဘကို သူစိမ္းဆန္သြားျခင္း ျဖစ္ေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြပါ။ တခ်ဳိ႕အေၾကာင္းရင္းေတြကို ျပဳျပင္လို႔ မရေတာ့ဘူး။ မိသားစုရာဇ၀င္ကို ေနာက္ေၾကာင္းျပန္ဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး။ ေရွ႕ဆက္ၿပီး ဘာေတြလုပ္သင့္သလဲ။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံ၊ စိတ္က်န္းမာေရးအဖြဲ႕ (Mental Health American)က အႀကံျပဳခ်က္တခ်ဳိ႕ကို ေဖာ္ျပလိုက္ပါတယ္။
(၁) အေၾကာင္းရင္းကို ရွာၾကည့္ပါ။
အတိတ္က အေၾကာင္းရင္းေတြကို ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ လတ္တေလာ ျမင္လို႔ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြကို ဦးစားေပး ရွာေဖြၾကည့္ပါ။ သူတို႔ဘာေၾကာင့္ ဒီလိုစိမ္းကားေနၾကတာလဲ။ သူတို႔စိတ္ခံစား၊ အေတြးအေခၚအယူအဆ၊ ယံုၾကည္မႈသေဘာထား၊ ျဖစ္ခ်င္တဲ့ဆႏၵ စတာေတြကို သိရွိေအာင္ ေလ့လာရမယ္။ ေဒၚTHရဲ႕ မိသားစုထဲမွာ သူတို႔အဘိုးက ေအာင္သြယ္လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ လူကိုယ္တိုင္မေမးဘဲ စာနဲ႔ေရးၿပီး ေမးျမန္းၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ေခတ္မီခ်င္ရင္ အီးေမးလ္႐ိုက္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။
(၂) မိမိကိုယ္မိမိ ျပန္လည္သံုးသပ္ပါ
ကိုယ့္အေၾကာင္း ကိုယ္သိတာေပါ့လို႔ ထင္ျမင္ယူဆတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ့္အားနည္းခ်က္၊ ကိုယ့္ခ်ဳိ႕ယြင္းခ်က္နဲ႔ ကိုယ့္အမွားကို သိရွိနားလည္ဖို႔ ခက္ပါတယ္။ သိရွိထားရင္လည္း လက္မခံခ်င္ၾကဘူး။ ႀကိတ္မွိတ္ၿပီး လက္ခံရေပမယ့္ ျပဳျပင္ဖုိ႔ ၀န္ေလးတတ္ျပန္တယ္။ ဒါေၾကာင့္ စိမ္းကားေနတဲ့ သားသမီးနဲ႔ ရင္ဆိုင္မေဆြးေႏြးခင္ ကိုယ့္အေၾကာင္းကိုယ္ သိရမယ္။ လိုခ်င္တာ၊ ေပးႏိုင္တာနဲ႔ ျဖတ္ေက်ာ္ဖို႔ မလိုရတဲ့ အနီစည္းလိုင္းေတြကို သိရွိထားရမယ္။
(၃) မိဘက စတင္ဆက္သြယ္ပါ
ငါကလူႀကီးမိဘပဲဆိုတဲ့ အသိကို ေဘးဖယ္ထား။ ငါ့မွာ ဘာအျပစ္ရွိလို႔လဲ၊ ငါဘာမွားလို႔လဲ၊ ငါကဘာေၾကာင့္ အေလွ်ာ့ေပးရမွာလဲ စတဲ့အေတြးမ်ဳိးကို အသာထား။ ကိုယ္ကစတင္ ဆက္သြယ္ေျပာၾကားဖို႔ ဆံုးျဖတ္ရမယ္။ သူတို႔ကို စိတ္ဆိုးေနတာ မရွိဘူး။ အျပစ္မတင္ဘူး။ သူတို႔ကို မိခင္စိတ္နဲ႔ ခ်စ္တယ္။ သူတို႔ကို တန္ဖိုးထားတယ္ စတဲ့ အခ်က္ေတြကို သိရွိေစရမယ္။ အဲဒီလိုသေဘာထား (Attitude) မ်ဳိးနဲ႔ ဆက္သြယ္ရမယ္။
(၄) နားေထာင္တတ္ေအာင္ ႀကိဳးစားပါ
သားသမီးက ဆက္သြယ္ဖို႔ သေဘာတူလက္ခံရင္ ဘာေတြေျပာရမလဲ၊ သူတို႔ေျပာခ်င္တာကို (နားလည္ေအာင္) နားေထာင္ပါ။ ေ၀ဖန္ခ်က္ေပးတာ၊ အျပစ္တင္တာေတြ မလုပ္နဲ႔။ သူတို႔က စိမ္းကားေနလို႔ အေမဘယ္လိုခံစားေနရတယ္၊ ပူပင္ေသာကေရာက္ေနတယ္၊ စိတ္ဒုကၡေရာက္ေနရတယ္ စတဲ့ ကိုယ့္ေ၀ဒနာကို ရင္ဖြင့္ “မျပ”သင့္ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ အမွန္တကယ္ မွားခဲ့တာရွိရင္ အခြင့္အေရးရတုန္း ၀န္ခံလိုက္ဖို႔လည္း တိုက္တြန္းထားတယ္။ ငယ္ငယ္တုန္းက မိဘက သားသမီးကို ဆံုးမသလို ဆံုးမဖို႔လည္း မႀကိဳးစားရဘူး။ သူတို႔လိုအင္ဆႏၵနဲ႔ ကိုယ္ျဖစ္ေစခ်င္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ညႇိႏႈိင္းေပးဖို႔ ႀကိဳးစားရမယ္။
(၅) ေရခဲျပင္ကို ဘယ္လိုခြဲမလဲ
သားသမီးက ဆက္သြယ္ဖို႔ ျငင္းဆန္ေနရင္ ဘာလုပ္ႏိုင္သလဲ၊ ေတာရြာမွာ ေနထိုင္ရင္ေတာ့ ရြာဦးေက်ာင္းက ဘုန္းႀကီးကို အကူအညီေတာင္းရင္ရပါတယ္။ အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ မိသားစုအႀကံဥာဏ္ေပးကုထံုး (Family Counselling)ေပါ့။ ေဒၚTH အေနနဲ႔ ခင္ပြန္းနဲ႔ဖခင္ကို တိုင္ပင္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ သံုးဦးအတူ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးၿပီး အစီအစဥ္ ခ်မွတ္ၾကည့္ႏိုင္ပါတယ္။ ေဒၚTH ရဲ႕ ဖခင္က စတင္ၿပီး သားသမီးေတြ ဆက္ဆံေရးတင္းမာေနတာကို ၿဖိဳခြဲေပးဖို႔ ႀကိဳးစားၾကည့္ႏုိင္ပါတယ္။ မိသားစုအတြင္း သူစိမ္းဆန္ျခင္းက ပ်မ္းမွ် ၅ ႏွစ္မွ ၆ ႏွစ္အထိ ၾကာရွည္ေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ ဒါေပမဲ့ တင္းမာေနတဲ့ ေရခဲျပင္ေအာက္မွာ ေမတၱာေရၾကည္က စီးဆင္းလ်က္ပါပဲ။ ေဖာ္ထုတ္ၾကည့္ပါ။
