……………..၊ ေဒါက္တာတင့္ေဆြ ၊…………….
ပ်ဳိ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္သည္မွာ လကၡဏာတခု ျဖစ္သည္။ ေရာဂါမဟုတ္ပါ။ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ျဖစ္ေစပါသည္။ ကိုယ္၀န္ရွိစဥ္၊ ခရီးသြားစဥ္၊ ၀မ္းေလွ်ာ၀မ္းပ်က္စဥ္ အန္ျခင္းတို႔အျပင္ အစာဆိပ္သင့္ျခင္း၊ သည္းေျခအိတ္ေရာဂါမ်ား၊ အစားအလြန္အကြၽံစားျခင္း၊ ႏွလံုးေရာဂါ၊ ဦးေခါင္းအားထိခိုက္မိျခင္း၊ ဦးေႏွာက္ထဲအက်ိတ္ျဖစ္ျခင္း၊ ေၾကာက္စိတ္၀င္ျခင္း၊ အစာအိမ္ေလနာ၊ မႀကိဳက္သည့္အနံ႔ဆိုးရွဴမိျခင္း၊ ေမ့ေဆးေပးရျခင္း၊ ကင္ဆာေဆးေပးရျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ပ်ဳိ႕ခ်င္-အန္ခ်င္ ျဖစ္ရသည္။ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားအား antihistamine ႏွင့္ anticholinergic ႏွစ္မ်ဳိး ေရာစပ္ထားသည္။
Anti-Emetics
အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ား
Antihistamines (Cyclizine, Cinnarizine, Meclozine Hydrochloride, Promethazine) အင္တီဟစ္တမင္းေခၚ အာလာဂ်ီျဖစ္ျခင္းအတြက္ အသံုးမ်ားသည့္ေဆးမ်ားကိုသံုးသည္။Metoclopramide အစာအိမ္ထဲကအစာကို ျမန္ျမန္ေအာက္သို႔ ပို႔ေပးသည့္အတြက္ အစာတင္းေန၍ အန္ခ်င္သည္ကို သက္သာေစသည္။ စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုကေပးႏိုင္သည္။ Domperidone အစာစားၿပီး အန္ခ်င္သည့္ ေရာဂါအတြက္ေပးသည္။ အခ်ဳိ႕က မိခင္ႏို႔ထြက္မ်ားေစရန္ သံုးေသာ္လည္း မသံုးရန္အႀကံျပဳထားသည္။ Meclizine = Antivert (12.5 mg – 25 mg – 50 mg), Bonine, D-Vert, Dramamine II, Medivert, Driminate II, Meclicot, Ru-Vert-M, Meni-D, Bonine, Bonamine, Antivert, Postafen, Dramamine အမည္အမ်ဳိးမ်ဳိးရွိေနသည္။ Dramamine, Gravol, Gravamin, and Vertirosan တို႔အစား meclizine ကိုေပးႏိုင္သည္။ မေကာင္းက်ဳိးနည္းသည္။
ကင္ဆာအတြက္ ေပးရသည့္ ေဆးမ်ားေၾကာင့္ အန္ျခင္း
Serotonin antagonists (5HT3) (Dola-steron, Granisetron, Ondansetron) စားေဆး၊ ကပ္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊ Dexamethasone စတီးရြိဳက္ေဆး၊ ေရာင္ျခင္း -နီျမန္းျခင္း၊ အလာဂ်ီျဖစ္ျခင္း၊ ပန္းနာ၊ ကင္ဆာတို႔အတြက္ သံုးသည့္ေဆး။ Aprepitant ကင္ဆာအတြက္ေပးသည့္ေဆးေၾကာင့္ အန္ျခင္းအတြက္ ၁ နာရီႀကိဳေပးရသည္။ Nabilone တေန႔ ၂-၃ ႀကိမ္၊ အစာႏွင့္နီးသည္ျဖစ္ေစ ေ၀းသည္ျဖစ္ေစ ေပးႏိုင္သည္။
“ သတိထားရမည္မွာ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို ၫႊန္ၾကားသည္ထက္ ပို၍မသံုးသင့္။ ပန္းနာ၊ အသက္ရွဴေရာဂါ၊ ေရတိမ္၊ ေယာက္်ားဆီးႀကိတ္ႀကီးေရာဂါရွိသူမ်ားႏွင့္ ေဆးမတည့္သူမ်ား မသံုးရ။ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ မေပးသင့္။”
မိုင္ဂရင္းေရာဂါေၾကာင့္အန္ျခင္း
Phenothiazines (Prochlorperazine, Trifluoperazine, Levomepromazine) စိတ္ၿငိမ္ေဆး၊ အလြန္အန္ျခင္း၊ ႀကိဳ႕ထိုးျခင္းတို႔အတြက္ေဆးမ်ား၊ အန္ျခင္းအား သက္သာေစသည္သာမက Compazine (Prochlorperazine) ကို IV ထိုးပါက မိုင္ဂရင္း အမူး-အကိုက္ေရာဂါကို တားဆီးႏိုင္သည္။ ပါးစပ္ကသာမက စအိုကလည္း ေပးႏိုင္သည္။ Tigan (Trimethobenzamide) စားေဆး၊ ထိုးေဆး၊ စအိုကေပးႏိုင္သည့္ေဆး၊
ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္အန္ျခင္း
ကိုယ္၀န္ေဆာင္သူ ၇၀-၈၅ ရာႏႈန္းမွာျဖစ္တတ္သည့္ ကိုယ္၀န္ရွိစအန္ျခင္း Morning sickness အတြက္ တခါတရံ ေဆးေတြအသံုးမက် ျဖစ္တတ္ပါသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ မျဖစ္မေနေပးရသည့္ ေဆးတခ်ဳိ႕မွာ လူနာစိတ္သက္သာရေစသည့္ ေဆးအျဖစ္ေခၚသည္။ B-Natal TheraPops ESifh B-Natal Lozenges တို႔သည္ ဗီတာမင္ ဘီ-၆ ပါသည့္ ေဆးမ်ားျဖစ္ၿပီး၊ Psi Bands Acupressure ကို လက္ေကာက္၀တ္မွာ ပတ္ထားႏိုင္သည္။ Bands Organic Morning Wellness Tea ႏွင့္ Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE ႏွင့္ Essential Oil Therapy တို႔မွာလည္း ေခတ္သံုးေဆးမ်ားျဖစ္သည္။ Pregnancy and Morning sickness ကိုယ္၀န္ရွိစ အိပ္ရာထေရာဂါကိုဖတ္ပါ။
Hyperemesis Gravidarum
ကိုယ္၀န္ေဆာင္စဥ္ အလြန္အကြၽံအန္ျခင္း
ဆိုးရြားသည္။ ၾကာလွ်င္ကိုယ္အေလးခ်ိန္ေလ်ာ့၊ အာဟာရနည္း၊ ဓါတ္ဆားအခ်ဳိးအဆေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ ျဖစ္လာႏိုင္သည္။ ကိုယ္၀န္ ၈-၁၂ ပတ္ရွိခ်ိန္ အျဖစ္မ်ားသည္။ ၂၀ ပတ္ဆိုလွ်င္ ၁၀% ကလြဲလွ်င္ ေပ်ာက္သြားႏိုင္သည္။ ဘာ့ေၾကာင့္ျဖစ္ရသည္ကို တိတိပပမသိပါ။ ကိုယ္၀န္ ၂၀၀ လွ်င္ ၁ ေယာက္မွ ၄ ေယာက္ထိ ျဖစ္တတ္သည္။ promethazine, prochlorperazine and metoclopramide တို႔ကို ေပးႏိုင္သည္။ အနားယူခိုင္းပါ။ အစာကို နည္းနည္းႏွင့္ အႀကိမ္ခြဲစားေစပါ။ ပ႐ိုတင္းမ်ားမ်ား ေကြၽးသင့္ၿပီး အဆီႏွင့္အစပ္ ေလွ်ာ့သင့္သည္။ Normal saline or Lactated Ringer solution သြင္းေပးဘို႔လိုႏိုင္သည္။ ဂလူးကို႔စ္၊ ဗီတာမင္ဘီ ၁၊ ဘီ ၆၊ မဂၢနီဆီယမ္ ေပးရမည္။ အအန္သက္သာရန္ Pyridoxine ဗီတာမင္ ဘီ ၆၊ doxylamine 10 mg ႏွင့္ pyridoxine (B6) 10 mg ေရာေပးသင့္သည္။ promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီျခား၄င္း၊ prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမွ ၁၂ နာရီျခားေပးႏိုင္သည္။ Meclizine, dimenhydrinate, Metoclopramide တို႔ကိုလည္း ေပးႏိုင္သည္။ Corticosteroids (methylprednisolone 16 mg စားေဆး or intravenously every 8 hours) ကို ေနာက္ဆံုးအျဖစ္ေပးႏိုင္သည္။ ၃ ရက္ႏွင့္သက္သာပါက ၂ ပတ္အထိ ဆက္ေပးပါ။ မသက္သာကရပ္ပါ။ ကိုယ္၀န္ႏုစဥ္ Corticosteroids မေပးတာေကာင္းသည္။ ဂ်င္း(ခ်င္း) Ginger capsules of 250 mg taken 4 times a day သည္လည္းေကာင္းသည္။ တ႐ုတ္အပ္စိုက္နည္းတြင္ acupuncture point P6 ေနရာတြင္ စိုက္ေပးရသည္။
ခြဲစိတ္ကုရာတြင္ ေမ့ေဆးေၾကာင့္ ပ်ဳိ႕-အန္ျခင္း
Hyoscine hydrobromide (Scopolamine hydrobromide) အသက္ရွဴလမ္းမွထြက္သည့္ စစ္ထုတ္ရည္အား တားဆီးသည့္ထိုးေဆး၊ ခြဲစိတ္ျခင္းမျပဳမီ ေပးရသည္။ A Serotonin antagonist ႏွင့္ phenothiazine or dexamethasone ေရာထားသည့္ေဆးသည္ ၉၀% ေကာင္းသည္။ phenothiazines, meto-clopramide, 5HT3 antagonists, antihistamines and dexamethasone) တို႔ကို ကာကြယ္ရန္ေပးသည္။
Motion sickness
ခရီးသြားစဥ္ ပ်ဳိ႕-အန္ျခင္း
ခရီးသြားစဥ္ မူးေ၀ေအာ့အန္ျခင္းျဖစ္ရသည္မွာ မ်က္စိကျမင္သိ၍ ဦးေႏွာက္ဆီပို႔လႊတ္သည့္ အာ႐ံုေၾကာစနစ္၏ ေပးပို႔ခ်က္ႏွင့္ ကိုယ္ခႏၶာအတက္-အဆင္း၊ ဘယ္ေကြ႕-ညာေကြ႕ ျဖစ္သည္အား နားအတြင္းထဲရွိ အဂၤါအစိတ္အပိုင္းက ပို႔လႊတ္သည့္ ေပးပို႔ခ်က္တို႔ သဟဇတမျဖစ္ျခင္းေၾကာင့္ မူးေ၀ေအာ့အန္ ျဖစ္ေစျခင္းျဖစ္သည္။ Hyoscine, Cyclizine, cinnarizine, promethazine တို႔ကိုေပးႏိုင္သည္။ နားအတြင္းကလာမည့္ ေပးပို႔ခ်က္အား ဦးေႏွာက္၏အန္ျခင္းကို ျဖစ္ေစသည္ေနရာသို႔ မေရာက္ေစရန္ တားဆီးမည့္ေဆးကို ေပးရျခင္းျဖစ္သည္။ အသံုးအမ်ားဆံုးေဆး Dramamine ကို အသက္ ၂ ႏွစ္အထက္ ေပးႏိုင္သည္။ ကိုယ္တိုင္ကားေမာင္သူအား မေပးရ။ အရက္ႏွင့္မတြဲရ။ အျခားအိပ္ခ်င္ေစသည့္ေဆးမ်ား(အေအးမိသက္သာေဆး၊ ဘိန္းပါသည့္ေဆး၊ အိပ္ေဆး၊ စိတ္ၿငိမ္ေဆး၊ အတက္သက္သာေဆး၊) မ်ားႏွင့္ တြဲမေပးသင့္ပါ။ခရီးသြားစဥ္ မူးေ၀ေအာ့အန္ျခင္းအတြက္ ခရီးမထြက္မီ နာရီ၀က္၊ ၁ နာရီ ႀကိဳတင္ေသာက္ရမည္။ အခ်ဳိ႕ေဆးက ၄ နာရီခံၿပီး အခ်ဳိ႕က ၂၄ နာရီခံသည္။ ေဆးကို ေရတဖန္ခြက္အျပည့္ျဖင့္ ေသာက္ပါ။ နားေၾကာင့္ျဖစ္ရသည့္ ေခါင္းမူးေရာဂါအတြက္ ေဆးကို တေန႔လွ်င္ ၄-၆ ႀကိမ္ေသာက္ရသည္။
ေဆးနာမည္အမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတယ္။ အတူတူပါဘဲ။ Dimenhydrinate, Dramamine, Driminate, Gravol, Gravamin, Vomex, and Vertirosan, Viabom, Dramin, Daedalon, Antimo ေနာက္ၿပီး DRAMAMINE® Less Drowsy Formula ဆိုတာက အိပ္ခ်င္သက္သာတဲ့ ကားမူးေပ်ာက္ေဆးျဖစ္တယ္။ သတိထားရမည္မွာ အအန္ေပ်ာက္ေဆးမ်ားကို ၫႊန္ၾကားသည္ထက္ပို၍မသံုးသင့္။ ပန္းနာ၊ အသက္ရွဴေရာဂါ၊ ေရတိမ္၊ ေယာက္်ားဆီးႀကိတ္ႀကီး ေရာဂါရွိသူမ်ားႏွင့္ ေဆးမတည့္သူမ်ား မသံုးရ။ အသက္ ၁၂ ႏွစ္ေအာက္ မေပးသင့္။ ေဆး၏မေကာင္းက်ဳိးမ်ားမွာ မ်က္စိအျမင္၀ါးျခင္း၊ အာေခါင္ေျခာက္ျခင္း၊ ၀မ္းခ်ဳပ္ျခင္း၊ မူးေ၀ျခင္း၊ အိပ္ခ်င္ျခင္းတို႔ျဖစ္သည္။ အန္ေနသူအား စားေဆး-ေသာက္ေဆးတိုက္လွ်င္ အက်ဳိးမမ်ားႏိုင္ပါ။ ၀ယ္လို႔လြယ္သည့္ေဆးကို အားကိုးရတတ္ပါသည္။ အန္လြန္းေနသူတေယာက္ကို အလြယ္ရွာရႏိုင္ေသာ Chloropromazine စားေဆး-ထိုးေဆး (စိတ္ေရာဂါႏွင့္ ႀကိဳ႕ထိုးျခင္းတို႔အတြက္ သံုးသည့္ေဆးလည္းျဖစ္သည္။)ကို အခ်ိန္အဆႏွင့္ေပးႏိုင္ပါသည္။ Dra-mamine ေဆးကို ကားဆိပ္၊ ေရဆိပ္၊ ေလဆိပ္မ်ားမွာ အလြယ္၀ယ္ယူရေစရန္ စီစဥ္ျခင္းက ေကာင္းပါသည္။ Chloropromazine, Promathazine တို႔ကို ကိုယ္အေလးခ်ိန္ျဖင့္ တိတိက်က်ေပးရပါမည္။ အန္ၿပီးလွ်င္ ၀မ္းေလွ်ာသူမ်ားလို ဆားဓာတ္နည္းသြားမည္။ အစာအိမ္ထဲက အက္စစ္ဓာတ္မ်ား နည္းသြားပါမည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဓာတ္ဆားေရတိုက္ရပါမည္။ လိုအပ္လွ်င္ ေသြးျပန္ေၾကာထဲ သြင္းေပးရပါမည္။
ကေလးေတြအတြက္ အအန္သက္သာေဆးမ်ား
• Bsmuth subsalicylate (Pepto Bismol or Kaopectate)
• Antihistamines = Diphenhydramine (Benadryl)
• Coca-cola syrup and Ginger syrup ဂ်င္း (ခ်င္း) ရည္၊
• Compazine, Phenergan, Zofran, Antivert and Reglan ဒီေဆးေတြက ဆရာ၀န္လက္မွတ္လိုမယ္။
