—————–၊ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)၊—————-
စာေရးသူရဲ႕ မိတ္ေဆြကိုတာနဲ႔ စာေမးပြဲဖိစီးမႈဒဏ္အေၾကာင္းေျပာဆိုၿပီးေတာ့ ကိုတာက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“စာေမးပြဲဖိစီးမႈဒဏ္ထက္ ပိုၿပီးဆိုးရြားတာက စာေမးပြဲၿပီးရင္ အေပ်ာ္ၾကဴးၾကတာပဲဗ်”
“ဘာကိုဆိုလိုတာလဲ”
“မႏွစ္က ဂိုးကို႔စ္ၿမိဳ႕ေတာ္မွာ စာေမးပြဲၿပီးလို႔ အေပ်ာ္ခရီးထြက္လာတဲ့ ေက်ာင္းသားတစ္ေယာက္ မူးယစ္ေဆးမူးၿပီး ၆ ထပ္တိုက္၀ရန္တာက ျပဳတ္က်ေသဆံုးရတာမ်ဳိးကို ေျပာတာပါ”
“စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္မူးယစ္ေဆးေသာက္သံုးၿပီး အေပ်ာ္ၾကဴးၾကတာမ်ဳိးလား”
“လူငယ္ေတြထဲမွာ အႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ “အပန္းေျဖမူးယစ္ေဆး”(Recreational Drug)ေတြကို အသံုးျပဳလာၾကတယ္”
“ဘယ္လိုေဆးမ်ဳိးလဲ”
“ဗစ္တိုးရီးယားျပည္နယ္မွာက်င္းပတဲ့ “သက္တံ့ေရာင္ေျမြနဂါး”ဆိုတဲ့ ဂီတပြဲေတာ္မွာ လူငယ္ ၁၆ ေယာက္ မူးယစ္ေဆးအဆိပ္တက္လို႔ ေဆး႐ံုပို႔လိုက္ရတယ္။ တစ္ေယာက္ကေတာ့ အသက္ဆံုး႐ႈံးသြားရတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းကို ခင္ဗ်ားဖတ္ရတယ္မဟုတ္လား။ အဲဒီဂီတပြဲမွာ “အမ္ဒီအမ္ေအ”(MDMA) စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္ေဆးနဲ႔ ကတ္တမင္း (Ketamine) ေဆးေတြကို ေမွာင္ခိုေရာင္းခ်ေနတဲ့ လူသံုးေယာက္ကိုလည္း ဖမ္းဆီးမိတယ္တဲ့”
စကားစပ္မိလို႔ ကိုတာက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“အဲဒီမူးယစ္ေဆးေတြက တစ္ႀကိမ္တစ္ခါေသာက္သံုး႐ံုနဲ႔ အသက္ေသေစႏိုင္သလား”
“ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္ ကိုတာ။ ၂၀၁၆ ခုႏွစ္ကအဂၤလန္ႏိုင္ငံမွာ “အမ္ဒီအမ္ေအ”ေဆးမူးလို႔ လူငယ္ ၆၃ ေယာက္ ေသဆံုးရတယ္လို႔ ဖတ္ရတယ္။ ညကလပ္ကပြဲ႐ံုနဲ႔ ဂီတပြဲေတာ္ကိုတက္ေရာက္တဲ့ လူငယ္ေတြထဲမွာ အက္စ္တာစီ(Ecstasy)လို႔ေခၚတဲ့ “အမ္ဒီအမ္ေအ”စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္ေဆးက ေရပန္းစားလာတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံရွိ အသက္ ၁၄ ႏွစ္နဲ႔ ၂၅ ႏွစ္ၾကား လူငယ္ေတြထဲမွာ (၃) ရာခိုင္ႏႈန္းက တစ္ႏွစ္အတြင္း “အမ္ဒီအမ္ေအ”ကို အနည္းဆံုးတစ္ႀကိမ္ သံုးစြဲဖူးတယ္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံမွာ အဲဒီလိုသံုးစြဲႏႈန္းက အသက္ ၁၈ ႏွစ္နဲ႔ ၂၅ ႏွစ္ၾကား လူငယ္ေတြထဲမွာ ၄ ဒသမ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္း ရွိပါတယ္”
ကိုတာက စပ္စုေမးျမန္းပါတယ္။
“ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အဲဒီလိုေဆးေတြ ေရာက္ေနၿပီလား”
“အစပ်ဳိးေနၿပီလုိ႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္။ “အာရွပစိဖစ္ႏိုင္ငံမ်ားဆိုင္ရာ အမ္ဖီတမင္းအႏႊယ္၀င္ စိတ္ၾကြေဆးအသိပညာေပးအဖြဲ႕”( APAIC ၂၀၁၇) က ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ စာတမ္းရွိတယ္။ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံအတြင္း ဖမ္းဆီးမိတဲ့ မက္အမ္ဖီတမင္း (Methamphetamine) ေဆးလံုးေပါင္း ၄၉ သန္းေက်ာ္၊ ဖန္သားမက္အမ္ဖီတမင္း (Crystllised Methamphetamine)(ICE) ကီလိုဂရမ္ ၂၂၀၀ ေက်ာ္၊ ကက္တမင္း (Ketamine) ၃ ဒသမ ၁ ကီလိုဂရမ္နဲ႔ “အမ္ဒီအမ္ေအ”( Ecstasy) ေဆးလံုးေပါင္း တစ္သန္းေက်ာ္ရွိေၾကာင္း သိရတယ္။ ၂၀၁၃ ခုႏွစ္မတိုင္ခင္က “အမ္ဒီအမ္ေအ”ေဆးလံုး ဖမ္းဆီးမိတဲ့ မွတ္တမ္းမရွိဘူး။ ဒါေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံ လူငယ္ေတြထဲမွာ “အမ္ဒီအမ္ေအ”စိတ္ၾကြမူးယစ္ေဆးသံုးစြဲမႈ အျမစ္တြယ္လာၿပီလို႔ ေျပာလို႔ရပါတယ္”
နား႐ႈပ္သြားတဲ့အမူအရာနဲ႔ ကိုတာက ေမးခြန္းထုတ္တယ္။ “အားလံုးက အမ္ဖီတမင္းအာနိသင္ရွိတာပဲ မဟုတ္ဘူးလား”
“ျခားနားခ်က္ေတြရွိပါတယ္။ ဒက္အမ္ဖီတမင္း (Dexamphetamine) က တရား၀င္အသံုးျပဳတဲ့ စိတ္ၾကြေဆးျဖစ္တယ္။ အာ႐ံုစိုက္မႈခ်ဳိ႕ယြင္းၿပီး လႈပ္ရွားမႈလြန္ကဲ (ADHD) ေရာဂါမွာ အသံုးျပဳတယ္။ “မက္အမ္ဖီတမင္း”က ပိုၿပီး အာနိသင္ျပင္းတယ္။ ေဆးစြဲေရာဂါ ျဖစ္ႏိုင္ေျခမ်ားတယ္။ “ဖန္သားမက္အမ္ဖီတမင္းကို ႐ွဴေဆးအျဖစ္သံုးရင္ ၁၅ စကၠန္႔မွ စကၠန္႔ ၃၀ အတြင္း အာနိသင္ စတင္ခံစားရတယ္”
“အမ္ဒီအမ္ေအ(Ecstasy) ေဆးက ဘာထူးျခားလဲ”
“ပူေလာင္ေနတဲ့ ကပြဲ႐ံုထဲမွာ အလြန္အမင္း ခုန္ေပါက္ျမဴးထူးလို႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္လာမယ္။ အမ္ဒီအမ္ေအေဆးအာနိသင္ေၾကာင့္လည္း ကိုယ္ပူခ်ိန္တက္ႏိုင္တယ္။ ေခြၽးထြက္မ်ားၿပီး ေရမေသာက္ဘဲ အရက္ကိုပါေရာေသာက္ရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ကိုယ္ပူရွပ္ရင္” . . .
“အမ္ဒီအမ္ေအရဲ႕ ဓာတုေဗဒအမည္က (3-4 methylene Dioxymethamphetamine) ျဖစ္တယ္။ “အမ္ဒီအမ္ေအ”က စိတ္ၾကြေစတဲ့အာနိသင္နဲ႔ စိတ္အာ႐ံုခံစားမႈျပင္းျပေစတဲ့ Psychedelic အာနိသင္ႏွစ္မ်ဳိးရွိတယ္”
“ Psychedelic အာနိသင္ဆိုတာ ဘာလဲဗ်”
“ၾကားျမင္ထိေတြ႕မႈအာ႐ံုနဲ႔ အသိအာ႐ံုခံစားမႈေတြကို ထူးထူးျခားျခား ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အာနိသင္ကို ဆိုလိုတာပါ။ အသံေတြက ပိုၿပီးစူးရွက်ယ္ေလာင္လာတယ္။ ပစၥည္းေတြက ပိုမိုေတာက္ေျပာင္လာတယ္။ အသံေတြကို အေရာင္အဆင္းရွိသလို ျမင္ရတယ္။ မိမိအသိစိတ္က ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ ကင္းကြာသြားသလို ခံစားရတယ္။ ေဆးအရွိန္ျပင္းျပလာရင္ေတာ့ နားထဲမွာ စကားေျပာသံၾကားတာတို႔၊ ေဘးမွာမရွိတဲ့ ပစၥည္းေတြကို ျမင္ေယာင္တာတို႔ကို ခံစားလာရမယ္။ အဲဒီအာနိသင္ေတြက စိတ္ေဖာက္ျပန္ေစတဲ့ေဆး(Hallucinogens)ေတြျဖစ္တဲ့ Mescaline (Nbome)၊ LSD စတဲ့ ေဆးေတြရဲ႕ အာနိသင္နဲ႔ ဆင္တူပါတယ္”
“ဒါေၾကာင့္ အမ္ဒီအမ္ေအကို စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္ေဆးလို႔ ေခၚၾကတာလား”
“မွန္ပါတယ္”
“အမ္ဒီအမ္ေအ”ေဆးမူးရင္ ေတြ႕ရွိရတဲ့ေဆးမူးလကၡဏာေတြကို ေျပာျပဗ်ာ”
“အမ္ဒီအမ္ေအေဆးက ဦးေႏွာက္အာ႐ံုေၾကာ ဆက္သြယ္ေပးတဲ့ ဓာတုပစၥည္းေတြျဖစ္တဲ့ ဒိုပါမင္း (Dopamine)၊ ေနာ္အက္ပီနက္ဖရင္း (Norepinephrine) နဲ႔ ဆီ႐ိုတိုနင္ (Serotonin) ဓာတ္ေတြရဲ႕ အာနိသင္ကို တိုးပြားမ်ားျပားေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေဆးမူးလကၡဏာမ်ဳိးစံု ရရွိႏိုင္တယ္။ ေဆးလံုးေသာက္ၿပီး မိနစ္ ၂၀ ၾကာရင္ အာနိသင္စတင္ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ ေဆးအရွိန္ ၆ နာရီအထိ ၾကာႏိုင္တယ္။
ေဆးအခ်ိန္အတြယ္ အနည္းငယ္ေသာက္သံုးၿပီးရင္ ေတြ႕ရွိရတဲ့ လကၡဏာေတြကေတာ့-စိတ္ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးတူးျခင္း၊ ခြန္အားတိုးပြားမ်ားျပားလာသလို ခံစားရျခင္း၊ မိမိကုိယ္မိမိ ယံုၾကည္မႈမ်ားျပားလာျခင္း၊ ခ်စ္ခင္ရင္းႏွီးစိတ္ တိုးပြားလာျခင္း၊ ကိုယ္ခ်င္းစာနားလည္မႈ(Empathy)မ်ားျပားလာျခင္း စတဲ့စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈကို စတင္ေတြ႕ရွိရတယ္”
ကိုတာက မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“အဲဒီခံစားမႈေတြကို လူငယ္ေတြက မက္ေမာေနၾကတာလား”
“အဲဒါက တဒဂၤပါ။ ေဆးအခ်ိန္အတြယ္မ်ားလာရင္၊ မၾကာခဏသံုးစြဲလာရင္ စိတ္ခံစားမႈေျပာင္းလဲလာပါတယ္။ ေလထဲမွာပ်ံ၀ဲေနရတဲ့ ခံစားမႈမ်ဳိးေတြ ျဖစ္ေပၚလာတယ္။ အေၾကာင္းမဲ့ နားထဲမွာ အသံၾကားျခင္း၊ ထူးဆန္းတဲ့အရာေတြကို ျမင္ေတြ႕ျခင္း စတဲ့စိတၱဇလကၡဏာကို ခံစားလာရမယ္။ ေပ်ာ္ရႊင္ျမဴးထူးစိတ္ေပ်ာက္ၿပီး ေၾကာက္စိတ္၊ ေဒါသစိတ္၊ သံသယစိတ္ေတြ လြန္ကဲလာပါတယ္။ အမ္ဒီအမ္ေအေဆးမူးရင္ ခႏၶာကိုယ္လကၡဏာေတြလည္း ခံစားရတယ္”
“ေျပာျပဗ်ာ”
“ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း၊ ေသြးေပါင္တက္ျခင္း၊ ေခြၽးထြက္မ်ားျခင္း၊ အစားအစာစားခ်င္စိတ္မရွိျခင္း၊ ပ်ဳိ႕အန္ခ်င္သလိုျဖစ္ျခင္း၊ ေျခလက္ကိုက္ခဲနာက်င္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ျခင္း၊ မ်က္စိသူငယ္အိမ္က်ယ္လာျခင္း၊ အံသြားႀကိတ္ျခင္း၊ ေရအလြန္အမင္းေသာက္သံုးျခင္း စသျဖင့္ေပါ့။
ေဆးျပင္းလို႔ ပိုၿပီးဆိုးရြားလာရင္ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ ကိုယ္ပူရွပ္ျခင္း (Heat Stroke)၊ အတက္ေရာဂါရျခင္းတို႔ ျဖစ္ပြားႏိုင္ပါတယ္”
ကိုတာက အေရးႀကီးတဲ့ေမးခြန္းကို ေမးျမန္းပါတယ္။
“အမ္ဒီအမ္ေအေဆးမူးရင္ ဘာေၾကာင့္ အသက္အႏၲရာယ္ရွိသလဲ”
“အမ္ဒီအမ္ေအေဆး အခ်ိန္အတြယ္လြန္ကဲရင္ အသက္ေသေစႏိုင္တဲ့ အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။
(၁) ကိုယ္ပူရွပ္ျခင္း- ေဆးပညာေ၀ါဟာရက Hyperthermia ျဖစ္ပါတယ္။ ပူေလာင္ေနတဲ့ ကပြဲ႐ံုထဲမွာ အလြန္အမင္း ခုန္ေပါက္ျမဴးထူးလို႔ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္လာမယ္။ အမ္ဒီအမ္ေအေဆးအာနိသင္ေၾကာင့္လည္း ကိုယ္ပူခ်ိန္တက္ႏိုင္တယ္။ ေခြၽးထြက္မ်ားၿပီး ေရမေသာက္ဘဲ အရက္ကိုပါေရာေသာက္ရင္ ပိုဆိုးမယ္။ ကိုယ္ပူရွပ္ရင္ ခႏၶာကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္းေတြ ပံုမွန္အလုပ္မလုပ္ႏိုင္ေတာ့လို႔ အသက္အႏၲရာယ္ရွိတယ္။
(၂) ေရအဆိပ္တက္ျခင္း – အဂၤလန္မွာေသဆံုးသြားတဲ့ မိန္းကေလးကေတာ့ ေရေသာက္မ်ားၿပီး ေရအဆိပ္တက္လို႔ Water Intoxication ျဖစ္တာတဲ့။ အမ္ဒီအမ္ေအေဆးေၾကာင့္ ေခြၽးထြက္မ်ားလို႔ ေရေသာက္ေပးရတာေတာ့ မွန္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ေရကိုခ်ည္းအလြန္အမင္းေသာက္ရင္ အႏၲရာယ္ရွိတယ္။ ေခြၽးထြက္မ်ားလို႔ ေခြၽးထဲမွာ ဆိုဒီယမ္ဆားဓာတ္လည္းပါသြားမယ္။ ဆားမပါဘဲ ေရကိုခ်ည္းေသာက္ရင္ ေသြးထဲမွာ ဆားဓာတ္က်ဆင္းေရာဂါ (Hyponatremia)ရရွိလာတယ္။ ေရအဆိပ္တက္ရင္ ပ်ဳိ႕အန္ျခင္း၊ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္ျခင္း၊ အတက္ေရာဂါရျခင္းတို႔ကို ခံစားရမယ္။ အသက္ေသေစႏိုင္တယ္။
(၃) ဆီ႐ိုတိုနင္အဆိပ္တက္ေရာဂါ (Serotonin Syndrome)- အမ္ဒီအမ္ေအေဆးမူးစအခ်ိန္မွာ ခင္မင္ရင္းႏွီးစိတ္၊ ေမတၱာစိတ္၊ ကိုယ္ခ်င္းစာစိတ္ တိုးပြားလာတာက ဆီ႐ိုတိုနင္ဓာတ္ရဲ႕ လႈံ႔ေဆာ္မႈေၾကာင့္ပါ။ ဒါေပမဲ့ ၀မ္းမသာနဲ႔။ ေရမႈတ္တစ္ဖက္ မီးစတစ္ဖက္ဗ်။ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ဆီ႐ိုတိုနင္ဓာတ္မ်ားလာရင္ အႏၲရာယ္ရွိပါတယ္။ ဆီ႐ိုတိုနင္အဆိပ္တက္ေရာဂါ ရရွိႏုိင္တယ္။ ဆီ႐ိုတိုနင္ အဆိပ္တက္လကၡဏာေတြကေတာ့ ၀မ္းပ်က္ျခင္း၊ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္လာျခင္း၊ ၾကြက္သားတင္းက်ပ္ျခင္း၊ ခ်မ္းတုန္ျခင္း၊ ကိုယ္အပူခ်ိန္တက္ျခင္း၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ အတက္အက်ျမန္ျခင္း။ ပိုၿပီးဆိုးရြားလာရင္ ကေယာင္ကတမ္းျဖစ္မယ္။ အတက္ေရာဂါရမယ္၊ ေသြးေပါင္ခ်ိန္အလြန္အမင္းက်သြားမယ္။ အခ်ိန္မီမကုသရင္ အသက္ဆံုး႐ႈံးႏိုင္ပါတယ္။
(၄) ႏွလံုးက်ဆင္းျခင္း-ႏွလံုးေရာဂါရွိသူ၊ ႏွလံုးအားနည္းသူနဲ႔ ေသြးတိုးေရာဂါရွိသူေတြထဲမွာ ေဆးဒဏ္ပိၿပီး ႏွလံုးက်ဆံုးမႈ (Heart Failure)ျဖစ္ပြားႏိုင္တယ္”
ကိုတာက မွတ္ခ်က္ခ်တယ္။
“ဒီလိုဆိုေတာ့ အမ္ဒီအမ္ေအ(အက္စ္တာစီ) ေဆးကို အပန္းေျဖမူးယစ္ေဆးလို႔ မေခၚသင့္ဘူးေပါ့”
“ေနာက္ထပ္အႏၲရာယ္တစ္ခုက ေဆးမ်ဳိးစံုေရာထားျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ေမွာင္ခိုေစ်းကြက္မွာ ေရာင္းခ်ေနတဲ့ “အက္စ္တာစီ”ေဆးထဲမွာ အမ္ဒီအမ္ေအမ်ားမ်ားပါတာလည္း ရွိတယ္။ လံုး၀မပါတာလည္းရွိမယ္။ ပိုၿပီးအႏၲရာယ္မ်ားတဲ့ ပီအမ္ေအ (PMA)၊ ပီပီအမ္ေအ(PPMA)၊ NBOME(Mescaline)၊ ကတ္တမင္း (Ketamine) စတဲ့ ေဆးေတြနဲ႔ ေရာေႏွာထုတ္လုပ္ေရာင္းခ်တာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ “အမ္ဒီအမ္ေအ(အက္စ္တာစီ)မူးယစ္ေဆးက ေဆးစြဲေရာဂါရလာမွ အႏၲရာယ္ရွိတာမ်ဳိး မဟုတ္ဘူး။ တစ္ႀကိမ္တစ္ခါ သံုးစြဲၾကည့္႐ံုနဲ႔ အသက္အႏၲရာယ္ျဖစ္ေစတဲ့ စိတ္ၾကြ႐ူးသြပ္ေဆးလို႔ ဆိုရမယ္”
