ေဒါက္တာမိုးေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္ (အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာဝန္ႀကီး)ႏွင့္ ေဆြးေႏြးျခင္း
Q. ရန္ကုန္တိုင္းေဒသႀကီးအတြင္း ၿမိဳ႕နယ္တခ်ိဳ႕မွာ Mask မတပ္မေနရ Mask Campaign လုပ္ေနၾကပါၿပီ။ အဲဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာ့အျမင္ေလး သိပါရေစ။
A. Mask Campaign လုပ္မွာကို သေဘာတူပါတယ္။ ေတြ႕ဆံုမယ့္ လူႏွစ္ဦးစလံုး Mask တပ္ထားလိုက္ရင္ ပိုးကူးစက္ႏိုင္တဲ့ ရာခိုင္ႏႈန္းက နည္းသြားပါတယ္။ လူေတြအေနနဲ႔ အိမ္ထဲမွာ ေတာက္ေလွ်ာက္ေနဖို႔ကလည္း မျဖစ္ႏိုင္ေတာ့ဘူး၊ အလုပ္ေတြ ျပန္လုပ္ရေတာ့မယ္။ လူတိုင္းအျပင္ထြက္ၿပီး စားဝတ္ေနေရးနဲ႔ တျခားကိစၥေတြ လုပ္ေဆာင္မယ့္သူတိုင္းက Mask တပ္ထားမွသာ ကူးစက္ႏိုင္မႈကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာ ျဖစ္တဲ့အတြက္ ေဆာင္ရြက္သင့္တဲ့ကိစၥလို႔ ျမင္ပါတယ္။
Q. Mask တပ္တဲ့အခါ တခ်ိဳ႕က ေမးသိုင္းထားၾကတယ္၊ တခ်ိဳ႕က ႏွာေခါင္းမလံုၾကဘူး။ ဒီလိုေတြမျဖစ္ေအာင္ စနစ္တက်တဲ့ Mask တပ္နည္းက်င့္သံုးဖို႔ ဘယ္လိုေတြ ပညာေပးသင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. Mask တပ္တာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ပညာေပးရာမွာ ၂ ခ်က္လိုတယ္။ (၁) က ဒီလို စနစ္မွန္တဲ့ Mask တပ္ျခင္းက ေကာင္းတယ္ဆိုတာ သိဖို႔လိုတယ္။ (၂) က သိတဲ့အတိုင္း လိုက္နာဖို႔ လိုတယ္။ တခ်ိဳ႕ကသိေပမယ့္ အေရးႀကီးေၾကာင္း မသိၾကဘူး။ အပိုေတြ လုပ္ေနတာပဲ၊ မထူးျခားပါဘူးလို႔ ယူဆတယ္။ Mask မတပ္ရင္ ဒဏ္႐ိုက္မယ္ဆိုတဲ့အတြက္ Mask ကို ေဆာင္ရင္ေဆာင္ထားမယ္၊ Mask တပ္တာရဲ႕ ထိေရာက္တဲ့ ေရာဂါကာကြယ္ႏိုင္စြမ္းကို နားမလည္ႏိုင္တဲ့သူေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဒီလို နားမလည္ႏိုင္သူေတြ ရွိလို႔လည္း Mask မတပ္မေနရ ဥပေဒေတြ ေပၚလာရတာပါ။ Mask တပ္ရင္ ေရာဂါကူးစက္ႏိုင္စြမ္း ေလ်ာ့က်မယ္ဆိုတာကို ေသခ်ာသိရွိ၊ လိုက္နာေနရင္ ဥပေဒေတာင္ ထုတ္ဖို႔မလိုပါဘူး။ Mask မတပ္ရင္ ဒဏ္ေငြေဆာင္ရမယ္ဆိုတာ လုပ္သင့္တဲ့ကိစၥပါ။ အသိပညာလည္း ေပးဖို႔လိုပါတယ္။
မီဒီယာေတြက အသိပညာေပးတာနဲ႔အတူ ကိုယ့္အေပါင္းအသင္း မိတ္ေဆြအခ်င္းခ်င္း အသိပညာေပးဖို႔လည္း လိုအပ္ပါတယ္။ တခ်ိဳ႕က်ေတာ့ Mask တပ္လာတယ္၊ မိတ္ေဆြတစ္ေယာက္နဲ႔ စကားေျပာခ်ိန္မွာ ေသခ်ာမၾကားရဘူးထင္ၿပီး Mask ကို ခြ်တ္လိုက္တယ္၊ ဒါက ဘာကို ေဖာ္ျပေနသလဲဆိုေတာ့ သူေသခ်ာမသိဘူးဆိုတာ ေဖာ္ျပေနတာပါ။ တကယ္ေတာ့ Mask ကို ေတာက္ေလွ်ာက္တပ္ထားရမယ္၊ စကားေျပာရင္လည္း Mask တပ္ရင္းနဲ႔ ေျပာရမယ္၊ Mask ကို ေရွ႕ကလည္း မကိုင္ရဘူးဆိုၿပီး အသိေပးရပါတယ္။ ကိုယ့္အနားမွာ နားလည္မႈလြဲေနသူေတြ ရွိရင္လည္း ဒီလိုပညာေပးသင့္ပါတယ္။
Q. ျပန္လည္ေလွ်ာ္ဖြပ္လို႔ရတဲ့ အဝတ္ႏွာေခါင္းစည္း (Fabric Mask) က ပိုးကိုကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း ရွိရဲ႕လားဆရာ။
A. Mask လံုးလံုးမတပ္ထားတာနဲ႔စာရင္ အဝတ္ Mask တပ္ထားတာက အက်ိဳးရွိတယ္၊ ကာကြယ္သင့္သေလာက္ ကာကြယ္ပါတယ္။ အဝတ္ Mask တပ္တာထက္စာရင္ Surgical Mask က ခႏၶာကိုယ္ထဲ ေရာဂါပိုးမႊားဝင္ေရာက္မွာကို တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ Surgical Mask ထက္စာရင္ N95 Mask က ပိုးမႊားဝင္ေရာက္မွာကို ပိုၿပီး တားဆီးကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ Surgical Mask က တစ္ခါသံုးျဖစ္တယ္၊ ျပန္ၿပီးသံုးလို႔မရတဲ့အတြက္ မတတ္ႏိုင္သူေတြအေနနဲ႔ အဝတ္ Mask ေတြကို တပ္သင့္ပါတယ္။ အဝတ္ Mask ကို စနစ္တက် သံုးစြဲမယ္ဆိုရင္ Mask မပါတာထက္စာရင္ ေရာဂါပိုးကူးစက္မႈကို အမ်ားႀကီး ေလွ်ာ့ခ်ႏိုင္ပါတယ္။ အဝတ္ Mask ကို စနစ္တက် တပ္မယ္၊ ေသခ်ာေလွ်ာ္ဖြပ္ . .ေနပူလွန္းၿပီး ေနာက္တစ္ေန႔ျပန္သံုးရင္ အဆင္ေျပပါတယ္။
Q. Mask တပ္ရင္ မြန္းတယ္၊ အသက္႐ွဴမဝဘူးလို႔ တခ်ိဳ႕ကေျပာၾကပါတယ္။ အဲဒီလိုမျဖစ္ေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. Mask ကို ခြဲစိတ္ခန္းဝင္တဲ့ ဆရာဝန္ေတြသာ နာရီနဲ႔ခ်ီၿပီး တပ္ေလ့ရွိတာပါ။ ဆရာတို႔ သမားေတာ္ေတြအေနနဲ႔ကေတာ့ Mask ကို ၂ နာရီ-၃ နာရီအျပင္ ပိုတပ္ေလ့မရွိခဲ့ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ဒီကိစၥျဖစ္လာတဲ့အခါ အက်ိဳးရွိတယ္ဆိုၿပီး တပ္ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ့အေတြ႕အႀကံဳအရ စကားမ်ားမ်ားေျပာတဲ့အခါ အသက္႐ွဴမဝတာေတြေတာ့ ရွိတတ္တယ္။ လူလႈပ္ရွား၊ စိတ္လႈပ္ရွား ေအာက္ဆီဂ်င္လိုတဲ့အခ်ိန္မွာ အသက္႐ွဴမဝတာ ျဖစ္တတ္တဲ့အတြက္ စိတ္ေအးေအးထားၿပီး စကားကို ေလာေလာေလာေလာ မေျပာဘူး၊ ပံုမွန္ေလးပဲ ေျပာမယ္ဆိုရင္ အသက္႐ွဴမဝတာ၊ ေမာတာ ေလ်ာ့က်သြားပါမယ္၊ အက်ိဳးရွိမွန္းသိလို႔ ေအာင့္အီးသည္းခံၿပီး တပ္ထားရင္း မၾကာခင္ အေလ့အက်င့္ရသြားမွာပါ။
Q. Mask တပ္တဲ့ အက်င့္ေၾကာင့္ COVID-19 အျပင္ ဘယ္လိုက်န္းမာေရးျပႆနာေတြ ေလ်ာ့က်သြားႏိုင္ပါသလဲ ဆရာ။
A. အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းကေန ကူးစက္တဲ့ ေရာဂါေတြထဲမွာ ဗိုင္းရပ္စ္က အေကာင္အေသးဆံုးပဲ။ အဝတ္ Mask ဝတ္ထားရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ကိုေတာင္ အထိုက္အေလ်ာက္ ကာကြယ္ႏိုင္တယ္ဆိုေတာ့ တီဘီတို႔လို ဘက္တီးရီးယားပိုး၊ လည္ေခ်ာင္းနာျဖစ္ေစတဲ့ပိုး၊ ေလးဖက္နာျဖစ္ေစတဲ့ ပိုးေတြကို ပိုေတာင္ကာကြယ္ႏိုင္ေသးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ Mask ကို တပ္ရင္းနဲ႔ တီဘီေရာဂါ၊ ေလးဖက္နာေရာဂါ စတဲ့ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းကေန ဝင္ေရာက္ႏိုင္တဲ့ ေရာဂါေတြကိုလည္း ကာကြယ္ၿပီးသားျဖစ္မယ္။ ဗိုင္းရပ္စ္ထဲကဆိုရင္ H1N1၊ အေအးမိ၊ တုပ္ေကြး၊ ရာသီတုပ္ေကြးေတြကိုလည္း ကာကြယ္ႏိုင္စြမ္း ရွိတဲ့အတြက္ ျဖစ္ႏႈန္းေလ်ာ့က်သြားမယ္လို႔ ဆရာယူဆပါတယ္။
Q. ႐ံုးေတြ၊ အလုပ္ေတြမွာ ထမင္းစားခ်ိန္ဆိုရင္ Mask ကို ဘယ္လိုျဖဳတ္ထားသင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. Maskတပ္ထားတဲ့အခါ ကိုယ့္ခႏၶာကိုယ္က ႐ွဴထုတ္လိုက္တဲ့ ေလနဲ႔ ပိုးက Mask ရဲ႕ အတြင္းပိုင္းမွာ ရွိေနမယ္၊ Mask ရဲ႕ အျပင္ပိုင္းမွာေတာ့ အျပင္ကလာတဲ့ ပိုးကပ္ေနႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆရမယ္။ ဒါေၾကာင့္ ထမင္းစားမယ္ဆိုရင္ Mask ကို ဘယ္လိုသိမ္းမလဲဆိုတာ အေရးႀကီးတယ္။ Mask ကို စားပြဲေပၚတင္ထားမယ္ဆိုရင္ Mask ရဲ႕ အျပင္ဘက္အျခမ္းကို စားပြဲေပၚအသာေလးတင္ထားၿပီး အတြင္းဘက္အျခမ္းျဖစ္တဲ့ အေပၚကို တစ္႐ွဴးအသန္႔နဲ႔ အုပ္ထားေပးရပါမယ္။Surgical Mask ဆိုရင္ စားပြဲေပၚမွာ အစိမ္းေရာင္ဘက္အျခမ္းကို တင္လိုက္မယ္၊ ကိုယ္ရဲ႕ ႏွာေခါင္း၊ ပါးစပ္နဲ႔ ထိတဲ့အပိုင္းကို တစ္႐ွဴးနဲ႔ အုပ္တင္ထားမယ္။ ထမင္းစား၊ ေရေသာက္ၿပီးတဲ့အခါ တစ္႐ွဴးကိုဖယ္ၿပီး ႀကိဳးကေနကိုင္၊ ျဖည္းျဖည္းခ်င္းတပ္ရမယ္။ Mask အျပင္ပိုင္းမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ရွိေနတယ္လို႔ ယူဆၿပီး Mask ကို ခါခြင့္မရွိဘူး။ ခါလိုက္ရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ေတြက ေလထုထဲ ေရာက္သြားႏိုင္ပါတယ္။ အဝတ္ Mask လည္း ဒီလိုပဲ လုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ Mask ရဲ႕ အျပင္ပိုင္းနဲ႔ ထိေတြ႕ေနတဲ့ စားပြဲမ်က္ႏွာျပင္ကို ျပန္လည္ေဆးေၾကာသန္႔စင္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။
Q. COVID-19 က ဘယ္ေတာ့ၿပီးမွာလဲ၊ Mask ပါမွ အျပင္ထြက္ရမွာလား စသျဖင့္ လူေတြက ေမးၾကပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ဆရာ့အျမင္ေလး ေျပာျပေပးပါဦး။
A. COVID-19 ၿပီးဆံုးသြားဖို႔ဆိုတဲ့ မွန္းဆခ်က္ေတြက အမ်ားႀကီးပါ။ ဘယ္လိုပဲျဖစ္ျဖစ္ လူေနမႈပံုစံကို ေျပာင္းလဲဖို႔ကေတာ့ အနည္းဆံုး ၆ လ-တစ္ႏွစ္ေလာက္အထိ ဒီလိုလုပ္ေဆာင္ရမယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ အျပင္ထြက္ရင္ Mask ပါမွ ထြက္တာ၊ လက္မၾကာခဏေဆးတာ၊ တစ္ဦးနဲ႔တစ္ဦး ေျခာက္ေပအကြာမွာ ေနတာေတြကေတာ့ လိုက္နာေနရဦးမွာပါ။ ဘာျဖစ္လို႔လဲဆိုေတာ့ ေရာဂါလကၡဏာမျပဘဲ ပိုးရွိေနသူ ဘယ္ေလာက္ရွိေနဦးမလဲ၊ ေရာဂါျပန္ေကာင္းသြားသူေတြ ျပန္ျဖစ္လာမလား စတာေတြကို ၾကည့္ရဦးမွာပါ။
