(အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး ေဒါက္တာမိုးေအာင္ေက်ာ္ႏိုင္၏ သံုးသပ္ခ်က္)
ေမး. ႏိုင္ငံအမ်ားစုမွာ ျဖစ္ေနတဲ့ ၀ူဟန္ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ (Covid-19) က ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဘာေၾကာင့္ မျဖစ္တာလဲဆိုတာကို လူေတြက အေမးမ်ားေနၾကပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဆရာ့ထင္ျမင္ခ်က္ေလးကို သိပါရေစ ဆရာ။
ေျဖ. ဆရာ့အေနနဲ႔ ေျပာႏိုင္တာကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ ၀ူဟန္ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္ၿပီး ေသဆံုးသူမရွိေသးဘူး။ ေနာက္တစ္ခုက ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္သူ (Confirm Case) မေတြ႕ေသးဘူး။ Confirm Case မေတြ႕ေသးဘူးဆိုတာက ဒီေရာဂါပိုးရွိသူ မရွိေသးဘူးလို႔ ေျပာတာမဟုတ္ဘူး။ ပိုးရွိေနႏုိင္တယ္၊ သူ႔ဘာသာသူ ျပန္ေကာင္းသြားႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ပိုးမေတြ႕တာ။ Nasal Swab (ႏွပ္ရည္)နဲ႔ Pharyngeal Swab (သလိပ္)က ယူတဲ့သူေတြက ဘယ္ေလာက္ရာခိုင္ႏႈန္းကပဲ Positive ေတြ႕ႏိုင္တယ္၊ တခ်ဳိ႕လူနာေတြမွာ အေပၚပိုင္းမွာ ပိုးရွာလို႔ မေတြ႕ဘဲ အဆုတ္ထဲေရာက္ေနတာ။ ဒါမ်ဳိးေလးေတြ ျဖစ္ႏိုင္တာလည္းရွိတယ္။ ဒီပိုးကေတာ့ လူေတြကေန သယ္ေဆာင္လာမွာ။
ပိုးရွိတဲ့သူက ႏွာေစးေခ်ာင္းဆိုးမလုပ္ရင္ သူ႔ဆီကေန ကူးစက္ဖို႔က ေတာ္ေတာ္နည္းသြားၿပီ။ ေျပာခ်င္တာက ပိုးရွိတဲ့သူ ရွိႏိုင္တယ္။ သမား႐ိုးက် အေအးမိတာပဲျဖစ္ၿပီး ကံေကာင္းစြာနဲ႔ ပိုးကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ပိုးပါတဲ့သူေတြက ကမာၻအႏွံ႔ ၀င္လုိက္၊ ထြက္လိုက္ လုပ္တာနည္းတူ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာလည္း ၀င္လိုက္၊ ထြက္လုိက္ လုပ္တဲ့အထဲ ပါလာႏိုင္တာပါပဲ။ ဒါေပမဲ့ အဲဒီလူေတြကတစ္ဆင့္ ကိုယ့္တိုင္းျပည္က လူေတြဆီ ကူးစက္မႈ မရွိေသးတာလား။
ဒါမွမဟုတ္ ပိုးမေတြ႕တာပဲလား။ ပိုးမေတြ႕ေပမယ့္ အဆုတ္ေရာင္ေရာဂါနဲ႔ ေသသြားတယ္ဆိုရင္ ဒီေခတ္ဒီကာလမွာ အကုန္လံုးက သိၾကမွာပဲေလ။ ပိုးမေတြ႕ဘူးလို႔ ဘယ္လိုပဲေျပာေျပာ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ရွိသူနဲ႔ ထိေတြ႕ဖူးတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိခဲ့ဖူးတယ္ဆိုရင္ သူ႔ကို ဒီပိုးေၾကာင့္ ေသတယ္လို႔ပဲ သံုးသပ္လိုက္ၾကမွာပဲ။ ရင္ခြဲစစ္ေဆးၿပီး နည္းမ်ဳိးစံုနဲ႔ ရွာလိုက္ရင္ေတာ့ ေသၿပီးမွေတြ႕တာလည္း ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ အခုခ်ိန္မွာ ေျပာႏိုင္တာကေတာ့ ပိုးေၾကာင့္ ေသဆံုးတဲ့သူ မရွိေသးဘူး။ ပိုးရွာ ေဖြေတြ႕တဲ့ Positive Case မရွိေသးဘူး။ ေလာေလာဆယ္က ဒီေလာက္ပဲေျပာႏိုင္ပါတယ္။ ပိုးမေရာက္ဘူးလို႔ မေျပာႏိုင္ပါဘူး။
တခ်ဳိ႕က သန္႔ရွင္းေရးအားနည္းလို႔ ျမန္မာေတြမွာ မျဖစ္တာလို႔ ထင္ၾကတယ္။ ဆရာကေတာ့ ဘာမွမဆိုင္ဘူးလို႔ ထင္တယ္။ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္က ဗိုင္းရပ္စ္အသစ္ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ သူ႔အတြက္ ကိုယ္ခံစနစ္ (Antibody)ေပၚဖို႔ ခက္တယ္။
သူရဲ႕မ်ဳိးတူ ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္တဲ့ ဆားစ္တို႔၊ မားစ္တို႔ျဖစ္ဖူးသူေတြကသာ အင္တီေဘာ္ဒီျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ဒါေပမဲ့ ဆားစ္တို႔၊ မားစ္တို႔ေတာင္မွပဲ ထြက္လာတဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီက အမ်ားဆံုး ၃ လ-၆ လေလာက္ပဲခံၿပီး ဒုတိယအႀကိမ္ ပိုးကူးႏိုင္ေျခရွိတယ္လို႔ ေျပာထားပါတယ္။ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ကလည္း ဒီအတုိင္းပဲ၊ ေပ်ာက္သြားၿပီးရင္ေတာင္ ျပန္ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ေျပာထားတယ္ဆိုေတာ့ နဂိုကတည္းက ကိုယ္ခံစနစ္ ရသြားတယ္ဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္ဖို႔ ရာခိုင္ႏႈန္းနည္းပါတယ္။
ပိုး၀င္ၿပီး လူ႔ခႏၶာကိုယ္မွာ ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေလးမ်ဳိးရွိတယ္လို႔လည္း သံုးသပ္မိပါတယ္။
(၁) ပိုး၀င္သြားတယ္၊ ပိုး၀င္ၿပီး ဘာလကၡဏာမွ မျပတဲ့သူ။
(၂) ပိုး၀င္သြားတယ္၊ အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္း အေပၚပိုင္းမွာပဲ ပိုး၀င္ၿပီး ေခ်ာင္းဆိုး၊ လည္ေခ်ာင္းနာ၊ အဖ်ားေငြ႕ေငြ႕ရွိတဲ့သူ . .ၿပီးရင္ ျပန္ေပ်ာက္သြားတယ္။
(၃) ပိုး၀င္ၿပီး အသက္႐ွဴလမ္းေၾကာင္းေအာက္ပိုင္းအထိ ေရာက္ရွိရာက အဆုတ္ေရာင္တဲ့သူ၊ ဒါကေတာ့ ျပင္းထန္တဲ့အုပ္စု . .ဒီမွာ ၂ခုျပန္ကြဲတာက အထူးၾကပ္မတ္ကုသေဆာင္ထဲမွာ ကုသရင္း ျပန္ေကာင္းတဲ့အုပ္စုနဲ႔
(၄) ကိုယ္အဂၤါအစိတ္အပိုင္း ထိခိုက္ၿပီး ေသဆံုးသြားတဲ့ အုပ္စုဆိုၿပီး ျဖစ္ႏိုင္တဲ့ အေျခအေန ေလးမ်ဳိးရွိတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာက ပထမဆံုး အုပ္စုထဲ ပါ၀င္တဲ့သူမ်ားေနလို႔ ပိုးလည္းမေတြ႕၊ လကၡဏာလည္း မေပၚျဖစ္ေနတာလားလို႔လည္း ဆရာ သံုးသပ္မိပါတယ္။
အီရန္၊ အီတလီတို႔မွာ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး၀င္တဲ့သူေတြက သိပ္မမ်ားဘဲနဲ႔ ေသဆံုးမႈႏႈန္းက မ်ားေနတယ္။ ျဖစ္တာနဲ႔ သိပ္မၾကာဘူး၊ ေသကုန္တယ္ဆိုေတာ့ နံပါတ္ေလး အုပ္စုထဲပါၿပီး သူတို႔ကိုယ္ခံစနစ္က သိပ္အားမေကာင္းလို႔ ပိုး၀င္တာနဲ႔ အဆုတ္ထဲ တန္း၀င္သြားတဲ့ သေဘာရွိတယ္။
ေနာက္ဆံုး ေျပာစရာက မ်ဳိးဗီဇ (Gene)ပဲ က်န္ေတာ့တယ္။ ကိုယ္ရဲ႕မ်ဳိးဗီဇက ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး တိုက္ခိုက္ႏိုင္တဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီထုတ္လုပ္ေပးႏိုင္တဲ့ Gene မ်ား ျဖစ္ေနသလားဆိုတာ စဥ္းစားစရာရွိပါတယ္။ ဘာနဲ႔ ဆက္စပ္စဥ္းစားမိသလဲဆိုေတာ့ ဘီပိုး၀င္ရင္ ၀င္တဲ့သူ ၁၀ ေယာက္မွာ ၈ ေယာက္က ျပန္တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ အင္တီေဘာ္ဒီထြက္တယ္၊ ႏွစ္ေယာက္က နာတာရွည္ အသည္းေရာင္ဘီေရာဂါ ျဖစ္သြားတယ္။ ၂ ေယာက္မွာ ဘီပိုးကို တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ ကိုယ္ခံအားစနစ္ တစ္ေနရာမွာ ခ်ဳိ႕ယြင္းအားနည္းေနလို႔ပါ။
ဘယ္ဗိုင္းရပ္စ္မဆို ခႏၶာကိုယ္ထဲ၀င္လာရင္ တခ်ဳိ႕ေတြက ျပန္တိုက္ထုတ္ႏိုင္တယ္၊ တခ်ဳိ႕ေတြက ျပန္တိုက္မထုတ္ႏိုင္ဘူးဆိုတာ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ ဆရာတို႔ မ်ဳိးဗီဇမွာကိုက ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္၀င္ၿပီး ၀င္တဲ့သူမွာ လကၡဏာမျပခင္ႏိုင္ေအာင္ တိုက္ထုတ္ႏိုင္တဲ့ ကိုယ္ခံစနစ္ပမာဏကပဲ မ်ားသြားလို႔ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ေၾကာင့္ အဆုတ္ေရာင္တဲ့အဆင့္အထိ ေရာက္မလာဘဲ ရွိေနတာလားေပါ့။ ဒါက ဒီေန႔အထိ သံုးသပ္ခ်က္ပါပဲ။ ေနာက္ရက္ေတြက်ရင္ ေျပာင္းခ်င္ေျပာင္းသြားႏိုင္ပါတယ္။ ဒါနဲ႔ ဆက္စပ္ၿပီး ေျပာရရင္ ကမာၻေပၚမွာ HIV ပိုးမကူးတဲ့ လူမ်ဳိးစုတစ္စုရွိတယ္လို႔ ဖတ္ဖူးတယ္။ သူတို႔မ်ဳိးဗီဇမွာ HIVပိုး တြယ္တဲ့ Receptorမရွိလို႔ပါတဲ့။
ဘာပဲျဖစ္ျဖစ္ ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ ကာကြယ္ေရးကေတာ့ လုပ္ရပါမယ္။ အဲဒါေတြကေတာ့-
– မၾကာခဏ လက္ေဆးပါ၊
– ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးတဲ့အခါ ႏွာေခါင္းနဲ႔ ပါးစပ္ကို တစ္သွ်ဴး ဒါမွမဟုတ္ လက္တံေတာင္ စတာေတြနဲ႔ အုပ္ကာလိုက္ပါ။
– တတ္ႏိုင္သမွ် လူထူထပ္တဲ့ ေနရာေတြကို မသြားပါနဲ႔။
– ဖ်ားနာေနတဲ့သူေတြနဲ႔ တတ္ႏိုင္သမွ် ေ၀းေ၀းမွာေနေပးပါ။ ကိုယ့္ေဘးကလူတိုင္း ဒီပိုးရွိႏိုင္တယ္လို႔ ယူဆၿပီး ဒီနည္းလမ္းေတြကို လူတိုင္းက ေသခ်ာလိုက္နာရင္ ကာကြယ္ႏိုင္မွာပါ။
ေမး. ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ကုသေဆးလည္း မေပၚေသးလို႔ ေရာဂါျဖစ္တဲ့ လူနာကို ဘယ္လိုေဆး၀ါးေတြေပးၿပီး ေရာဂါထိန္းခ်ဳပ္ပံုေလး ရွင္းျပေပးပါဆရာ။
ေျဖ. ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးသတ္ေဆး၀ါးေတြျဖစ္တာေၾကာင့္ ဆရာ၀န္ေတြပဲ အသံုးျပဳရမွာျဖစ္တဲ့အတြက္ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစား၀န္ႀကီးဌာနက ဆရာ၀န္ေတြကို သတ္မွတ္ၫႊန္ၾကားၿပီးသား ရွိပါတယ္။ အဲဒီမွာ သံုးရမယ့္ ေဆးေတြက အျပင္မွာ ၀ယ္လို႔မရႏိုင္တဲ့ ေဆးတခ်ဳိ႕လည္း ပါ၀င္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ၀ူဟန္ဗိုင္းရပ္စ္ျဖစ္သူရွိလာခဲ့ရင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစား၀န္ႀကီးဌာနက ဆရာ၀န္ေတြကို ၫႊန္ၾကားၿပီးသား စာရြက္ပါ ေဆး၀ါးေတြနဲ႔ ကုသေပးမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
ေမး. ေက်ာက္ပန္းေတာင္းအစရွိတဲ့ နယ္ၿမိဳ႕ေတြမွာ ၀ူဟန္ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္သံသယလူနာရွိေနၿပီဆိုေတာ့ ၿမိဳ႕သူ၊ ၿမိဳ႕သားေတြအေနနဲ႔ စိတ္ပူေနၾကပါတယ္။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လိုကာကြယ္ေနထိုင္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
ေျဖ. ၀ူဟန္ကို႐ိုနာဗိုင္းရပ္စ္ သံသယလူနာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ေစာင့္ၾကည့္ရမယ့္ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကာလရွိပါတယ္။ ဒီကာလအတြင္း သူ႔ကို အားေပးသင့္ပါတယ္။ ဒီကာလေက်ာ္သြားရင္ ဗိုင္းရပ္စ္ရွိခဲ့ရင္ေတာင္ ဗိုင္းရပ္စ္ကို တိုက္ခိုက္တြန္းလွန္ႏိုင္သြားၿပီ၊ ဗိုင္းရပ္စ္မရွိေၾကာင္း အေျဖစစ္ေဆးေတြ႕ရရင္လည္း စိတ္ေအးလို႔ရပါၿပီ။ ဒီေစာင့္ၾကည့္ ကုသေပးေနတဲ့ ကာလအတြင္းမွာ သူ႔ကို ေဆး႐ံုမွာ သီးသန္႔ထားေပးတာက လူနာအတြက္လည္း ေကာင္းတယ္၊ ပတ္၀န္းက်င္ကိုလည္း ကူးစက္ႏိုင္ျခင္း မရွိတဲ့အတြက္ ဘာမွမျဖစ္ပါဘူး။ အထူးသျဖင့္ သူနဲ႔ ထိေတြ႕တဲ့ ပတ္၀န္းက်င္က လူေတြပဲ အထူးကာကြယ္သင့္တာပါ။ သူနဲ႔ ၆ ေပ ေက်ာ္အကြာကလူေတြဆိုရင္ ကူးစက္ဖို႔ အခြင့္အလမ္းနည္းပါတယ္။ တျခားသူေတြအေနနဲ႔ကေတာ့ က်န္းမာေရးႏွင့္ အားကစား၀န္ႀကီးဌာနက ထုတ္ျပန္ထားတဲ့ ကာကြယ္ေရးနည္းလမ္းေတြကိုပဲ ေဆာင္ရြက္ဖို႔ လိုပါတယ္။
ဆရာ့အေနနဲ႔ကေတာ့ ဒီလို ေစာင့္ၾကည့္ေနတဲ့ သံသယလူနာကို မစိုးရိမ္ရဘဲနဲ႔ ပိုးရွိၿပီး လကၡဏာမျပေသးဘဲနဲ႔ လူအမ်ားၾကား သြားလာလႈပ္ရွားေနၾကသူေတြဆီကေန ကူးစက္မွာကို ပိုၿပီး စိုးရိမ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဘယ္သူမဆို ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုးရာမွာ ေသခ်ာအုပ္ကာဖို႔နဲ႔ လက္ကို မၾကာခဏ ေဆးေၾကာဖို႔ပဲ အေရးႀကီးပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
