ယခင္တစ္ပတ္မွအဆက္
ပါေမာကၡေဒၚသန္းသန္းေအး (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး) မွ ေျဖၾကားေပးပါသည္။
စိတ္နဲ႔ခႏၶာ ဆက္စပ္ပံု
စိတ္ေျပာင္းလဲတဲ့အေပၚ မူတည္ၿပီး (physiology) ဇီ၀ေဗဒေျပာင္းလဲျခင္းေတြ ျဖစ္လာႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ- Autonomic nervous system activation ေအာ္တိုႏိုးမိတ္ခ္ အာ႐ံုေၾကာစနစ္ေတြကို လႈံ႔ေဆာ္ေပးျခင္း၊ ေျပာင္းလဲျခင္းေတြ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ဥပမာ- စိတ္ပူရင္၊ စိုးရိမ္စိတ္ျဖစ္ရင္ ေအာ္တိုႏိုးမစ္ခ္ အာ႐ံုေၾကာစနစ္ကို လႈံ႔ေဆာ္ျခင္းေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္ျမန္ျခင္း၊ ေသြးတိုးျခင္း၊ ေသြးခ်ဳိျမင့္တက္ျခင္းေတြ ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ဦးေနာက္မွ ေဟာ္မုန္းထုတ္လုပ္တဲ့ ဟိုက္ပိုသယ္လ္မတ္ဟ္ ပီၾတဴထရီ အဒ္ဒရီနယ္လ္စနစ္ (Hypothalamic-pituitary-adrenal system) ေတြကို လႈံ႔ေဆာ္ျခင္းေၾကာင့္ ေသြးပိုတိုးမယ္၊ ေသြးခ်ဳိျမင့္မယ္။
ဒါ့အျပင္ စိတ္ဟာ ခုခံအားစနစ္(immune function)ေတြအေပၚမွာလည္း သက္ေရာက္မႈရွိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ စိတ္ေသာကမ်ားရင္ ခုခံအားက်ႏိုင္ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕တဲ့ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့
“စိတ္ဟာ ခုခံအားစနစ္(immune function)ေတြ အေပၚမွာလည္း သက္ေရာက္မႈရွိတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ စိတ္ေသာကမ်ားရင္ ခုခံအားက်ႏိုင္ပါတယ္။ က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕တဲ့ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ (Inflammation)ဆိုတဲ့ ေရာင္ကိုင္းမႈေတြ ပိုျဖစ္ေစတယ္။ ဒီေရာင္ကိုင္းတဲ့ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္” . . .
အျပင္ (Inflammation)ဆိုတဲ့ ေရာင္ကိုင္းမႈေတြ ပိုျဖစ္ေစတယ္။ ဒီေရာင္ကိုင္းတဲ့ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ဆီးခ်ဳိေနာက္ဆက္တြဲေတြ ပိုျဖစ္ႏိုင္တယ္။ အိုမင္းလြယ္ျခင္း၊ သူငယ္ျပန္ျခင္း၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာေရာဂါျဖစ္ျခင္း၊ အ႐ိုးပြျခင္း၊ အ႐ိုးက်ီးေပါင္းျဖစ္ျခင္း၊ စြမ္းအားက်ျခင္း၊ ဆီးခ်ဳိျဖစ္ျခင္း၊ ကင္ဆာျဖစ္ျခင္း စတာေတြနဲ႔ ဆက္စပ္ေနပါတယ္။
ဒါေတြက စိတ္ရဲ႕အစြမ္းေၾကာင့္ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေျပာင္းလဲမႈေတြ ရွိႏိုင္တဲ့ ဆက္စပ္မႈေတြကို ေဖာ္ျပရျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ကိုယ္က်န္းမာေရး ဆိုးက်ဳိးေတြ ျဖစ္လာေစတဲ့ စိတ္ခံစားမႈေတြကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈ (stress)၊ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲျခင္း (anxiety)၊ စိတ္ဓာတ္က်ဆင္းျခင္း (depression) စတဲ့ ခံစားခ်က္ေတြပဲ ျဖစ္ပါတယ္။
က်န္းမာစြာ ေနထိုင္တတ္တဲ့ အေလ့အထေတြ
ဥပမာ- ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ျခင္း၊ သြက္လက္စြာ ေနထိုင္ျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ဦးေနာက္မွာ အင္ေဒၚဖင္း (Endorphine)လို႔ေခၚတဲ့ ေဟာ္မုန္းဓာတ္တစ္မ်ဳိးကို ပိုထြက္ေစပါတယ္။ ၎ေဟာ္မုန္းဓာတ္ မ်ားျခင္းေၾကာင့္ စိတ္အားတက္ျခင္း၊ ေပ်ာ္ရႊင္ျခင္းနဲ႔(sense of elation) ပီတိျဖစ္ျခင္းေတြ ပိုခံစားရေစပါတယ္။ ထိုမွတဆင့္ ဒီအေလ့အထေတြကို ဆက္ၿပီးေကာင္းေအာင္လုပ္ဖို႔ စိတ္တြန္းအားေပးသလိုျဖစ္ၿပီး ပိုေကာင္းလာပါမယ္။ ထို႔အတူပဲ စိတ္ကမေကာင္းတဲ့ဆီကို ဦးတည္ေနရင္လည္း ဆက္ၿပီး ပိုဆိုးလာပါမယ္။
အျပဳအမူ (behavior) ေျပာင္းလဲေပးျခင္းႏွင့္ ဆီးခ်ဳိထိန္းသိမ္းျခင္းအေၾကာင္း
ဆီးခ်ဳိေရာဂါရွိတဲ့ လူနာေတြအတြက္ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အေထာက္အပံ့ေတြကို ဆီးခ်ဳိရွိမွန္း စသိတဲ့ေန႔မွစၿပီး အၿမဲရာသက္ပန္ရရွိေနဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ စိတ္ကိုအရင္ျပဳျပင္ႏိုင္မွသာ အေလ့အက်င့္ အျပဳအမူေတြကို ပိုၿပီးထိေရာက္ေအာင္ ျပဳျပင္ႏိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါကလည္း လူနာေတြရဲ႕ ရွိရင္းစြဲ ပင္ကိုယ္စိတ္ဓာတ္(personality)က အေရးႀကီးပါတယ္။ မိမိကိုယ္ကိုယ္ ဂ႐ုစိုက္ျခင္း၊ ၫႊန္ၾကားခ်က္ေတြကို အၿမဲလိုက္နာၿပီး ေဆးကိုမွန္မွန္ေသာက္ျခင္းေတြကို လုပ္ႏိုင္ဖို႔လိုပါတယ္။ ဇြဲရွိျခင္း ၊ မျဖစ္ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားလိုျခင္း၊ အာမေလွ်ာ့ျခင္း စတဲ့စိတ္ရွိမွသာ ခက္ခဲစြာေျပာင္းလဲရမယ့္ ေနထိုင္မႈဘ၀ပံုစံကို အၿမဲတမ္း တည္တံ့ေနမွာျဖစ္ပါတယ္။
နိဂံုးခ်ဳပ္အေနနဲ႔ စိတ္နဲ႔ ဆီးခ်ဳိေရာဂါနဲ႔ ဆက္စပ္ပံုေတြကို ႐ွဳေထာင့္မ်ဳိးစံုမွ ရွင္းျပၿပီးပါၿပီ။ ဆီးခ်ဳိထိန္းသိမ္းတဲ့ က်န္းမာေရးဌာနေတြ၊ စင္တာေတြမွာ လူနာတစ္ဦးခ်င္းအတြက္ လိုတဲ့စိတ္ေျပာင္းလဲျခင္း၊ စိတ္ျပဳျပင္ျခင္း၊ စိတ္က်န္းမာေရးတိုးတက္ေအာင္ ျပဳလုပ္ေပးျခင္းေတြပါ ျပဳလုပ္ေပးႏိုင္ရင္ အေကာင္းဆံုးျဖစ္ပါမယ္။ လက္ေတြ႕မွာ ဒီလိုစိတ္ကို ဦးတည္စဥ္းစားေပးတဲ့ ဆီးခ်ဳိေစာင့္ေရွာက္မႈေတြေပးႏိုင္ဖို႔ သိပ္မလြယ္ေသးပါဘူး။ စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ အထူးျပဳျပင္ေပးႏိုင္တဲ့ ပညာရွင္နဲ႔ တျခားအေထာက္အပံ့ေတြ အားနည္းေနပါေသးတယ္။ ေဆးကုသေပးသူ ဆရာ၀န္ေတြ၊ အာဟာရပညာရွင္ေတြ၊ ဆီးခ်ဳိပညာေပးတဲ့ ပညာရွင္ေတြကသာ ပညာေပးေဆြးေႏြးရင္း စိတ္ပိုင္းအားေပးမႈ၊ စိုးရိမ္စိတ္မလြန္ကဲေအာင္ ပံ့ပိုး၊ ျပဳျပင္ေပးျခင္း ကုသေပးျခင္းေတြ ျပဳလုပ္ေပးဖို႔ လိုပါတယ္။ သို႔မွသာ ဆီးခ်ဳိလူနာမ်ားအားလံုးသည္ မိမိကိုယ္ကို မိမိေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္ၿပီး စိတ္ေရာကိုယ္ပါ က်န္းမာအသက္ရွည္ၾကမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
