Q. ျမန္မာလူမ်ဳိးေတြမွာ ဘာေၾကာင့္ ေသြးတိုးရတာပါလဲ။ အငန္စားတာမ်ားလို႔လား ဆရာ။
ပါေမာကၡဦးကိုကို (ဆီးခ်ဳိႏွင့္ အေထြေထြေရာဂါအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုေဆြးေႏြးျခင္း)
A. အငန္စားရင္ ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာ မွန္ပါတယ္။ သတ္မွတ္ခ်က္အရ လူတစ္ေယာက္က ဆား (Salt or Sodium) တစ္ေန႔ ေျခာက္ဂရမ္ (လက္ဖက္ရည္ဇြန္း တစ္ဇြန္း)ပဲ စားသင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ သုေတသနေတြအရ ပ်မ္းမွ်အားျဖင့္ လူတစ္ေယာက္က တစ္ေန႔ ဆားကုိးဂရမ္စားေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ဆားေလွ်ာ့စားဖို႔ လိုပါတယ္။ ၿပီးေတာ့ ျမန္မာလူမ်ဳိးေတြ ေန႔စဥ္စားေလ့ရွိတဲ့ ငါးပိ၊ ငါးေျခာက္၊ ငံျပာရည္တို႔ကိုလည္း ေလွ်ာ့စားဖို႔လိုသလို အုန္းႏို႔ကိုလည္း ေလွ်ာ့စားဖို႔ လိုပါတယ္။
ေသြးတိုးျဖစ္ေစတဲ့ တျခားအေၾကာင္းေတြကေတာ့ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတာ၊ ေဆးေတြအေနနဲ႔ စတီးရြိဳက္ေဟာ္မုန္းေဆးေတြ ေသာက္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာေျပာလိုတာက ေဆးဆိုင္ေတြက အဆစ္အမ်က္ကိုက္တာ သက္သာေအာင္ ေပးတဲ့စပ္ေဆးေတြထဲမွာ Dexamethasone ဆိုတဲ့ စတီးရြိဳက္ေတြပါပါတယ္။ ဒီေဆးေတြကုိ ၾကာၾကာေသာက္ရင္ ဆီးခ်ဳိ၊ အ႐ိုးပါး၊ ေသြးတိုးစတဲ့ ေရာဂါေတြကို ျဖစ္ေစႏိုင္ပါတယ္။
တိုင္းရင္းေဆး အကုိက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ၊ ႏြယ္ခ်ဳိပါတဲ့ လ်က္ဆားေတြကလည္း မၾကာခဏေသာက္ရင္ ေသြးတိုးကို ျဖစ္ေစသလို NSAIDs အကိုက္အခဲေပ်ာက္ေဆးေတြ မ်ားမ်ားေသာက္တာကလည္း ခႏၶာကိုယ္ထဲမွာ ဆားနဲ႔ေရကို စြဲၿပီးထိန္းထားတာကို ျဖစ္ေစတဲ့အတြက္ ေသြးတိုးေစႏိုင္ပါတယ္။ အမ်ဳိးသမီးေတြေသာက္တဲ့ ပဋိသေႏၶတားေဆးေတြကလည္း ၾကာလာရင္ေသြးတိုးေစႏိုင္ပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခ်က္က ေသြးတိုးေရာဂါ၊ ဆီးခ်ဳိေရာဂါ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ ေသြးတြင္းအဆီမ်ားတာ၊ ေလျဖတ္တာ၊ ကင္ဆာျဖစ္တာနဲ႔ အ၀လြန္တာေတြက တစ္ခုနဲ႔တစ္ခု ဆက္စပ္မႈရွိၿပီး ဒီေရာဂါေတြကို ကူးစက္ျခင္းေၾကာင့္ မဟုတ္ေသာေရာဂါမ်ား(NCD)လို႔ ေခၚပါတယ္။ ဒါေတြက ၂၁ ရာစုမွာ အျဖစ္မ်ားေနပါတယ္။ ဒီေရာဂါေတြျဖစ္ေစတဲ့ အဓိကအေၾကာင္းရင္းက က်န္းမာေရးနဲ႔ မညီၫြတ္တဲ့ ဘ၀ေနထိုင္စားေသာက္မႈ ပံုစံေၾကာင့္ပါ။ အဆီအအိမ့္၊ အခ်ဳိ၊ အငန္ပါတဲ့ အစားအေသာက္ အစားမ်ားတာ၊ ကိုယ္လက္လႈပ္ရွားမႈမရွိတာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာ၊ ေဆးရြက္ႀကီးငံုတာ၊ အရက္ကို အႏၲရာယ္ရွိေလာက္တဲ့ ပမာဏေသာက္တာ၊ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတာ စတဲ့အခ်က္ေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တတ္တဲ့အတြက္ ဒီေရာဂါေတြမျဖစ္ေအာင္ ဒီအခ်က္ေတြကိုေရွာင္ဖို႔၊ တစ္ေန႔နာရီ၀က္နဲ႔ တစ္ပတ္ငါးရက္ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ဖို႔၊ ဟင္းသီးဟင္းရြက္မ်ားမ်ား စားေပးဖို႔လိုပါတယ္။
Q. ေသြးတိုးေရာဂါရွိေနၿပီဆိုရင္ ေသြးတိုးထိန္းႏိုင္ေအာင္ ဘယ္လိုဆင္ျခင္ေနထုိင္သင့္ပါသလဲ ဆရာ။
A. ေသြးတိုးရွိေနၿပီဆိုရင္လည္း ေရာဂါကိုထိန္းႏိုင္ေအာင္ အငန္ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အဆီအအိမ့္ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အုန္းႏို႔ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို မ်ားမ်ားစားေပးရပါမယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို မွန္မွန္လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္ေပးရပါမယ္။
Q. ေသြးတိုးရွိသူေတြက ေသြးက်ေဆးကို အၿမဲေသာက္သင့္ပါသလား ဆရာ။
A. ေသြးတိုးက်ေဆးကို အၿမဲေသာက္သင့္သလားဆိုရင္ အၿမဲေသြးတိုးရင္ေတာ့ အၿမဲေသာက္သင့္ပါတယ္။ ဒီလို သိဖို႔ကလည္း ေသြးေပါင္ခ်ိန္ၾကည့္လို႔ တစ္ပတ္မွာ ငါးရက္ေသြးတိုးေနတယ္ဆိုရင္ ေသြးတိုးက်ေဆး အၿမဲေသာက္သင့္ပါၿပီ။ ေနာက္တစ္ခ်က္က က်န္းမာေရးနဲ႔ညီၫြတ္တဲ့ ဘ၀ေနထိုင္စားေသာက္မႈပံုစံနဲ႔ ထိန္းပါ။ ေသြးတိုးမွ ေသြးတိုးက်ေဆးေသာက္တာက မထိေရာက္ပါဘူး။ ေသြးတိုးက်ေဆးကို တတ္ကြၽမ္းနားလည္တဲ့ ဆရာ၀န္ရဲ႕ၫႊန္ၾကားခ်က္အတိုင္း အၿမဲပံုမွန္ေသာက္ေပးတာက ေနာက္ဆက္တြဲ ေရာဂါလကၡဏာေတြျဖစ္တဲ့ ေလျဖတ္
“ေသြးတိုးေရာဂါရဲ႕ ၁၀၀ မွာ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က Primary Hypertension ျဖစ္တဲ့အတြက္ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္လို႔ျဖစ္ရတာပါ။ မ်ဳိး႐ိုးမွာ ေသြးတိုးေရာဂါရွိရင္ အသက္ ၄၀ ေက်ာ္လာတာနဲ႔ ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္ေပးသင့္ပါတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါဆိုရင္ေတာ့ ေလးဖက္နာေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ႏွလံုးအဆို႔ရွင္က်ဥ္းတာ/က်ယ္တာ၊ ေမြးရာပါႏွလံုးေရာဂါ စတာေတြက မ်ဳိး႐ိုးမလိုက္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့” . . .
တာ၊ ႏွလံုးေသြးေၾကာပိတ္တာ၊ ေက်ာက္ကပ္ေရာဂါတုိ႔ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေသြးတိုးကို ထိန္းဖို႔အတြက္ လူနာရဲ႕တာ၀န္က က်န္းမာေရးနဲ႔ညီတဲ့ အစားအေသာက္စားေပးဖို႔နဲ႔ ေလ့က်င့္ခန္းကို မွန္မွန္လုပ္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဆရာ၀န္ရဲ႕တာ၀န္က လိုအပ္တဲ့ ေဆး၀ါးေတြကိုေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဆိုရင္ ေသြးတိုးေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲေရာဂါေတြ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ရာေရာက္ပါတယ္။
Q. ေသြးတိုးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ထပ္မံသိသင့္တဲ့အရာေတြရွိရင္ ေျပာျပေပးပါဦး ဆရာ။
A. ေသြးတိုးတယ္ဆိုတာ ေသြးေပါင္က ၁၄၀/၉၀ mmHg နဲ႔အထက္ရွိမွ ေသြးတိုးတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္တာပါ။ အဲဒီမွာေတာင္ ေဆး႐ံု၊ေဆးခန္းမွာခ်ိန္တဲ့ေသြးေပါင္နဲ႔ အိမ္မွာခ်ိန္တဲ့ေသြးေပါင္က မတူပါဘူး။ ေဆး႐ံု၊ ေဆးခန္းေတြမွာခ်ိန္လို႔ ၁၄၀/ ၉၀ mmHg ေက်ာ္ရင္ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အိမ္မွာခ်ိန္လို႔ ၁၃၅/၈၅ mmHg ေက်ာ္ရင္ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အနည္းဆံုး သံုးခါခ်ိန္ၾကည့္လို႔ တကယ္တက္မွ ေသြးတိုးတယ္လို႔ သတ္မွတ္တာပါ။ ေသြးေပါင္က်တယ္ဆိုတာကလည္း ေယဘုယ်အားျဖင့္ ၉၀/ ၆၀ mmHg ေအာက္ေလ်ာ့ရင္ ေသြးေပါင္က်တယ္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ အဲဒီၾကားကိုေတာ့ ပံုမွန္လို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ေသြးတိုးတာက အေၾကာင္းရင္းႏွစ္ခ်က္ေၾကာင့္ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈမ်ားတာေၾကာင့္ ေသြးေပါင္တက္ႏိုင္ပါတယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈက်သြားရင္ ေသြးေပါင္ျပန္က်သြားတတ္ပါတယ္။ အငန္စားလို႔လည္း ေသြးတိုးႏိုင္ပါတယ္။
ပံုမွန္ အားကစားလုပ္တယ္ဆိုရင္ ေသြးတိုးက က်ေတာင္က်ေနပါလိမ့္မယ္။ ေသြးတိုးရွိရင္ ေလ့က်င့္ခန္းကို ျပင္းျပင္းထန္ထန္ မလုပ္သင့္ဘူးဆိုတာ မွန္ပါတယ္။ အေလးမတာ၊ ၃၀မိနစ္ေက်ာ္ၾကာတဲ့အထိ ေျပးတာေတြကို မလုပ္ရပါဘူး။ ေသြးတိုးေရာဂါရွိတဲ့သူက ေလ့က်င့္ခန္းမလုပ္ခင္ ေသြးေပါင္ခ်ိန္ၾကည့္လို႔ ၁၄၀/၉၀ mmHg ေက်ာ္ေနရင္ ေလ့က်င့္ခန္း ျပင္းျပင္းထန္ထန္ မလုပ္သင့္ပါဘူး။ ေသြးေပါင္က ပံုမွန္ရွိရင္ေတာ့ ေလ့က်င့္ခန္းလုပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ေရကူးတာ၊ လမ္းေလွ်ာက္တာ၊ စက္ဘီးစီးတာနဲ႔ ခပ္သြက္သြက္ေျပးတာေတြကိုေတာ့ တစ္ေန႔မွာ နာရီ၀က္ေလာက္ လုပ္ေပးႏိုင္ပါတယ္။
ေသြးတိုးရွိေနသူတစ္ေယာက္က အငန္ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အဆီအအိမ့္ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ အုန္းႏို႔ကို ေလွ်ာ့စားရပါမယ္။ ဟင္းသီးဟင္းရြက္ေတြကို မ်ားမ်ားစားေပးရပါမယ္။ ေလ့က်င့္ခန္းကို မွန္မွန္လုပ္ေပးသင့္ပါတယ္။ ေသြးေပါင္ မွန္မွန္ခ်ိန္ေပးရပါမယ္။
ေသြးတိုးေရာဂါရဲ႕ ၁၀၀ မွာ ၉၅ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္က Primary Hypertension ျဖစ္တဲ့အတြက္ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္လို႔ ျဖစ္ရတာပါ။ မ်ဳိး႐ိုးမွာ ေသြးတိုးေရာဂါရွိရင္ အသက္ ၄၀ေက်ာ္လာတာနဲ႔ ေသြးေပါင္မွန္မွန္ခ်ိန္ေပးသင့္ပါတယ္။ ႏွလံုးေရာဂါဆိုရင္ေတာ့ ေလးဖက္နာေၾကာင့္ျဖစ္တဲ့ ႏွလံုးအဆို႔ရွင္က်ဥ္းတာ/က်ယ္တာ၊ ေမြးရာပါႏွလံုးေရာဂါ စတာေတြက မ်ဳိး႐ိုးမလိုက္ပါဘူး။ ဒါေပမဲ့ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းတာဆိုရင္ေတာ့ မ်ဳိး႐ိုးလိုက္တတ္ပါတယ္။ အေမ အသက္ ၅၅၊ အေဖ အသက္ ၆၅မွာ ႏွလံုးေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါရွိသလားလို႔ ေမးရပါတယ္။ ရွိရင္ သားသမီးမွာ ေရာဂါျဖစ္ႏိုင္ေျခ မ်ားပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
