ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ေခါင္းေလာင္းႏွိပ္သံၾကားလို႔ တံခါးဖြင့္ၾကည့္လိုက္ေတာ့ စာေရးသူရဲ႕မိတ္ေဆြကိုတာကို ေတြ႕ရတယ္။
“ဘယ္ကေန ဘယ္လို ေျခဦးလွည့္လာတာလဲ”
“ႀကံဳလို႔၀င္လာတာပါ။ မိုးခိုရင္း စကားေျပာခ်င္လို႔”
“အေတာ္ပဲ။ မိုးတစိမ့္စိမ့္ရြာေနလုိ႔ အပ်င္းေျပ “ယူက်ဳ”ဖြင့္ၾကည့္ေနတာပါ”
“ယူက်ဳဆိုလို႔ ကြၽန္ေတာ္သတိရလာတာတစ္ခုကို ေမးခ်င္တယ္”
“ေမးပါ . .”
“လြန္ခဲ့တဲ့ တစ္လေလာက္က ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္ထဲမွာ “ရွယ္ယာ” လုပ္ထားတဲ့ သတင္းတစ္ပုဒ္ ဖတ္လိုက္ရတယ္။ ၿမိတ္ၿမိဳ႕က အမ်ဳိးသမီးေဘာ္ဒါေဆာင္တစ္ခုမွာ ေယာက်္ားတစ္ေယာက္က မိန္းမအတြင္းခံေဘာင္းဘီေတြကို ခိုးယူတဲ့ အမႈကိစၥပါ။ သူခိုးက အေဆာင္ထဲမွာရွိတဲ့ အဖိုးတန္ပစၥည္းေတြကိုမယူဘဲ မိန္းမေအာက္ခံေဘာင္းဘီကိုသာ ေရြးၿပီး ခိုးယူသြားတယ္တဲ့။ အမႈလိုက္တဲ့ ရဲအရာရွိလည္း မစဥ္းစားႏိုင္ေအာင္ ျဖစ္ေနတယ္လို႔ ဖတ္လိုက္ရတယ္။ အဲဒါ ကိုအုန္းေက်ာ္ ဘယ္လိုေကာက္ခ်က္ခ်မလဲ”
“သူခိုးက သူတန္ဖိုးထားတဲ့ ပစၥည္းကိုေရြးၿပီး ခိုးယူတာ ျဖစ္မွာေပါ့”
“မိန္းမေအာက္ခံေဘာင္းဘီအေဟာင္းက သူ႔အတြက္ ဘယ္လိုအသံုးက်မွာလဲ”
“အဲဒီသူခိုးအတြက္ေတာ့ တန္ဖိုးရွိတဲ့ပစၥည္း ျဖစ္ေနႏိုင္ပါတယ္။ သူ႔စိတ္ဆႏၵကို ေျဖေဖ်ာက္ေပးႏိုင္တဲ့ ပစၥည္းျဖစ္ႏိုင္တယ္”
“ခင္ဗ်ားက စိတ္က်န္းမာေရးေဆးပညာ႐ႈေထာင့္က ေျပာေနတာလား”
“ဟုတ္ပါတယ္ ကိုတာ။ စိတ္ေရာဂါတစ္မ်ဳိးအေၾကာင္း စဥ္းစားမိလို႔ပါ”
“ရွင္းျပဗ်ာ”
“ေနလွန္းထားတဲ့ မိန္းမေအာက္ခံေဘာင္းဘီကို ခိုးယူသြားတဲ့အမႈေတြ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံမွာလည္း ရွိပါတယ္။ သူခိုးကို ဖမ္းမိလို႔ အမႈစစ္လိုက္ရင္ “လိင္ဆႏၵေသြဖည္ေရာဂါ”(Paraphilia)တစ္မ်ဳိးခံစားရတာကို ေတြ႕ရွိရတယ္”
“ဘာေရာဂါလို႔ ေခၚသလဲ”
Fetishistic Disorder လို႔ေခၚတယ္။ သက္မဲ့ပစၥည္းတစ္ခုအေပၚမွာ လိင္ဆႏၵျပင္းျပလြန္းတဲ့ ေရာဂါျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ လိင္အဂၤါမဟုတ္တဲ့ မိန္းမကိုယ္ခႏၶာ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုခုအေပၚ လိင္ဆႏၵျပင္းျပမႈရွိတယ္”
ကိုတာက ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။
“အဲဒီေတာ့ Fetishistic Disorder ကို ဘယ္လိုဘာသာျပန္မလဲ”
“သက္မဲ့ပစၥည္းတစ္ခုခုအေပၚမွာ လိင္ဆႏၵ တပ္မက္တဲ့ေရာဂါဆိုေတာ့ “သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါ”
“မဂိုေခတ္တုန္းကေတာ့ “ဒဏ္ေပးတဲ့ကုထံုး” (Aversion Therapy)ကို စတင္အသံုးျပဳပါတယ္။ ဥပမာ-ခင္ဗ်ားေျပာတဲ့သူခိုးဆိုပါေတာ့။ ကုသခန္းထဲမွာ လူနာကို မိန္းမအတြင္းခံေဘာင္းဘီနဲ႔ထိေတြ႕ေပးၿပီး လိင္ဆႏၵႏႈိးဆြေပးပါတယ္။ လိင္ဆႏၵျပင္းျပၿပီး စိတ္ထလာရင္ လူနာကို ဒဏ္ေပးတယ္” . . .
လို႔ ေခၚမယ္ဗ်ာ”
“ထားပါေတာ့။ ဒီေတာ့ အဲဒီေရာဂါအေၾကာင္း ေျပာျပပါ”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါအေၾကာင္း မေျပာခင္ သာမန္လူေတြထဲမွာ ေတြ႕ရွိရတဲ့ ထူးျခားခ်က္ေလးေတြကို ေျပာျပမယ္။ တခ်ဳိ႕လူေတြက သက္မဲ့ပစၥည္းတစ္ခုခုကို စဥ္းစားလိုက္ရင္ ဒါမွမဟုတ္ ျမင္ေတြ႕ရရင္ လိင္ဆႏၵႏိႈးဆြမႈ ခံစားရတာရွိတယ္။ (ဥပမာ-မိန္းမအ၀တ္အစား၊ ေဒါက္ဖိနပ္၊ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းတဲ့အထည္စ)။ ေနာက္ၿပီး မိန္းမခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္းဆိုရင္လည္း ဆံပင္၊ ေျခေထာက္၊ တင္ပါးဆံု စတဲ့ေနရာေတြကို ပိုမိုစံုမက္တဲ့ စိတ္ဆႏၵရွိတတ္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ “သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါ” ရွိတယ္လို႔ ေတာ့ မေျပာႏိုင္ဘူး။ အဲဒီလို လိင္ဆႏၵအနည္းငယ္ ေသြဖည္ေနတဲ့လူေတြ ေယာက်္ားထုထဲမွာ ၃၀ ရာခိုင္ႏႈန္းရွိပါတယ္”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါ” အမွန္တကယ္ ခံစားေနရသူက ဘယ္ေလာက္မ်ားျပားသလဲ”
“ေယာက္်ားေတြထဲမွာ ၁ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္ပဲ ရွိပါတယ္။ ဒီေရာဂါကို မိန္းမေတြထဲမွာ မေတြ႕ရွိရပါဘူး”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါရွိတယ္လို႔ ေရာဂါသတ္မွတ္ႏိုင္ဖို႔ ဘယ္လိုအခ်က္ေတြကို စဥ္းစားရမလဲ”
“အေမရိကန္ႏိုင္ငံ စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီးမ်ားအဖြဲ႕က ထုတ္ေ၀ထားတဲ့ DSM-V က်မ္းမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္။ (က) သက္မဲ့ပစၥည္းကို စိတ္ကူးလိုက္ရင္၊ ျမင္ေတြ႕ရရင္ လိင္လႈံ႔ေဆာ္မႈကို ႏႈိးဆြမႈခံစားရျခင္း။ အဲဒီသက္မဲ့ပစၥည္းကို အသံုးခ်ၿပီး လိင္ဆႏၵေျဖေဖ်ာက္ျခင္း (ဥပမာ-ကိုင္တြယ္ပြတ္သပ္ျခင္း၊ နမ္း႐ႈပ္ျခင္း၊ အရသာကိုျမည္းစမ္းၾကည့္ျခင္း၊ အဲဒီပစၥည္းကိုအသံုးျပဳၿပီး မိမိဘာသာမိမိ လိင္ေျဖေဖ်ာ္ျခင္း စတဲ့အျပဳအမူေတြ ျဖစ္ပါတယ္)။
စာေရးသူစကားဆံုးေတာ့ ကိုတာက ၿပံဳးစိစိ လုပ္ေနပါတယ္။
“ခင္ဗ်ားက ဘာကုိသေဘာက်သြားလို႔လဲ”
“ၿမိတ္ၿမိဳ႕က မိန္းမေအာက္ခံေဘာင္းဘီကို ခိုးယူသြားတဲ့သူခိုးကို စဥ္းစားမိလို႔ပါ”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါရွင္ တပ္မက္တဲ့ပစၥည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး ရွိပါတယ္။ မိန္းမအ၀တ္အထည္ (ဥပမာ-ေအာက္ခံေအာင္းဘီ၊ ဘရာစီယာ၊ ဂါ၀န္၊ ေျခအိတ္ရွည္)က ၅၈ ရာခိုင္ႏႈန္း။ မိန္းမဖိနပ္၊ ေဒါက္ဖိနပ္စတာေတြက ၁၄ ရာခုိင္ႏႈန္း၊ သားေရနဲ႔ ျပဳလုပ္ထားတဲ့ပစၥည္း (ဥပမာ-ခါးပတ္)က ၁၄ ရာခိုင္ႏႈန္း၊ ေပ်ာ့ေပ်ာင္းႏူးညံ့တဲ့အ၀တ္စ (ဥပမာ-ႏိုင္လြန္စ၊ ပိုးထည္စ)က ၆ ရာခိုင္ႏႈန္းနဲ႔ မိန္းမခႏၶာကိုယ္အစိတ္အပိုင္း (ဆံပင္၊ ေျခေထာက္၊ တင္ပါးဆံု)က ၁၄ ရာခိုင္ႏႈန္းျဖစ္ပါတယ္”
“အဲဒီလိုပစၥည္းေတြအေပၚမွာ လိင္ဆႏၵတပ္မက္မႈရွိရင္ ေရာဂါလို႔ မွတ္ခ်က္ခ်သလား”
“မလံုေလာက္ေသးပါဘူး။ (ခ) အဲဒီလိုေသြဖည္တဲ့ လိင္ဆႏၵနဲ႔ လိင္ေျဖေဖ်ာက္တဲ့ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္ ကာယကံရွင္မွာ ထိခိုက္နစ္နာမႈေတြ ခံစားရမယ္။ စိတ္ဖိစီးမႈဒဏ္ခံစားရမယ္၊ အလုပ္အကိုင္ကို ထိခိုက္ရမယ္၊ လူမႈေရးကိစၥ၊ စီးပြားေရးကိစၥေတြမွာ နစ္နာဆံုး႐ႈံးမႈရွိရမယ္။ အဲဒီလို ႀကံဳေတြ႕လာရရင္ (က)မွာ ေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ အျပဳအမူကို ေရာဂါလို႔ သတ္မွတ္ပါတယ္”
“ဒီေရာဂါက ဘာေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားရတာလဲ”
“လူပ်ဳိေဖာ္၀င္စအခ်ိန္မွာ စတင္ျဖစ္ပြားတတ္ပါတယ္။ လူပ်ဳိေဖာ္၀င္စ လိင္ဆႏၵျပင္းျပလာခ်ိန္မွာ ေရွးဦးစြာ လိင္အေတြ႕အႀကံဳေတြက အေရးႀကီးပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ သက္မဲ့ပစၥည္းတစ္ခုခုနဲ႔ လိင္ဆႏၵေျဖေဖ်ာက္တဲ့ အျပဴအမူ ဆက္စပ္မႈရွိခဲ့ရင္ ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ သင္ယူတတ္ေျမာက္မႈလမ္းေခ်ာ္သြားတာ ျဖစ္ပါတယ္။ တခ်ဳိ႕ကေတာ့ အတုျမင္အတတ္သင္လို႔ အဲဒီလိုေရာဂါမ်ဳိး ရရွိလာႏုိင္ပါတယ္။ ငယ္စဥ္ဘ၀မွာ လူႀကီးတစ္ေယာက္ေယာက္က မေတာ္တေရာ္လုပ္ေနတာကိုျမင္ရရင္၊ ႐ုပ္ရွင္၊ ဗီဒီယိုနဲ႔ လူမႈဆက္ဆံေရးမီဒီယာကြန္ရက္ထဲမွာ အဲဒီလိုအျပဳအမူေတြကို ေတြ႕ရွိရရင္ စိတ္ထဲမွာစြဲၿမဲသြားတတ္ပါတယ္”
မိုးတစိမ့္စိမ့္ရြာေနလို႔ အခ်မ္းေျပေသာက္ဖို႔ တည္ခင္းေပးထားတဲ့ ၀ိုင္အရက္နီတက်ဳိက္ေသာက္လိုက္ၿပီး ကိုတာက ေမးခြန္းထုတ္ပါတယ္။
“အဲဒီလိုလူနာမ်ဳိးကို ခင္ဗ်ားကုသဖူးလား”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါနဲ႔ တျခားလိင္ဆႏၵေသြဖည္ေရာဂါ ခံစားေနရသူေတြက သူတို႔ေရာဂါကို ကုသမႈမခံယူလိုၾကပါဘူး။ ကုသဖို႔ လိုအပ္တယ္လို႔လည္း မယူဆၾကဘူး။ ဒါေပမဲ့ ေဖ့စ္ဘြတ္ခ္မွာ ခင္ဗ်ားဖတ္လိုက္တဲ့ မိန္းမေဘာင္းဘီသူခိုး လူနာမ်ဳိးကို ေဆးကုသမႈခံယူဖို႔ တရား႐ံုးက အမိန္႔ခ်မွတ္ႏိုင္ပါတယ္။ သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါအတြက္ ကုသနည္းသံုးမ်ဳိးရွိတယ္။ (က) အျပဴအမူကုထံုး (Behaviour Therapy)၊ (ခ) ေဆးေပးကုသျခင္းနဲ႔ (ဂ) အေတြးေျပာင္းလဲေစတဲ့ စိတ္ကုထံုး(Cognitive Therapy) တို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
“နည္းနည္းရွင္းျပဗ်ာ”
“အျပဳအမူကုထံုးရဲ႕ ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ ေသြဖည္ေနတဲ့ လိင္အျပဳအမူေလ်ာ့နည္းၿပီး ပံုမွန္လိင္အျပဳအမူႀကီးထြားလာေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
မဂိုေခတ္တုန္းကေတာ့ “ဒဏ္ေပးတဲ့ ကုထံုး” (Aversion Therapy)ကို စတင္အသံုးျပဳပါတယ္။ ဥပမာ-ခင္ဗ်ားေျပာတဲ့ သူခိုးဆိုပါေတာ့။ ကုသခန္းထဲမွာ လူနာကို မိန္းမအတြင္းခံေဘာင္းဘီနဲ႔ ထိေတြ႕ေပးၿပီး လိင္ဆႏၵႏႈိးဆြေပးပါတယ္။ လိင္ဆႏၵျပင္းျပၿပီး စိတ္ထလာရင္ လူနာကို ဒဏ္ေပးတယ္”
“ဘယ္လို ဒဏ္ေပးလဲ”
“လက္ေကာက္၀တ္ကို လွ်ပ္စစ္ဓာတ္နဲ႔တို႔ၿပီး နာက်င္ေစတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ အနံ႔ဆိုးတဲ့ ေဆးတစ္မ်ဳိးကို ႐ွဴ႐ႈိက္ခိုင္းတယ္။ အဲဒီေတာ့ မိန္းမအတြင္းခံေဘာင္းဘီကို ထိေတြ႕ေနတဲ့အခ်ိန္မွာ သာယာတဲ့ စိတ္ခံစားမႈအစား နာက်င္မႈကို ခံစားရမယ္။ အဲဒီလို အႀကိမ္ႀကိမ္ေလ့က်င့္ေပးရင္ ေသြဖည္ေနတဲ့ လိင္ဆႏၵကို ေလ်ာ့နည္းေစပါတယ္”
“ရက္စက္ရာ ေရာက္တာေပါ့”
“မွန္ပါတယ္ ကိုတာ။ ဒီကုသနည္းက လူနာရဲ႕ လူသားအခြင့္အေရးနဲ႔ ဂုဏ္သိကၡာကို ခ်ဳိးေဖာက္သလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အခုေခတ္မွာ အသံုးျပဳတာနည္းပါးလာပါတယ္။ ပိုမိုညင္သာတဲ့နည္းကို အသံုးမ်ားလာပါတယ္”
“ဘယ္လို ကုထံုးလဲဗ်”
“Covert Sensitisation လို႔ ေခၚပါတယ္။ “စိတ္ကူးထဲမွာ ေၾကာက္စိတ္ေမြးေစတဲ့ကုထံုး” လို႔ ဘာသာျပန္ႏိုင္တယ္။ သူလိင္ဆႏၵရွိေနတဲ့ပစၥည္းကို စိတ္ထဲစဥ္းစားခိုင္း၊ သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါ အျပဳအမူေတြကိုလည္း စဥ္းစားခိုင္း။ အဲဒီလိုေသြဖည္တဲ့ လိင္ဆႏၵအျပဳအမူေၾကာင့္ ေနာက္ဆက္တြဲ ႀကံဳေတြ႕ရတဲ့ ဆိုးက်ဳိးကိုလည္း စဥ္းစားခိုင္း။ စာရြက္ေပၚမွာ ေရးမွတ္ခိုင္း။ ဥပမာ လူေတြေရွ႕မွာ အရွက္ကြဲျခင္း၊ အဖမ္းခံရျခင္း၊ ေထာင္က်ျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ေရးၿပိဳကြဲပ်က္စီးျခင္း စတာေတြေပါ့ဗ်ာ”
ကိုတာက ၾကားျဖတ္ေျပာတယ္။
“စီးကရက္ေဆးလိပ္ဘူးေတြမွာ အဆုတ္ကင္ဆာ႐ုပ္ပံု ကပ္ထားတာမ်ဳိးလား”
“မွန္ပါတယ္။ လာမယ့္ေဘးကို ႀကိဳတင္ဆင္ျခင္ စဥ္းစားတတ္ေအာင္ သင္ၾကားေလ့က်င့္ေပးတာ ျဖစ္ပါတယ္”
“သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ေရာဂါအတြက္ ဘာေဆးသံုးသလဲ”
“ဖိုလိင္ေဟာ္မုန္းဆန္႔က်င္ေဆး (Anti-androgens)ေတြကို အသံုးျပဳပါတယ္။ ဥပမာ- Cyproterone AcetateeJY Medroxy Prog-esterone Acetate(Depo-provera) ေဆးမ်ဳိးေတြပါ။ အဲဒီေဆးေတြကို အသံုးျပဳရင္ ေသြးထဲမွာ ဖိုလိင္ေဟာ္မုန္း (Testerone) သာမန္ထက္ ေလ်ာ့နည္းသြားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ လိင္ဆႏၵေလ်ာ့နည္းသြားမယ္။ သက္မဲ့ပစၥည္းခ်စ္ အျပဳအမူေတြ နည္းပါးလာႏိုင္ပါတယ္။ ေမာ္ေတာ္ကားကို လမ္းေၾကာင္းေျပာင္းေပးတာမဟုတ္ဘဲ စက္အရွိန္ကို ေလွ်ာ့ခ်ေပးတဲ့ သေဘာပါ”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
