ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္( အၿငိမ္းစား- စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီး)
ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ၊ ဘရစ္ဘိန္းၿမိဳ႕ေတာ္ ေတာင္ဘက္ပိုင္းရွိ လိုဂန္ရပ္ကြက္မွာ ႏိုင္ငံေပါင္းစံု ေစ်းဆိုင္ တန္းတစ္ခုရွိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံထြက္ပစၥည္းေတြကို ေရာင္းခ်တဲ့ ေမေမျမန္မာစတိုးဆိုင္ လည္းရွိတယ္။ တနဂၤေႏြေန႔တစ္ေန႔မွာ ေမေမျမန္မာ စတိုးဆိုင္က လက္ဖက္ထုပ္နဲ႔ အေၾကာ္စံုဘူး၀ယ္ယူၿပီး စာေရးသူရဲ႕ မိတ္ေဆြကိုတာတို႔အိမ္ဘက္ကို ေျခဦးလွည့္ခဲ့တယ္။
“ကိုတာနဲ႔ ေဒၚမႈန္တို႔ ေနေကာင္းၾကတယ္ေနာ္။ လမ္းႀကံဳလို႔၀င္လာတာပါ။ ေဒၚမႈန္ႀကိဳက္တတ္တဲ့ လက္ဖက္ထုပ္လည္း ၀ယ္လာတယ္”
ေဒၚမႈန္က ဧည့္၀တ္ျပဳပါတယ္။
“အလည္လာလို႔ ရပါတယ္။ လက္ေဆာင္ေတြ ယူလာစရာမလိုပါဘူး။ ကိုအုန္းေက်ာ္ အေမာေျပ ဘာေသာက္မလဲ”
“မနက္ဘက္မွာဆိုေတာ့ လက္ဖက္ရည္ပဲ ေသာက္မယ္”
“ကိုကိုတာကေတာ့ ေကာ္ဖီပဲမဟုတ္လား။ ဒီမနက္ ေကာ္ဖီႏွစ္ခြက္ရွိၿပီေနာ္”
ေျပာေျပာဆိုဆို ေဒၚမႈန္က မီးဖိုခန္းထဲ ၀င္သြားပါတယ္။ စာေရးသူကိုတာကို ေမးျမန္းတယ္။
“ခင္ဗ်ားက ေကာ္ဖီႀကိဳက္ေနၿပီလား”
“႐ံုးမွာ အလုပ္တစ္ခုလုပ္ၿပီးတိုင္း၊ အစည္းအေ၀းရွိတိုင္း ေကာ္ဖီေသာက္ျဖစ္ေနတယ္။ ႐ံုးပိတ္ရက္မွာလည္း တီဗီၾကည့္ရင္း၊သတင္းစာဖတ္ရင္း ေကာ္ဖီတစ္ခြက္ၿပီးတစ္ခြက္ ေသာက္မိေနတယ္။ကာ္ဖီက စြဲတတ္
သလား”
“ေကာ္ဖီထဲမွာပါရွိတဲ့ ကဖင္းဓာတ္(Caffeine) က ဦးေႏွာက္ကလာပ္စည္းေတြကို လႈံ႔ေဆာ္ေပးတဲ့ အာနိသင္ ရွိတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေကာ္ဖီေသာက္ၿပီးရင္ အိပ္ငိုက္တာ ေျပေပ်ာက္တယ္။ ဦးေႏွာက္ပင္ပန္းေနတာက သက္သာေစတယ္။ လူကို ႏိုးၾကား တက္ၾကြေစတယ္။ အာ႐ံုစိုက္ႏိုင္မႈကို အားေပးတယ္။ ေကာ္ဖီေသာက္ၿပီး နာရီ၀က္-တစ္နာရီ အတြင္း အာနိသင္ျပၿပီး ၃-၄ နာရီအထိ အာနိသင္ အရွိန္ရွိႏိုင္ပါတယ္။ ကဖင္းဓာတ္က ၾကြက္သားေမာပန္းႏြမ္းနယ္မႈကို ေလ်ာ့နည္းေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကဖင္းပါတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ကို စြမ္းအင္ေဖ်ာ္ရည္ (Energy Drink) အျဖစ္ သံုးစြဲတာ ရွိပါတယ္။
ကိုတာက ေကာ္ဖီေကာင္းက်ဳိးကို ေထာက္ခံတယ္။
“ဒီေတာ့ ေကာ္ဖီေသာက္တာကို အဆိုးမဆိုသာ ဘူးေပါ့”
“အေကာင္းရွိသလို အဆိုးလည္း ရွိပါတယ္။ ကဖင္းဓာတ္က ႏွလံုးခုန္ႏႈန္းကို ျမန္ေစတယ္။ ေသြးတိုးေစတယ္။ ဦးေႏွာက္ေသြးေၾကာကို က်ဳံ႕ေစတယ္။ အစာအိမ္ထဲမွာ အက္စစ္ဓာတ္ထုတ္လုပ္မႈကို မ်ားျပားေစတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ေသြးတိုးေရာဂါရွိရင္၊ အစာအိမ္ေရာဂါရွိရင္ ေကာ္ဖီေသာက္တာကို သတိထားရမယ္။ ေကာ္ဖီ ေသာက္တာမ်ားရင္ ေကာ္ဖီစြဲတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။ ခင္ဗ်ား တစ္ေန႔မွာ ေကာ္ဖီဘယ္ႏွခြက္ ေသာက္သလဲ”
“တစ္ေန႔ ၄-၅ခြက္အထိေတာ့ ရွိမယ္။ မ်ားသလား”
“တစ္ေန႔လံုး ကဖင္းဓာတ္ ၄၀၀ မီလီဂရမ္ ထက္ပိုၿပီး မေသာက္သံုးသင့္ဘူးလို႔ ၫႊန္ၾကားထားတာရွိပါတယ္။ ကဖင္းဓာတ္က ေခ်ာကလက္၊ ကိုကာကိုလာေဖ်ာ္ရည္၊ စြမ္းအင္ေဖ်ာ္ရည္၊ လက္ဖက္ရည္ နဲ႔ တခ်ဳိ႕အကိုက္အခဲ ေပ်ာက္ေဆး၊ အေအးမိေ၀ဒနာေပ်ာက္ေဆးေတြထဲမွာလည္း ပါရွိတယ္ဆိုတာကို ထည့္တြက္ရမယ္။ ေကာ္ဖီ တစ္ခြက္မွာ ပ်မ္းမွ်ျခင္းအားျဖင့္ ကဖင္းဓာတ္ ၁၀၀ မီလီဂရမ္ပါရွိတယ္ဆိုတာ ကိုထည့္တြက္ရမယ္။ ပံုမွန ္ လက္ဖက္ရည္တစ္ခြက္ထဲမွာ ကဖင္းဓာတ္ ၆၀ မီလီဂရမ္ေလာက္ ပါရွိပါတယ္။ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံရွိ အရြယ္ ေရာက္သူေတြထဲမွာ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ေကာ္ဖီေသာက္ပါတယ္။ ေကာ္ဖီေသာက္တတ္သူ ၂၈ ရာ ခိုင္ႏႈန္းက တစ္ေန႔ေကာ္ဖီ သံုးခြက္ထက္ ပိုမိုေသာက္သံုးေၾကာင္း ေတြ႕ရွိရတယ္။ ဒီေတာ့ ခင္ဗ်ားက အဲဒီ ၂၈ ရာခိုင္ႏႈန္း ထဲမွာ ပါ၀င္ေနတာေပါ့”
ကိုတာက စပ္စုေမးျမန္းပါတယ္။
“ေကာ္ဖီေသာက္တာမ်ားရင္ စိတ္ေရာဂါ ျဖစ္ ပြားလာႏိုင္သလား”
“စိတ္က်န္းမာေရးေဆးက်မ္းေတြထဲမွာ “ကဖင္းမူးေ၀ဒနာ”(Caffeine Intoxication)နဲ႔ “ ကဖင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပြားစိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ” (Caffeine Induced Anxiety Disorder) ကို ေဖာ္ျပ ထားတာရွိပါတယ္”
ကိုတာက ေစာဒကတက္ပါတယ္။
“ေကာ္ဖီေသာက္တိုင္း ကဖင္းမူးေ၀ဒနာျဖစ္မယ္ေတာ့ မထင္ပါဘူး”
“ကဖင္းအခ်ိန္အတြယ္နဲ႔ ဘယ္ေလာက္ျမန္ျမန္ ေသာက္သံုးသလဲဆိုတဲ့ အခ်က္ေပၚမွာ မူတည္ပါတယ္။ ကဖင္းဓာတ္ ၂၅၀ မီလီဂရမ္ (ေကာ္ဖီသံုးခြက္ေလာက္)ကို တစ္နာရီေလာက္ ေသာက္သံုးမိရင္ ကဖင္း မူးေ၀ဒနာရရွိႏုိင္ပါတယ္”
ကဖင္းမူးလကၡဏာေတြလား။ စိတ္ထဲမွာ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္ျခင္း၊ စိုးရိမ္ေၾကာင့္ၾကစိတ္ေပၚေပါက္လာျခင္း၊ စိတ္လႈပ္ရွားတက္ၾကြလာျခင္း၊ ေမာပန္းႏြမ္းနယ္မႈေလ်ာ့နည္းျခင္း၊ မ်က္ႏွာနီရဲလာျခင္း၊ ဆီးသြားမ်ားျခင္း၊ ဗိုက္နာျခင္း၊ ႏွလံုးခုန္ ရင္တုန္ခံစားရျခင္း၊ ေျခလက္တုန္တုန္ယင္ယင္ျဖစ္ျခင္း၊ ညဘက္မွာ အိပ္မေပ်ာ္ျခင္းတို႔ ျဖစ္ပါတယ္”
ကိုတာက သူ႔အေတြ႕အႀကံဳကို ေျပာျပတယ္။
“႐ံုးမွာ ေကာ္ဖီဆက္တိုက္ေသာက္မိရင္ ေျခလက္တုန္တာ၊ ရင္ခုန္တာေတြ ႀကံဳရဖူးတယ္”
“ကဖင္းမူးေ၀ဒနာက ေသြးထဲမွာ ကဖင္းဓာတ္ အရွိန္ရေနစဥ္ အခ်ိန္မွာ ခံစားရတဲ့ လကၡဏာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ “ကဖင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပြား စိုးရိမ္စိတ္လြန္ ကဲေရာဂါ” (Caffeine Induced Anxiety Disorder) ကေတာ့ ေကာ္ဖီစြဲတဲ့ လူေတြ အၿမဲလိုလို အခ်ိန္တိုင္း ခံစားေနရတဲ့ ေရာဂါျဖစ္တယ္”
“ေရာဂါလကၡဏာေတြက ပိုၿပီး ထူးျခားလား”
“ပိုၿပီး ျပင္းထန္တယ္။ ေန႔စဥ္ေန႔တိုင္း လနဲ႔ခ်ီ ၿပီး ခံစားေနရမယ္။ အဲဒီလို ေရာဂါလကၡဏာေတြ ခံစားေနရလို႔ ေန႔စဥ္လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို ကိုင္ႏိုင္စြမ္းက်ဆင္းလာပါတယ္။ ကြၽန္ေတာ္ ေတြ႕ဖူးတဲ့
လူနာေနာ္မင္လိုေပါ့”
“ေျပာျပဗ်ာ”
“ေနာ္မင္က ဒါ၀င္တကၠသိုလ္၊ ဓာတုေဗဒဌာန မွာ နည္းျပဆရာပါ။ Ph.D ဘြဲ႕အတြက္ သုေတသနစာတမ္း ေရးေနတဲ့ ဘြဲ႕လြန္ေက်ာင္းသားလည္း ျဖစ္တယ္။ စာသင္ရတာတစ္ဖက္၊ သုေတသနလုပ္ငန္း နဲ႔ စာတမ္းျပဳစုဖို႔ ေလ့လာေနရတာက တစ္ဖက္နဲ႔ အလုပ္မ်ားေနတယ္။ ဒီေတာ့ စိတ္ပင္ပန္း လူပင္ပန္းသလို ခံစားရတိုင္း ေကာ္ဖီ ေသာက္မိလာတယ္။ တျဖည္းျဖည္း ေကာ္ဖီစြဲလာတယ္။ တစ္ေန႔ ေကာ္ဖီ ၈ ခြက္၊ ၁၀ ခြက္အထိ ေသာက္သံုး ျဖစ္လာတယ္။ ကဖင္းဓာတ္ ၈၀၀ မီလီဂရမ္မွ ၁၀၀၀ မီလီဂရမ္အထိ ရွိတာေပါ့”
“အဲဒီေတာ့ ဘာျဖစ္လာသလဲ”
“စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ ခံစားလာရတယ္။ အခ်ိန္တိုင္းလိုလို ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္လာတယ္။ စိတ္ထဲမွာ က်ီးကန္း ေတာင္းေမွာက္သလိုခံစားလာရတယ္။ အာ႐ံုစူးစိုက္ႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းလာတယ္။ ပင္ပန္းႏြမ္းနယ္သလိုခံစားရတာ ေျပေပ်ာက္မသြားဘဲ ပိုၿပီး ေမာပန္းလြယ္လာတယ္။ အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္တိုလာတယ္။ အေၾကာင္းမဲ့ အလြန္အမင္း ေၾကာက္ရြံ႕တုန္လႈပ္ျခင္း (Panic) ခံစားရတယ္။ ၾကြက္သားတင္းက်ပ္ေနတယ္။ ညဘက္မွာအိပ္မေပ်ာ္ဘူး။ ၾကာေတာ့ သူ႔လုပ္ငန္းကို ထိခိုက္လာတာေပါ့။ ဒါေၾကာင့္ ကြၽန္ေတာ့္ ေဆးခန္းေရာက္လာတာပါ။ ေနာ္မင္က အသက္ ၃၀ ပဲရွိေသးတယ္။ ေနာ္မင္မွာ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲမႈကို ျဖစ္ေစတဲ့ တျခားေရာဂါေတြ မရွိဘူး။ အရင္က ဒီ လိုေရာဂါမ်ဳိးလည္း မခံစားခဲ့ရဖူးဘူး။ မ်ဳိး႐ိုးလည္း မရွိဘူး။ ေကာ္ဖီေသာက္တာမ်ားလို႔ ျဖစ္ပြားလာတဲ့ စိုးရိမ္စိတ္ လြန္ကဲေရာဂါလို႔ ယူဆႏိုင္တာေပါ့။ အဲဒါ ခင္ဗ်ား သတိထားဖို႔ ေျပာတာပါ”
ကိုတာက သူ႔အေတြ႕အႀကံဳကို ေျပာျပတယ္။
“႐ံုးပိတ္ရက္ေတြမွာ ေကာ္ဖီမေသာက္ျဖစ္ေအာင္ ႀကိဳးစားၾကည့္ပါတယ္။ အဲဒီလိုေန႔မွာ ေခါင္းကိုက္တာ ႀကံဳရတယ္။ အားအင္ကုန္ခမ္းသလို ခံစားရတယ္။ လူက မလန္းဆန္းဘူး။ အေၾကာင္းမဲ့ စိတ္တိုေနတတ္တယ္”
“အဲဒါက ေကာ္ဖီျပတ္(ကဖင္းျပတ္)လကၡဏာ ျဖစ္မယ္။ ေကာ္ဖီေသာက္တာမ်ားတဲ့လူေတြ ေကာ္ဖီျဖတ္ လိုက္ရင္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၇၅ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ကဖင္းျပတ္လကၡဏာ ခံစားရတယ္။ အဲဒါ ခႏၶာကိုယ္ က
ေကာ္ဖီစြဲေနတဲ့သေဘာလို႔ ယူဆႏိုင္တယ္”
လိေမၼာ္ရည္ေသာက္ရင္း ထိုင္ၿပီး နားေထာင္ေနတဲ့ ေဒၚမႈန္က မွတ္ခ်က္ခ်ပါတယ္။
“ဒါေၾကာင့္ ကုိကိုတာ ေကာ္ဖီေလွ်ာ့ေသာက္ဖို႔ တိုက္တြန္းေနရတာပါ”
စာေရးသူက ေဖ်ာင္းဖ်ေဆြးေႏြးပါတယ္။
“ေကာ္ဖီမျဖတ္ႏုိင္ရင္ ျဖတ္ဖို႔ မတိုက္တြန္းပါဘူး။ ေကာ္ဖီေသာက္လို႔ေရရွည္မွာ က်န္းမာေရးအတြက္အက်ဳိးရွိတဲ့ အေထာက္အထားေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဥပမာ-ေကာ္ဖီက သားအိမ္နဲ႔ အသည္းကင္ဆာေရာဂါကို ကာကြယ္ႏိုင္
တယ္လို႔ သိရတယ္။ ( WHO 2016)
ကြၽန္ေတာ့္လူနာေနာ္မင္ကို ေကာ္ဖီေလွ်ာ့ေသာက္ဖို႔ၫႊန္ၾကားေပးပါတယ္။ တစ္ေန႔ ေကာ္ဖီ အခ်ိန္အတြယ္ ၁၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၂၀ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ေလွ်ာ့ေသာက္ဖို႔အႀကံေပးတယ္။ အဲဒီလို ေလွ်ာ့ေသာက္ရင္ ေကာ္ဖီျပတ္ လကၡဏာမခံစားရဘူးေပါ့။ တစ္ေန႔ ေကာ္ဖီ ၃-၄ ခြက္ထက္ပိုၿပီး မေသာက္ဖို႔လည္း တိုက္တြန္းေပးမယ္။ ေနာ္မင္က ကြၽန္ေတာ္ေျပာတဲ့အတိုင္းႀကိဳးစားၿပီး ေကာ္ဖီေလွ်ာ့ေသာက္တယ္။ တစ္လေက်ာ္ေလာက္ၾကာေတာ့ စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲေရာဂါ သက္သာေပ်ာက္ကင္းသြားတာ ေတြ႕ ရွိရပါတယ္”
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
