ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးအထူးကု ဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
အပိန္ႀကိဳက္ေရာဂါ(ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ) (Anorexia Nervsa)နဲ႔ အစားၾကဴးေရာဂါ (Bulimia Nervosa) ေတြအေၾကာင္းကို ေဆးေက်ာင္းသားေတြနဲ႔ ဆက္လက္ေဆြးေႏြးေနပါတယ္။ Healthy Life Journal အတြဲ(၁၃၀)နဲ႔ (၁၃၁)။
၀တဲ့အထဲမွာ မပါ၀င္ေပမယ့္ သူ႔ကိုယ္သူ ၀တယ္လို႔ ထင္ျမင္ယူဆၿပီး ပိန္ခ်င္စိတ္ပြားမ်ားေနတဲ့ ေဆးေက်ာင္းသူ ဂ်က္စီကာရဲ႕ ေမးခြန္းကို စာေရးသူက ေျဖၾကားပါတယ္။
“မိန္းကေလးေတြထဲမွာ ၄၂ ရာခိုင္ႏႈန္းေက်ာ္ဟာ သူတို႔ခႏၶာကိုယ္က ၀ေနတာ မဟုတ္ေပမယ့္ ပိန္ခ်င္တဲ့ ဆႏၵျပင္းျပေနတာကို ေလ့လာသိရွိရတယ္။ ဂ်က္စီကာက အဲဒီလိုျဖစ္ေနတာပါ။ ဆူဆန္လို ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါအထိ ျဖစ္ပြားလာတာေတာ့ ဟုတ္မယ္မထင္ပါဘူ”
ဂ်က္စီကာက သူ႔ခံစားခ်က္ကို ေျပာျပပါတယ္။ “ကြၽန္မ နားလည္ပါတယ္ဆရာ။ ဒါေပမဲ့ ဆူဆန္ ခံစားေနရတဲ့ ေရာဂါအေၾကာင္းကိုၾကားရေတာ့ ဒီေရာဂါမ်ဳိး ကြၽန္မမွာျဖစ္ေပၚလာမွာကို ပိုၿပီးေၾကာက္စိတ္၀င္လာတာပါ”
စာေရးသူက ေဆးေက်ာင္းသားအားလံုးကို ၿခံဳၾကည့္လိုက္ၿပီး သတိေပးစကားေျပာတယ္။ “ေဆးေက်ာင္းသားေတြထဲမွာ ျဖစ္ပြားတတ္တဲ့ စိတ္ေ၀ဒနာတစ္ခုရွိတယ္။ “ေဆးေက်ာင္းသားစိတ္ ေ၀ဒနာ” (Medical Student Syndrome)လို႔ ေခၚပါတယ္။ မိမိ စတင္ေလ့လာရတဲ့ေရာဂါမ်ဳိး မိမိကိုယ္တိုင္ ခံစားေနရသလိုျဖစ္ျခင္း ဒါမွမဟုတ္ အဲဒီလိုေရာဂါမ်ဳိး မိမိမွာျဖစ္ပြားလာမွာကို စိုးရိမ္စိတ္လြန္ကဲလာျခင္း ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်က္စီကာ အဲဒီအခ်က္ကို သတိထားရမယ္။ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔က ပိန္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵအျပင္ တျခားအေၾကာင္းရင္းေတြနဲ႔ တိုက္ဆိုင္ဖို႔လိုအပ္ပါတယ္”
“ရွင္းျပပါဆရာ”
“ဂ်က္စီကာ အေျဖမေပးခ်င္ရင္ ရပါတယ္။ ဂ်က္စီကာရဲ႕ မိသားစုထဲမွာ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖူးသူရွိသလား”
“မၾကားမိပါဘူးဆရာ”
“အဲဒီေတာ့ ဒီေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခု ေလ်ာ့နည္းသြားတာေပါ့။ ဘာေၾကာင့္လဲ။ (၁) ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါက မ်ဳိး႐ိုးလိုက္ၿပီး ျဖစ္ပြားတတ္တယ္။ မိသားစု၀င္ထဲမွာ ခံတြင္းပ်က္ေရာဂါ ခံစားရတဲ့ ရာဇ၀င္ရွိရင္ က်န္မိသားစုတစ္ဦးဦးမွာ အလားတူေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာ ၇ ဆမွ ၁၂ ဆအထိ ပိုမိုမ်ားျပားလာတာ ေတြ႕ရွိရတယ္။ အႁမႊာပူးညီအစ္မေတြကို ေလ့လာထားတာရွိတယ္။ အႁမႊာပူးညီအစ္မေတြကို ေလ့လာထားတာရွိတယ္။ အႁမႊာပူးတစ္ဦး(မ်ဳိးဥတူအႁမႊာပူး) ခံတြင္းပ်က္စိတ္ ေရာဂါရရွိရင္ က်န္အႁမႊာပူးတစ္ေယာက္မွာ အလားတူေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းက ၅၈ ရာခိုင္ႏႈန္းမွ ၇၆ ရာခိုင္ႏႈန္းအထိ ရွိပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ ပတ္၀န္းက်င္အေျခအေနအေၾကာင္းရင္းေတြလည္း ရွိေသးတယ္”
“ေျပာျပပါဆရာ”
“(၂) ေမြးဖြားတဲ့အခ်ိန္မွာ ဦးေခါင္းဒဏ္ပိလို႔ ဦးေခါင္းဖူးေရာင္ျခင္း၊ လမေစ့ခင္ ေမြးဖြားျခင္း၊ ေမြးဖြားစ ကိုယ္ေပါင္ခ်ိန္ နည္းလြန္းျခင္း စတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြကို ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါနဲ႔ အစားၾကဴးေရာဂါျဖစ္ပြားသူေတြမွာ ပိုမိုေတြ႕ရွိရတယ္”
ဂ်က္စီကာက သူ႔ကိုမေမးေပမယ့္ ၾကားျဖတ္ၿပီး အေျဖေပးေနပါတယ္။ “အဲဒီအခ်က္ေတြ ရွိ၊ မရွိေတာ့ ကြၽန္မ ေသေသခ်ာခ်ာ မသိဘူး ဆရာ”
“ဆရာ ရွင္းျပေနတဲ့ အခ်က္အလက္ေတြက ဂ်က္စီကာနဲ႔ ကိုက္ညီမႈ ရွိ၊ မရွိ ဂ်က္စီကာ အေျဖေပးဖို႔ မလိုပါဘူး။ လူနာကို ေဆးစစ္ေနသလို ျဖစ္ေနမွာစိုးလို႔ပါ။
နံပါတ္ (၃) ငယ္စဥ္ဘ၀မွာ ႐ိုက္ႏွက္ညႇင္းဆဲတာ ခံရရင္၊ လိင္အဓမၼျပဳက်င့္တာခံရရင္ အရြယ္ေရာက္လာတဲ့အခါ ဒီလိုေရာဂါမ်ဳိး ျဖစ္ပြားႏိုင္ေျခ ပိုမိုမ်ားျပားလာပါတယ္။ အစာခ်ဳိ႕ယြင္းေ၀ဒနာရွင္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းက ငယ္စဥ္က ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္ အဓမၼျပဳက်င့္တာခံခဲ့ရတဲ့ အေတြ႕အႀကံဳရွိပါတယ္။
နံပါတ္(၄) အခ်က္က စိတ္ေနသေဘာထား ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးနဲ႔ သက္ဆိုင္ပါတယ္။ စိတ္အစြဲအလမ္းႀကီးျခင္း၊ စည္းကမ္းႀကီးလြန္းျခင္း၊ အေကာင္းဆံုးအေျခအေနကိုမွ လက္ခံလိုစိတ္ရွိျခင္း စတဲ့ စိတ္ဓာတ္အေျခခံရွိသူေတြထဲမွာ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ ျဖစ္ပြားႏႈန္းပိုမိုမ်ားျပားတယ္။ စိတ္လႈပ္ရွားလြယ္ျခင္း၊ စိတ္လိုက္မာန္ပါလုပ္တတ္ျခင္း၊ တဇြတ္ထိုးတုန္႔ျပန္ျပဳမူတတ္ျခင္း စတဲ့ကိုယ္ရည္ကိုယ္ေသြးလကၡဏာရွိသူေတြထဲမွာ အစားၾကဴးေရာဂါျဖစ္ပြားႏႈန္းမ်ားျပားတာ ေတြ႕ရွိရပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတြမ္က ၾကားျဖတ္ၿပီးေျပာျပတယ္။ “ဆူဆန္က အသန္႔ႀကိဳက္တတ္သူ၊ စည္းကမ္းႀကီးသူလို႔ ေဆးမွတ္တမ္းထဲမွာ ေဖာ္ျပထားပါတယ္”
အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးဆိုတာ ပိန္ပိန္ပါးပါးျဖစ္ေနမွ လွတယ္၊ ဆြဲေဆာင္မႈရွိတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆရွိတယ္။ အဲဒီအယူအဆက ႐ုပ္ရွင္၊ ဗီဒီယို၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္း၊ သတင္းစာနဲ႔ ဒစ္ဂ်စ္တယ္မီဒီယာစတဲ့ လူမႈဆက္သြယ္ေရး ေရစီးေၾကာင္းမွတစ္ဆင့္ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ စိတ္ဆႏၵကိုလႊမ္းမိုးေနတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုထဲမွာ ေမာ္ဒယ္ေတြလို ခႏၶာကိုယ္ ပိန္ပိန္ကပ္ကပ္ကေလးရခ်င္တဲ့ စိတ္ျဖစ္ေပၚေအာင္ အားေပးတယ္ . . .
စာေရးသူက ဆက္လက္ရွင္းျပပါတယ္။
“နံပါတ္(၅)အခ်က္ကေတာ့ လူမႈပတ္၀န္းက်င္ရဲ႕ လႊမ္းမိုးမႈျဖစ္ပါတယ္။ အေနာက္တိုင္းႏိုင္ငံေတြမွာ အမ်ဳိးသမီးဆိုတာ ပိန္ပိန္ပါးပါးျဖစ္ေနမွလွတယ္၊ ဆြဲေဆာင္မႈရွိတယ္ဆိုတဲ့ အယူအဆရွိတယ္။ အဲဒီအယူအဆက ႐ုပ္ရွင္၊ ဗီဒီယို၊ ဂ်ာနယ္၊ မဂၢဇင္း၊ သတင္းစာနဲ႔ ဒစ္ဂ်စ္တယ္မီဒီယာစတဲ့ လူမႈဆက္သြယ္ေရး ေရစီးေၾကာင္းမွတစ္ဆင့္ အမ်ဳိးသမီးေတြရဲ႕ စိတ္ဆႏၵကို လႊမ္းမိုးေနတယ္။ အမ်ဳိးသမီးထုထဲမွာ ေမာ္ဒယ္ေတြလို ခႏၶာကိုယ္ပိန္ပိန္ကပ္ကပ္ကေလးရခ်င္တဲ့ စိတ္ျဖစ္ေပၚေအာင္ အားေပးတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ အေၾကာင္းရင္းတစ္ခု ျဖစ္ႏုိင္တယ္လို႔ ေဆးပညာရွင္တခ်ဳိ႕က သံုးသပ္ထားပါတယ္။ ေမာ္ဒယ္သင္တန္းနဲ႔ ဘဲေလးအက သင္တန္းသူေတြထဲမွာ အပိန္ႀကိဳက္ေရာဂါျဖစ္ပြားမႈႏႈန္းေတြ မ်ားျပားတာကို သာဓကအျဖစ္ ေထာက္ျပပါတယ္။
ဒါေပမဲ့ မီဒီယာဆက္သြယ္ေရးကြန္ရက္ရဲ႕လႊမ္းမိုးမႈခံရတဲ့ အမ်ဳိးသမီးတိုင္း ပိန္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵျဖစ္ေပၚလာတာကို မေတြ႕ရွိရဘူး။ ပိန္ခ်င္တဲ့ စိတ္ဆႏၵရွိသူတိုင္းလည္း ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ ခံစားလာရတာမဟုတ္ဘူးလို႔ ေခ်ပသူေတြလည္း ရွိပါတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူဂ်က္စီကာက အားတက္သေရာေမးျမန္းတယ္။ “ဒါေၾကာင့္ အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးတိုက္ဆိုင္မွ ဒီေရာဂါျဖစ္လာတာလို႔ ဆရာေျပာခဲ့တာလား”
“မွန္ပါတယ္။ အေၾကာင္းရင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးရဲ႕ ဒဏ္က ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ေျပာင္းလဲမႈျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ ခံစားေနရသူေတြထဲမွာ စားခ်င္စိတ္ကို လႈံ႔ေဆာ္ေပးတဲ့ ဦးေႏွာက္အဂၤါပိုင္းလုပ္ငန္းတခ်ဳိ႕ မူမမွန္တာကို ေတြ႕ရွိရတယ္”
ေဆးေက်ာင္းသားတြမ္က ၾကားျဖတ္ေမးပါတယ္။ “ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါမွာ ဦးေႏွာက္ပိုင္းတခ်ဳိ႕ ပ်က္စီးခ်ဳိ႕ယြင္းေနတယ္ဆိုရင္ ဆူဆန္႔အတြက္ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ရွိပါ့မလား ဆရာ”
“ဒီလိုလည္း မယူဆသင့္ဘူး။ ဦးေႏွာက္က အေျခအေနနဲ႔ လိုက္ဖက္ေအာင္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေပးႏိုင္တဲ့ ဂုဏ္သတၱိရွိတယ္။ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါ ကုသမႈ ခံယူဖူးတဲ့ လူနာေတြကို ၁၀ ႏွစ္ၾကာ ေရရွည္ေလ့လာထားတာရွိတယ္။ အဲဒီလူနာေတြထဲမွာ ၂၅ ရာခိုင္ႏႈန္းက ၁၀ ႏွစ္အတြင္း ေရာဂါလံုးလံုးလ်ားလ်ား ေပ်ာက္ကင္းသြားတယ္။ ၅၀ ရာခုိင္ႏႈန္းကေတာ့ ေရာဂါမေပ်ာက္ကင္းေသးေပမယ့္ သိသိသာသာ တိုးတက္ေကာင္းမြန္လာတယ္။ ပံုမွန္တာ၀န္ေတြကို လုပ္ကိုင္ႏိုင္တယ္။ က်န္ ၂၅ ရာခုိင္ႏႈန္းကသာ ေရရွည္ေရာဂါ ခံစားေနရတာပါ။ သူတို႔အထဲမွာ ၇ ရာခိုင္ႏႈန္းကေတာ့ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါေၾကာင့္ အသက္ဆံုး႐ႈံးရတာရွိပါတယ္။ ကုသမႈကို လက္ခံမယ္ဆိုရင္ ဆူဆန္အဖို႔ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္”
“ဆူဆန္ကို စိတ္ေရာဂါကုသေဆာင္မွာ အတြင္းလူနာအျဖစ္ ကုသမွာလား ဆရာ”
“လက္ရွိေရာဂါအေျခအေနအရ အတြင္းလူနာအျဖစ္ ကုသဖို႔ လိုအပ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ စိတ္ေရာဂါ ကုသေဆာင္မွာမဟုတ္ဘူး။ ဆူဆန္ကို ေဆးပညာကုသေဆာင္အထူးခန္းမွာ ေျပာင္းေရႊ႕ကုသဖို႔ စီစဥ္ထားၿပီးပါၿပီ”
“ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဆူဆန္ ကိုယ္အေလးခ်ိန္တိုးတက္လာဖို႔နဲ႔ ခႏၶာကိုယ္က်န္းမာေရးအေျခအေန ပိုမိုေကာင္းမြန္လာဖို႔ အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါမွ အသက္အႏၲရာယ္ကို ကာကြယ္ႏိုင္မွာျဖစ္တယ္။ ဒါက နံပါတ္(၁) အခ်က္ပါပဲ။
တစ္ခ်ိန္တည္းမွာ စိတ္ကုထံုးနဲ႔ စတင္ကုသေပးရမယ္။ စိတ္ကုထံုးကို ေအာင္ျမင္စြာ ကုသေပးႏိုင္ဖို႔ မိသားစုရဲ႕ ကူညီပံ့ပိုးမႈလိုအပ္ပါတယ္။ မိသားစုပတ္၀န္းက်င္ အေျခအေနေတြကို သံုးသပ္ျပဳျပင္ေပးရမယ္”
ေဆးေက်ာင္းသူက ေမးျမန္းပါတယ္။ “စိတ္ကုထံုးကို ေျပာျပပါဆရာ”
“အသံုးျပဳႏိုင္တဲ့ စိတ္ကုထံုးေတြကို အၾကမ္းသေဘာေျပာျပမယ္။
(က) အေတြးအေခၚေျပာင္းလဲေပးတဲ့ကုထံုး။ ဒါကေတာ့ ပိန္ကပ္ေနေပမယ့္ ၀လြန္းတယ္လို႔ ထင္ေနတဲ့ ဆူဆန္ရဲ႕ မွားယြင္းတဲ့ ယံုၾကည္ခ်က္ကို ျပဳျပင္ေပးဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
(ခ) အျပဳအမူကုထံုး-ဒါကေတာ့ ကိုယ္အေလးခ်ိန္က်ေအာင္ အားထုတ္ေဆာင္ရြက္ေနတဲ့ ဆူဆန္ရဲ႕ အျပဳအမူေတြကို သက္သာေပ်ာက္ကင္းေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးဖို႔ျဖစ္ပါတယ္”
“ေသာက္ေဆးသံုးႏုိင္သလား ဆရာ”
“ခႏၶာကိုယ္က ေဆးဒဏ္ကို ခံႏိုင္လာရင္ အသံုးျပဳတဲ့ ေဆးေတြရွိရပါတယ္။ ဥပမာ- cyproheptadine (Periactin) ေဆးက အစာစားခ်င္စိတ္ကို အားေပးႏိုင္တယ္။ ခံတြင္းပ်က္စိတ္ေရာဂါရွင္ ၅၀ ရာခိုင္ႏႈန္းမွာ စိတ္က်ေရာဂါ ပူးတြဲေတြ႕ရွိရတယ္။ အဲဒီလို လူနာေတြအတြက္ (Fluoxetine)လို စိတ္က်ေရာဂါကုသေဆးကို အသံုးျပဳႏိုင္ပါတယ္။ မိမိခႏၶာကိုယ္က ၀လြန္းေနတယ္လို႔ စြဲၿမဲယံုၾကည္ေနတဲ့ အယူမွားကို သက္သာေစဖို႔ စိတၱဇေရာဂါကုသေဆး (Antipsychotic) တခ်ဳိ႕ကို အသံုးျပဳတာလည္း ရွိပါတယ္။
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
