ေဒါက္တာအုန္းေက်ာ္ (စိတ္က်န္းမာေရးဆရာ၀န္ႀကီး – အၿငိမ္းစား)
ကိုယ္၀န္ရွိခ်ိန္မွာာ မိခင္က်န္းမာေရးခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ တုပ္ေကြးေရာဂါလို ကူးစက္တတ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး၀င္တဲ့ ေရာဂါ ခံစားရတာ၊ မိခင္အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ အရက္ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာေတြျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အေျခအေနေတြက သေႏၶသားကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး လမေစ့မီေမြးဖြားၿပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္နည္းတဲ့ ကေလးေတြထဲမွာ ADHD ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလား မ်ားပါတယ္ . . .
မိခင္ေကသီ စာရင္းျပဳစုၿပီး ယူလာတဲ့ ပီတာရဲ႕ ရာဇ၀င္အစံုအလင္ကို ဖတ္ရပါတယ္။
“ ေက်းဇူးပါပဲ ေကသီ . . ပီတာ တိုးတက္ႀကီး ထြားလာပံုေတြ၊ ငယ္စဥ္ကစၿပီး တျဖည္းျဖည္း ေပၚေပါက္လာတဲ့ အျပဳအမူေတြကို သိရေတာ့ ကြၽန္ေတာ့္အတြက္ အေတာ္အေထာက္အကူ ရပါတယ္”
“ ဆရာ ဘယ္လို ထင္သလဲ”
“ နာမၿငိမ္တဲ့ အျပဳအမူ၊ အာ႐ံုစူးစုိက္ႏိုင္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ အျပဳအမူေတြဟာ ပီတာ အသက္ ၇ ႏွစ္ မျပည့္ခင္ကတည္းက သိသာ ထင္ရွားေနတယ္။ အဲဒီအျပဳအမူေတြကို ရက္ပိုင္းေလာက္ပဲေတြ႕ရတာ မဟုတ္ဘဲ ႏွစ္နဲ႔ ခ်ီၿပီး အၿမဲလိုလို၊ ေနရာတိုင္းမွာလိုလို၊ အေျခအေနတိုင္းမွာလိုလို ေတြ႕ရွိေနရတာ ထင္ရွားေနတယ္။ ေနာက္ၿပီး ပီတာ ခံစားေနရတဲ့ လကၡဏာေတြေၾကာင့္ ေက်ာင္းပညာေရးကို ထိခိုက္လာတယ္၊ အေပါင္းအသင္း ဆက္ဆံေရး ပ်က္ျပားလာတယ္၊ ခႏၶာကိုယ္မွာ ထိခိုက္ဒဏ္ရာရတာေတြ ရွိလာတယ္၊ မိဘအုပ္ထိန္းသူေတြမွာ စိတ္အေႏွာင့္အယွက္ ျဖစ္ရတယ္။ အဲဒါေတြအားလံုးကို ၿခံဳၿပီး ၾကည့္ရင္ ဗီံီ ေ၀ဒနာလို႔ ကင္ပြန္းတပ္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပ မဲ့ . . .”
“ ဘာမ်ားလဲ ဆရာ”
“ ဒီေန႔ ေကသီနဲ႔ ပီတာကို ဆက္လက္စစ္ေဆး ဖို႔လိုေသးတယ္။ မိဘေတြကို စစ္ေဆးတဲ့ ေမးခြန္းလႊာကို အသံုးျပဳၿပီး ေကသီကို စစ္ေဆးမယ္။ ကြၽန္ေတာ္တို႔ သိသင့္တဲ့ အခ်က္အလက္ေတြ ျပည့္စံုဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ေကသီနဲ႔ ကြၽန္ေတာ္ စကားေျပာေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ ကြၽန္ေတာ္ အခန္းေထာင့္မွာ ပီတာ့ကို ကစားစရာေတြနဲ႔ သူ ႀကိဳက္သလုိ ကစားေစမယ္၊ ကြၽန္ေတာ္ ဒီကေန အကဲခတ္ေနမယ္၊ သူ႔အျပဳအမူေတြကို လက္ေတြ႕ စစ္ေဆးတယ္ ဆိုပါေတာ့ . .”
+ + +
“ ကြၽန္ေတာ့္သေဘာကို ေျပာရရင္ ပီတာ့မွာ ADHD ေ၀ဒနာရွိေနပါတယ္။ ADHD ေ၀ဒနာကို အမ်ဳိးအစားသံုးမ်ဳိးခြဲျခားထားပါတယ္။ အာ႐ံုစူးစိုက္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ လကၡဏာေတြ အဓိကရွိတဲ့ ေ၀ဒနာ၊ လႈပ္ရွားမႈ လြန္ကဲတဲ့ အျပဳအမူ လကၡဏာေတြ အဓိကရွိတဲ့ ေ၀ဒနာနဲ႔ အာ႐ံုစူးစုိက္မႈ ခ်ဳိ႕ယြင္းတဲ့ လကၡဏာနဲ႔ လႈပ္ရွားမႈ လြန္ကဲတဲ့ လကၡဏာေတြ အညီအမွ် ပူးတြဲပါရွိတဲ့ ေ၀ဒနာေတြ ျဖစ္ပါတယ္”
“ ပီတာရဲ႕ ေ၀ဒနာက ဘယ္အမ်ဳိးအစားထဲမွာ ပါသလဲ ဆရာ”
“ တတိယအမ်ဳိးအစားထဲမွာ ပါ၀င္တယ္လို႔ ကြၽန္ေတာ္ ထင္ပါတယ္”
“ ဒီေတာ့ သူ႔ေရာဂါက ပိုၿပီးဆိုးတာေပါ့ေနာ္”
“ ဒီလိုလည္း မဟုတ္ေသးပါဘူး၊ ေရာဂါလကၡဏာမ်ဳိးစံုရွိေနတာနဲ႔ ေရာဂါလကၡဏာေတြ ျပင္းထန္တာဟာ မတူပါဘူး။ ေရာဂါလကၡဏာျပင္းထန္တာနဲ႔ ပတ္သက္ရင္ “ အနည္းငယ္” ၊ “ အေတာ္အတန္” ဒါမွမဟုတ္ “ အလြန္အမင္း” ရယ္လို႔ အဆင့္သံုးဆင့္ ခြဲျခားထားပါတယ္။ ပီတာရဲ႕ ADHD ေ၀ဒနာဟာ အေတာ္အတန္ ျပင္းထန္တဲ့ အထဲမွာေတာ့ ပါ၀င္ပါတယ္”
“ ကုသဖို႔ လိုၿပီေပါ့ . . ဟုတ္ပါသလား ဆရာ”
“ ဟုတ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကုသမႈကို ဒီေန႔ မစေသးပါဘူး။ ေနာက္ထပ္ စစ္ေဆးစရာေတြ ရွိေသးတယ္”
“ ဘာေတြပါလဲ ဆရာ”
ADHD ေ၀ဒနာျဖစ္ေစသည့္ အေၾကာင္းရင္းမ်ား
“ ခႏၶာကိုယ္နဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ စစ္ေဆးမႈနဲ႔ စိတ္ ပိုင္းဆိုင္ရာ စစ္ေဆးမႈေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ADHD လကၡဏာေတြဟာ ခႏၶာကိုယ္ေရာဂါတစ္ခုခုကို မွီၿပီး ျဖစ္ပြားေနတာ ဟုတ္၊ မဟုတ္ သိဖို႔လိုပါတယ္။ ဥပမာ ခဲသတၱဳအဆိပ္တက္ေနရင္ ဒီလိုေ၀ဒနာမ်ဳိး ျဖစ္တတ္ပါတယ္၊ သိုင္း႐ြိဳက္ဂလင္းေဟာ္မုန္းဓာတ္ ျမင့္မားေနရင္လည္း ကေလးေတြ ဂနာမၿငိမ္ျဖစ္တတ္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး ၀က္႐ူးျပန္အတက္ေရာဂါတစ္မ်ဳိး ရွိေသးတယ္၊ “ ဦးေႏွာက္ခ်ဳိေစာင္းပိုင္း ၀က္႐ူးျပန္အတက္ေရာဂါ (Temporal Lobe Epilepsy) လို႔ ေခၚပါတယ္။ အဲဒီေရာဂါဟာ ေျခလက္တုန္ခါၿပီး အျမႇဳပ္တစီစီနဲ႔တက္တဲ့ အတက္ေရာဂါမ်ဳိး မဟုတ္ပါ ဘူး။ အမူအရာ၊ အျပဳအမူေတြ ထူးျခားၿပီး ေယာင္ေတာင္ေတာင္နဲ႔ဂနာမၿငိမ္ ျဖစ္လာတတ္တဲ့ အတက္ ေရာဂါမ်ဳိး။ ဒါေၾကာင့္ ၀က္႐ူးျပန္အတက္ေရာဂါလို႔ အလြယ္တကူ မသိရွိႏိုင္တာ”
“ ကြၽန္မသားေလးကို လိုအပ္သလိုသာကူညီပါ ဆရာ၊ ဘယ္လို စမ္းသပ္ဖို႔လိုမလဲ”
“ အီးအီးဂ်ီ (EEG) (Electroencephalography) စမ္းသပ္နည္းပါ။ ဦးေႏွာက္လွ်ပ္စစ္လႈိင္းကို တိုင္းတာတဲ့ စမ္းသပ္နည္း ျဖစ္ပါတယ္။ ၀က္႐ူးျပန္ေရာဂါရွိရင္ ဦးေႏွာက္လွ်ပ္စစ္လႈိင္းေတြ ပံုသ႑ာန္ ေျပာင္းလာပါတယ္။
ေနာက္တစ္ခုက ပီတာရဲ႕ ပင္ကိုဥာဏ္ရည္အ ဆင့္ (Intelligence Level)ကို သိရင္ ေကာင္းပါတယ္။ ပီတာ့ကို ၾကည့္ရတာ ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ ကေလး နဲ႔ေတာ့ မတူပါဘူး။ ပင္ကိုဥာဏ္အဆင့္ကို သိထားရင္ ကုသတဲ့အခါမွာ ထည့္သြင္းစဥ္းစားႏိုင္ပါတယ္။ ဥာဏ္ထိုင္းတဲ့ ကေလးေတြဟာ အာ႐ံု မစိုက္ႏိုင္ဘူး၊ အၿငိမ္မေနတတ္ဘူး”
“ ဆရာ အခု ေျပာသြားတာေတြဟာ ADHD ေ၀ဒနာရဲ႕အေၾကာင္းရင္းေတြလား”
“ အဲဒီလိုလည္း ေျပာလို႔ရပါတယ္”
“ ကြၽန္မ မိတ္ေဆြတစ္ဦးက ေျပာတယ္။ADHD ေ၀ဒနာဟာ အခ်ဳိစားတာ မ်ားရင္၊ သၾကား စားတာမ်ားရင္ ျဖစ္တတ္တယ္တဲ့၊ အဲဒါမွန္လား ဆရာ”
“ အစားအစာနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ေျပာၾကတာေတြ ရွိပါတယ္။ အစာဘူးထဲမွာပါတဲ့ ဓာတုပစၥည္းအမ်ဳိးမ်ဳိး (Food Addictives)၊ အစားအစာ အေရာင္ဆိုးေဆး၊ သၾကား စတဲ့ ဓာတုပစၥည္းေတြေၾကာင့္ ADHD ေ၀ဒနာျဖစ္ပြားႏိုင္မႈ ရွိ၊ မရွိ ေလ့လာထားတာတြ ရွိပါတယ္။ အတိအက် သက္ေသ မျပႏိုင္ပါဘူး။ သီအိုရီအယူအဆေတြသာ ျဖစ္ပါတယ္”
“ ဒီလိုဆိုရင္ ADHD ေ၀ဒနာကိုျဖစ္ေပၚေစတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြက ဘာလဲ ဆရာ”
“ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇဟာ အေရးပါတဲ့ အေၾကာင္းရင္းတစ္ ခု ဆိုတာကိုေတာ့ လက္ခံပါတယ္”
“ ကြၽန္မ အမ်ဳိးေတြနဲ႔ သူ႔အေဖအမ်ဳိးေတြထဲမွာ ဒီလို ေရာဂါမ်ဳိး ရွိတယ္ဆိုတာေတာ့ မၾကားမိဘူး ဆရာ”
“ အလားအလာမ်ားတာကို ေျပာတာပါ။ ေဆြ မ်ဳိးရင္းခ်ာေတြထဲမွာ ADHD ေ၀ဒနာရွိရင္ က်န္တဲ့ မိသားစုေတြထဲမွာ အလားတူေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖို႔ ႏွစ္ဆကေန ရွစ္ဆအထိ အလားအလာမ်ားေၾကာင္း သိရ ပါတယ္”
“ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး သိသာထင္ရွားတဲ့ အေထာက္အထား တစ္ခုရွိပါတယ္။ သားဥတူ အျမႊာေတြကို ေလ့လာၾကည့္ေတာ့ တစ္ေယာက္ ADHD ေ၀ဒနာရရင္ ေနာက္တစ္ဦးမွာ အလားတူ ေ၀ဒနာ ျဖစ္ႏႈန္း ၈၅ ရာခုိင္ႏႈန္း ရွိပါတယ္။ သားဥမတူတဲ့ အျမႊာပူးေတြထဲမွာာ အဲဒီလို ထပ္တူေရာဂါ ျဖစ္ႏႈန္းဟာ ၃၈ ရာခိုင္ႏႈန္းသာ ရွိပါတယ္”
“ အဲဒါက ဘာကြာလို႔လဲ ဆရာ”
“ မ်ဳိး႐ိုးဗီဇသေဘာနဲ႔ ေျပာရရင္ သားဥတူ အျမႊာပူးဆိုတာ ဗီဇမ်ဳိးေစ့ပံုတူ ပါရွိေနတဲ့ ညီအစ္ကို ဒါမွမဟုတ္ ညီအစ္မ ျဖစ္ပါတယ္။ ဗီဇမ်ဳိးေစ့ တစ္ထပ္တည္း ပံုတူရွိေနလို႔ တစ္ေယာက္ေရာဂါရွိရင္ က်န္ တစ္ေယာက္မွာလည္း ေရာဂါရရွိလာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ADHD ေ၀ဒနာျဖစ္ေပၚဖို႔ ဗီဇမ်ဳိးေစ့က အေရးႀကီးပါတယ္”
“ ဒီလိုဆိုရင္ က်န္တဲ့ ၁၅ ရာခုိင္ႏႈန္းမွာ ဘာ ေၾကာင့္ ေရာဂါ မရရွိသလဲ”
“ ေမးသင့္ ေမးထိုက္တဲ့ ေမးခြန္းပါ ေကသီ၊ သေဘာကေတာ့ ADHD ေရာဂါျဖစ္ပြားဖို႔ မ်ဳိး႐ိုး ဗီဇက အဓိကအခ်က္ျဖစ္ေပမယ့္ တျခားအခ်က္ေတြ နဲ႔တိုက္ဆိုင္လာမွ ေရာဂါရလာတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါတယ္
“ ဘယ္လို အခ်က္ေတြလဲ ဆရာ”
“ ကိုယ္၀န္ရွိခ်ိန္မွာာ မိခင္ က်န္းမာေရး ခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ တုပ္ေကြးေရာဂါလို ကူးစက္တတ္တဲ့ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုး၀င္တဲ့ ေရာဂါ ခံစားရတာ၊ မိခင္ အာဟာရ ခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ အရက္ေသာက္တာ၊ ေဆးလိပ္ေသာက္တာေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလို အေျခအေနေတြက သေႏၶသား ကို ထိခိုက္ေစႏိုင္ပါတယ္။ ေနာက္ၿပီး လမေစ့မီ ေမြးဖြားၿပီး ကိုယ္အေလးခ်ိန္နည္းတဲ့ ကေလးေတြထဲမွာ ADHD ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလား မ်ားပါတယ္။ ကေလး ငယ္စဥ္မွာ အာဟာရခ်ဳိ႕တဲ့တာ၊ ဦးေႏွာက္ဒဏ္ရာရတာေတြ ခံစားရရင္ ADHD ေ၀ဒနာ ျဖစ္ေပၚဖို႔ အေထာက္အကူ ျဖစ္ေစပါတယ္။ ခဲသတၱဳအဆိပ္တက္တဲ့ ကေလးေတြမွာလည္း ေရာဂါ ျဖစ္ပြားဖို႔ အလားအလာမ်ားပါတယ္။ သတိထားသင့္တဲ့ အခ်က္ေတြပါ။ ကာကြယ္လို႔ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္း ေတြပါ”
“ ကြၽန္မ ခင္ပြန္းနဲ႔ တိုင္ပင္ၾကည့္ပါတယ္။ သူက ေျပာတယ္၊ ငါတို႔ ပီတာကို ျပဳစုပ်ဳိးေထာင္ ကိုင္တြယ္ ပံုမ်ား မွားေနသလားတဲ့၊ ဆရာာ ဘယ္လို ထင္သလဲ”
“ ႐ိုက္ႏွက္ ညႇင္းပန္းႏွိပ္စက္တာ ခံရလြန္းတဲ့ ကေလးေတြဟာ တဇြတ္ထိုး လုပ္တတ္ပါတယ္။ ေဒါသႀကီးတတ္လာပါတယ္။ အာ႐ံုစူးစိုက္ခ်င္စိတ္ နည္းပါးလာႏိုင္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ မိဘက အထိန္း အေက်ာင္းမမွန္လို ADHD ေ၀ဒနာျဖစ္ပြားႏိုင္ တယ္လို႔ေတာ့မယူဆပါဘူး။ တစ္ခုေတာ့ သတိထား ပါ။ ADHD ေ၀ဒနာခံစားေနရတဲ့ ကေလးရဲ႕အျပဳအမူေၾကာင့္ ေရရွည္မွာ မိဘနဲ႔ သားသမီး ဆက္ဆံေရး ပ်က္ျပားလာႏိုင္ပါတယ္”
“ ကြၽန္မခင္ပြန္းက ပီ့တာ အေၾကာင္းၾကားတာ နဲ႔ အင္တာနက္မွာ ဖြင့္ဖတ္ပါတယ္။ MRIတို႔ PETတို႔ SPET တို႔ဆိုတဲ့ ဦးေႏွာက္ပံုရိပ္ျပဓာတ္မွန္႐ိုက္နည္းေတြနဲ႔ စမ္းသပ္ၾကည့္ရင္ မေကာင္းဘူးလားတဲ့၊ ဆရာ့ကို ေမးခိုင္းပါတယ္”
“ ကုသမႈအတြက္ေတာ့ အဲဒီေလာက္ အကုန္အက်ခံၿပီး အေသးစိတ္ သြားစရာ မလိုပါဘူး။ အဲဒီလိုနည္းေတြနဲ႔ စစ္ေဆးၾကည့္တဲ့အခါ ADHD ေ၀ဒနာရွိတဲ့ ကေလးေတြရဲ႕ ဦးေႏွာက္အစိတ္အပိုင္း တခ်ဳိ႕မွာ ပံုမွန္ထက္ အရြယ္ေသးငယ္ေနတာကို ေတြ႕ရပါတယ္။ သုေတသန ျပဳလုပ္ေနၾကတာပါ။ ေရာဂါရဲ႕အေျခအျမစ္ကို ရွာေဖြေနၾကတာပါ။ ေနာက္ၿပီး ဗီဇမ်ဳိးေစ့ကို ေလ့လာတာေတြလည္း ရွိပါတယ္။ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ ဒိုပါမင္း(Dopamine)ထုတ္လုပ္မႈ၊ ပို႔ေဆာင္မႈနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ဗီဇမ်ဳိးေစ့ေတြျဖစ္တဲ့ CAT1, DRD4နဲ႔ DRD5ကို ေတြ႕ရွိထားပါတယ္။ အဲဒီဗီဇမ်ဳိးေစ့ေတြဟာ ADHD ေ၀ဒနာျဖစ္ပြားမႈမွာ အေရးပါတယ္လို႔ ယူဆပါတယ္။ ဒါကေတာ့ အနာဂတ္ေဆးပညာအတြက္ပါ။ ပီတာ့အတြက္ေတာ့ အီးအီးဂ်ီ စစ္ေဆးမယ္၊ ေသြးစစ္မယ္၊ ပင္ကိုဥာဏ္ရည္ စစ္ေဆးမယ္၊ ေနာက္တစ္ပတ္မွာ စတင္ကုသဖို႔ အဆင္သင့္ ျဖစ္ေလာက္ပါၿပီ”
“ ဒါဆို ေနာက္တစ္ပတ္လာရင္ ကြၽန္မ ခင္ပြန္းကိုပါ ေခၚလာခဲ့ရမလား ဆရာ”
“ လာႏိုင္ရင္ သိပ္ေကာင္းတာေပါ့၊ စကားလက္ဆင့္ကမ္းေနဖို႔ မလိုေတာ့ဘူးေပါ့”
See More
ဂနာမၿငိမ္တဲ့ ေက်ာင္းသားလူငယ္ (၁)
ဂနာမၿငိမ္တဲ့ ေက်ာင္းသားလူငယ္ (၃)
(Healthy Life ဂ်ာနယ္မွ စီစဥ္တင္ဆက္သည့္ အပတ္စဥ္ ေသာၾကာေန႔ထုတ္ Healthy Life ဂ်ာနယ္၊ https://www.facebook.com/healthylifejournalmyanmar/ ႏွင့္ www.healthylifejournalmyanmar.com တို႔တြင္ ေဖာ္ျပပါရွိသမွ် က်န္းမာေရးႏွင့္ အလွအပဆိုင္ရာ သတင္းမ်ား၊ သတင္းေဆာင္းပါးမ်ား၊ အေမးအေျဖမ်ား၊ ဘာသာျပန္ေဆာင္းပါးမ်ားကို လြတ္လပ္စြာ မွ်ေ၀ႏိုင္ပါသည္။ သို႔ရာတြင္ မည္သည့္ Facebook စာမ်က္ႏွာ၊ Website မ်ားတြင္မဆိုျပန္လည္ကူးယူေဖာ္ျပျခင္းကို ခြင့္မျပဳပါေၾကာင္း အသိေပး ေၾကညာအပ္ပါသည္။)
